Ka Makaainana, Volume IV, Number 14, 30 September 1895 — Page 5
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 30, 1895 5
na kuhihewa, me ko makou manaolana hoi na nei mua aku e mawehewehe aku i ka hualu o kona mau maka a ike lea oia nona iho. Ina ua hewa makou ma keia, ke noi e aku nei no makou i ola honua no ke kalaia mai.
-
"MALOO NA IWI I KA LA."
-
Pololei ka makou i olelo hoomaoe ai ma ka helu i hala, ua moe hoomalae wale no ka ma'i kolera. O keia mau la iho la ka hoike ma ka loaa hou ana o elua mau mai hou. Ina no pela e oiliili liilii ae ai, alaila, aole no e akaka ana ka wa e pau ai.
-
No ka hoomalae ana paha no kekahi mau la, manaoia iho la ua pio, a hoopanee ai ka noho ana o kela Komite Malama Ola a Kokua i ka auwina la Poalua iho la. Aia ka a oili oolea hou ae ka weliweli, alaila, noho hou e kiai a e hana. Ka i no hoi o ka wa iho la no ia no ka hana, hoomauia a pau pono, alaila, hookuu loa. Aole ka auanei e like me keia iho la, o ka hoomalae iki ana ae no, o ka hookuu a hoopau no ia. Akaka no hoi ke ano hana hoopalaimaka o ke ano pili kalaiaina.
-
Kapakahi o na kapakahi, o keia au ka oi loa. Hoolaha ka Papa Ola i ke a'o e hoomoaia ka wai e inu ai, aka, aole pela ka mea e hanaia nei ma ka Halewai, ke kahua poo o ka Oihana Makai malalo o ka Loio Kuhina a Peresidena o ka Papa Ola. Malaila, i na luna a me na makai ka wai i hoomoaia, a i na poe hoi i hoopaaia ilalo ka wai maoli mai ka piula mai. Kupaianaha keia ano hana, o na poe ma ka oihana ke malama ia lakou iho, a o na poe e ae hoi, hele pela, he opala a he unu.
-
Ina paha hoi iloko, o na pule i hala iho la a i loaa kekahi mea i paa ma ia wahi me ka ma'i kolera, aohe e nele ana ke pioloke ae o ua poe la o luna ae, a he ike aku no ia o kakou i ka paukiki nui ae. Me he la ka hoi, i ka hoomaopopo aku, ua akenuiia no e loaa kela poe i ka ma'i, a he ulia wale no paha ka loaa ole ana, a i ole ia, he aloha maoli mai no paha no ke Akua Mana Loa.
-
O kekahi hana apiki a kumakaia maoli no a ka Papa Ola, o ia ka mea e pili ana i ka hoopaaia ana o Ekekela, wahine a Keoki Kahananui, iwaena o kahi o na ma'i makai o Kakaako. Mamuli paha keia hana o ka oleloia ana he kahuna oia, a me ka loaa ana o kekahi mea ma'i a make ma ko laua halenoho mauka o Kalihi-kai, ma ke kua aku o ko Luka Wilikoki wahi. Ua manaoia ua hoao oia e lapaau i kela ma'i a make ai, aka, o ka mea pololei nae, he mea ma'i kahiko no ia o ka noho ana ilaila.
-
Ua hoopaaia keia wahine me he pio la, aole ma kahi o na poe hoomaluia, aka, iwaena ponoi o na poe ma'i, a malaila oia i paa ai a ua hemo iho nei. I ka nana aku, ua akeia e loaa oia i ka ma'i, a ke loaa io, o ka make aku no paha ka hopena. Eia nae, ua palekana mai oia mai loko mai o ia hana kumakaia a ka Papa Ola O keia iho la paha kahi hua o keia au hemolele, "ke Aupuni oi loa aku o ka maikai a Hawaii nei i ike ai" o ka Kiwini kukulu ana ae. He hana Karistiano anei ia e ku ai o kaena ana? Aole, aole loa!
