Ka Makaainana, Volume III, Number 3, 25 March 1895 — Page 6

6 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 25, 1895.

ONENE KAUA KULOKO.

Hoakaka Ano Nui no na Hana i Lawelaweia a Pahua.

Na Pio i Ahewa a Hoopaiia.
[Hoomauia mai ka helu 2.]

                O Samuela Nolena, ke alakai a pukalua nui o keia hooulu haunaele, he 35 makahiki kona hoopai me $10,000. Aka nae, ua hookauluaia kona mau hoopai a ua hookuuia mai oia e hele lanakila, a o na poe hoi i lawelawe aku malalo aku ona aia nui ke noho hana la i Kawa.
            Mamuli no hoi o keia pukalua nui o ke ao nei a me Kale Kalaka, a me kekahi poe e iho, ua hoopaiia ke Alii he 5 makahiki me $5,000. Imua ponoi ona i heluheluia aku ai kona hoopai ma kona rumi maloko o Iolani Hale. Aole oia i hoihoiia i Kawa e noho ai, kahi hoi i hookaawaleia no na paahao a pau loa.
            John Aea, Hanale Rokeke, Pahukoa, Wiliama Oili, J. Kama, J. Kukalahiwa, D. Koa, Keoki Taonasena, Kale Warena, Kale Bato, S. P. Mio, Bila Ihu, R. Hakuole Siliva, Kahiwalani, Iosepa Ahia, Keoni Paaoao, Solomona Kupihea, Kawika, Kaha, Samuela Kia, Samuela Kanahele, Kawelo, Kauli, Naaieono, Limahopu, Kini, Kaohimaunu, S. Keanu, Wiliama Olepau, Niolo, Kimo Buki, G. Makalena, D. Kokete, he 5 makahiki pakahi me $5,000. O keia poe nae a pau loa koe o Davida Koa, ua hookauluaia ko lakou mau hoopai paahao a ua hoopauia ka hoopai dala e Kole a ua pau nui i ka hookuuia. Pela no hoi o Manuela Rosa, W. Bila, Pahukoa, Opunui, Waiola, S. Paakaula J. Kaimi, J. Kahoeka, J. Kaauwai, W. Hakalaau, Welewele, S. Kekaha, S. Hakuole, W. Ahia, E. T. Sing, Sam Hola, J. Kaaua, J. Naiwi, Hola Huihui, S. Kapiioho, Beni Maele, W. Kanakaole, Wahia, Kuaiwa, Kiamanu, Kaia, Kupihea, Kiliona Poepoe, W. Pua, D. Kanuha, K. Kanakaole, W. Kanakaole, H. Kauhane, J. Kalaukoa, Keoni Awa, Mainaluu, Waila, Moealoha, J. Mokuhia, J. Kuhia, S. Kanahele, a me kekahi poe e iho he lehulehu.

Na Poe i Hookuuia.

                Eia malalo iho ka papainoa o na poe ohumu kipi i hoohuoi wale ia i pau nui i ka hookuuia:
            F. J. Testa (Hoke), Kale Kalaka, Hanale Ferene, Keo Ferene, Keo Aea, Kale Moloteno, Kale Dunwell (Dunewela), Akoni Rosa, Oliva Stilimana, J. W. L. Makuaea, W. F. Kaae, W. F. Renola, Keoni Kipili, a me Hanale Kipili, Papoko, Alani Maka, Pita Kalei, Ki Kila, Kaluahine, Nalei, Kauhai, Davida Paa, W. Paoo, Hale Talabota, Kaapuni, Hookiekie, Piipiilani, H. Kaaha, Olohia, Keaupuni, C. B. Maile, W. H. Kealakai, J. K. Kaulia, Keoni Likikini, W. H. Daniela, J. K. Kaunamano, F. Mahuka, G. C. Kenyon (Keniona), Manuela Risi, Keoki Makamu, G. Kipa, W. Mosemana, Haui, Kaohiwaena, Kalauohe, W. Keliinoi, Waha, R. Napunako Boide, J. Makahi, Moepali, Waianae, Bila, D. Koii, G. K. Kaia, Joe Heleluhe, E. Nore, E. B. Tomasi, Kalauohi, W. Opunui, Makia, Lamalu, S. Luahine, Hanale Wese, Haiela Kapu, Kini, D. Analuhi, Kawohilani, Hale Pinao, J. K. Penikalaka, Manuela Siliva, Unauna, Apelahama Fenana, Keamalu, J. Paoakalani, Kihi, Kaina, Kupono, Hanale Pua, Kahue, Kanekoa, Kaanapu, Kiao, Paiaina, S. K. Pua, J. S. Walker (Woka), Kapeliela, T. W. Rolina, Kapena Loke, Halawale, W. H. Kapu, a me kekahi poe e ae.
            Ua hiki i ka 350 oi aku a emi paha ka nui o na poe i hopuia mai na poe i hele e hana i Laeahi a i na poe i hopuia ma ke ano hoohuoi. He poe Pake kekahi i hopuhopuia. Aloha no paha.

