Ka Makaainana, Volume IV, Number 12, 16 September 1895 — Page 4
This text was transcribed by: | Linda Klaastad |
This work is dedicated to: | Ellen Miyo Ino & Larisa Lowery |
Ka Makaainana,
HE NUPEPA OILI PULE.
W.E. KAPU,
Ona, Luna Nui a Lunahooponopono.
Wahi noho, ma Honolulu.
F.J. TESTA (Hoke),
Puuku.
Me ka puuku wale no na hookaa dala ana, aole i kahi mea e ae.
Keena: Helu 327. Alanui Moi, Ma Waialeale, kokoke I Aanui Konia.
UKU O KA NUPEPA.
No Ekolu Malama $.50
No Eono Maalama $1.00
No Hookahi Makahiki $2.00
POAKAHI, SEPATEMADA 16, 1895
Heaha la ka waiwai o ko na makai hopuhopu ana i na poe hana hewa liilii i keia wa? Ka i no noi i k@ kolera aku ka lakou e hopuhopuai, ka hewa nui o ke Aupuni i hiki ole loa ke huika laia e ka lahui
O ka Mahalo wale no ka ma kou no ka hana maikai a na wahine oiwi o hana nei me ka hooikaika a me ka pauaho ole. Ia lakou no a pau loa main a poe a makou i hoike aku ai i na moa a me @a poe i hoike ole ia na inoa, aka, eia nui nae ke lawe lawe ne ii ka hana.
Ina paha hoi makou e hoo laha aku i ka papainoa o na poe nele ole e kii ne ii na mea ai mai ka Ahahui Manawalea Hawaii, oahe hilahila aku a koe mai. Pehea la ia poe, e hilahila iho ana paha, aole pana? O ke kii ana o na poe nele ole, o ka hoonele ana aku no ia i kekahi poe i nele io maoli.
Aohe no hoi i oi loa ae na hoiki kolera a na nupepa e ae i ko Ka Makaainana nei. O ka makou no ka oi i ko makou manao iho, a pehea la i ko ka lehulehu manao? Eia nae, aole keia he hana na makou e haa heo ai a e ku ai la hoi o kaena, oiai, o ko ka lahui poino a pilihua, o kakou po no ia. O ka luuluu a me ke kaumaha ko kakoua pau, aole hoi o ka hauoli ae: a he mea menemene a eeu hoi no na pepeiao a me ka ili, aole loa hoi he mea e lealea a o paani waie ai no.
Ke hoomau aku @ei no makou i ka makou i, ao mau ai aole keia o ka wa e nanamaka ai ia kakou iho. Hookahi no hana, o ke alu like ae, me ke kapae loa no hoi in a manao lilili pili kalaiaina. Ua ike a ua hoomaopopo ke Aupuni i keia mea i nei wa, a ua hiki ole ke pale ae. Aia no me kakou ke oolea a me ka ikaika a@a, i palaoha no kakou, pilikia, aohe poino aku a ko@ mai. I holomua no ka haua i ko kakou lokahi e kina ii ke kolera, a i kanauuha hoi kekahi poe o ka lahui, @ lilo no ka hana i lawelaweia i mea ole.
