Ka Makaainana, Volume III, Number 5, 8 April 1895 — ONENE KAUA KULOKO Hoakaka Ano Nui no na Hana i Lawelaweia a Pahua. [ARTICLE]

ONENE KAUA KULOKO

Hoakaka Ano Nui no na Hana i Lawelaweia a Pahua.

(Hoomauia mai ka helu 4.)'Kekahi Hoike no ke Kaua i Manoa. 0 ka hapanui o fceia hoike malalo iho, ua loaa .mai no ia mei ko makou mea kakau e noho an*> i ka uka o ia awawa a i ike hoi, e like me ka hiki iaia. i na mea i hauaia a i lohe ai hoi iioko o ia mau la oehuehu.' Ma. ke kakahiaka nui o ka Poakolu, la 10 o lanuari, ua ikeia aku la na paia paa o ka lewa e nakumakuina mai ana na ao, a ha eleele euo eno hoi; aka, i Ka mehana pono ana *»e' a kupono ka la i ka hora 9, ua wehe ifj&i la ka lani i kona mau kahoa kina n i. Ii ora 10 p.o.n oi, u a ike aku la ko Manoa poe i kekahi puuiu kanaka nui i hiki aku paha i ke kanaha a oi, e kuku mai aua iluna o ka pali makai ae o W T aahila, i kapaia e na poe kahiko o Kapaiilaa hine. I kela wa i ikēia ai kela puulu kanaka nui, e halawai ana ka halawai o ka hui luiu dala o Manoa ia manawa, oia ka Hui Hoomanawaniii. Aia mawaho oka haie e kuku ana he mau kaikamahine, a na Misi A. Keola Napahi i ike mua a mahope iho kekahi mau kaikamahine. Ua uwa like ae la lakou me na leo nunui, a ia m&n&wa koke no i heokuuia ae ai ka halawai. 0 Ka makai o ia uka, J. Paaluhi, he kakauolelo oia jio ka hui. Ua hoi pololei aRU oia no koua hale a loaa ka iio, a holo aku ia no kahi o A. A. Monoiano, a mai laila mai i leiepou&ia ai i isa Halewai a iohe ka oih&na makai L.iuliu a Hōounaia aa Pualikoa. Mvimnli o ka iioikeia 'ao.a mai o Ka lono nu k« ikeia aiia o na r>"e aioha aitiH iuka o Manoa, he m'anaw'H ole, ua mhKank&u ae la kekahi pue.li i hu;ia me na makai, me ka i&ko i na mea Kaua, a maki aku ia imua o ke kahua kaua. O ka mea kupaianaha, aole poe kamaaina u Manoa i ike ua hiki ae o Wilikoki iue kona mau hoa aloalo

ehii poka, maluna ae o ka paii o Kaimuhoou a \Vai»Umihi, aka, o iih koa, ua iriM<»popo ia lakou A iua ka hor 2 palia o ka «uwina la o ia la, hoea aku la na koa iuka a maluua ae o kahi o Keoai laa i hoomoaua ai. A o ka hoomaka koke no ia o ke Ki Pu Ana o na Koa Aupuu;. 1 kela wa a na koa e ki uei, me he mea la, e ki ana l&kau i k» lau o na laau, a be pwe o ua Ihu Uan ka uiea loheia, & me ke

k»ni pohapoha i kumu pali, A iloko o keia wa a lakou e ki aku n«i f ua ikeia aku 1» he ekolu iuāu kauaka e kuku auu iloko o ka paheiehele. Aia he hoopaa* paa mawaeua o lakou e. ku aua ia wa t e olelo ana kekahi mau kanaka e haawi pio, oo ka mea, aohe o lakou wahi e pakele ai. Eia hoi ka pane a kekahi- "0 1, im* pela ko olua manao e olelo uaai ai ia'u, ki koke ia olua e a'u i ka pu." Pau kela inau olelo aua i Ra hoopukaia o ka mauawa no ia a ka poka i komo aku ai ina kona kumu pepeiao hema a puka ma kahi aoao, a haule a naake iho la oia. Hoopaa ko&e iho la na kanaka i koe iho i ka h&inaka i ka l&Ia laau, a koani mai la e haawi pio, kiiia aku la e na koa a laweia mai la me ke

kino oka mea i make. Mai ia laua hoi i lohe pono īa .ai, aia o Wilikoki i k& pali me kekahi puulu kauaka nui. A no ia mea i hoomau aku ai na koa Aupuni i ks ki poka ana. Pa&ai Poka mai na Kipi ka Eleu. Mjii kekahi pio kipi mai i hookuuia iho nei ka lohe, i k& wa a na koa Aupuni e kioia ana i na poka ahailono ole o ka make imua o lakou, oiai iakou e nolio ana iluna o Waialamihi, ua pau iho ko ;akou paina ana i ko lakou wa i kia aku ai, Ia manawa no i kauoha awiwi iho ai o Wilikoki ia lakou uhao i na pu a piha a e hoomakaukau kohe e ki. Ua hookoia ke kau«•ha me ka awiwi nui. Aia nae iioko o keia puulu kanaka, ne hooKahi wahine Hawaii op.iopio. i hahai mahope o kapa kiine e make pu, no ke aloha i ka aina ame ke kane pu no hoi. Kau ohh L&u o Wilikoki, — - E moe iike oukou ilalo a e ki papa, a peia uo hoi au." , Uai moe like

