Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 8, 21 February 1863 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

        Nawa, kui ka @ekili, hiol@ ka Heiau, haihai ka lele.

 

        A pau kuia mau mea i ka hoikeia, i nana aku ka kana o Aiwohikapua, a me na mea e ae, e ka mai ana o Laieikawai maloko o ka puloulou Alii kapu iluna o na waa.  Ia manawa, kanikani pihe aku la ka aha.  "Ka wahine maikai-e! Ka wahine maikai-e!! Kilakila ia e ku mai la!!!"

 

        Ia manawa, naholo mai la na kanaka a ku mauka o kahakai, hehi kekahi maluna l kekahi i ike lea aku lakou.

 

        Ia manawa, kahea aku la ka Makaula ia Aiwohikupua.  "Mai hoahewa aku i kou mau Luna, aole wau na lakou i hooku@ mai kahi paa mai, na kuu Akua i lawe mai ia'u mai kuu pilikia mauwale ana a kuu Haku.  "He oiaio ka'u olelo ia oe, he kaikamahi@ ha'u, kuu Haku hoi a'u i imi ai, @ka mea nana keia mau iwi."

 

        A no ka ike maopopo ana aku o Aiwohikapua ia Laieikawai, he mea e hoi ka haalulu o kona puuwai, a waiho aku la i ka honua me he mea make la.

 

        A mama ae la ke Alii, kauoha ae la oia i kona Luna e lawe mai i ka Makaula me na kaikamahine pu mai, i pani ma ka hakahaka o Poliahu, a me Hinaikamalama.

 

        Hele aku la ka Luna a kahea aku la i ka Makaula, iluna o na waa me ka hai aku i ka olelo a ke Alii.

 

        A lohe ka Makaula i keia mea, hai aku la oia i kana olelo i ka Luna, "E hoi oe a ke Alii, kuu Haku hoi, e olelo aku oe, aole e lilo kuu kaikainahine Haku i wahine nana, aia he Alii a@noku, alaila, lilo kuu kaikamahine."

 

        Hoi aku la ka Luna, hoi aku la no hoi ka Makaula me kana mau kaikamahine, aole nae i ike houia ma ia hope iho i Wailua. hoi aku la lakou a noho i Honopuwaiakua.

                (Aole i pau.)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

HONOLULU, FEB. 21, 1863.

 

        Ma ka pule i hala, ua hoike aku makou i ka lehulehu i ka ulu ana'e o kekahi hana he molele i hookuinuia e ka manao aloha lahui, o ko kakou Moi Wahine, a i keia pule hoi, ua ili mai ka pomaikai ia makou nei, o ka hoike hou ana aku i ka hana i ane like me ka mea i hoikeia i ka pule i hala; ua naueue na pouhana o ko makou puuwai i ka pihi i ka olioli, i ka weheia'na mai o ka puka e hiki ai ia kakou ke waiho a kea aku i ko kakou mau manao aloha i ka poe i komo iloko o na "waiua awa a ke kehau" o ka pilikia; no ka mea, ma ka la 18 iho nei, ua halawai na haole Beritania e noho nei iloko o ko kakou Aupuni, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu nei, no ka hapai ana i ka noonoo ana no ka haawi manawalea ana i ke dala, i mea e kokua aku i ka poe paahana o Laneashire, Enelani, no ko lakou pilikia nui e noho mai nei no ka nele ana i ka hana.  O ke kumu o keia nele ana, oia no ke kaua ma Amerika, nolaila, ka nele i ka puupulu o na hale hana lole o ia wahi; a no ia nele hoi ka nele ana o ka poe paahana i ka hana ole, a nolaila, ua wiia ia poe, a ua pilikia no hoi ka noho ana no ka nele.  Eia malalo nei ka moolelo a me na Olelo Hooholo i hooholoia ma ia halawai ana.

 

        Ka moolelo o ka halawai a na haole Beritania a me kekahi poe e ae, ma Honolulu i ka la 18 o Feberuari, 1863, i kukuluia no ke kokua ana i ka pilikia o ka poe paahana ma na Apana hana pulupulu o Lancashire, Enelani.

 

        Ma ke noi a W.L. Green, i kokuaia e ka Mea Hanohano G.M. Robertson, ua kohoia o W.W.F. Synge, Esq., ke Komisina Beritania, ma ka noho Luna Hoomalu.

 

        Ma ke noi a Hon. William Wepa, i kokua ia e John Montgomery, ua kohoia o S. Spencer, Esq., (Kipine,) i Kakauolelo.

