Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 941, 15 May 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]
HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.
Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.
Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.
Unnhiia e Mo&e Manu no "KALEO.' Ka lua o ka Makanikeoe huakai rne eona wahi hoa hele me Hiki hoa oia ma Kahoolawe uie Maoi. Molokai, Oahu Kauai a me Lehua. Auhea la na makua ponoi nana kela kaikamahine ui—a kaulana o • Makua neii oia o Koiahi ? W'ahi « ka wahine i pane ae ai—* owau no hoi e noho aku la, a no ka ' nui o ke aloha me ka minamina oia ia e kaulai ae la i ke kuina kapa me ka pa u ana e kaku ai, a hookahi no ka hoi la o ke keiKi o ka na- * lawale no ia, a me lie mea la nae ua {ke paha oe. No keia oielo a ka. wahine, ua hKfpolol«d aku o Makanikeoe i na /raea a pau loahgi&i ka mua a ka liope aia ma \Vaipio Hawiii kahi i noho ai me kona ohana, nolaila, e hoopau oe me kau kane me ke oluf mau ohana, aia a ike pouo i na helehelena maka a pau e ka olua kamalei aloha he keiki, alaila "we pono ana hoi paha. aole e uwe ma nei; oia no ke kuleana o keia mau manowaa e holo nei 110 Hawaii me ka nui hewahewa o na kanaka e hele pu nei me ke kaikamahine alii o Kauai. nolaila, e hooloho i keia mau olelo a'u me ke kanalua oleMa keia mau kakai olelo apa ua piha loa īa kela wahine i ka olioli nui no kona lohe pono ana i ka moolelo o ka laua kamilei Koiahi i nalowale hunua ai, a oia kana i ka* hea aku ai i kana kane ua moa ka puaa uie ka ilio, a ua hooko mai la ka n a kane ia mea Me ka nui eleu ua panee ia mai la 11« mea ai a pau imua o Makanikeo*. a oia kana i hoau mua ae ai i ka lpkomaikai o ia mau makua a pau kana ai ana, ua hai iho oia ' kanaoleloe hoomakaukau no ka rio!o i Hawaii. a ua holo like kela manao, a e hui pu no lakou ma kahi o ka ui o Kauai e hookipa ia la e na keiki alii o Waianae. laia 1
pei m«4aija e ana, aia na Makiainana a pau o Waianae ke lawe ala i na mea ai a pau ma kahi o ke alii Kumann, a ke lawe ala kekahi poe kanakailuna o na waa a pau p Kauai mā*ra7ke haupa ala i ka lokouiaikai o ko laila noe kaiuaaina ua hoolawa ia n'a aiea a paū me ka hemahema ole, a o ka ui nohea o Kauai me kona mau hoa. aia no laKou ke walea nei me na kamaaina e kali ana ia Makaoikeoe, aole no i liuliu iho, ku «na ua eueu nei; ua hele no hoi a wehiwehi i na owiii maile iaulii o Makua, a iaia no hoi a noho iho m?. fea aoao o ua ni nei kikaha ana hjoi keia knpueu luna mai o ke kuahiwi o Kaala me kana mau lei Mokihana : awili pu ia me na lan aala o ka mauu nene me ke kepupu o Lihue, aole no hoi 0 kanamai o ke ala t» keia mau ōwili lei a keia eueu hoi o kela uka aole no iloko o ka hooponopoiio iho me ka manao wiwo ole oia i helē mai ai me kana makana a hoolei no 1 ko Makaaikeoe poo me ka a-i me ka haawi aqa ae he muki p-apalina aha me ka keiki kaulana o Hawaii, a oia ka ua ui !a o ke kuahiwi o Kaiala i par\e iho f ai me ka hopohopo ole. E oluolu mai e ka malihini maikai a me keia mau nohea e noho n«i he mea na'u 1 ike ole mamua i ko oukou mau hiohiona nani, ua loaa ia'u ka haupu a me ka ike e hai aku u oe i kou