Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 6, 7 February 1863 — Unnumbered Page
This text was transcribed by: | Megan Dixon Kao |
This work is dedicated to: | Victor Sheldon |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
@kawa@ i mea hoe e kaawale ai laua, alaila k@ aku i kapa mea e man@ nei. I ka po iho, olelo hoowalewale aku la o Ha@aa@ani@a Laieikawai, me ka i aku. Ia Kaua @ noho @ei @uka nei mai ko kaua noho a@ @ka nei a hiki i keia manawa, aole he pau o kou lealea i ka heenalu, aia awakea, kau mai ia’u ka lealea, pela i na la a pau, nolaila ke manao ne@popo kaua iho i kai o Keaau i ka heenalu a hoi mai no hoi.
“Ae,” wahi a ka wahine, ia kakahiaka ana ae, hele aku la o La@eikawai imua o kona mau hea kuka, na kaikuahine hoi o Aiwohikupua, hai aku la i ko laua manao me ke kane i kuka ai ia po, a he mea maikai no ia i kona mau hoa kuka.
I aku nae o Laieikawai i ua mau hoa la, @ Ke iho nei maua i kai ma ka makemake o ke kane a kakou, i kali ae oukou a i anahulu maua, mai hoohuoi oukou, aole no i pau ka lealea heenalu o ka kakou kane, aka hoi, i hala ke anahulu me ka po keu, alaila ua pono ole maua, alaila, huli ae oukou ia’u.”
A hala aku la laua, a hiki i kahi e kokoke aku ana i Keaau. La manawa, hoomaka o Halaaniani e hana i ke kalohe ia Laieikawai, me ka olelo aku, “E iho mua aku oe o kaua, a hiki i kai, e pii ae au e ike i ko kaikoeke (Malio) a hoi mai wau. A ina i kali oe ia’u a i po keia la, a ao ka po, a i po hou ua la, alaila, manao ae oe ua make wau, alaila, moe hou aku oe i kane hou.”
A no keia olelo a kana kane, aua aku ka wahine, a i ole, e pii pu no laua, a no ka pakela loa o Halaaniani i ke akamai i ka hoopuka i na olelo pahee, ua puni kana wahine maikai ia ia.
Hala aku la o Halaaniani, iho aku la no hoi o Laieikawai a hiki i Keaau, ma kahi kaawale ae i pili ole aku ia Kekalukaluokewa, noho iho la oia malaila ; a po ia la, aole i hoi mai kana kane, mai ia po a ao, aole i hoi mai. Kali hou aku la ia la a po, pale ka pono, alaila, manao ae la o Laieikawai ua make kana kane, alaila, ia manawa, hoomaka aku la ia i kauwe pamuma no kana kane.
(Aole i pau)
Make me ke aloha.
Ma ka la 28 o Dekomaba, ma Lahaina, Maui, make o Kaipo (w.) i ke awakea o ua la nei, e imi ana oia i kana kane, a loaa i kahi i haiia maluna, e noho ana me kekahi wahine, a puiwa ne la kona manao, lele ae la kona haili, a make iho la. Aloha ino, e ike kakou i kona wahi kanikau.
He uhane la he aloha,
Nou no e Kaipo—e,
Aia paha ka uhane;
I ke ao hoi ole mai,
Noho iho nei ma@ou,
Me ka u me ka minamina,
Me he ao naulu la,
Ke aloha ke hiki mai,
Me he ua noenoe la,
Ke kulu ana a ka waimaka,
Aia pahu maluna,
Me na manu o ka lewa,
Auhea wale ana oe,
E kuu lei daimana,
I wiliia me ka maile,
Ke ala o ka awapuhi,
Ka’u ia e honi nei
Aia paha lhuanu,
I ka wai kahiko mai,
I luna o ka laau,
Aahu mai i ka ohu,
O kona kapa paha ia,
E kohu ai ka noho’na,
I ka malu o @alaulani,
He uhane la he aloha,
Nou no e Kaipo—e,
Kamaiki oe a Nuhi,
Hiilani a ka mikioi,
Kuu hoa pili he wahine,
Mahea la ka hemo’na,
He lei oe na Ewa,
Moopuna oe na Wahine,
Hoa pili o ke alanui,
No na po mahina,
Aue kuu wahine—e.