 

        Hoomaluia ka Aha e ka Luna Hoomalu, a hoakaka mai no hoi i ka pilikia nui i keia wa ma na Apana hana pulupulu ma Enelani, a heluhelu mai no hoi i kekahi o na olelo a ka Haku Derby, (e pili ana i keia pilikia.) a hoopuka mai no hoi i kona manaolana, e kokua loko maikai ana no ka poe haole o onei i keia pilikia.

 

        Hoakaka mai o ka Mea Hanohano, G.M. Robertson, i ka pilikia i weheweheia mai e ka Luna Hoomalu, ma na Apana hana pulupulu, a noi mai no hoi e hooholoia ka Olelo Hooholo malalo nei.  Ua kokuaia e G. Rhodes, penei:

 

        Ua ilihia mai keia Aha me ka menemene, no ka pilikia i ili kaumaha mai maluna o ka poe o na Apana hana pulupulu o Enelani.  No ia mea, ke wekiwiki nei e haawi manawalea aku e like me ka mea hikki, i mea e hoo@mi ai ia pilikia.  Hooholoia.

 

        Hoopuka mai ka Bihopa o Honolulu he olelo hooholo, i kokuia e Mr. Wepa, Penei:

 

        E weheia i pepa kakau inoa me na olelo ma ke poo e like me mahope iho nei, i hiki ai i ka poe i hiki mai nei e makemake ana e kau i ko lakou inoa ma ka pepa inoa manawalea, i ka wa e pau ai ka halawai ana Ua hooholoia.

 

        Penei na olelo ma ke poo o ka pepa kakau inoa:

 

        O makou ka poe nona na inoa malako nei, ke @wi nei makou i na dala e like me ka mai i kauia ma o mai o ko makou mau inoa, i loaa ai ka puu dala, e kokua aloha aku ai i ka poe pashana i hoopilikiaia ma Laneashire, a me na apana no hoi @ pili pu ana, ma Enelani.

 

        Noi mai o Mr. Montgomery, i kokuaia e Mr. Green, e hooholoia ka olelo hooholo mahope nei, penei:

 

        E kohaia i mau Komite ekolu e ka Luna Hoomalu, o ka luna Hoomalu kekahi, i hele aku e ohi i na dala a ka poe i kakau inoa i keia la, a e hele aku no hoi e huli a e lawe mai i na inoa a me na dala manawalea, mai ka poe mai i hiki ole mai i keia halawae, e makemake ana e kau i ke kakou mau inoa e manawalea Hoko o keia puu dala, a e haawi no hoi i na dala a pau i @hiia ma ka lima o ka Luna Hoomalu, a nana no e @ aku i ka poe kupono no ia mea ma Enelani.  Ua hooholula.

 

        Ua koho ka Luna Hoomalu ia Hon. William Wepa, a me Jr. W.L. Green, ma ia Komite.

 

        Noi mai o Mr. Green, i kokuaia e Dr. Makibina, e maholo aku keia Aha ia W.W.F. Synge Esq., no na olelo akamai a maikai no hoi ana i waiho mai ai imua o keia Aha. Hooholoia.  Hoopaneeia ka Halawai.

 

        Ua maopopo ae la ia kakou ke kumu i hapaiia'i o keia hana maikai e keia poe haole Beritania, a me ka poe e ae no hoi, oia no ke kokua ana i ka poe e noho nei ma na Apana hana pulupulu o Enelani; aole o lakou wale ka poe hiki ke kokua manawalea aku; aka, e laweia no ke dala manawalea a kela mea keia mea - na kanaka Hawaii, a me ka poe e ae no hoi e noho ana ma keia Aupuni.

 

        Pehea la ka manao ana o na mamo a Wakea no keia mea?  Ua ike anei oukou i ka pilikia o ka poe e manaoia nei e kokua aku?  Aole paha.  Eia ko lakou pilikia i lono oukou.  He wi, he hune, he anu, a me na hoahele e ae no hoi o keia mea he nele.

 

        Aole ko lakou aina e like me ko kakou nei, ka mehana a puni ka makahiki; aka, he aina ko lakou i mehana i kekahi wa, a i kekahi wa anu, aole o ke anu i kanamai, aia me ke ahi e hoopumehana'i, a pela iho la ka noho ana o ia poe, a nolaila, alua pilikia nui, o ka pololi a me ke anu, ina hoi e maona, a aohe wahie e hoa ai i ahi hoopumehana wale iho no ka noho ana me ka ai ole, make hoi i ka pololi.