na inea a pau, a pela pu me kela Whhiue me kauā pu raifela lawe haaheo, a !iia ke iāhi akau ia o ka laina. A i ka wa o ka huHolelo/ ki" i puk*t &ku ai, o ka huai luai h» uo ia o lia puka a ua pee eu ia uu ei'UH mauawa. Jloko o kela iuauavva a ihkou i ki mai ai i na koa Aupuni, ua punohu ae )a ka uwahi pauda m«luna u na lau laau, a ikeia aku ia e na poe Kauliaaiua o Manoa, e noho aua uia na waiii kiekie o ua.paii īua ka aoao hi kiiia, o Akaka pauh kw inow u ia wahi, ka eiui ijopt- uiia o ra koa Aupuni; Me he m un |ku ke kahi o iakou i ka posj* a ua eneuui. U ka tuea oiaio[ uae 1 hootßaopt<poih, huokani j make iiaila a 'iiook:i»Ui i ku i ka poka ma k& penhi muq, a kaa waie ka pili'iw» « ke Akua i hana ai. Āuke# XiO ka Manawa Hope l*o&. MaUope o keia mauawu t ki uei iia aoao triua, ua ike | uiai ia

aa kipi i ua pukuniahi, a ia wa uo o Wilikoki i olelo iho ai i na kanaka e iuii i ke ola, a e haalele ii wahi. 1 keia wa i hoomaka ai kela u keia e imi i kahi e ai, mai ka make aku a na pukuniahi o ke Aupuni. r Ja iho kekahi poe wa Koolau, mauka ae o Pauoa kekahi poe, a hopu pio ia no hoi kahi hapa. Na Lono i Hauwawa Wale ia. Ua hauwawaia ae no na koa haole i make naa ke kahua kaua o Manoa, ehiku (7) ka nui o ia poe, he poe malihini wale no Hookahi I hoehaia, oia keia Paniolo i make ai ma ka halemai. Ōka mhaohao loa ia nae e na wahine Pukiki oia no ka nalowale honua ana o ka lakou mau kane, a eia lakou ke komo nei ī na lole kanikau. He mau hauwawa wale no keia, koe sku ka mea oiaio loa. lia Lono Lauahea o kf Ka&ua Kaua. Ma kahi hoi o Aberahama Fenana, i ka wa ī huliia ai kona haie, ua loaa aku he elua pu raifela ime eha pahu poka iloko o ka lepo. I ka la 10 aku ka huliia ana. Ilalo o Waiauae ua kiai paa loa ia na alanui e na makii malalo o Hope Makai Nui W. Kelekona. Aole he aeia o kekahi kanaka e hele mai no Honolulu nei. Eleu no keia luna hooko o ke Aupuni. Pela pu uo hoi me Waialua a me Ewa. Hora 2 o ka auwina Ia Poaha, lanuari 10, ua noounaia aku o Kapeua Makai Kaulio Kodesa, e hopu ia S. K. Pua, he lunamakaainana no ka Hale Ahaolelo o i892, malalo o ka hoohuoiia no ke kipi. I kona wa i lawe loa ia aku ai imua oka Ilamuku, ua paneia mai la, — "Aole o'u makemake i keia Kanaka. Hoopaa iaia iioko o ka rumi."

Na Kale Bato i alakai aku be puali o na uiakai no kahi i hunaia ai o ua lako kaua makai o Laeahi. iloko o ke one, a ua ioaa no e me ke kohikuhi a ia muhee hololua. 0 ia nei ka mea i olelō irnnti o ka aha kon, he kula'na kapena kona i hooko» hma mku ai e Samu Nolena no kekaiii puali, a oiai, he mamo oia na Hamoh&mo, nolaila, ua emi Iho oia mai ke kulaua kapena a i ke kulana kuke no ia puali. Ihea no Ja kahi i a'o ai i ka oihana koa, o ke kuLna iho )a ia e loaa laia. I kuna hookuuia ana iho nei, 110 kona ku hoike ana ma ko ke Aupuui ua heie aku oia e noi o lilo i koa Anpnni } āohe rae tioi i mai, no ka hilinwi ole ia. Ua *iwW kino mai o L» IX Keliipio i o iiinkou nei i ka Poalua i hals a hoike mai la aī»]e h* poluki o na i Uīn>»

lahaia nona ma ko oiakou helu o ka pule i oala. , oka pololai, wahi liiia i hoike malu aka ai i ko uiakou j>uuk.u, iuka o Mauoa kona wahi i olelo ai e klki i kanaka i ka pu, ika wa a elaa mau kauaka i haawi pio mai ai, 110 ko lāua hoike ole mai ka \ k» mea oiaio, a e ole kela hooweliweii aiīa, loaa ai ka oiaio n»ai ia laua mai. Wahi ao aua 0 Keliipio, ua loiia ke kauoha ia lakou ina e ike i kahi kanaka me ka p« a haawi pio ole mai, alaila, ki aku a make. Akamai 1 ka hoopunipuoi na makou i ka hookikina iaia e hui me Hoke. Nolaila, ua paewa iki makou ma ka hoolaha ana. Kukahalake no hoi ua" kaaka la iaia i hiki inai ai. Ka lapuwale no hoi o na lapuwale.