Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 61, 6 February 1906 — KA Moolelo Hawaii Kahiko. [ARTICLE]

Ka Moolelo Hawaii Kahiko.

(ANCIENT HISTORY OF HAWAII.) Hoomakaukauia e J. M. Poepoe no KA NA'I AUPUNI.

MOKUNA I. Na Kuauhau Kahiko e Hoike ana i na Kumu i Loaa ai ka Pae Moku o Hawaii nei. O KA manao hoi o kekahi poe kahiko, he mau mokupuni kakaawale no keia o Hawaii nei mai kahiko loa mai. A o ka ninau nui i kupono e hoouluia ae ma keia wahi, oia keia: Heaha la na manao o ka poe kahiko no na kumu i loaa ai ka aina ma Hawaii nei? O na mookuauhau a ua poe kahiko la, elike me na mea i loaa lihilihi mai ia kakou i keia wa, oia wale no na mea hoike maopopo e hoakaka ana i ko lakou mau manao maluna o keia ninau. Mawaena o na mookuauhau i loaa i ka mea kakau, aole hookahi o lakou i hoike mai no ka hana maoli ia ana o keia Pae Moku e na lima o ke kanaka, a i ole, hanau maoli ia mai paha lakou e kekahi wahine; koe wale no ka mookuauhau pili ia Wakea ame Papa, kana wahine: O ka mookuauhau a moolelo Kumulipo i hoomaopopoia e kekahi poe kakau moolelo Hawaii, ma ke ano, he moolelo kuauhau kahiko loa ia, oia kai hoike mai i ka hoea ana mai o ke kumu honua, mailoko mai o ka Po; aole hoi ka honua, a i ole, o ka aina i hana maoli ia e ka lima o ke kanaka, aole hoi i hanauia mai e ka wahine. He ekolu no mau mahele nui i ku ai na hoike ana mai a keia mau mookuauhau no ka loaa ana mai o neia mea, he honua a he aina hoi: (1) Ua hanau maoli ia mai no ka mole o ka honua e ka wahine; (2) ua hana lima maoli ia ka honua e ke kanaka; (3) ua ulu a ua puka mai ka aina mailoko mai o ka lipolipo o ka pouli, oia hoi, ka Po, aole mamuli o ka hanauia ana e ka wahine, a hana maoli ia ana paha e ka lima o ke kanaka. Aia ma ka mookuauhau o Puanue i hoikeia mai ai, wahi a kekahi poe, na kekahi wahine nona ka inoa o Kumukanikekaa, ka wahine hoi a Paiaalani i hanau mai na kukulu o ka honua ame ka lani. Olelo hoi kekahi poe, ma o ka mookuauhau la o Kumuhonua, na kana wahine oia o Kamaieli, i hanau mai i ka mole o ka honua. Aole nae he mau mookuauhau e waiho nei i keia wa no Puanue ame Kumuhonua e hoike ana i keia manao o ko kakou mau kupuna kahiko no keia hanau maoli ia ana mai o na kukulu o ka honua ame ka lani, a pela pu hoi me ka mole o ka honua e na wahine no laua na inoa i hoikeia ae la. He mea minamina nui no kakou nei o keia wa, ka loaa ole ana mai o keia mau moolelo kahiko a ko kakou mau kupuna ia kakou. Ua loaa nae i ka mea kakau, he mau moali e hoike ana i ke kuauhau o Puanue ame Kumuhonua, ma ka mahele e pili ana i ko laua hanauna kanaka maoli. Ua komo na kuauhau o Puanue ame Kumuhonua iloko o ka mookuauhau o Kumulipo. (E HOOMAUIA AKU ANA.)