 

Noliala ea, aole no i kanamai o ka pilikia a me ka inea o ia poe.  A o ke kuinu nui o keia ilihia ana mai o ka poino nui weliweli maluna o ia poe, oia no kekaua ma Amerika Huipuia, nolaila ko lakou nele ana i ka hana, no ka loaa ole aku o ka pulupulu mai na Moku Hema aku.  He kumu io keia nana e koi mai i ka puuwai e hookuu aku i ke aloha, me ka manawalea Hawaii, no keia poe i hoopilikiaia.

 

        A nolaila e na hoa mai ka la hiki i Haehae, a hiki i ka la welo i Lehua!  E ka lahui Hawaii lokomaikai, e ala'e kakou ano a e haawi manawalea aku no keia puu dala kokua i ka poe i poinoia, e like me ka mea hiki ia kakou.  Ina paha he wahi hapaumi, he wahi hapawalu, a he wahi hapalua dala ka kakou e haawi like ai mai o a o, e loaa ana no ka puu dala mahuahua e hiki ai kle kokua aku no keia poe pilikia.  E lokahi ka manao ma ka hana maikai i waihoia mai imua o kakou, a e noonoo iho hoi he hoahanau no kakou, ka poe i pilikia, no ke kumu hookahi mai; a pehea, e nana maka aku anei kakou ia lakou e waiho mai ana ma ke kae o ka luakupapau, me ka o ole aku o kakou i ka lima e hoao e kauo mai ia lakou mai ka make ana?  Aole! Aole!! Ano ua waihoia mai imua o kakou ka wa kupono e hoike ai i ka lokomaikui o ke kanaka Hawaii i na aupuni naauao o ka honua. E wiki kakou, o hala e auanei ka wa kupono e hoike ai i ka nea i lako mau ia kakou, oia hoi ka puuwai piha i ka lokomaikai.  A ma ia hana ana no hoi e hoonipaaia'i ka manao aloha iwaena o keia aupuni, me ke aupuni nona ka poe i pilikia.

 

        He wa kupono keia i na Kahu Ekalesia o kela hoomana keia hoomana, e wehe ai i mau pepa inoa manawalea, no keia puu dala, ma na wahi a pau o keia Pae Aina, a loaa ke dala ma ko lakou lima, alaila, hoouna loa mai i ke Komite nana e hooili aku i Enelani.  E wiki, mai lohi, o hala ka wa kupono ia kakou ke kokua aku.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

 

        HANA ALANUI. - E hana ana ka Luna Alanui ma Kapalama i keia Poakahi ae, nolaila, e pono i na kanaka a pau e makemake ana e hooomaikaiia ke Alanui mai Kalihi a hiki i Leleo, ke hele ae i ka wa a ka Luna Alanui e kahea aku ai e hele e hana.

 

        HAPE NU IA O NA PAKE. - Ma ka Poakolu iho nei, ua malama na Pake a pau o keia Kaona ia la no ko lakou la makahiki hou, ua nui no ka hauoli maikai ana oia poe, e like no me ka lakou hana i na makahiki i hala hope ae nei.  Ma ke ahi o ka Poalua hoomaka ke kani ana o na mea hpoopahupahu, a pela no hoi i ke kakahiaka o ka Poakolu.

 

        NAUE I KAPALAKIKO. - Ma ka moku Yankee i holo ak nei i ka Poalua i hala iho nei, ua holo aku Ka Mea Hanohano Charles Gordn Hopkins, Ka Mea Hanohano Kaisara Kapaakea, Ka Mea Hanohano Ioane li, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a me J. Koii Unauna.  I holo aku nei lakou no kekahi mea e pili ana i ka hihia o kekahi kanaka Hawaii i hoopiiia no ka pepehi kanaka ma Kapalakiko.

 

        NO KA AUHAU. - E hoomaopopo e na mea a pau e nana mai ana i keia, ua hoomaka iho nei ka Luna Auhau o keia Apana e hoopii kanawai i ka poe i hookaa ole mai i ko lakou mau Auhau.  Ina he poe makamaka kekahi o makou i uku ole, e pono e hele koke ae e uku, o kaulele hou iho ua mau poohina o Keomolewa.

