Ka Makaainana, Volume VII, Number 10, 8 March 1897 — Page 8

8 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MARAKI 8, 1897.

 

"Ke Aleale nei ka Wai."
(Mai ka aoao elima mai.)

 

he kii ano hoowahawaha ka kela i ka lahui oiwi, me he la e olelo mai ana ka mea peku, he kanaka paha o ke kulana Amelika, e ki paku loa i ka lahui kumu mai ka honua aku. Ina pela, ea, he kii no kela o ke ano hoohuiaina. Pehea la, o hahai io mai no anei hoi na olelo ku i ka hoomaoe a kela luna mahope o neia wahaolelo hou? Na ke au aku paha hoi ia o ke manawa e hoike mai.

 

Ua loheia mai eia kahi elemakule o na ahahui kalaiaina a elua ko kaena holo nei oia ka kekahi i palapala aku nei i ke Aliiaimoku no ko Kakina holo aku o powa iaia. No makou iho hoi, e pono oia e paa malie i kona palule i ka ili a e punuku iho i kona nuku. Mai ao i ke kaena kuhihewa wale.

 

Eia ka ke makemake hou nei, wahi mai a ka lonoia, o kela mea i noho Kanikela-Kenerala mua ai no Amerika Huipuia maanei a kahulihia ai ke Aupuni Moi, a ke hooikaika la ka ma o, no ka mea, ua oi aku ka kona ike no Hawaii nei. Ae, pela no hoi paha. Oia no la hoi ka i noho. Kanikela- Kenerala no Hawai nei mamua aku ma Kapalakiko a uku ole ai oia no ka hookipa ana i kona Moi, ia Kalakaua.

 

Ua kamaaina loa ia oia maanei, he elua ona mau halepule e hele ai ma na La Pule me ka Baibala malalo o kona poaeae. Hele i kekahi no ko ao Kula Sabati, a ke pau ia, hele i kahi no ka pule a no ka hoopalaimaka paha, me ka poina ole no i kana Baibala. No makou iho, aohe hoihoi iaia, a ke manaolana nei aole oia e hookohuia mai ana. Ua lawa kakou me ia ano poe, oiai, oia no kekahi. I kokua ma na hana ohumu e hoohiolo i ke Aupuni nana oia i hoohanohano a i hanai.

 

Ma kahi noho o ka Rev. D.P. Birnie (Bine) o ka luakini Halepapu, i ke ahiahi Poaha nei, i mareia ai o ia o E.E. Mokimana, kekahi kupakako o ka halekuai o E.O. Holo & Keiki, ia Misi Milederede Kinisale, he wahine haole opio hana keaka.

 

Poakolu, Feberuari 25, i kukuluia ae ai ko Keoki Mooheau pahuhae loihi ma kona pa hou malalo iho o Puowaina a ke ku mai oia maluna o ka mokumahu hou Helena, iluna o ia pahuhae e welo ae ai kela hae Hawaii nui i haawi makana ia iaia. E haahaeo ana no ka hoi, ua kanaka, he ewe hoi na Hoolulu i haawe ai e huna i na iwi o Kalnai Nui Nai Aupuni, wahi a ka oleloia. Oiai hoi, ua huli hoi mai nei ua o Mooheau, aia ka a makaukau ae he lanai ahaaina, a i ka la paina e hiuia ae ai ua hae nui la iluna me ka uhauia aku me ka ihu i ka puaa. Oi hoi ha, e wiki!

 

Haule Opio ia Makuahine Oiwi.

Ua hoopuiwa a hoohikileleia ke kulanakauhale nei i ka loheia ana ae i kakahiaka Poana nei ua lele ke aho, ua pio ka lamaku o ke kino, a ua hele kohana aku la ka uhane o Misasa Ane Pauhi Wudehausi, wahine aloha a J. Hay Wodehouse, Jr., ma ko laua wahi noho ma Makiki i kakahiaka nui poniponi wale, hora 5:30, e imi i ka wai o Kanaloa. Auwe, aloha a minamina wale! He mau pule aenei i hala i hanau keiki ai oia, a mahope iho nei ua loaa oia i kekahi ano ma'i iloko o ka waihona keiki a konoia kona kauka, oia o Kauka Hebeta, e oki i kahi o ka pilikia. Ua hanaia e ke kauka i ka Poalima nei, a mahope iho ua loaa ka he wahi kula a kauohaia o Kauka Wahie, a iaia hoi i hiki aku ai a ike, ua luliluli ae oia i kona poo, huki i ke kane a ma kahi e, a olelo aku ia aohe manaolana i koe, o ka pakali laau wale aku no a hala ae kau wahi manawa o ka hooloihi ana i kona ola. A eia nae, ua hoea mai kona hopena a me kona maha e like me ia maluna ae. Ae, manaonao wale.

