Ka Makaainana, Volume I, Number 4, 22 January 1894 — Page 2

Page PDF (781.13 KB)

HONOLULU , OAHU , POAKAHI, IANUARI 22, 1894.
HE MOOLELO KAAO
-NO-
LAUOMIDIHAE.
-KA-
NANI I ALANA IA I KA OI O
KA PAHIKAUA.
Ka Mea Huna iloko o ka Kiaha
Waina
Ka Mea Pohihihi i ka Maka o ke
Kuikele.
-A O KE-
Keiki Alii Numaredina
KE
Komo Lima Maka Popoki.
MOKUNA VI.

Ka hoopakele a ke kaikaina i ke kaikuaana – Ka pahikaua a ka mea hookahi i na poo ewalu – Poo akahi, heaha aku ia? – Poo elua, owai mao? – Poo ekolu, aole au i ike – Poo eha, Poo elima, aia iluna i ke aouli la oiluna aku – Poo eono, Poo ehiku, elua laua – Poo ewalu o Moleka ka Pilikua Anela.

                A iaia e hoopuka ana ia mau olelo, aia oia ke ku la malalo o kekahi kumulaau nui nona na lala ewalu a me aa ekolu.  Iloko o ia manawa i pane iho ai o Numaredina.
                “Eia la ihea kuu kaikuahine, ua make paha, e pono au e hele e huli iaia.
                Ia manawa no i pane mai ai kekahi wahi manu e kau ana iluna o kekahi lala laau.
                “Aia ko kaikuahine iloko o Haledala, iluna o na kuahiwi ehiku o ka aina o Moleka.”
                I ka manawa i lohe ai o Numearedina i ka leo o kahi manu, ia manawa no ia i pane iho ai oia i kona lio, e lawe iaia no na kuahiwi o Haledela, kahi a kona kaikuahine e noho la me ke kaniuhu no kona kaikunane, a iloko o ia manawa i lele aku ai na lio la me ka hikiwawe loa.
                No ka manawa pokole wale no ua hoea aku la oia i kahi a kona kaikuahine e noho mai la i ka uluwehi, a hookuu iho la oia i kona lio a haule iho la iloko o ka malapua o hiu a wela, a wehe ae la oia i ke kaulawaha o kona lio, a lilo ae la ua lio la he mau ilio Karehauna elua.
                A hele aku la oia iloko o ua malapua la no ke komo ana iloko o na hale la, a huli ae la oia i kona kaikuahine ma na rumi a pau o ua hale la aole nae he loaa.
                Aka, iaia i hoea aku ai i ka rumi hookipa, ike aku la keia i kekahi mau pua elua iloko o kekahi mau kiaha gula elua, a o ka nani o ko laua mau waihooluu, ua like ole ia i ko kekahi me kekahi, a e like me ke kaawale o ko laua waihooluu, pela no ka like ole o ko laua aala.
                A e waiho ana ma na aoao o keia mau pua na pa mea ai, na puna, na kiaha waina, na o, na pahi, na kiaha wai, na kawele holoi lima, na paa kamaa wahine, na pu lauoho a me na kahi.  Ua palua wale ia no ka nui o keia mau mea e waiho ana iluna o ke pakaukau.
                Na keia mau mea i hoike mai ia Numaredina, eia io no iloko olaila kona kaikuahine, aka o kona wahi i nalowale ai, aia la ihea, a ulu hou ae la kekahi manao iloko ona, ua lawe hou ia aku paha e ka pilikua i kekahi wahi e aku.
                Ia manawa i ulu ae ai ka manao iloko ona e honi aku i kekahi o keia mau pua, a i ka hookokoke ana aku o kona ihu e pili i kekahi pua, ia manawa koke no i hae ae ai kana mau ilio me ka leo ikaika, a puiwa aku la o Numaredina me ka honi ole.
                A ia wa i halulu mai ai kekahi kikiao makani ikaika, me he mea la, e hakihaki ana i ka lau o na laau, a i ke kuu ana iho o ia makani, pa-e ae la he leo eehia mailoko ae o na pua e ku la, a o ka leo mua, no ka pua e ku pono la i ke alo o Numaredina, a o kana huaolelo i hoopuka ae ai, oia keia keia:
                “Poo akahi!” I mai la ka pua ma ka aoao hema, “Makemake hou kaua.”
                Iloko o keia manawa, aole e hiki ia Numaredina ke oni, aole hoi e hiki ke pane aku i hookahi huaolelo; oiai, ua kau iho la iluna ona ka eehia.
                E ka mea heluhelu, o keia mau pua elua, oia no ke kaikamahine o Numaredina, ua hooliloia laua i mau pua e na kanaka eepa o luna o ua aina la, i ole ai e ike o Numaredina.
                A ina paha i honi o Numaredina i ua mau pua la, ina ua lilo lakou a pau i mau pua, a o ka pau ana no hoi ia o ko kakou nanea ana, aohe la kakou e ike i ka “ui  mohai ia i ke koko,” aka, no ka makaala o kana mau ilio i hoopuiwa ae iaia a pakele oia mai ia pilikia ae.
                Iloko o keia manawa i halulu hou mai ai ka lua o ka makani, a i ke kuu ana iho, lohe aku la o Numaredina i ka uwi o na kamaa mawaho o ka hale, a i kona nana ana aku, ike aku la oia i kekahi kanaka nui i paa kona kino i na unahi opakapaka me he honu la.
                A i ka ike ana mai o ua kanaka la ia Numaredina, ninau mai la oia me ka leo ikaika o ke kanaka huhu.
                “Owai kou inoa e keia keiki hookano?”  O Numaredina ko’u inoa, a heaha kau olelo no’u?
                I mai la ua kanaka la, e make ana o e ia Moleka ka pilikua anela.
                Ia manawa no i unuhi ae ai ua kupua la i kekahi hainaka eleele mailoko ae o kona poli, a hoani mai la oia imua o Numaredina ma ke ano e hoolilo ae i pua e loike me kona kaikuahine, aka, ua hikiwawe loa kana mau ilio i ka lele ana aku e nahu i ua hainaka la a lilo mai la ia laua.
                A i ka paa ana ae o ua hainaka la i ko laua waha, lalapa ae la ua hainaka la ma kea no kino ahi, a maluna o ua lapalapa ahi la, e ku ana elua ipuhao keleawe ua piha i ka wai wela.