inoa, aole anei o oe o Makanikeoe ? Oia no. wahi a Makanikeoe i hai aku ai me ka oololei. Pane hou mai la ua kaikamahine la i ka lua o kona manao. He mea hiki auanei ia oe ke nana mai i kahi i nalowale ai o ka'u kane he m&u la loihi ae nei ka nalo ana ? Olel6 aku la o Makanikeoe, aole aku i kahiie ko kane i nalowale ai; aia no la i kela pali e huli nei ma ka huli maanei, he lua e hamama pono ala iluna, eia la he wahine uioo. a o kn hale no kai luna e ku mai la, aia iho no ilak> kl e moe ala ua hele a a ke hele aku la e wiwi a kohu kanaka ole, nolaii t la, e kali iki oe maanei me lakou nei ke kaikamahine o Kauai. I ka pau ana o k>ia mau olelo e. Makanikeqe, ua nalowale koke oia me ka ike ole o ka poe a pau e no- ) ho r t ei i kona wahi i nalo ai. | Ua halalaku la oia no ukao Wa- | iinae, a hiki oia ma uka o Puhawai ua"huh pono iho la keia e nana i kekahi lua e hamam\ pono ana kona puka īiuna, a i iia i leha i>ono iho ai kona man maka, ua loaa iho
la iaia ke ike ne ke kan« a kela r-— — " r ' " M ...i - . i ti kaikamahine ! olelo mai ai iaia e moe ana me kela kupueu oia uka. E hke me kona mana ma na am> a pau, e ike ole ia mai ai e kahi mau pa kane ala meka ike 'nle o kela 1 wahine moo o Puha, kona inoa. aole no hoi laua «ei i emn nioho ana i kai o kahi a ke anama nrti a pan o Kauai e noho ala me na kamaaina aole no hoi he wahl mea a ike ae o keia kanaka ī īawe ia mai ai, aia nae ia lau.i i hikī ai ī kai ua olelo aku oM ikani veoe i ka mea nana i kena iaia. Aole.auauei ō kau kane keia ? Oia no, wahi a ua ui la,o Kaala, Mahope īho ola wa, ua hai a&u o Makanikeoe i ko lauā wahi e noho ai a hiki i ko laua mau la hop!e, oia hei e hele pu ma keia huakaiia ka poe o Kauai a hiki ma Hawaii; ua ae koke aku la ke kaiknmahine nolai'a. ua hoihoi m'ia ia aku la laua malona o na waa kaulua o Puakaakuli nie Awini ! Mahope iho o ka ai ana o na mea a pau, ua liuliu ae la ka hnnkai no Ka hoio moana ana, i hul pu ia me ko Waimea poe me na makua po noi o Koiahi. : k ua iilo hoi ke kaikamahinealii
0 Kanai ī mea akena noi ia e na kamaain& no lakou ka lokomaikai, ma ia la a p6, a t2ia ia po iho, ua haalele akn la ka hoa'kai nui ia Waianae ponoi; a mamua ad o ka hooneo ana o na manowaa i kahi n ■■■ ■■!■ :.■■■■■ ■....«':■ ■. ka makani e pa mai ai, aia hoi, ua hoa ia na ihoiho kakui a . pau mai mua a hepe o na waa. na malauialama pu ka ili oke kai. ma keia holo ana, ua haalele ako la o Makanikeoe i ke kaikamahine alii maluna o kona mau waa kaulua, a ua hoi ae no oia malana o kona waa pupu, aua lilo no iaia ke alakai ana i ka ihu o na waa a he uli wale no ka na poe hookele oiuna o na waa ma ka holo ana i keia po mai Waiauae mai, ua hele waho ae ka holo ana o na w&a aohe pilipili:aina 1 mai. aka, oia no nae ko Makanikei . | oe manao; no ka mea ke hele eaaila |. ke kaie ale iluna o na kuahiwi o 1 Oahu n€i. . Ma koia holo ana, ua haohao iho ia o Kalehuamakanoe ho ka inakaI ni nihi aumoe o na paii o Waipio a ua ninau ae oia i na poe o luna o kona mau waa kaulua. aole nae he mea nana i na ; mai, aka, ua hiki ioa aku nae keia lohe imua o i ni a ua pane ae oia. ■t !■•■■ , .; ': V; ' ::' ; i " ' [A uwila hou akul.