Oia ke kolu o na kaikamahine a ka Mea Hanohano A. S. Cleghorn (Ake), a hala opiopio aku la no i ka 29 a keu o na makahiki ma keia ola ana. Nana a me kana kane he eha mau keiki, ekolu e ola nei (elua wahine a hookahi kane,) a hookahi i make, a he eono no paha pule o ka mea muli loa. O ke kane a me kani hoa'loha na mea wale no me ia a hala aku la oia ma ke ala-polikua-a-Kane. Aloha wale oia o ka haalele ana iho la i kana kane i aloha ai a me ka laua mau kamalei liilii. Aia nae hoi he elua mau luaui elemakule ma kekahi huli o ka poepoe honua e paiauma mai ana ke lohe aku, hookahino kana kaikamahine, a hookahi hoi no ka luuluu welenia i loaa i kana kaikamahine, a hookahi hoi no ka luuluu welenia i loaa i kana keikikane hiapo. Mokumokuahua a lihaliha wale. Auwe ka pilihua!

I ka loheia ana o keia lono, ua piha u aku ko laua hale i ka ohana, na makamaka a me na hoa'loha. A mamua ae hoi o ka hora 3 p.m. o nehinei i maneleia mai ai no ka luakini o Sana Anaru, kahi o ke anaina haipule i lawelaweia ai e ka Rev. V.H. Kiticata no ka Bihopa o Honolulu. Ua piha kui ka luakini me na poe o na anuu a kulana like ole. Pau ka pule, ua lawe loa ia aku no uka o Maemae e kanu ai, a ua haaleleia aku ilaila "e hoomaha ai iloko o ka maluhia." nani na hoohiwahiwa pua ma ka luakini a me ka ilina.

Eia iho na poe hapai pahu: S. Paka, C.P. Iaukea, H.M. Wini-opio, L.M. Vetelesena, W. Pota Boide, W.C. Saporoula, J. S. Waka a me L.A. Hata. Na E.A. Williama i lawelawe na hooponopono ana no ka hoolewa.

 

Ua ku kakahiaka mai ka Auseteralia i ka Poalua iho la, a i ka auwina la Poakolu ae e huli hoi aku ai.

He 200 ana paha o na eemoku Kepani a ka mokumahu Sinisiu Maru i lawe mai ai e hoihoi nui hou ia ana no ko lakou aina o ka hele ana mai. Ua hopuia na agena a ua ku imua o ka Aha Apana i nei kakahiaka. E lilo aku ana paha hoi keia i ninau pili aupuni.

 

KELA A MEKEIA.

 

Aia aku nei ka Bihopa o Honolulu i Kauai, no ka malama ana i kekahi anaina pule kaulima i neihinei ma Kapaa.

Ke pahola aku nei makou ia Misasa Ema M. Nakuina i na hoomaikai ana o ka la no ka piha ana o kona iubile ma nei ola ana i ka Poalima nei.

 

Ua nalowale he eke dala ili-eleele, a he elua mau niho kui kuinao o loko. O ka mea niho kui kuinao o loko. O ka mea e loaa ai a hoihoi mai ma keia keena, e loaa no he uku makana kupono.--318--1.

Piha no na anaina pule kau lehu o ka Poakolu Lehu nei ma na luakini o Sana Anaru a me Malieokamalu. Ke hookoai a ke mihi nei paha hoi kahi poe la.

He halawai o ka Hui Heihei Lio Hawaii ka i kaheaia no kekahi po i hala iho la, aohe ana ka paha mau keikei lio o Iune 11 ae?

Mahope iho nei o na luaiele pinepine ana, ua ku aenei ka Hui Kinipopo Hawaii Nui, a ua hooholoia ma ka halawai ana i ke awakea Poalima nei ka Poaono, Aperila 24 ae, e weheia ai ke kau.

Ua loheia mai no ke ano omaimai o Misasa J.S. Kamila o Mahukona, a ua holo aku nei ia keiki, oia o Keoki, e ike ma ke Kinau o ka Poalima nei. Ke manaolana nei makou aohe popilikia.

He hoopuoho pauahi ko ke ahiahi Poaha nei, no waho o Pawaa, ma kahi noho o Misasa Vida. Ua pahu kekahi ipukukui a hoikeia ka lohe, a hiki aku no kaawai, ua kinai mua ia nae hoi a pio.

I make i kaawe iaia iho ka olelo hooholo a ka Aha Koronelo no Teru, kela wahine Kepani i laawe ai a loaa aku e lewalewa ana iluna o ka mokukuna Kulamanu. Aohe loaa o na olelo ike i pepehi maoli ia.

Ua wehe a komo io ia no ka halemai hou o na Pake mauka o Keoneula, Kapalama-kai, i ka hora 3 p.m. a mahope iho o ka Poaha nei. Lehulehu na poe haole koikoi i hele kau mawaho ae no hoi o na Pake.

E like me ka makou hoike o ka helu i hala, pela no i hookoia ai ka mare o Karistiano Konorada me Misi Alevine Wilimana, a me na mea no a pau e pili ana. Ua lilo na puuwai elua i nei wa i hookahi no pana ana.