Ka Huahelu Umikumamakolu.

                Wahi mai a ko makou puuku, akahi no ka oia a hoomaopopo iho i ka oiaio o ka huahelu 13, oiai, he lohe olelo wale no mamua. E hoomanao kakou i ka ahaaina hope loa a ko kakou Hoola, he 13 ko lakou nui, a olelo ai oia na kekahi no iwaena o lakou oia e kumakaia. A iwaena hoi o kekahi mau anaina naauao o na haole, ua hopohopoia no keia helu, me ka manaoia no e kau ana he poino maluna o kahi o lakou, a ina hoi he aha ohumuhumu kipi a hana hewa e ae paha, e kumakaia ana kekahi mea. Aka hoi, i ka huaelo i kiko mua ai i Iune 30, 1887, a pela no hoi mahope mai nei, he 13 na lala o na komite o ia mau wa, a ua lanakila hoi na hana ma kahi o ko lakou haule. Aka, aole o ka lanakila ka mea maa mau.
            No keia mahele hoi ka makou e hoomaopopo ae nei, e like hoi me na hoomanao ana a ko makou puuku, oia hoi, iloko o ko lakou huina i lawe mua loa ia ai a hoau i na paia o Kawn, he 13 ko lakou nui, no lakou na inoa mahope iho, oia ko makou puuku, F. J. Testa (Hoke); E. Nore, lunahooponopono o ka Holomua namu; A. P. Pitesona, loio, H. F. Pua; H. von Worthern, F. H. Redewada, kamana; Hanale Kipili, kamana; J. F. Bola, hamo puna, J. K. Kaulia, loio; Haiela J. Kapu, Alika Kamika he mea hana waapa a kamana; E. B. Tomasi, hamo puna; a me Kale Kalaka. Iwaena o keia poe he hookahi kumakaia, oia ka inoa hope loa, he ai loaa no ke alo o ke Alii.

Na Lono Lauahea o ke Kahua Kaua.

