Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 1, 1 October 1861 — No ke Kamelo. [ARTICLE]

No ke Kamelo.

Eia kekahi mea hou. Heaha ia mea? He Kamelo nae. Auwe! Mahea la ia mea hou? Eia ma Honolulu nei. E hai aku no makou ia oukou. Ua laweia mai nei ia holoholona hou mai Kaliponi mai, maluna o ka Yankee, i keia malama o Sepetemaba nei. He umi o ia poe kamelo i laweia i Kapalekiko mai Asia mai, a ua kudalaia malaila. Kuai o Halewai i kekahi i $250, a lawe mai ia ia i Hawaii nei, i ike na kanaka ia ia. He mea hou ke kamelo ma keia pae aina,—he mea kamahao. Ua heluhelu oukou ma na buke no ke kamelo, aole nae i ike maka. Elua na ano o ke kamelo. He kuapuu hookahi kahi, a he kuapuu alua kahi. Oia hoi, maluna o kekahi kamelo, hookahi wale no puu, aka, maluna o kekahi he mau puu elua. No ka pono o keia holoholona i na kanaka o Asia a me Aferika, e hoike aku no makou i na mea a pau a makou e ike nei no lakou. Ua ku pono keia holoholona i na aina panoa, a palahalaha o na wahi papu. Ua hoohanaia lakou e kanaka oia mau aina, a o ke kamelo ke kumu o ko lakou waiwai ilaila. Ma na aina waoakua o Arabia a me Aferika akau, e noho ana na miliona kanaka. Ina aole ke kamelo, ina ua hiki ole i na kanaka ke hele mawaena o ia mau aina panoa palahalaha. He mea kahiko loa ke kamelo, ma Kinohi na kamelo o Aberahama, o Isaaka, a o lakoba, me Isamaela. He mea laka ke kamelo. Aole i ikeia kona noho hihiu ana. He mea hihiu ka lio, ka bipi, a me ka ilio ma ke kauwahi o ka honua; —aka aole i ikeia ka noho ana o ke kamelo, ke ole ke kanaka ilaila, he kahu nona. Ua hanaia oia i kauwa no kanaka wale no. Nolaila, aole i haawiia nona na mea pale i na enemi, e like me na holoholona e ae. Ina e hookuuia oia e iini i kona ola, aole ia e pomaikai ilaila, no kona ike ole ke malama ia ia iho i na enemi. Me ke kahu kanaka kona pomaikai ana. Heaha kona waiwai no ke kanaka? Eia, he mea hali ukana ia. He mea hooholo, me he lio la. He mea ola i na la he nui me ka inu wai ole. Pela kona hele ana a hala na la, me ka ai ana i na lau kalakala wale no e ulu ana ma kahi maloo. O ke kamelo ke ola, o na kanaka e noho ana ma ka waoakua o kela mau