 

        PAI HEWA. - Ma ka palapaia a "AEI@ Y.M. @ paiia ma ka Hela 6. o Feb. 7 o ke Kuo @. ua komo hewa ka inoa o Leo ka Nui ma kahi o na makua Helene: o ka pono ma kahi o na makua Latina.  A ma kahi i oleloia ka huaolelo "Cynt," he Synt ka pono. No ka manao oka mea kakau manao o keia pepa no na ka inoa i hoakakaia maluna, o kuhihewa kekahi poe, nolaila ka makemake ana e hoopololei.

 

        HOOKELEKELE EA ANNIE LAURIE. - Ua hookelekele ka mokumahu Annie Laurie ma ke awakea Poakahi o keia pule, a ua maikai no hoi kona holo ana.  O makou kekahi poe i ae aku, a ua nui ko makou mahalo, no kona kupono maoli i ka mea nona i manaoia, oia hoi ka holo me ka mahu i ka wa pohu.  Aole ano onioni iki i ka wa e holo ai. a aohe no hoi he kumu e komo ai ka hoohalahala i o makou nei.  Olioli mau makou i ka ike i na mokumahu ma keia mau kai, ; nolaila, aole paha e poina ana ka mokumahu Annie Laurie i ka lehulehu ae kai lokomaikai o Hawaii nei.

 

        DR. ANDERSON. - Ua lohe mai nei makou e hiki mai ana o Rev. Dr. Anderson (Anasona,) ma ka moku Cometa i keia mau la ae, oia ke Kakauolelo o ka Papa Misina ma Bosetona, he 40 na makahiki a oi iki ae o kona noho ana ma ia Oihana.  A oia Papa Misina no hoi ka mea nana i hoouna mua mai i ka poe Misionari mua i hiki mai iloko o keia Pae Aina, i ka wa e noho hupo ana keia lahui.  E hele mai ana oia e makaikai i na wahi a pau e noho ia nei e na Misionari maanei.  A ua maopopo no e nui ana ka makemake o ka poe a pau e ike i kona ano; no ka mea, oia kekahi o ka poe nana i hoouna mai i ka malamalama i Hawaii nei, e like hoi me kakou e hoouna nei i ka malamala i Fatuiva ma.

 

        HIPA KUPANAHA. - He palapala ka makou na Kokookalani, o Wailupe, Oahu, e hai mai ana i ka hanau ana o kekahi hipa kupanaha ma ka aina o ka Mea Hanohano, William Webster, (Wepa,) a penei no ke ano o kana mau olelo:

 

        "Ua hanau mai kekahi hipa kupanaha, he elua ona waha, a o ka lua o ka waha, he nuku e like me ko ka Labasi, a o kekahi waha ua pili me ka a-i, a mawaena o na waha elua, aia malaila kona pepeiao, ua aneane like no me ka pepeiao o ka Labasi.  A ma kona kino he hipa no ke ano ke nana'ku."

 

KA NU HOU HOPE LOA.

 

        Ua ikea iho ka hoopauia ana o Gen. Sumner a me Franklin, na Generala ia ia ka noho luna ana maluna o na puali koa ma na kihi o ka puali koa o ka Patomaka, a ua hoonohoia ma ko laua mau wahi o Gen. Couch a me Gen. Smith.  He keu mai nei keia o ka wa loli pinepine o ka noho ana o na'lii koa o ka Akau; me he mea la noloko mai keia mau loli ana oka manao ino kuloko iwaena o na Luna aupuni ma Wasinetona.  No ka mea, ke hookeke aku nei a hookeke mai ka noho ana o na Luna aupuni, a me na'lii koa o ka Akau.  Pehea la auanei e holo pono ai ka lakou mea e manao nei, o ke kinai i ke kipi ma ko lakou aina, ina e hoomauia ko lakou manao ino ana?

 

        -Ua lohe wale ia mai, e wawahiia'na ka puali koa o ka Patomaka, a e hoounaia ana na koa oia puali ma na mokuaina Komohana, i poe lawelawe ma kekahi hoouka kaua nui e hoomakaukauia nei ma ia wahi; me ka waiho iho no nae i na koa kupono nana e kiai ke kulanakauhale alii no Wasinetona.

 

        -Ma ka la 28 iho nei o Ianuari, ua hoikeia mai e hoopauia ana he 80 mau alii koa o ka puali koa o ka Patomaka, no ko lakou hoopuka ana i kekahi mau olelo e hoino ana i ka Paresidena a me na Luna aupuni, no ko lakou ahewa ana ia Gen. Fitz John Porter, kekahi Generala punahele a Gen. Makalelana, no ka hoopii a Gen. Pope ia ia, imua o ka Aha Hookolokolo Kaua, no kona hooko ole ana i kekahi kauoha a Gen. Pope i ke kaua ana'i a ka puali koa o ka Patomaka malalo o kona hooponopono ana.

