Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 668, 23 March 1893 — Page 3

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	in honor of Alexander ʻIolani Liholiho Keawenui

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

KA LEO O KA LAHUI

JOSEPH NAWAHI,

Lunahooponopono a me Puuku.

POAHA, MARAKI 23, 1893

HAULE ANA O KE

KUIKAHI HOOHUI AINA.

Ua hoopau loa ia ka noonoo ana no ke kuikahi hoohui aina, a Iosepa ma e kukalekale mau nei e hooholo ia ana, a ua hiki hou ia aku la mawaho o na kuaau o Hawaii nei;

Ua auhee liilii, a ua hiki ole i na Komiaina o Kakina me e hoi mai me nahelehelena o ke ano kanaka uhane ole, oiai, na haikea, a ua hinawanawau a kukule maoli ko lakou mau helehelena ke ike aku.

Hele aku lakou me na helehelena hoihoi ano hookano hoo-oioi aka nae, ua hai mai lakou me ka hilahila a me ka hoowahawaha loa ia no ka lakou mau hana lokoino i nana ai no ka Lahui Hawaii.

He nui ka lakou mau olelo homoino no ka Moi a me ka lahui Hawaii, i hoolaha aku nei ma Amerika; a e, hoihoi hou mau no ke Akua i ka ino a lakou i manao ai e kau iluna o ka lahui Hawaii hewa ole.

O keia ko ke Akua aloha ana mai ia Hawaii, a hoopakele ae la ia kakou mai na lima mai o ka poe manao ino.

UA KU KA HAILONA

I KA AOAO O KA

LAHUI.

LA LAU HEWA NA LIMA

-O KE-

KOOLAU I KA

PUA AHIAHI.

He mahaoi launaole kahi Nupepa Awalakaika, i walaau mai nei na kana wahi apana pepa o ke awakea onehinei, e olelo ana, e holo mai ana ke Komisina no ko lakou nono. Pelaka io !-- Kai no hoi, ua noke mai la ua mau wahi nupepa hoohui aina nei i ke kukala, e ulele ana, ua holo loa mai o Hawaii ?-- Pehea iho la na wahi kahunapule hookamani hoohui aina.

No ka Lahui ia Komisina ua ku ka makou hoailona i ka punohu uakoko i ka ilikai, ei aku ke nee mai la, Heaha kau e ka hoohui aina?

O kau loaa iho la no ia! O ka lalau hewa o na lima o ke Koolau i ka nua Ahihi. Hoohihi iho la i ka makou Komisina na laua ?-- Hilahila oe?--Noho malie iho no, ua ahona no ia.

He hal@wai makaaina nui ko kela ahiahi me ke keena o ka Pa'ili na ka Elele Hon. Ailuene Buki.

He mau hoaloha pilipaa

-O-

KE KULANA KIEKIE

LOA.

Ua oi ke aloha o ka wahine a Peresidena Kalivalana o Amerika Hupuia i ka Hooilina Moi Victoria Kaiulani o Hawaii nei, mamuli o ko ke Kana Alii au ana mai i na kai hanupanupa o ka Moana Atelanika no ka imi ana mai i ka pono o Kona Aina a me Kona Lahui; a ua ku i ika ui a me ka hiehie a alohaia ai ke kulana o ka Hooilina Moi o Hawaii. Pela no hoi, ua piha loa ka Hooilina Moi i ke aloha i ka wahine a Kalivalana, a ua lilo laua he mau hoaloha pilipaa loa no ka wa pau ole.

NA KOMISINA AUANA.

AIa o Kakina ma ua auana loa @loko o ka naele o na mauna Pohaku ua ahai ia e ka ulaia o na noonoo pono ole, no ka haule ana oke kuikahi hoohui Aina a lakou, ua hihiia na maka e ka punawelewele, aohe ike, aohe lohe; oia noho kuouou wale iho la no, me he pueo ala iloko o ke opu weuweu.

Na Makahiki 1887 a me

1893.

(Mai ka Honolulu, Diocesan Magazine).

I ka A. D. 1887, ua hookikinaia ka Moi Kalakaua e ko Honolulu poe me ka oiaio o ka elau pu, e hahaki i kana hoohiki i pii aku ai oia iluna o ka nohoalii, a kukala ae la he Kumukanawai hou, i mea e hoomau ia ai kona Kalaunu.

O ke kumu maoli i hoolalaia, ai e kukulu i Kumumukanawai hou, oia no ke kahua like i hooneleia ai ka Moiwahine Liliuokalani i kona Kalaunu i ka A. D. 1893. I na aohe kumu kupono o ka hookahuli aupuni o ka 1887, alaila, he mea paakiki loa ka ike ana aku i ka pono o na mea i hoaoia e hana i ka Moiwahine i ka A D, 1893; me na hana ino i hiki ole ke hoapono ia aku. Ua hoike mai ka hana hookahuli aupui o ka 1887 i na hoolilo ma'u wale ana i ke dala o ka lehulehu e ka Aha Hooko Aupuni, me na hoomakaukau ana e hoolawa ai i na poe kokua malalo iho o ka Mana Hooko no ka Ahaolelo.