KU I KA MAHALOIA
Lokahi ole ko makou manao me ko Ke Aloha Aina o ka Poaono nei, me ka nuku ana ae ia Misasa Ema M. Nakuina no kekahi manao ana i kakau ai ma ka olelo Enelani a hoopukaia ma ka nupepa Pi Ki Adavataisa. Ua Kuleana kea a me keia i koua manao iho, a ma kela manao o Misasa Nakuina, o ia kekahi o na manao waiwai loa a makou i ike a i heluhelu ai. Iananno paha aole i ai maoli ihe na “alamihi ai kupapau” in a kino make o kela man Pake i kanuia @@ makai o Kahakaau lana, ua ai, a i ole ia, ua omo lakou i ke ehu a me ke kuhinu o ia mau kino make, me ka nana ole ae hoi i ka paa o na pahu kupapau i kanuia ai laua oiai, he wahi papau loa kela o ka nonua a he loaa koke iho no kekai, a i kela a me keia wa o ke kai e pii ai a e emi aku ai, e omoia ana no ke kuhinu e ke kai a e lilo ana no hoi ia i mea e ino ai. Ma na ano a pau, ua hoike hamama ae keia wahine oiwi i kona naauao oi ae i ko ka moowini haalele loa o ka makamaka, a ua kaha ole aku hoi mawaho o ke “kulana o ka lede Hawaii” oiaio. Ua hoike a eke hoa i kona ano lili keonimana Hawaii ole i nele i ka haawina o ka hoonaauao kuliu a maikai ia, no ka mea, ua halahu kona ike ma kulakula, ke kaha a ke hoino lalau ne ii kekahi kukulumanao waiwai a makou i ike ai i ka waiwai io, i hui pu ia hoi e na kakoo aua a na poe noonoo maikai, akea, a hamama a pau. Ina paha e ae ana kela wahine oiwi e unuhi ponoi ae i ua palapala la ana, ua hamama na kolamu o KA KAKAAINANA nei no ka hoopuka aku, me ko makou nana ole ae no kona lawe ana i ka hoohiki malalo o keia Aupuni.
NA HUIKALA HAKINA PU.
Oiai hoi, ua Mahalo makou i ko ke Aupuni Huikala ana ae i kekahi poe pio kalaiaina ua ano hakina no hoi ko makou Mahalo aku, e like no me kea no o ka mea i loaa. Aia no ka piha loa a pau ae a pau loa, aohe mea koe aku, a ia wa auanei i manaolanaia ai no’ka laulea pu ae me ka lahui. Ua like makou me kekahi keiki e hoihoih ole aoa i ka loaa aku o kahi mea hakina; aia no a he mea holookoa, a i ole ia, pau loa mai no,alaila, olo ka pihe o ka hauoli ma na paia a pau.
Aka nae hio, no nei hana ha kina a ke Aupuni, ua hakina pu no ko makou Mahalo ana aku. Ua manao no hoi makou ua ano kapakahi loa no ko ke Aupuni haawi ana in a huikala in a poe pio, ma ke kala ana ae i kekahi mea i hoopai loihi ia me ka uku dala koikoi pu. Malia nae paha hoi he hoomanalo ana aku ia no ka huikala e ana in a pio i loaa iho ne ii ka mai a k@koke e make, kipaku aku ne ii ka aina e. Ina o ka manao io ia aole ia i kaulike i ko makou manao no na poe e ae e paa nei, ‘oia hoi, na poe emi mai o na hoopai ana o ko ia poe ekolu.
Ua hala ae nae hoi ia a o na poe e paa nei ka mea i koe a ke Aupuni e hioke ae ai i kona aloha a me kona puuwai hamama. I paa paha hoi ia poe mamuli o na manao hoomauhala o kahi poe. He umikumama kole ka nui o na pio i koe, a ke loheia nei e hookuuia ana he umi ke pau keia malama, a o ke koena aku i ka La Hoomaikai Akua o Amerika Huipuia. Ina oela io, aohe hauoli aku a koe mai. Aia a hemo mai ka mea hope la, alaila, hoao ae makou, ke hiki hoi, e hoolaulea in a manao uluku a ano e iliko o ka lahui, a i hiki ole no, aole no makou ia hewa.
HOOMALU KAMAEMAE.
Oiai hoi, eia no ka Moi Kolera ke holapu nei iwaena o kakou o keia kulanakauhale; a oiai hoi, ua haaki aku kekahi poe o kakou i ko lakou manawa e hooluhi wale ia me ka uku ole no ka pono laulaha o ka lehulehu, me ka nana ole ia ae hoi o ke kahua kalaiaina, e like no me ka makou ao mau, aka e alu pu ae; a oiai hoi, ke lawelawe oolea ia nei na hana hoomaemae a hoomalo ka Papa Ola, ma ka hoao a hooikaika ana e kipai make loa aku i keia kupu ino weliweli mai o kakou nei aku; nolaila ua ulu ae he manao kahaha iloko o makou no ke ano kamaemae o na lawelawe hoomalu ana a ko ke Aupuni aoao.