                Iuka o Waolani i kalua ilio ai o Wilikoki a me kona poe i auhee pu ai. Kamau pu mai la me na lau nahelehele opiopio, me na hua maile, paa iho la kahi houpo lewalewa, ina ua "waiho na iwi o kamahele i Kaea."
            He 13 poe kanaka i hele ae malalo o Koolau a hiki i Makapuu no ke komo pu ana iloko o na hana o ka la 6 o Ianuari, aka nae, aole lakou i lawelawe i ka hana a paa e no i ka hopuia e na koa Pi Gi.
            O na lau nahelehele, maia maka, wai opilopilo, laiki, a pela aku, oia na wahi mea-ai i hamuia ae e kela poe i hele ai i ke kaua i ka manawa o lakou i auhee ai. Aohe mea ai ole ke loaa aku i na lima lauahi.
            Ua oleloia ua haule iho kekahi haole makai kaulio mai luna iho o kona lio iuka o Pauoa, i ka Poaono, Ianuari 12, a ua haki ka wawae. Pela paha! Ua hoihoiia ka oia i ka Halemai Moiwahine e lapaau ai.
            Ma ke awawa o Pauoa, i ka po, ua poai puni iho kekahi mahele koa o na Pukiki i kekahi mau pohaku me ka manao he poe kipi, a i ke ano malamalama ana ae ikeia iho la he pohaku wale no. Hu no hoi ka aka.
            I ka wa e uhi iho ana o ka noe iluna o ke kuahiwi, oia ka manawa a na poe aloha (kipi) aloha aina e hoomaka ai e nee ma ke ala o ka hoopakele ana i ko lakou mau ola. He like ka nee ana o ka ohu. Ua nani no.
            O "Malanai" ka himeni a na makai i hoomaikai aku ai ia Loio Kuhina Kuauau mahope iho o ka pau ana o kana mau olelo hoolana ia lakou, mamua o ko lakou hele ana e huli i na poe mahuka o ke kahua kaua o Laeahi iuka o ke kuahiwi. O Aiwohi ke kepolo nui nana i kanaenae aku me kona leo palalu me he oeoe la no Mararoa. Eleu no!
            He waiu pipi hookahi ka Wilikoki i ai iuka o ke awawa o Palolo mahope iho o kela auhee ana o lakou mai Laeahi aku, oiai e okioki ana i ka io a koala iho la iluna o ke ahi kekahi poe kamalii iho, aole nae o ka mo'a pono iho o ia mau ula no o ka io pipi o ka pau ae la no ia i ka ai, aia no ka pono o ka piha aku o ka houpo lewalewa o ka mauna ana o na kino i ka hana i manao ai e hookoia me ka ewaewa ole e ke alakai hohe wale.
            Aole i maopopo i keia wa ka nui o na poe i make a hoehaia o na aoao elua, koe wale no na mea i ike a i loheia mai, oia o Kale Kaaka, ua make. O Holi, Lokana a me Lu dwig, ua ku i ka poka a eha, ua oluolu nae lakou a pau. O Moehau ka mea i maopopo loa ua make o ka aoao aloha (kipi) aina, a o Hailama Kanehe a me W. K. Pua na mea i eha. O Pukila aole i maopopo loa i keia wa. O ua poe i olelo wale ia ua pau i ka make, oia o Wilimana, Lui Masela, Gareiga, a me kekahi poe e ae, aohe oiaio. Eia no keia poe a pau ke noho nei i Kawa.
            Iuka o Puunui, oiai o Hama, he haole waha opaha, e pii aku ana maluna o ke kaa lawe mea-ai na na koa i ka po, ua ike koke aku la oia i kekahi mau mea elua e ku mai ana mamua pono mai, no ke ano palaweka loa hoi o ka mahina, aohe he ike pono ia aku o kela mau mea, nolaila, ua haalele koke iho la oia i na kaula kaohi o ka lio a kau ae la i kona mau lima iluna me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo: "Iluna na lima! He hoa'loha, hoa'loha, hoa'loha! Owau no! Hama, Hama, Hama, Hama!!" a pela wale aku kana mau olelo. I ka wa nae i pa pono mai ai ka malamalama o ka mahina, ike aku la oia he mau kiwi bipi ka keia ana e kamailio nei. Ua hele oia a naka haalulu i ka makau no ka manao he enemi paha e ki mai ana iaia.
            Iluna o Kaimana Hila, i ka wa o ka poka pahu o ka pukuniahi a na koa Aupuni i ki aku ai, ua lele liilii ae la na apana hao he lehulehu ma o a maanei, a o ia no ka wa o J. W. Bipikane i huli ae ai a hopu ae la i kekahi apana hao e lele mai ana a haule iho ma kahi kokoke iaia. Ua hopu koke aku la oia i ua apana hao la mamua o ka haule ana iho ilalo, a i ka paa ana i kona lima he wela loa, nolaila, haalele iho la oia a hoomaka aku la e holo no ka hoopakele ana i kona ola. Mai laila aku oia i holo pee ai a hoea i Maunalua. Noho ilaila a hiki i ka hoea ana aku o ka makai no ka hopu ana iaia a me kekahi mau mea okoa iho. Nui ka akaaka o na wahine haole ma ke ano hoohenehene i ka wa a Bipikane i wehewehe ai i kona moolelo o ka hele ana i ke kaua a hiki i ke auhee ana, imua o ka Aha Koa, i ka la ona i hookolokoloia ai.
(Aole i pau aku.)

            Eia iho na inoa o na lala hou o ka Ahaolelo Kuikawa o ke Aupuni Repubalika: Porofesa Hosema o ke Kulanui o Punahou, Kauka Wahie a me Wile Kakela, Peresidena o ka Papa Hoonaauao.