Ua hoomania ia ma ke ano Kumukanawai, i hoomaluia a aponoia e ka Ahaolelo, ka Mana Hooko a me ka Mana Hookolokolo o ke Aupuni. AOle loa pela ka hookahuli aupuni o ka 1893. O kana mau hookahua ana, he okoa loa kona alahele, no ka mea, o ke ano io maoli, aohe he mea kokua, aka, he hookahuli maoli no i ka Noho'lii o ke Aupuni, a e kuai aku i kekahi mana aupuni okoa. Aole e pili wale no keia hookahuli ana i ke Aupuni Moi, aka, e pili aku ana no ia i na ano Aupuni Kumukanawai a pau loa, e like ala no me na hana kukulu aupuni ana o ke au o na la o Kamehameha I, na like a like no ka pono ole, no ka mea, o ka Mana Moi i huipuia me ka Ahaolelo a me ka Mana Hooko o ke Aupuni, he 18 mau poo ia ma kahi o hookahi poo. No ka mea, o keia poe puniu poo, ua like no me na poo kii nane o ke au kahiko, he mau mea i hanaia me ka manao ole ia o ka leo o ka Lahui.

O keia maoli ke ano io o keia hana i paa ma na moolelo e laha nei a puni ke ao holookoa.

KA HOOHIKI KUMUKANA-

WAI.

He nui na olelo hoahewa ana, o na poe hookahuli Aupuni, no ka Moiwahine Liliuokalani, no kona hoao ana e kukala i Kumukanawai hou mamuli o ke noi ana a kona Lahui ponoi.

Wahi a ua poe nei, he uhai ana ia i kona hoohiki e malama i ke Kumukanawai o ka A. D. 1887 a lakou ponoi no i hana ai, a onou aku ai i ka Moi Kalakaua e kakau inoa a e hoohiki hoi.

E hoomanao ka Lahui Hawaii na hoohiki mua ka Moi Kalakaua i ke Kumukanawai o Kamehameha V o ka A. D. 1864, a na keia poe no, i hookikina ia Kalakaua, e uhai, i kona hoohiki ana ma ia Kumakanawai. Me ke kumu noi ole mai ka Lahui mai.

O eia põe hookahi no ka poai hookahuli aupuni, oia no keia e hana nei, a e hoahewa aku nei, i ka Moiwahine, no kona manao ana e haawi mai i ka mea a kona Lahui i noi aku ai.

He kupaianana ka manao ana o keia poe, i ko lakou hoao ana e hoahewa aku ia hai, i ka mea no nae a lakou ponoi iho no i hana ai?

Ka Nuhou i hiki mai

nei.

Ua ku mai ka Mokuahi Auke kulia ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei Hora 9. a. m. Maraki 22 1893, me na nuhou hauoli piha ma ko ka Lahui Hawaii aoao. e like no me na hoikeike ana aku a ko kakou waha olelo, ka uwila ahai lono mama o ka Pae Aina aloha o Hawaii. Ua maopopo loa, aole hemea kanalua, eia aku na Komisina Aupuni Amerika a Cleveland i hoouna mai nei no ka pono o ka Lahui Hawaii. A o ua poe Komisina, nei he elua ua kamaaina mua no ia Hawaii nei, ua noho aloha no me na 'lii o Hawaii a me ka Lahui Hawaii.

O Adimarala Baraunu o ka Moku kaua Charleston nana i lawe aku a hoihoi mai i ke kino wailua o ko kakou Moi aloha Kalakaua: a i haawi ai ka Lahui Hawaii he hookupu aloha nona; ola kekahi Komisina e holo mai ana.

O Kanela Schofield, he aneane paha he 15 makahiki i hala aku nei, ua hiki mai no oia i keia Paeaina a ua hookipaia e na hoaloha o Hawaii hookipa e noho nei, a pela no me na Alii aloha o ka Aina i hala aku i ka make.

O l@ nei a elua, ua loaa ku manaolana no ke kakoo ana mai i ka pono o Hawaii nei.

O Bount, o Hooper a me Sharmen, he poe keonimana hilinai ia lakou e ko Cleveland Naauao Kalaiaina hoopono; a he palekaua hoi no ko Hawaii noho ana Aupuni Kuokoa mau.

HAWAII I HOI MAI.

Ua huli hoi mai nei o David Kanuha o Wailuku Maui, i haalele ai i ke One Hanau ma ka la 5 o Iune 1888, ua like me 4 makahiki 9 malama a me 18 la o kona noho ana ma Amerika no ke ao ana ma ka Oihana Kela Lole ma ka Hale Kula a o hana o Hampton Mokuaina o Virginia. Ua puka mai nei oia me kona palapala hoomaikai he hookahi a oi makahiki i hala ae nei.