 

        -Ma ka manao pepa o ka nupepa Examiner o Rikemona, ua ikea iho kona ae ana mai i ke ko ana o ka olelo a Linekona i hoopuka'i mamua aku nei, e i ana, e paa ana ia a e malama hoi i na papu a pau o Amerika Huipuia, ua aneane e ko ia mea; aka, i ka wa nea i hoopukaia'i o ia mau olelo, ua lilo i mea akaaka na ka Hema.  Aka, he anoninoni iki no nae ma ke awaawa o ka Misisipi, a wahi a ua pepa la, ina e loaa hou ole mai na kea he 75,000 a hiki i ka 100,000, iloko o keia mau mahina elua e hiki mai ana, alaila, e ili mai ana ke kaumaha nui iluna o ka aoao Hema; aka, ina e lawa mai na koa e like me ka mea i haiia ae la maluna, alaila, pau ka makau ana o ka Hema i nei mea he pio.

 

        -Ma ka nupepa Whig o Rikemona, ua ikea iho ka hookokoke ana'ku a na koa aupuni i Wilmington, mai Nubena, a me Kingston aku.  A ua hoike pu mai no hoi i ke kaua ana o na koa aupuni me Gen. Morgan, (o ka Hema,) a me kona emi hope ana.  Ma McMinnville kahi i hoouka kaua ai.

 

        -Ma kekahi nupepa o Karolina Akau, ua ikeia ka hiki ana'e ma Biufota, Nubena, o na moku aupuni he kanaiwakumamalua, me elua moku hao, i like me ka Monita, a me na moku e ae eono i wahiia i ka hao.  A he 50,000 koa hoi kekahi ma na Apana o Karolina, e pili ana no nae ia wahi.

 

        -Ua loheia mai Nubena Karolina Akau, ma ka la 25 o Ianuari, ka pilikia o ka poe o ka Hema malaila, penei no ke ano nui o na mea i haiia mai.

 

        Ma na nupepa o ka Hema, ua ikea ke kau nui ana mai o ka weli maluna o ka lehulehu e noho nei ma ia wahi, (Nubena,) no ka mui loa o na koa aupuni e hoonohoia nei malaila.  Ua lohe maopopoia mai he 75,000 ka nui o na koa o ka Hema ma ka mokuaina o Karolina Akau, ua laweia mai noloko o na koa noho mau ma ka Rapahanoka, a me kekahi mau puali mai no hoi o na koa e noho nei ma na mokuaina o ke Komohana Hema.  Ua manao ka poe o ka Hema, ua kauliilii loa ka puali koa o ka Potomaka, e olohani a e kipi hoi i ko lakou mau alii.  A no ia manao ana, nolaila, ka laweia ana mai o na koa a pau e pili ana ilaila, a hoonohia ma kahi i haiia'e la maluna.

 

        -Ma ka Hale Ahaolelo o na Moku Hui o ka Hema, i ka la 19 o Ianuari iho nei, ua hoopuka ae kekahi Luna Aupuni o Mr. Foote o Tenesi, he manao e hoouna aku i Komisina i Wasinetona, e kuka ai no ke kuikahi, me ka hai aku hoi i na kumu a me na koina a ka Hema e makemake nei, i ae aku ai i ka hoopau ana i keia kaua.  O ke kumu o keia hoopuka ana ia manao, i hoole mai ai o Linekona, alaila, ili ka hewa nui o ka hoomake ana i na kanaka maluna o ko Linekona poo iho.

 

        -O ka mea kaulana Generala Joe Johnston, ka Alihikaua o @a koa Hema ma Vicksburg, a me na wahi e pili ana ma na moku Komohana.  Iloko o keia pilikai nui, ua manaoia e hiki ana no ia ia ke houluulu i na koa he 150,000, ma ia wahi.  Ua paa ka manao o ka Hema, e paa loa ia Vicksburg, ma Misisipi, a me Port Hudesona, i hiki ai ke hamama mau na alanui e hiki ai i ka Hema ke hele i Akanasasa, Lusiana, a me Tekasa.  Ua paa na papu kipi ma Port Hudesona.  Ua paa no ka manao o ka Hema, aole loa e pio lakou ma ia wahi.