Lahaina, Maui. S. Kauanihipali
Ka huakai Alii.
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe:
Iloko o keia mau la i hala ae nei, ua halawai aku ka ike a ko makou mau maka i ka mea kiekie ia Kamehameha; Kamakaeha, a me kapa alii kane, ka Lunakanawai hoomalu o Honolulu a me kana alii wahine, oia ka la 2 o Dekemaba, hele mai lakou mai Hilo mai a moe ma Haena. Poakolu, hele mai a moe ma kai o Kula, Poaha, holo ke alii i ka lawaia ahi, malaila no lakou i ka Poalima, i ke ahiahi o ka Poaono, hiki mai lakou ma ka hale kahi a’u e kakau nei i keia palapala, ma ka po oia la no, oiai i kiola mai ana ka mahina i kona malamalama ma ka honua nei, hele aku ka mea kieie Kamehameha a me kona mau ohua a pau, a moe lakou ma Kahaunalea; ke alii wahine Kamakaeha a me kana kane, ka Lunakanawai hoomalu o Honolulu, a me kana alii wahine, a me ko lakou mau ohua, o lakou wale no kai noho iho ma keia hale, ma ka Poalua, oia ka la 9 o Dekemaba, hele aku ka huakai a ke alii, he la ua nui hoi ia, ua hiki aku no lakou ma Kilauea Luapele, ia la, me ka nui nae o ke anu i loaa ia lakou. Eia ka mea a ko’u manao i hiaa’i oiai ua kau ae ke alii wahine Kamakaeha i luna o kona lio, e kali ana oia o ka pau o na hoa i ka ae i luna o ko lakou mau lio, ia pau ana ae no o na hoa i ka ae i ko lakou mau lio, o ka hoohuli aku la no ia o ke alii wahine i ka poo o kona lio, me ke kiola mai i ka hua olelo aloha i kona maa makamaka. Pepe ka haia o Upeloa, nawaliwali i ka ua kakahiaka, ka leo o ke alii wahine i ka pane ana mai. Pomaiki makou i ka ike ana i na’lii o ka aina hanau, mai make kekahi o makou me ka ike Ahi ole. S. B. Puamana.
Kaimu, Puna, Hawaii, Dekmaba 16, 1862.
Ka Nupepa Kuokoa.
Honolulu, Feb. 7, 1863
O ka rula paa o keia pepa o ia no, AOLE E LOAA KA PEPA ME KA UKU MUA OLE MAI. A nolaila, o ka poe e loaa ole aku ana ka pepa, e pono ke ninau ia lakou iho i ko lakou hookaa ana a me ka ole, mamua o ke kahaha ana iho, a hoohalahala paha.
He manao nui ka makou e waiho aku imua o na makamaka o ka pepa o keia pule, a no ia mea, ke koi nei makou e heluhelu oukou i keia me ka hoomaopopo pono. Ua pilikia makou, pilikia maoli. E wehewehe aku no hoi makou i ke kumu o ia pilikia. No keia Kaua ma Amerika Huipuia, nolaila, ua pii ae ke kumukuai o ka pepa e pai iho ai i ko kakou Kilohana, a ua papalua ka auhau no ka pepa i keia wa, mamua ae o ke kumukuai o ka manawa i kaahope ae, a no ia mea, ua pii ae ka uku no na nupepa ma na aina haole. O ke ope pepa hookahi he elima dala ke kumukuai mamua, ua pii ae a he umi dala i keia manawa, a he umikumamakahi kekahi. Ma keia kumukuai, e aneane ana e hiki no ka lilo no ka pepa wale iho no e pai i ke Kuokoa no ka Buke hookahi i na dala elua. Pehea la uanei e hiki ai ia makou ke uku i ka poe nana e kukulu ke kepau, a me ka Luna Hooponopono? He pilikia keia i ike mua oleia i ka wa i hoomakaia’i e pai i keia pepa, a ina e hoomau loa mai aoia, alaila, heahala auanei ka hopena o na nupepa Hawaii a elua, a me na nupepa haole no hoi?