No ke ano o na hoomalu hookamaemae ana, o ka makou hoi ia e ninau ae nei ua oi loa aku anei ka palekana o na kauka a me na luna aupuni mai na hookauhihi ana iho a keia ma’i? I ka makou hoomaopopo, aohe nana a ka ma’i, aia no i kahi e kau a e komo aku ai o na anoano, mai na poe o luna a i na poe o a o. Ua ae akea ia ko ua kauka komo a puka ana mai ka Hale mai Kolera, a pela no hoi me ka Terisodona a me na lala o ka Papa Ola, kokahi mau Kuhina, a me kokahi poe oha pili wale aku no o keia au hemolele. O keia anei ke ano makeeia o na hoomalu ana i makemakeia, a i ole ia, ua okoa ae anei lakou, he poe ili keokeo, a o ka hapanui ae hoi o ka lahui he okoa, he poe ili ulaula a ili-puakea? Pela anei ke ano o ka hoomalu ana?
Ua ulu mai keia manao, mamuli o ka hoikeia ana mai no ko laou komo a puka mai ka halemai mai, a i ole ia, mai ia kahua mai i hoomaluia me ka hoomaemae ole ia mamua ae o ka hoi nui ana mai, oia hoi, mahope iho o ko lakou hele ana aku. Aole keia poe, ma ko makou manao, i palekana loa mai ka halihali ana i na anoano, eia nae, he keu a ke oolea i na wahi e hoomaluia nei mawaho nei. Ua hiki loa no hoi ia lakou ke hoihoi loa a kauhale a iwaena o ko lakou ohana. Malia paha ua oi ae ko lakou malama a makala pono loa i ko kekahi poe e ae, a i ole ia, ua hoomaemae nui mua ia paha hoi, eia nae, aole ia mea i ikeia. Ina ua okoa ae a ua palekana loa lakou nei, o ke ka lehulehu maopopo ae ka pono loa, alaila, e hooki i na hoomalu hookamaemae ana.
“MALOO NA IWI I KA LA.”
“Hookahi no Hawae, lauhue Kona.” Hookahi no keia kupuino, ke lauhue nei kana ulupa ana iwaena o kakou. Iloko no hoi o ko kakou kakaikahi, ke ulupaia nei no kahi poe o kakou @ keia weli o ka manawa. Aloha wale!
Pololeo ke poo maluna ae, eia na iwi o kahi poe o kakou ke pau aku nei i ka lukuia a maloe a nakeke ae paha hoi i ka la. O ke kaohi koke ia ae hoi ka pono, a ina aole, e pono e kaiehuia aku ka Papa Ola e ku nei, oiai, i hewa no ike kauwa hana a nana pono ole i ke ola a me ka pono o ka lehulehu. E pono i poe makee i ke lahui ma ia wahi.
O ka hoopoinoia ana o kela mau loi kalo o uka o Kunawai, no ka manaoia ua haumia me na anoanoma’i, aole loa makou i manao he hana naauao ia a ka Papa Ola. Aole o makou manao o ke kalo kahi mea hoolu anoano, no ka mea aia no a mo’a, alaila, hiki ke aiia. Ua poino wale ka luhi o ia poe, e ola @i no hoi paha ka noho ana aku o keia mua iho.
Ina o ka wai ka i manaoia ua ino, o ia no ke hoomaemaeia me na wai laau make anoano ma’i, a hookoe mai no hei paha i ke kalo. A ina o ka wai oikel@ mau loi ka i haumia, pehea h@i ka wai o na loi e ae ma ia wahi? He ano hana hookaumaha maoli no paha hoi kahi.
He haohao ko makou no ke ano o ka hapuku ana i na poe e loohia nei ka ma’i, ke loaa no