Na Poe Hawaii Olulo.

                Eiwa poe Hawaii i pae mai la i ka aina kulaiwi nei i ka La Pule, la 7 iho nei, ma na mokupea mai Kapalakiko mai, elua ma ka mokukuna Aloha a he ehiku ma ke kiapa Andrew Welch.  He poe lakou i haalele mai i ka aina nei maluna o na moku okohola like ole.  Ua pakalaki na moku a lakou i kepa nui ai, a ua nui ole no hoi kahi hua i loaa mai. Oiai lakou ma Kapalakiko, ua noho lakou ma ka Home Luina o Kawa mamua, ka luna nui , a ua maikai ko lakou malamaia ana. O ka hapanui aku o na luina Hawaii , ua pau nui i ka hele no Kakalameko.  A mamuli hoi o ko lakou nele, ua noi ae lakou i ke Kanikela Hawaii ma Kapalakiko a mamuli o kana mau hooikaika ana i hiki nui ai lakou ke hoi mai.  Iwaen ao keia poe i hoi mai la o J. Paiko, G. Kaanaana a me Kala, he keiki hoehoe waapa.
                O kau haina nane e William Olohana Keolani no ka nana a S. W. Kauluwehi i puka ma ko makou helu 1, oia o “lalohakaukawaokele,” aole ia i kulike me ka haina nane e waiho nei me makou.  Imi hou ia aku i pau na mea pohihihi o Piiholo, anana hou aku oe i ka loa me ka laula o Kapaa.  I nui ke aho e ka makamaka.

He Banako Malama Pono.

                Aole no i malaelae loa aku na manao ii o ka Banako o Farani e pili ana i ka noeau o ka mea ae a hue, a nolaila, ua makaala loa ia ia banako me ke akahele a malama pono loa i ko lakou waihona hoahu dala.  I na la a pau, mahope iho o ka hoihoi ia ana aku o ke dala iloko o ka pahu iloko o kekahi lua, aia malaila na poe uhau pohaku a me ka puna.  Ke pau ia hana ua hoopihaia aku la ka lua me ka wai a nanowale ka pahu.  Nolaila, ina e makemake ana kekahi mea e aihue, he luu iloko o ka wai me ka aahu luu ka hiki a me ka wawahi ae hoi kekahi i kela paia pohaku paa.  Ke hoea ae na luna banako i kakahiaka, ia wa e hookuuia ai ka wai, wawahiia ka paia a weheia na ipuka o ka pahu dala.  O ka hana mau iho la no ia i na la a pau, aohe la hana i ko-o.  Ua oi loa aku ke kiai makaala ia a me ka malama pono loa ia hoi o ka Banako o Farani mamua o kekahi mau banako e ae o ke ao nei.

                Ua lohe mai makou ma ka po Sabati i hala, Ianuari 14, mamuli o ka uluhia i ka waiona, ua hanaino iho la kekahi wahine maluna o kekahi o na kaa lio nunui lawe ohua o ke alanui Moi me ka ike ola ae o ke kalaiwa. Hu ka aka i kela wahine, ua kuluhewa paha he wahi hooleina moka ia nona o ka hana ana pela.

HE MAU PA-HALE KUAI

                Eia ia Mr. H. M. Dow he ehiku ( 7) mau pa aina kupono maikai no ka noho ana home, e waiho nei ma ka ihona hema o Puowaina, Honolulu nei, ua pau i ka maheleheleia, i ka paia, ua hoopihapiha na awawa a papu like, a ua hookomoia ka wai iloko o na pa a pau.
                Eia keia mau pa mai ka 100 kapuai loa a oi aku pakahi, a ma na laula like ole hoi mai ke 30, 45, 50 a me 70 kapuai pakahi.
                Ua hoailonaia na kumukuai maluna o kela a me keia pa, a ma ia kumukuai e noi mai ai na poe makemake.  Eia nae, e kuai kudalaia ana keia mau pa i ka mea koho kiekie, a ina aole e haawi hou ia iho maluna o ke kumukuai i noiia mai ai, alaila, i ka mea noi mua e lilo ai.
                O na hookaa ana, he hapalua ma ke dala kuike a he hapalua ma ka aie no hookahi makahiki no ka ukupanee o 10 keneta i ka makahiki.
                O ka makaikai kino no i na pa aina ka mea pono loa, a ua hiki loa ke ikeia ma na wa kaawale, e like me na la kapu a kulaia.
                E ikeia no ke kii o na aina me Mr. H. M. Dow, ma ke keena o ka Ilamuku, a i ole ia, ma keia keena.
Jy15-2mnw

J.K. KAHOOKANO.
LOIO a he Notari no ka Lehulehu.

                KEENA HANA: Alanui Kaahumanu.
Honolulu .  Jan. 8-‘94

F. J. TESTA (Hoke),
NOTARI LEHULEHU.

                KEENA HANA:  Helu 15, Alanui Kaahumanu, me ka Mea Hanohano A. Rosa.
Jy 8-‘94