No keia kumu, ke nonoi oluolu aku nei makou i ka poe lawe pepa e kokua ikaika mai ia makou ma ka uku koke ana mai i ka auhau no ke Kuokoa. E hoomaopopop oukou i keia mea a e maliu mai, no ka mea, o ke ola ia o ka pepa. A ina aole oukou e uku mai e like me ka oukou i ae ai, alaila, e hana oukou penei:
- O ka poe e noho aie mai nei no ka Buke I, e uku koke mai ano i na Luna o ke Kuokoa o ko oukou mau apana.
- O ka poe a pau I hookaa ole mai no ka Buke II, e pono e hookaa pau mai ano, no ka makahiki holookoa.
E hoolohe mai ia makou, a e maliu mai hoi i keia mau huaolelo, no ka mea, a ia a uku pono mai oukou ola ka pepa, nolaila, aia no ma ko oukou lokomaikai, ka huipu ana mai o kakou ma ka hooko an a i keia mau mea.
Ia oukou hoi e ka poe i lawe i ka Buke I. me ka ae e uku mai, aka, aole nae i hookaa mai—aole anei o oukou hilahila? Aole anei e pono ke ukuia ka poe Paipalapala? E aua ana no anei oukou i ka lakou wahi ai, a me ko lakou wahi ola a oukou i ae mua aku ai? Ea, e pono ia oukou e lilo i poe hana pololei.
A pololei ka oukou kokua ana mai, alaila, hiki koke ia makoe ke hoea ae mai keia pilikia, a hoomau loaia’ku hoi ka kakou Kilohana, i mea nana e hoopomaikai i keia lahuikanaka ma na mea e pili ana i ka hoonaauao aku; a e lilo mau no hoi aoia i waha no kakou e kamailio ai no ko kakou mau pono, a me na mea no hoi a pau e pili ana i ko kakou noho ana. Me oukou ke aloha.
NA MEA HOU O HAWAII NEI.
E haiolelo ana o P. Kapohaku, ma ka Halepule o Kaumakapili, ma ke kakahiaka o ka la apopo ho@ 10, (Sabati.)
Ua kapaeia kekahi mau moolelo maikai i hoomakaukauia no ka pepa i keia pule, no ka mea ua hooliloia ka hapanui o keia Helu no na palapala a na hoa o makou, mai ke kai hawanawana o Kawaihae, a hiki i ka poli o ka wailele kukilakila o Namalokama.
Ua nele makou i ka helu 27, 38, 44, 57, o ka Buke I o ke Kuokoa, ina e oluolu ka poe lawe pepa, a o na luna paha o ke Kuokoa, e pono no ke hoihoi ae ia H. M. Wini, Luna pai Kuokoa.
Auhea oukou e ka poe e makemake ana e malama i ka Buke I o ke Kuoakoa, e pono e hooili mai i ko oukou mau pepa ma ka hale pai i humuhumuiai a lilo i Buke maikai, hookahi dala ($1.00) wale no ka auhau o ka haole humuhumu Buke no kana hana, ina o ka poe o na mokupuni a ae e makemake ana, e pono e haawi ae i ka oukou mau pepa i ka luna Kuokoa o ko oukou apana, a nana e hooili loa mai ia makou.
BUKE I @ HUMUHUMUIA—He mau kope uuku o ka Buke I o ke Kuokoa, ua humuhumuia i Buke, a ua makaukau no ke kuai aku, a e loaa no ma ka ninau ana, ma ko makou Halepai.
HANA MA KA LA SABATI.—Ua loaa mai ia makou kekahi palapala na kekahi o ko makou mau makamaka e noho ana ma Onomea, Hilo, Hawaii, i kakau ia ma ka la 2 o Ianuari. M. H. 1863, e hai mai ana i na olelo penei: “Ua hele aku au ma Kaupakuea, a ua ike aku au i na hana malaila, e hana ia ana i ka la Sabati, o na hana nae a’u i ike aku ai, he puhi ko, he wili hoomaloo kopaa, a me ke kinipopo no o na kanaka hana ia la, a me ka hula, a me na hana lealea a pau, o kela ano keia ano, pau ia, eia ka lua, o ka ai a na kanaka o Kaupakuea e noho nei i keia manawa, ua kawili pu ia me ka mea hoohu palaoa, oia na hana kupanaha a’u i ike ai.”