 

        -Ma kekahi palapala o Key West, ua ikeia iho ke pio ana o kekahi moku Beritania, nana e lawe mau mai nei na mea kaua o na kipi, oia hoi ka mokumahu Antonica, i ka moku aupuni, nona hoi ka inoa o Pocahontas.  Ua nui ka pauda i loaa maluna ona.  Ma Mobile, Alabama, kahi ona i pio ai.  A ma kekahi palapala no ma ia wahi hookahi no, ua loheia mai ke pio ana o ka mokumahu Beritania Pearl i ka moku aupuni Tioga, ma ka la 22 o Ianuari ke pio ana, a he ukana kumukuai nui ko luna o ua moku la, ma ka Bahama's kahi i hoopioia'i o ua moku la.

 

        -O ka nui o na Alii Koa Kipi i pio ma Akanasasa Post, he 350, ke huipuia me Gen. Churchill; he 10 Kanela, he 30 Lutenela Kanela, a me na Major, a ua hoounaia'ku nei i Camp Chase ma Columbus, Ohio.

 

        -Ua haiia mai i ke Kapena o ka moku mahu Eagle, i ku mai nei mai Havana, ua hookuu maikaiia'ku ka moku Ovieto, mai ia wahi aku, e na Luna Aupuni o ia wahi, me ke kue ikaika nae o ke Kanikela Amerika e noho nei ilaila.  A ma ka manawa hoi i hoomakaukau ai ka mokumahu Aupuni e alualu aku, aia hoi, ua aua ia a i kekahi kakahiaka ae hookuuia oia e holo; ma ia mea, ua lawa ka moku powa i ka manawa kupono e holo malu ai, a pakele aku la.  Ua nui no na moku i hoopoinoia e keia moku powa, he eha paha a keu ae ka ka nui.  O kona ike hope ia ana'ku nei, e kau ana he hae Beritania, a e holo ana i Bahama.

 

        I ka holo ana mai o ka moku Aupuni Lawe Leta, mai Havana mai, ua kipuia mai oia e kekahi mokumahu kaua Sepania, me ka ike mai no o ua moku la e kau ana ka hae o Amerika Huipuia iluna o ua moku Aupuni la.

 

        -Ua waho ae ke Kuhina Kaua o Amerika Huipuia, i ka papa helu o ka nui o na Mekia Generala, a me na Bregadia Generala, he 50 ka nui o na Mekia Generala, a he 240 ka nui l ka papa mahope iho o lakou.  O ka nui o ia poe e noho hana ole nei, he elima Mekia Generala, a he 17 Bregadia Generala.

 

        -Ua hooholo ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, he Bila Kanawai e haawi ana i ka mana i ke Kuhina Waiwai, e aie aku i $500,000,000, me ka uku i eono keneka no ka uku panee no ka makahiki hookahi.  E ukuia ka uku panee i kela a me keia makahiki ma ke dala maoli.  Aole hoi e oi aku mamua o $900,000,000, ma na palapala aie o ke Aupuni e aeia e ku mau i ka wa hookahi.

 

        -Ma ka la 12 o Ianuari, iloko o ka Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia, ua hoopuka mai o Mr. Wilson, o Iowa, he olelo hooholo aelike, e apono ana, me ka hooholo loa i ka olelo kuahaua a Linekona, e pili ana i ka hoopau ana i ka hookauwa kuapaa ana.  Ua noiia mai e hoomoe ia olelo hooholo ma ka papa, he 50 ka nui o ka poe ma ka aoao waiho ma ka papa, a he 85 ka poe i kue.  Nolaila, ua haawiia i ke Komite no na Aha Hookolokolo.

 

        -He haunaele nui ma ka Hale Ahaolelo o na'Lii, ma ka la 27 iho nei o Ianuari, no kekahi mau hoopaapaa nui, a me ka olelo ino ana a Hon. Salisbury ia Linekona.  Ua hoomalu mai ka Hope Peresidena o ke Aupuni; aka, aole nae oia i hoolohe aku i kana hoomalu ana mai, nolaila, ua hopuia e ka Makai o ka Hale, a ua laweia iwaho; ma ia wa, wehe ae la oia i kona pu-panapana me ka ike maopopo ia mai e na Luna a pau o ka Hale.  Aka, ma ia hope mai, ua hele mai oia ma ka la 30 mai o Ianuari, imua o ka Hale e mihi ai no kana hana ino ana; a ua manaoia e pau wale ana paha ilaila kona hewa, aole no nae i maopopo.