-
Aole ua poe la i ana ma ia kumakaia ana, aka, ua oleloia ae he wahine oia i hoohuoiia no ka ma'i lepera. O ka hana ana aku ka ia, nonoho ana na kauka imua ona, a kauohaia e wehe i kona mau aaku a pau. Ia la, waiho wale o Nahunapalai, ke aniani hoonui ike a Kahananui, a lilo hoi ia i mea maeele no kona ili. Nawai no hoi e ole? Eia nae, aole i ko ka makemake, ua hoka nui.
-
Ua pakui aku hoi me keia mau hana na olelo pelo a ka Peresidena o ka Papa Ola, e ake ana e loaa aku he ae mai iaia aku ua lawelawe lapaau oia i kela mea ma'i i make ai, a ua hoopuhiliia no, aohe i loaa ka mea i makemakeia. He keu keia o na hana hilahila ole, e hoike mai ana no, e like no ka hoi me ko lakou mailuilu, pela no i liilii ai ka manao, a hoao ai ma na ano pelo a pau e ko ka mea a ka manao i iini ai e loaa. Iloko o keia mau hana a pau, ua hoomanawanui maopopo maoli oia i na imihala ana, a hoohokaia no hoi ua poe kumakaia hilahila ole nei. Ina paha hewahine haole, aole loa paha e hana ia me neia ae la.
-
Pioloke hou no ka Papa Ola i neia mau la iho la mamuli o na ma'i i loaa hou iho nei, a i kela a me keia wa e puka hou ae ai, e mau aku ai no o ko lakou pioloke ana. O kekahi kumu paha hoi, no ka like ole o na lala kauka ma na mea e hoohana ai, a ua lonoia ae ua waiho aku ia poe i ka hana, a hiki mai nae hoi i keia wa a makou e puka aku nei, aohe mea i lohe hou ia. Ma ka ninau ana i ke keena o ka Papa Ola, aohe nei lono i maopopo. O ko makou manao nae hoi, he mea pono loa io no ke pau ia poe i ka waiho, a i ole no hoi ia, hoopau aku.
-
No keaha la hoi i ae ole ia ai ka laweia o na i'a mai na wahi mai i haumia ole, a i loaa ai hoi ona mea hoohala ae, i kahi ai mau ana i ka bipi a me ke kumano. Ina no hoi o na loko o lalo o Ewa a me na kua aku ae. Manao no hoi makou aohe pilikia ana mai laila mai. Ua hele makou la a kaunui e ike lihi i kahi i'a, a ke loaa hoi, e hele ino ana ka hamu a hauoa ana iho i ka mea maikai.
-
Heaha ka hewa a me ka pilikia e oaa ana ke loaa mai hoi na i'a mai na kai hohonu mai? Ia makou e hoomaopopo nei, eia wale no ka haumia iloko o Kou nei, aole mawaho loa aku, a nolaila, aole o waho i haumia E aho ia mamua ae o ko Keoni Ina ma hele mau e lawaia malu i ka po mawaho ae o kuaau o Waikiki, a o lakou ke ai, a e hoka hoi ka lehulehu. Pehea la oia i pakele ai mai keia rula o ka Papa Ola? Malia no kona kakoo ikaika ana paha hoi no keia Aupuni, o kona kumu paha ia i pakele ai. O ia io anei?
-
Ina ua hiki iaia a me kahi poe e iho o lakou ke lawaia me ke keakea ole ia alaila, pehea hoi makou a me ka lehulehu ae? No ka lehulehu, ea, he ole ia, aohe i hoihoiia; aka, no lakou la ma ae hoi, iloko no o ko lakou mailuilu, o lakou no ia.
-
Ma na lono kuwaho i loaa mai, aohe ka i loaa he wa kupono no Wile Kakela e kipa ike aku ai ia Kuhina Nui Olone a waiho aku hoi imua ona i kona hookohu Kuhina Hawaii ma Wasinetona. Aia no ka oia i hikauhi a i hikalalau kahi i pee ai, aohe i lihi launa aku e ike i na paia o ka Hale Keokeo Nolaila, o Palani Hasetine no ia e hookohukohu la ma o. Ina e loihi loa aku ana, alaila, o luna iho paha hoi ke mania loa iho ana.