Ua ike iho makou ma ka palapala a S. Kamelamela, o Hamakua, Hawaii, i ke komoia ana o ka luakini hou malaila, ma ka la 25 iho nei o Ianuari, a ua hoolaaia, ka hale no ka MEA MANALOA, nani ka maikai o ka hana a ia poe, he hiki no i ke kanaka ke hoohiehieia, ma ka hapai ana ma ka malama i ka hana o ka uhane. Pehea oukou e na makamaka? E pono e hoopili ae i keia hana maikai, a ko kakou mau hoahanau, o Hamakua. Ua kapaia ka inoa o ia hale o ka Haku o MAUNAHOANO.
HOKU AO.—Ua manaoia e hoi mai ana ka moku Hoku Ao, mai Maikonisia mai, a e holo aku i ko Nuuhiwa Pae Aina, ke hiki aku i ka 20 o Maraki.
Nolaila, o ka poe makemake e hoouna aku i na palapala, na puolo, a me na pahu, i ko laila poe Misionari, pono ke hoouna e mai ia Mr. Kakela, a me Mr. Kuke ma Honolulu nei. —L. KAMIKA.
NA MEA O NA AINA E.
— O ka nui o na dala i loaa mai noloko mai o ke gula o Kalaponi, he 70,000,000 i keia makahiki iho nei.
—Ke manao ia nei he 30,000 wale no kauwa ma ka mokuaina o Misouri; aka, o ka hapa nae oia poe he poe kauwa malalo o na kipi; a nolaila, e lanakila wale ana ia poe me ka uku ole aku o ke aupuni o Amerika Huipuia i ke dala no ko lakou lanakila ana.
—Ma na palapala i hiki mai nei, ua ikea iho ka holo o ka hana a Gen. Lee, (Kipi) ma ka lawe ana i na kanaka a pau malalo iho o na makahiki he 45, ua laweia lakou i poe koa no ka puali o ka Hema, me ke kue maoli nae o ka poe e laweia ana pela. Ua laweia kekahi poe kuonoono, oiai e hele ana lakou ma ke alanui me ka lakou mau wahine.
—He 25000 ka nui o na kanaka o Savana; aka, i keia manawa, ua 15,000 wale no, a aohe kalepa nui ma ia wahi i keia manawa, no ka paapono loa o ke awa i kd paniia e na moku kaua o ke aupuni.
—Ua hoopaneeia ka mare ana o Ka Mea Kieie ke Alii Prince o Wales, me kana Aliiwahine Ka Mea Kiekie Princess Alexandra o Deuemaka, aia a ka la 13 o Ianuari iho nei.
—No ka pii ana’e nei o ke kumukuai o ka pulupulu, nolaila, ua pii ae ka waiwai o Bomabe. he $20,000,000. Hookahi kanaka kalepa oia wahi i loaa na dala puka he 400,000, maka hoopukapuka ana iloko o ka pulupulu. Keukeu no hoi ua mea o ka pii oka loaa oia wahi.
—Ua hoaoia mai nei ka moku Passaic, oia no ka moku hao kaua lua o Monita, ua hanaia no e ka mea mana i hana ka moku kaua kaulana o Monita; ua ano e iki nae keia, a ua oi ae no hoi ka maikai mamua o kona mua. Elua pu nui maluna ona, ka pu 15 iniha ke anawaena o ka waha, a me ka pu 11 iniha ke anawaena o ka waha. Ua hoaoia ke ki ana i kona pu maloko mai no o ka hale o luna o ka moku. O ke kumu i hanaia’i pela, i komo ole mai ai ka make a ka enemi ma ka puka pu, ua holopono no nae ka mea i manaoia.