 

NO EUROPA MAI.

 

        -Ua laha mai nei ka manaopaa o ka Emepera o Farani, e koi i ka Akau a me ka Hema, e hoomaha iki i ke kaua ana.  Ua hele aku o Mr. Dayton (Datona,) ke Kuhina o Amerika Huipuia e noho nei ma Farani e hui, a kuka no hoi me ka Moi Emepera Napoliona a me kona mau Kuhina.

 

        -Ua hoopukaia mai he mau olelo e mahalo ana ia Paresidena Linekona, na kekahi mau hui ma Ladana a me Baminahaina.

 

        -Ua halawai mai kekahi poe Luna Koa Farani me ka Pope, a ua mahalo mai oia ia lakou no ko lakou malama maikai ana, me ka olelo pu aku no hoi ia lakou, i kona manao e hiki mai ana ka wa e mihi ai o Pidemonta, no kana mea i hana'i.

 

No Enelani.

 

        -Ua olelo waleia mai, e hoomau ana Ka Moi Wahine Victoria ma ke kanikau i makahiki hou, a no ia mea, i ka Mea Kiekie Prince o Wales ka hooponopono ana a na halawai Alii, a i ka Mea Kiekie, Prince o Wales a me ka Mea Kiekie Princess Alexandra, ka hoomalu ana i na Ahaaina, a me na lealea e ae e manaoia ana.

 

        -He alii moku me na luina he 15 o ka moku kaua Beritania, ua lele aku mauka o kahakai o Arabia, ma ka hoowalewaleia mai e na kanaka; lele ua poe nei me ka manao e kuai i mau mea ai; aka, i ko lakou hiki ana'ku i uka, ua pau loa lakou a pau i ka pepehi mainoinoia.  Ua hopuia ka poe nana i pepehi he 70 ko lakou nui, a e liia ana.

 

No Farani.

 

        He 4,000 koa Farani e noho nei ma Matamorasa, aia ia wahi ma ka muliwai Rio Grande, ma ke kapa komohana o ua muliwai la; ua manaoia i hele mai nei ia poe koa e ahai malu i ka pulupulu, no ka mea, he hikiwawe loa ke laweia mai ka ukana pulupulu mai Tekasa a i ua wahi la; a malaila e ku ai na moku Farani, me ka makaukau a na kipi, no ka mea, aohe kuleana o Amerika Huipuia ma ia wahi.  Aka, he mea manao wale aku no nae ia.

 

No Mesiko.

 

        -O na mea hou o ke kaua ma Mesiko, iwaena o na Paniolo a me na Farani, he ano nui no.  Ua paniia ke kamailio ana o na koa Farani ma Orizaba, a me na koa e noho nei ma Vera Cruz, o ka poe koa Paniolo powa, ka poe nana e pani.  A ke hoolele mau ia nei ka oili o ka poe koa Farani e na powa.  Ua @ Keia mai, ua nui ke pio o ka poe @ mamua mai o Puebla, ua pio na koa @ o Gen. Berthier, he 4,000 i na koa @ Mesiko he 8,000, a he 2,000 koa @ i make a hooheiia no hoi, a he nui @ na'lii koa Farani i hoehaia me ke @ la ili, a pela no hoi na koa maoli.  @ hiki ae ka mai puupuu liilii ma Vera Cruz, a ua nui ka make malaila.

 

Na Palapala.

 

Aeiou Y.M. ia A.M. Kuhele.

 

        Aloha oe e A.M. Kuhele. - Ma ka @ ka Pakipika. Feb. 5 M.H. 1863. ua @ @ he palapala i kakauia e oe, i mea e pau @ ai kuu "kuhihewa," a me kuu "alakai @ mau ana i ka manao o na kanaka i ka @ oiaio ole."  Ua imi au iloko o ia palapala na kumu e akaka ai kuu "kuhihewa." a @ kuu "alakai hewa," a no kuu makapo @ aole loaa iki.