-
A hiki mai i keia la, aohe mea a ke Aupuni i hana ae no ka noii pono aku a loaa na poe na lakou i hana kela hana hiena maluna o F. Godefere, ole loa no hoi na ole loa kahi makana i haawiia ae. Ina he bipi na Paulo Isenebega, i okiia ke alelo, a he Pake a mea e ae paha, wikiwiki ka Ilamuku e hoolaha ae, aka, no keia haole Amerika hoi, he mea i inoia e lakou, aohe eueu ae o na puapua. O na hana paha keia la a ka lokoino maopopo.
-
Ka i no paha no kakou nei wale no la hoi ke ano e o na lawelawe hoomalu ana a ka Papa Ola, aka, o Kapalakiko no ka hoi kahi mai kona kauka awa aku a me ka Papa Ola. Ua aeia ka Auseteralia e pili aku i ka uwapo ma o, he ehiku la wale no mai nei aku, a o na mokupea Alani a me Kakela, o ke ku ana aku mahope mai, ka i hoomaluia mahope o ka holo ana aku no ekolu paha pule ma ka moana. Ua kupono aku la ko laila kauka awa e kauluaia ne ko nei, a i ole ia, hoolilo ae no hoi i lala no ko nei Papa Ola. E hewa anei hoi ia la!
-
Ua loheia eia ke manao nei ka Papa Ola e pahi ahi ae i ka hale noho o ka Rev. E.S. Timoteo o Waialua, ma Kawaiki, Kapalama-uka, no ka loaa o kekahi mea ma'i no laila, oia o Kaehalii. Ina he oiaio keia manao, aohe apiki aku a koe mai, no ka mea, he mea noho ia mea no loko o ia hale, aole nae hoi ilaila kahi i loaa ai ka ma'i. I kai loa nei kona loaa ana i ka ma'i, kau ma kekahi kaapio, a holo loa no kahi o ke keiki iuka loa o Alanui Liliha, i Kunawai, a iaia me ke ala no ka Halemai Moiwahine, make loa ai oia iluna o ke kaa. Aia a ua loihi loa na la, alaila, hopuia ae keia manao, Ke oiaio hoi nei lono, aohe kupaianaha aku a koe mai.
-
E hooliloia aku ana ka o Iwilei, ma keia mua iho, i kahua no na hale holoi lole a ke Aupuni e hoolimalima aku ai i na Pake. Ua loaa ka ke dala i ke Kuhina Waiwai no nei hana. He kupaianaha no paha, aia a na ko waho poe ae kahi olelo, e apono ana i kahi hana, alaila, loaa koke ke dala i ke Aupuni no ia hana. Me he la ua haahaa loa ke kulana hiki i ke Aupuni ke aie aku i ka hai. O ke ano maoli no ia! Ke hooholoia ae hoi e kukulu ia mau hale makai o Iwilei, pomaikai no o Keoni Ina, ka mea nona paha hoi ka aina a ke Aupuni e hoolimalima aku ai. Ua kokoko loa no paha hoi ia wahi, e hookaawale loa aku no paha hoi ka pono loa a kokoke aku i ke kai, i kahe loa aku no ke ino i kahi e. Aole no hoi e pono e hanaia na keena moe maluna ae o na keena holoi.
-
Ke hanaia nei he mau mikini hoomaemae no ka Papa Ola, hookahi no ke awa a hookahi no uka nei, ma ka hale hana hao o Ulakoheo aenei. Ua kauohaia keia e ka Peresidena o ka Papa Ola, a ke hanaia nei, a mahope iho nei hoolahaia ae na kohokoho ana Ma ke kanawai, o na hana Aupuni a pau maluna aku o $500, e haawi aku no ke kohokohoia mai Ua emi iho na kohokoho a kekahi mau mea e ae i ko ka hale hana hao, eia nae, he loihi loa ke kali aku i ka laua, aia iwaho, a o ka keia hoi, eia no ianei a i ke alo. Ina kakou e hoomaopopo i ke kulana o
-
[Hoomauia ma ka aoao 8]