KA NINAU NO KA HOOMOE I KE KAUA
Ua hoouna’e ke Kuhina o ko na Aina e o Farani, ma ke kauoha a ka Emepera Napoliona, he mau palapala i na Kuhina oia Aupuni e noho nei ma Ladana, a me St. Petesburg ma Rusia, e koi ana ia laua e koi aku i na Aupuni a laua e noho Kuhina la — oia hoi o Enelani a me Rusia, e huipu me ia ma ke koi maoli ana’ku i na aoao e hoouka nei ma Amerika Huipuia, e hoomoe i ke kaua ana.
Ua heluheluia keia palapala imua o ka Earl Russell ko Beritania Nui Kuhina o ko na aina e, ma ka la10 o Novemaba iho nei. Ua hoakaka mai ua palapala la i ka maopopo i na mea a pau, no ka like loa o ka ikaika o no aoao a elua e hakaka nei, me ka lanakila nui ole nae hoi o kekahi a me kekahi, mai ka wa i hoomaka mai ai ke kaua ana, a aole no hoe he ano pau koke oia kaua ana. A no ia mea, ua hiki ae la i ko ka Emepera Napoliona noonoo maikai ana, ka wa kupono e koi hui aku o Rusia, Enelani, a me Farani, i na aoao kaua e hoomoe iki iho ke kaua ana a hala kekahi mau malama eono, a e hooki loa no hoi i ke kaua ana ma ka aina a me ka moana. Wahi hoi a ke Kuhina o Farani, malia a hala kekahi manawa, e hui hou ae ana no na aoao a elua ma ko laua noho ana kahiko, mahope iho o ko laua kuka oluolu ana.
Mahope iho o ko Earl Russell lohe ana i ke ano o ka palapala a ke Kuhina o Farani, alaila, hoopuka aku no ia i ka manao mau o ke Aupuni o ke Aliiwahine o Enelani, e hana hui me Farani, a penei no kana mau olelo:
“Mahope iho o ke kaupaona ana i na mea a pau i loheia mai Amerika Huipuia mai, a ua hooholo iho ke Aupuni o ka Moi Wahine, aohe kumu pono i keia wa e manaolana ae ai e ae mai ana ka Akau, e hoomoe e like me ka mea e waihoia’ku ana imua ona, a ina e puka mai ka hoole mai ke Aupuni mai o Wasinetona, alaila, he mea ia e paakiki ai ke noi hou ana aku. A nolaila, ke manao nei ke Aupuni o ka Moi Wahine, e hakilo malie aku no i na mea e hanaia mai nei ma Amerika, a inia e loaa iki kahi kumu e hiki ai ke manaolana a ke loli ae paha, alaila, e pono i keia mau Aha ekolu ke hui a hoopuka aku i ka manao maikai imua o laua. A e hoike mau aku no ke Aupuni oka Moi Wahine i ke Aupuni o Farani, i na mea nui a pau a loheia mai ana mai Rikemona a me Wasinetona mai.”
Ua hoike ae no ke Kuhina o Rusia, aia a ae o Farani a me Enelani, alaila, e kauoha no ia ia ka Barona Stoeckel ke Kuhina o Rusia e noho nei ma Amerika, e kokua ia laua, ma kono ano Aupuni, a me kona ano kanaka no hoi.
Ka olelo a Garibaldi
I KE AUPUNI O ENELANI.
I KE AUPUNI ENELANI. —Aia i ka wa e ehaia ana ke kino a me ka manao, ka wa e oi ai ka ike i ka maikai a me ka ino, e waiho ana i ka hilahila mau iluna o ka poe nana i hoeha mai, a i ke aloha mau hoi i ka poe nana ia i kokua mai. A ia oukou hoi e na kanaka o Enelani kuu aie nui ana, no na pomaikai he nui wale i haawiia mai, a ke ike nei au ia mau mea iloko o ka iho o ko’u uahane. O oukou no ko’u mau makamaka i na la o ko’u noho hanohano ana, a o oukou no kai hoomau mai i ko oukou manao makamaka ia’u, iloko o ko’u mau la o ka pilikia ana. Na ke Akua e uku mai ia oukou! A ua oi ka hohonu o ko’u manao aloha, e ka lahui lokomaikai, no ke ala na mai o keia mau manao kokua a aloha hoi o oukou, maluna’e o ka manao wale ana mai i ke kino o ka mea hookahi; a no ia mea, ua oi ka hemolele o ko oukou aloha i na aupuni a oukou e kokua mai nei. Ae! ua ku oukou i ke alhaia e ka honua a pau, no ka mea, ua haawi mai oukou i wahi hoomaha no ka poe i hoopilikiaia, me ka manao ole ae hoi i kahi nona mai ka mea i hoopilikiaia: ua hookamaaina oukou me ka pilikia, ua menemene aku, a ua hoopakele ae hoi i ka poe i hoopilikiaia. Ua loaa i ka poe i kipakuia o Farani a me Napela kahi malino e malu ai iloko o ko oukou malu, kahi e pakele ai i ka hana inoia e ka poe hana ino o ko lakou wahi ponoi; ua loaa ia poe ke alohaia, ua kokuaia no hoi, no ka mea, ua kipakuaia mai oia, a ua oluolu ole kona noho ana.