aina ai ole, wai ole. He mea ai ia kona io, a he mea inu hoi kona waiu. He mea lole kona hulu, a na wahine e wililopi ai, a ulana i lole paa. A he mea wahie kona lepo e moa ai ka ai. Ina aole ke kamelo, aole hoi he kanaka ma ia mau aina maloo. I ka wa hele, ua hooiliia na ukana a pau maluna o ke kamelo e lawe aku i kahi e hele ai. Na hale lole, na ipu, na hinai, na wahine me na keiki, a me na mea e ae. Pau loa ia mau mea maluna o ke kamelo, a hele huakai na ohana Arabia e imi ana i aina mauu kahi e kukulu hou ai i ko lakou mau hale lole. Pela hoi na kalepa oia mau aina. He kamelo ka "moku kalepa o ka waoakua." E hiki ia ia ke lawe i na ukana he nui mai na haneri pauna e hiku a hiki 1200 paona, e like me kona nui ana. Ua hookukuliia iho ke kamelo i lalo, alaila, hoee aku la na ukana a kaumaha. Alaila, hoalaiae'la ia i luna. Ua alakaiia ma ke kaula punuku, aole ka hao ma kona waha. He opu wai kona, kahi e waiho ai kona wai inu, he hapalua pahu a keu aku i ka inu hookahi ana. Pela no kona hele ana, me ke kahu e noho ana maluna. A makewai ia, ua hookomoia kekahi wai o ka opu wai iloko o ka opu ai mauu. A hala kekahi mau la, pau ka wai o ka opu, ua makewai hou no ia. I ka wa e kokoke ana ia i ka punawai hou, o kona hele pololei aku la no ia me kona ikaika a pau a hiki ilaila. Heaha kela puu nui ma ke kua? He io momona ia puu, aohe iwi maloko. E like me kona opuwai ka mea e loihi ai kona hele me ka inu ole, pela hoi kona puu ka mea ola no ka ai ole ana. I ka wa ai ole a loihi, ua komo ka momona o ka puu iloko o kona hokua, a liloia i mea ola no ke kino. Ia wa, ua emi iho ka puu ilalo, a he loihi ka ai ole ana, ua nalowale ka puu mamua o kona make ana i ka pololi. O ke kanaka waiwai o Arabia, he mau tausani kamelo ko kekahi, a he mau haneri ko kekahi. Ua heluia kona waiwai e like me ka nui o na kamelo ia ia. Aole ma Arabia me Aferika akau wale no ko ke kamelo wahi i noho ai. Ma na aina o ka Akau o Asia, kahi o na one palahalaha a me kahi wai ole, ua hooheleia na huakai kamelo e like ma Arabia. Nolaila mai keia kamelo i hiki mai nei. Ua kapaia lakou, he kamelo Baktria. He wawae palahalaha hoi ko ke kamelo, i hiki ke hele iloko o ke one me ka poho ole. Aohe

maiuu oolea ko ke kamelo e like me ko ka lio ; nolaila, he mea eha nona ke hele maluna o na wahi apuupuu, no ka palupalu o kona mau poho wawae. He helehelena inoino ko ke kamelo, aka, he naau akahai kona ke hana ino ole ia. Aka, ina e hana ino aku kona kahu ia ia, alaila, hiki ia ia ke huhu mai, a peku mai i ka mea e kolohe ana ia ia. I ka poe e noho ana ma ka aina waoakua neoneo, aohe holoholona waiwai like e ae, e hiki ai ke ola pono ke kanaka. Ma na aina waena o Amerika Akau, he nui na wahi papu panoa. Aole i ola pono na lio hele ma waena oia mau aina maloo, he nui na mea o lakou i make no ka wai ole e inu ai. Nolaila, ulu ka manao, he mea pono ke kamelo ke hele ma ia mau aina. Hoouna aku na luna aupuni o Amerika, i luna e hele i Aigupita a me Suria, e kuai i na kamelo i mea kaahele ia mau aina o Amerika waena. A ua kuaiia na kamelo he haneri a keu, a ua laweia mai maluna o na moku, a hooleiia i uka ma Tekasa. Ua hiki pono loa ko lakou hele ana ma ia mau wahi panoa. I ka makahiki i hala iho nei ko lakou hele mua ana. Mahope aku nei e lilo paha ia hele ana me na kamelo ma Amerika waena, i hana nui no na kalepa hele mai na aoao hikina a ke komohana o Amerika. KA PONO O KA PALAU MAMUA O KA Oo.—l ka mahi pinepine ana i ka ili o ka lepo maluna, ua pau kona ikaika ke hoohua nui mai, e like me ia i kinohou. Aka o ka lepo malalo kahi i holo ole ai ke aa o ka mea kanu, aole i pau kona ikaika, e mau ana ia iloko o ka lepo malalo. Ina he mea hiki ai ke lawe mai i ka lepo malalo a i luna, a e huli i ka lepo maluna i lalo, oia ka mea e pono ai ka mahiai. Aole e hiki i ka oo ia hana; ma ka ili o ka lepo ko ka oo hana ana, a paa iho la ka lepo o lalo. Aka, ina e palauia ua aina la, ua laweia ka lepo paa o lalo iluna, a ua huliia ka lepo ikaika ole o luna a ilalo. Pela ua loaa ka lepo hou maikai, a ua hunaia ka lepo kahiko. Pela hoi ua wawahiia a okaoka ka mea paa i ulu pono ai ke aa o ka mea i kanuia. E na mahiai! e hana nui oukou i ka oo palau. O ka loihi o na alanui o Nu loka, ke hui ia a pau eha haneri umi kumamamawalu mile a me ka hapa mile.