Ua ike pono aku makou i ke kui ana iho o kekahi kanaka opio maoli i ke poo o kana wahine, pau ia, huki ma ka lauoho a kaualako mai kahi keena mawaha o ka lanai a komo iloko o ke keena noho o laua, i kakahiaka no o nehinei a mauka aenei hoi o Leleo. Hilahila ole no hoi la.

Iloko o ko nehinei kalae, pohu a me ka wela, ua eloelo ka haule ana iho o ia kuaua i ka hora 2:30p.m. a mahope iho, a i nana aku ka hana ia uka, e pouli pu mai ana. Aohe no nae hoi i loihi loa a mao koke no, ua ukele nae hoi na alanui. He hoike paha ia no ke na lani uwe i ka minamina i ka mea nona ka hoolewa e kai mai ana ia manawa mai waho mai o Makiki.

Aole ma Haimoeipo, aka, ma Ariona Hale, kokoke i Halaaniani i malamaia ai ka aha-mele o ke kula Enelani o Kalihi-waena, a ua piha ae no ka hoi. Nui mai ka mahaloia o na hana.

Mamua o ke awakea Poalima nei i ikeia ai ka mokumahu Zealanadia mai ka Hema mai a ua pili mai mahope iho o ka hora 1 p.m. Hoea 9 o ia po i holo loa aku ai no Kapalakiko.

He paani kinipopo ko ke kahua kinipopo i ka auwina la Poaono nei mawaena o na hui Like eo i ka inoa hope ma o ka loaa ana o 17 ai-puni kue ia 6. I nei Poaono ae no hoi, mawaena o na hui Sana Lui me Punahou.

Ua loaa ae ia Misi Helena Waila he hookohu makai kauwai a me kekahi pihi makai mai ka Ilamuku, ma kona ano Peresidena no ka Ahahui Kinai i na Hana Hoomainoino Holeholona. Oia ka wahine mua loa ma o kakou nei i loaa kahi hookohu makai a me ke kuleana hopu lawehala.

Apopo e hooloheia ai ka hihia aihue o L.V. Redepata, he paahao no loko o Kawa, i aihue i na pono liilii o kekahi paahao e ae o loko o laila. Auwina la Poakolu nei oia i ku ae ai imua o ka Aha Apana a hoomoeia mai. Oia no ke kupakako e puka dala o ka Halepai Kekake i hoao ai e holo mahuka.

Ua paiia iho nei ma ka olelo Enelani he buke o 80 aoao i kapaia--Na Oiaio Moolelo (Historical Truths) e pili ana i ka hookahulihiaia ana o ke Aupuni Moi. I nei kakahiaka e hoomakaia aku ai ke kuai ana ma ko makou keena oihana ma Waialeale, Helu 327 Alanui Moi, no ka hapaha (25 keneta) o ke kona hookahi.

 

Hoolaha Manao Hookoa Kuai a ka Mea Paa Moraki.

I kulike ai hoi me na hoakaka ana o kekahi Moraki i hanaia o J.E. CHAMBERLAIN, o Honolulu, Oahu, ia Helen Boyd, Kahu Waiwai, o ia wahi like no, ma ka la 7 o Maraki, M.H. 1895, a i kopeia ma ke Keena Kakau Kope, Oahu, iloko o ka Buke 151, ma na aoao 499 ma 500, ke hoolahaia aku nei ma keia ua manao ka Mea Paa Moraki i oleloia e hooko aku i ka Moraki i oleloia no ka uhakiia o ke kumu aelike, oia hoi: no ka uku ole ia o ke kumupaa me ka ukupanee pu i ka wa i kauohaia ai no ka hookaa ana. Ke hoolahaia aku nei no hoi, mahope iho o ka pau ana o na pule ekolu mai keia la aku, e hoolahaia Moraki ia no ke kuai a e hooliloia aku no ma ke kuai kudala akea, ma na keena kudala o W.S. Luce, ma Alanui Moiwahine, Honolulu i oleloia ma ka Poakolu, la 31 o Maraki, M.H. 1897, ma ka hora 12 awakea o ia la. Kulike ke kumu, ma ke dala gula o Amerika Huipuia. I ka mea kuai mai na lilo palapala. HELEN BOYD, Kahu Waiwai, Mea Paa Moraki.

No na mea e ae i koe, e ninau ia A. Rosa, Loio no ka Mea Paa Moraki, Helu 13, Alanui Kaahumanu, Honolulu. Hanaia Honolulu, Maraki 8, 1897.

 

Penei iho ka hoakaka o ka aina e hooliloia aku ana:

O kela apana aina a pau loa e waiho la ma Kaili a me Pauwalu, Koolau, Mokupuni o Maui, nona ka ili o 10 5-11Eka, i hoike a hoakakaia maloko o ka Palapala Sila Nui (Aina Aupuni) 1899, a i hooholoia hoi i ka Mea Hana Moraki e A.K. Kekapa, ma o kekahi Palapala Kuai i hanaia i Iulai 18, M.H. 1881, i kopeia ma ka Buke 70, aoao 360.

Mar.8-4ts.