O ka pee Haynaus— ka poe lima hana o na’lii hookaumaha— ua loaa ole ia poe ke hoomaha ana iloko o ko oukou aina lokomaikai, a ua hele aku lakou me ka makau, a me ka hoino wale ia e na keiki naau lokomaikai o ko oukou aina. A o ka oiaio maoli, ina aole paha o oukou kakahi, heaha iho la ko Europa ano? Ua hopuia aku ka poe i kipakuia e ka poe hookaumaha ma naaina i ike oleia ka noho maluhia ana, kahi hoi he hoopunipuni ka huaolelo lanakila; aka, he wahi no nae no ia poe e maluhia’i ka lepo maluhia o Alabiona (Enelani). Owau hoe e like me ka poe e ae, i ka ike ana’ku i na kumu o ka oiaio a me ke kaulike e hehiia ana malalo o na wawae, ma na wahi lehulehu wale o ke ao nei, ana koke ae la ka manao i ka holo mua ana o keia ao. Aka, i ka huli ana’ku io oukou la, ua hoomaaliliia ko’u noonoo —ua hoomaalilia i ka noonoo ana iho i ko oukou makau ole i ka holo mua na, i kahe e loohia mai i ke ao nei a pau ka noho ana i manaoia no ke ao nei. E hele oe ma ke ala au e hele nei, e ke aupuni noho malie, a pio ole no hoie, a mai lohi hoi i ke kahea aku i kou mau kaikuahine e hele pu mai me oe ma ke ala e hoopomaikai ai i ko ke ao nei. E kahea aku oe i ke aupuni Farani e hoohui mai me oe. He kupono ia olua ke lilo i mau palekaua no ka pono o ke ao nei. Ae, e kahea ia ia! A iloko o ko olua hui ana, e hoolilo i ka manao lokahi i mea mau iwaena o olua. Ae, e kahea aku oe ia ia! E hai aku oe ia ia, o ka lanakila ma ke kaua ana i keia mau au he mea loli wale— a noloko mai hoi o ka manao pono ole. No ke aha la kakou e kuko aku ai i ka aina o hai, oiai hoi he hoahanau na kanaka a pau? Ae, e kahea’ku ia ia! A nana no e pane mai me ke kupono i kau noi maikai aku. E kahea’ku ano no i na keiki koa o Helevetia, a e apo aku hoi ia lakou i kou alo. Na keiki ake kaua o ka Alapa — ka mea hemolele o ke ahi hiwahiwa o ka lanakila na o Europa —e hui mai ana no lakou me oe. Nani hoi ka puali nui! E kahea’ku hoi i ke aupuni hui o Amerika, no ka mea, o ka oiaio maoli o kau kaikamahine no ia, ke hooikaika mai la e hoopau i ka hookauwa kuapaa ana au i kinai ai me ka noiau nui. E kokua aku ia ia i pakele ai i ke kaua i kukulu kueia mai ia ia e ka poe e kalepa ana iloko o ka poe mea uhane. E kokua aku ia ia a pau, e hoonoho ia ia ma kou aoao iloko o ka wa haiamu o na aupuni, ka hopena o na hana o ka manao kanaka. E kahea aku ma kou aoao i na poe a pau e makemake ana e lanakila, a mai hoohala hoi i kekahi hora. Malia paha o ua hana kaulana la e lilo ana ia oe i keia la, e lilo ana ia hai i ka la apopo. Na ke Akua e hoopakele mai i ka ilihia ana mai oia poino! Owai la ka mea i oi ae mamua o Farani, i ka aahu ana iho ia mau pilikia i ka M. H. 1789? Ia wa, ua hapai oia i ka pono i ka lehulehu, me ka hoopio i ka hookaumaha, a hoolilo iho hoi i ka noho ana hoahanau lokahi ma ka lankila. A ano la mahope iho o ka