Ka Naʻi Aupuni, Volume III, Number 116, 12 June 1907 — Nani Wale ka Noho Lokahi Like ! [ARTICLE]

Nani Wale ka loho Lokahi Like !

TCa Moolelo Walohia

i' >f§r Hainakol° #r

KA. UI PUA KA-MAK.A-HAL A 0 KA WAILELE 0 HIILAW L MOKONA V. Ka Wai-Kaun Mawaena o Loheīoa Ame Kuwa hail.o— Ka Hua kai a Keaumiki me Keauka i Kahoupoakane—Ka Ui Hoo kahi i Loaa i na Elele o Kuaihelani ma Haieaii-Ku-auli — Komoīeia o Keaumiki me Keauka iloko o ka PUikia. Eia nae, ua hoike m'i nei no nae o Pa'upa u ia maua i ba -manao kanalua; wahi a ua mau wahi elele nei i hoomau mai ai i ke kamailio aaa me he mea la, wahi a kona hoomaopopo ana. he elua paha mau ho» ailona e ku pono ana maluna o ke aliiwahine, a o ke kolu o ka hoailona, e ku pau pono ole ana ia maluna ona, oi-a hoi, ka hoailona i ka lihilihi opiopio o ka La. O ka wa nae hoi ia, e pau ai kuhihewa. Ua ae aku la na'lii i keia kauoha a na makua o Lihue; a pane ae la nae kekahi alii o Uo kona inoa: "Kai no paha hoi e ae mai ua mau alii nei. o ke alnwahine opio no la hoi ke hoomanawanui mai i .ale ftei o Lele, oiai he manu kona mea nana e hahhali mai, aka, o kakou nei o na elemakule, he hana nui maoli na kakoa ke koele wawae ana aku o keia ioa^ Aohe o ka poe opiopio, he mau wawae oolea kolakou. eia paha e na elemakuie. Ua kokua aku la o Keaumiki ame Keauka ī keia mau olelo a Uo; a nolaila ua hoouna hou ia ako la na wahi elele noluna o Lihau." E ka makamaka heluhelu, ke kapa nei kou mea kakau i kahi noho o ke aliiwahine opio, e anoiia nei e hookukuia kona ui ame kona nani me na hoaiiona i makemakeia e ke alii opio Keaniaiulaokelani, o "Lihau" no ia wahi, i maikai ai ka moe ana o ka moolelo. I ka hoea hou ana'ku o ua mau wahi kanaka nei no luna o ke kuahiwi o Lihau ia wa i ninau mai ai u Pa'upa'u. Eia hou no olua? Alaila, wehe aku la no hoi laua Dei i ka hipuu olelo a laua i lawe aku ai, eli ke me ia i hoike mua ia ae nei. A i ka lohe ana e Pa'upa'u ma i keia manao o na'Iii o Lele, pane mai la laua : Heaha la hoi. E hooko aku makou i ka makemake o na'Iii o Lele. E hoi olua a hai aku i ua >i. ame na malihini, mamua o ka o ana ae o na kukuna o ka la maluna o poai-lani e hoea aku ai maua me luhi a maua. E hoi olua a haawi aku i ko maua aloLa i na alii o Lele. 0 ka hoi mai la no ia o ua mau wahi elele nei, na n& aku ia, ku-ka uwahi-o-Papio i ua mau wahi eleie

nei. He u ana iho ka ua mau wahi kanaka la, ha» lulo ana na kapuai i ka lanai lau nia a na 'lii e nonoho aoa, ua hele a kau aheahe na hanu o ua mau wahi kanaka nei i ko laua mau houpo. Ia lana nohoi a ku imua o Kapoulu, pa ana no kana ninau i na mau wahi kanaka ala: "Pehea maī; la ?" Pane no ua mau wuhi elele nei: "Ua pono. E hiki mai ana lakoo ilalo nei mamua o ka o ana ae e. na kukuna o ka h i kakahiaka." I ka maopopo ana i na 'lii e hoea mai ana o Lihae; ko Maai komohana wahine ui hookahi i ka la'i o Lele, ua hooholo iho la lakou o hek' na kamaaina ame na maiihini i ka heenalu. Ua ae no Keaumiki ame Keauka i ke kono a na kamaaina, oiai o ko laua hulu aaka > I i o ke kai; a he mea hoi ia i ike ole fa e na Tii e Lele. Ua ku iho la na kahuna hooulu nalu i ka pule i mea e loaa ai he mau ahiu nalu nunui e pae ai ka poe ike ia hana. He oia.o. ua pu-Iei-leho ae la ka moana a ua ala ae la na ale apiipii o ka hohonu, a ua hke ke kawahuwaha<-o na aie me ko nu pali ka halehale. Ua au aku ia na kamaaina ike i ka hee oalu a loaa ko lakou mau kulanā nalu, a hee mai la nohoi-.. 0 ka oi o ke aiii akamai i ka heenalu oia o Uo; a oiano paha ke kumu i kapaia ai kela nalu kaulaūa o La— haina ma ia >uoa, oia hoi, ka Nalu o Uo. I ka wa ehee mai ai keia kanaka i kona papa ilun a o ka aalo^ oia no oe o ka iwa e kekahi ana i ka eheu o ka maka ni me ka hauohano nui. E hele ana kona papa i k & lala a hei i ka muku. E pipio ana ke kai ma kela amekeia kipoohiwi ona tne he mau niho la no ka puaa. A pae na'lii kamaaina i kaha oee, ua hookle mai ja lakou ia Keaumiki ame Keauka e auau wahi kai, me ka haawi ana mai i ko lakou mau papa hee-nalu* ia wa paue aku la o Keaumiki i ua poe aiii kamaaina * nei. E au umauma aku no maua i kai; a ī o!e, eia ne ko maua kiilana nalu i kaha one nei, a o ka poe ana e ko inaua nalu aia i kela wahi mokupuni— " Kuhikuhi aku la o Keaumiki i kahi mokupuni o Kanaloa Iiahoalawe; me ka hoomau hou ana mai nohoii i ke kamailio ana: Mai laila mai maua, kau hoi i ke. nalu a pae hou no ia nei. Ua lilo keia mau ojelo a Keaumiki ame Kea-uk-a ī mea hoeepa loa i ka noonoo o na lii kamaaina. Qle~ lo mai ia o Uo: Kahaha! Kupanaha wale ba hoi ka olua mau olelo e na malihini, nawai hoi ke kulaua nalu o kaha one nei, oiai ke ike ae la no kakou, eiss ka nalu mai waho mai. A pehea e loaa ai ko oIu£; nalu mai loko aku nei? Ha'o wale hoi ka olelo a. olua a na malihini. E hoomauia aku ana.