Ua kaahele oia ma na Mokuaina o Amerika a mau, a huli hoi loa mai nei no ka Home. E hoopuka aku ana makou i kona moolelo piha ma keia mua iho.

KE KOMITE KIKANELE

HOOKAHULI AUPUNI.

Owai na Kino ma na Inoa pakahi, o keia Komite Mikanele Hookahuli Aupuni?

Aia he wa e hiki mai ana e pahola ia aku no ko lakou mau inoa pakahi.

Heaha ka manao, a me ka makemake o keia Komite Mikanele?

Eia ko lakou makamake, "E hookahuli i ke Aupuni Moi o Hawaii nei, a e hoololi i Aupuni Repubalika."

Pela ka hoike akea ana ae a kekahi mea i ike pono ai i komo kino iloko oia mau Aha Kuka iho o na la i hala, he elima ae nei mau makahiki i hala a oi. Penei kekahi o kana mau olelo i hoolaha akea ia ma kekahi Nupepa o Honolulu, o ka A. D. 1889.

"Ua hoao ke Komite Umikumamakolu o ka Poai Mikanele, e hoolilo i ke Aupuni o Hawaii nei i Repubalika; eia nae, ua hoohokaia lakou a pau loa, a ke kulou nei ko lakou mau poo; aohe no nae he hilahila iki."

E ae mai, e hoakaka ae au no keia Hua "Mikanele."

Aole i pili keia hua, i na Mikanele Katolika Roma; aole hoi i na Mikanele Bihopa Enelani; aole hoi i na Mikikanele o ka Ekalesia o na La Hope, a me Hoomana La Ehiku (Sabati). Aka, ua pili i na Mikanele o ka aoao hoomana i ka paia "Kalavina."

Nuloko oia aoao hoomana kela Komite 13 o ka Poai Mikanele, i kuko ai e hookahuli i ke @ Moi o Hawaii nei, i 1887, a e hoolilo i Repubalika.

A no ke ko ole ana iloko ole @ la, ua lolii hou mai nei lakou mai laila mai, a hiki iho la iloko iho nei o Ianuari i hala iho nei, hoea hou ae nai no me na maka keleawe hilahila ole, a lima nui iho la, o ke ano po-wa puuwai eleele, i kokuaia e kahi mau Luna Aupuni o Amerika, me ka manao paha, oia ka mea e hoolopono ai na kuko ino lapuwale o ko lakou mau naau.

Nui ka hookamani, a me ka lapuwale, e hu mai nei mai na haipule mai nei o ka hoomana Kalavina. Aole no nae no ka hoomana ka hewa, no ke kanaka no. He kaawale loa no ka hoomana, a he kaawale no ke kamaka nme kona naau ino.

Nolaila, e makaala e na Hawaii i keia wa no na a'o hookamani ana a ka poe ua ikeia ko lakou ano i keia wa.

Mai hoolohe hou i ka lakou kalekale ana o keia mau la a me keia mua aku e nee aku nei.

Aohe li'u i koe.

Hilo Bay.

Mai ka hiki ana mai o ka Pohakuhauoli o Hawaii ma kona Home a hiki i keia manawa a makou e nai nei he oia mau ka piha in a hoaloha, hoi aku ana hiki mai ana.

Ua makemakeia no Lala a pau o ka Hui Hookuonoono "Lei Ahihi" o Kalihi, e akoakoa ae ma ko lakou Hale Halawai mau i ka hora 2 p. m., April 2 1893, mai na Luna Nui a na Lala, no ka noonoo ana i kekahi hana ano nui a pili ana i ka Hui.

J. K. MALAO JR.

Hope Kakauolelo.

March 20 1893.

Ua kalewa hele ia ao ka pepa Hoohui Aina i waena o ke anaina nui o na haole, i akoakoa no ma ka halawai Hoohui Aina, no ke kakau inoa aku, ua ike ia ua hoole ka nui o na haole a pau, me ka huaolelo moakaka No.

KAUKA

Yong Kam Pung

[APANA.]

Helu 81 Alanui Maunakea.

KAUKA LOEA O KA AINA PUA

Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano ma'i, mai ke na kane, wahine a me ko na keiki liilii. O na mai ha-no a me na ma'i e pili ana i ka maka, pau pu ia i ke ola. O na ma'i koko inoino a me ka hoe@ hou ana i na wahi poino o ka puuwai a me ke kinio, e hoola ia no me ka maalahi. Pela me na ma'i hu'i koko maloo, ua hiki ke hoola ia me ke oki ola. Ke hoike ia aku nei eia ke ola ianei me ka oluolu pu o kahi auhau.

E KIPA mai o ka poe i hooluula@a me na haawina pilihua a ka ma'i, a na'e oukou e hooi@ uku.

KAUKA YONG KAM PUNG.

mar.@0--2@d