neane kaahope ana’e o ke Kenetulia okoa, ua huli mai nei oia e kaua kue i ka lankila ana i hiipoi mua’i, a ke hoomalu nei oia i ka poe hookaumaha, a maluna o ke kahua o ka pono kahi ana i kau iho nei i ka hoailona oia mau hana ana. E ala’e e Beritania, a ano e ala ae oe me kou kue maka wiwo ole, a e kuhikuhi aku i na kanaka i ke alanui a lokou e hiki ai! A ina i kokuaia na hoa kuka nana e koho noloko mai o ka helu o na aupuni, alaila, he mea hiki ole mai ke kaua ana. A ma ia mea hoi, e hoopauia’i ke ku mau ana o na puali koa he lehulehu wale nana e keakea mai nei i ka lanakila ana i na mea hiki ole ke loaa mai. Nani ke alai nui! Nani ka mea pono e kaua a e pale ai paha! Alaila, e lilo no miliona dala e hooliloia nei no ke kuai aku i mea e pepehi aku ai i ke ola o kanaka, i mea nana e hooholo mai imua i ko ke ao nei, ma na oihana imi waiwai, me ka hoomama pu aku no hoi i ka nele o ka poe ilihune o ka lahuikanaka. E hoomaka ano e na kanaka o Enelani, a me ke aloha i ke Akua, e hoomaka ae e hookui ae i keia hui nui ana, i iliia mai ai keia mau pomaikai i keia hanauna e ola nei. Aia o Belegiuma a me Switzerland e @ mai me oe, a me na aupuni a ae no o ka honua, e kauoia ana no e hui aku me @ ma ka ike ana mai i kau mau hana maikai, a e komo mai no hoi malalo o kou hae. E hooilo ia Ladana i wahi no na Luna Aupuni e hui ai o na aupuni a pau. Na ke Akua e hoopomaikai ia oukou, a Nana no hoi e uku mai no ka lokomaikai oukou i hooili mao ole mai ai iluna o’e. Me ke aloha. GARIBALDI.
Na Palapala.
He Ku@umauao
No ka hoolaha ana i ka Hoomana Karistia@ ma ka honua nei, a me kona mau hua maikai. Aia ma ka honua nei a puni na hoomana he lehulehu, aole hookahi, aole hoe elua’ku; aka, he kinikini no, ina e huli kakou a nana aku iloko o na buke a keia ao, a iloko hei o na moolelo o na kau i hala, heaha la ka mea e ike ai? Ua malamaia anei ka hapakoia o na kanawai gula? “E aloha aku oe i kea hoalauna e like me kou aloha ana ia oe iho.” Ua ae aku auanei kekahi hoomana i kekaia hoomana e hana’e elike me kona manao he pono? Aole loa! o ke kue aku a o ke kue mai ka mea i ike nuiia iloko o ko lakou mau kaao.
O ka lapalapa o ke ahi wela, ke kahua no ia o kekahi hoomana, a i aole e ae aku kekahi, e ia’ku no ka uku o na iwi. O ka pahikaua ma ka lima o ke koa kaua, me he Aliakaua la iluna iho o ke kahua kaua, ka pohaku kumu kihi no ia o kekahi hoomana, a i ole kaua e ae aku ea, ina iho no ka uku o na iwi. Auwe! Aloha ino! Ina pela, e aho ka Liona ke hoolaha i hoomana nana, i ka hoopau ana o na lapalapa o ke ahi wela i kona mau iwi ; aka, aole nae hiki ke pale. Nolaila, i na makamaka o ka aina kupa, a me na pua opio o kuu one hanau, Aloha oukou:
E hoomaopopo kakou i ka laha ana o ka hoomana Keristiano iloko o na pilikia i alaiai mai, a me kona mau hua maikai, iloko o na wehewehe malalo iho nei.
1. O ka laha ana o ka hoomana Karistiano iloko o no pilikia i alalai mai, he mea kupanaha no ia. Ka hoomana keia i hoolaha@ me ka olelo ao, ma kona mana wale iho no, aole me ka maka o ka pahikaua, aole ho@ ka lapalapa o ke ahe wela; aka, me ka olelo ao no, ka buke hoi i kapaia mai ka “Ba@la,” ke alakai no ia o ka uhane malihini ma keia ao, a pae ola’ku i kela awa lai hoi o ka lani. Nolaila, i hoounauna ole ai na hoomana e ae i ka lakou mau olelo iwaena o na lahui o keia ao, e like me ka Kristo olelo kaulana a hiki i keia la. “E hele ae oukou e hoohaumana aku i na lahuikanaka a pau, e bapetizo ana ia lakou iloko o ka inoa o ka Makua, a o ke Keiki, a o ka Uhane Hemolele,” Mat. 29:19. No ke aha la i komo ole mai ai ka manao iloko o na lahui pegana, a e hele mai kekahi aina a i kekahi aina, e ao aku i na kanaka? Eia paha ke kumu, aole he aa iloko o lakou, ka iho e pa’i na kukuna o ka la wela, o na hoohihia a pau o keia ola ana, aohe e ole ka mae o kona mau lau, no ka mea, aohe he wahi mea iloko ona e ulu ae ai.
Ka hikiwawe o kona laha ana kekahi mea e akaka’i i ke Akua, ka mea nana keia hoomana. Ina e nana aku kakou i ka bai@ mua ana o na Lunaolelo ma Ierusalema, ao@ o kanamai o na kanaka i huli mai, huli no a 3,000 tausani, a mahuahua’ku i ka 5,000. Pela anei ka Mahomeda ka hikiwawe? U hoi o ka hoka ia. He eono makahiki o kona hooikaika ana me ka maka o ka pahikaua, a he 1,500 mau wahi kanaka wale iho no. “Pikanene” wahe a ka haole, aole i hala na makahiki he kanakolu, laha no keia hoomana, me he hu la e hoomalule ana i ke ao nei, h@ no iloko o Iudaia, Samaria, Galilaia, iloko a na panalaau o Asia uuku, i Helene, a me @na mau mokupuni ma kahakai o Aferika, a me na aina he lehulehu wale a hiki i ke@a manawa.
No hea mai keia mau aina a paapu wale, kahi a ka hoomana Karistiano i hele ai me ka olelo ao wale no? Ea! No hea mai? Na oukou e noonoo, me ka uila e anapu ana ma ka hikina, a uhola’ku ka malamalama i ke komohana, pela no ka laha ana o ka hoomana Keristiano ma ka honua nei.
Aole makau keia hoomana iloko o na pilikia i alalai mai, aka, ua laha no a hiki i keia manawa. He ekolu mau alalai nui mai kona hoolahaia ana a hiki i keia la. 1. O ma Pegana. 2. O ka poe Mahomeda. 3. O ka poe Pope no hoi. Aole paha he mau ala@ weliweli ana ano like me keia, me ka wiliau i kokohi iho, i ka nee ana o na mea kino, a pela no keia mau mea alalai; aka, i keia manawa, auhea la lokou? Aole, ua hookek@ mai i na niho me ka manao e hae mai, e n@hu mai; aka hoi, aole nae he lele mai e pa@ hou, e like me na kau mua ona i hala’ku la.
E nana aku ia Tureke, ke aupuni o ka poe Mahomeda, ua kapaia mai kela aupuni. “Ke kanaka mai,” pela mai ka lohe. Nana hea aku hoi i ka Pio IX e noho nei maluna o kona hoomana, a ke loheia mai nei, ua ano e ka na wahi maka, ua kulou kahi poo, a ua powehiwehi ka ike ana’ku, a ua haalulu @