 

        Ke hoole nei oe, aole i hoomaka o Heneri VIII i ka Ekalesia Enelani e noho nei, @ kona hiki ole ke hana pela; a i mea e @ ai kona hiki ole, ke kuhikuhi mai nei @ @ "Kumukanawai," me he mea la, aole @ ke hoololiia, ke hookapaeia, ke paleia, a @ hooliloia i mea ole paha; me he mea la @ pili ko kaua kumu hoopaapaa i ke @ nawai o Enelani o ka M.H. 1281; me @ mea la hoi, ua aeia e na lahuikanaka e @ le aku i ka oiaio o ke Akua mamuli o @ lakou "Kumukanawai."  Aole pela kuu @ nao, e ke hoa.  He "Kumukanawai" no @ kkakou mai ke Akua mai, a ke paleia no 3 @ apiki a me ka hewa o kanaka.  Nolaila. @ olelo hou nei au, mamuli o na moolelo a pau, o ka moolelo Beritania kekahi, na Heneri VIII no i hoomaka i ka Ekalesia Enelani noho nei, i knoa hoolilo ana ia ia iho i @ no ka oihana pule ma kona aupuni, i keia lawe wale ana i ka maua uhane i haawi @ ia'ku ia ia, a i kona oki ana i ua poo o @ poe i hoole aku ia ia ma ia wahi.  Mai @ oe, "ua ae aku oia i ka hana" a kona @ Bihopa; o kona mau Bihopa no kai ae @ no ka maka'u i ka make.  Ua oole no kekkahi, o Ioane Fischer ka inoa, oia hoi ka Bihopa o Rochester, ke kumu ao o ua Heneri VIII nei, a no kona hoole ana i ka noho @ kela o na Alii maluna o ko ka Ekalesia, @ hoopaaia i ka hao, me ka nana ole i ka palupalu o kona kino elemakule loa, a ua hook@lokoloia me he kanaka kipi la, a ua ok@a @ kona poo i ka la 21 o Iune, M.H. 1535.

 

        Ua loaa no ia kakou ka papa inoa, a @ ka moolelo o na Alii Christiano o ke aupuni o Enelani, mai ia Ethelbert a ua Heneri VIII nei.  He mau Alii lakou i like ole ke ano, @ ka mea, he mau Alii hana pono kekahi, a @ mau Alii hana hewa kekahi; aka, aole lakou i hoole io i ka mana o ka Pope ma na @ pili ana i ka oihana pule, a me na @ pono ai na uhane o kanaka mamuli o ke @ nawai o ke Akua.  A no ka mea, ua @ muaia ia nea e Heneri VIII, a ua hooli@ i kanawai no ke aupuni Enelani a hiki i @ wa, nolaila, ke olelo nei makou me ka oia@ na Heneri VIII no i hoomaka i ka Ekalesia Enelani e noho nei.

 

        Ke hoohalike nei oe ia Liholiho, Kaahumanu, i na koa Farani e malama ana @ ka Pope ma Roma, i na Alii Rusia, a ia Hilibarani no hoi kekahi, me ua Heneri VIII nei; aka, aole no i like pu.  Aole i hoomakaia ka oihana Kalavina e Liholiho laua Kaahumanu.  Aole i hoomakaia ka oiha@ Helene e na Alii o Rusia.  Aole i hoomak@ na koa Farani o Roma i manaoio hou.  @ i hoomaka o Hilibarani i manaoio hou, @ loa no.

 

        Ke haawe mai nei oe i ka papa inoa o @ Bihopa o Kanatubari, me ka i ana iho. "K@ moku ole nei ka laina Bihopa mai kahik@ mai a hiki i keia la."  O kau ia, aka @ pela ka kekahi poe.  Moku ole no ka @ mai ia Augusetina, M.H. 599, o Thomas Cranmer, M.H. 1533; aka mai ia Thomas Cranmer a hiki i keia wa, aole akaka ka "moku ole," no ka mea, aole i hoomaopopoia ka oiaio, a me ka pololei o ka hoobihopa ia ana o Matthew Parker.  Ina e hiki i kuu hoa ke hoomaopopo mai, alaila, ae koke aku no makou i ka "moku ole" o ka laina.

 

        Ke hai iho nei oe, "Ka hoole loihi loa ana o keia mau Bihopa i ka noho mana ana o ka Pople maluna o lakou."  Owai o lakou kai hoole pela i ka "noho mana ana o ka Pope maluna o lakou?" Ke ike nei au ma ia papa inoa, he 14 mau mea i heluia e ka Pope iwaena o ka Poe Hemolele; o lakou anei kai hoole i ka noho mana ana o ka Pope maluna o lakou? Auwe! owau anei ka mea nana e "alakai hewa mau ana i ka manao o na kanaka i ka oiaio ole iloko o ka moolelo Beritania?"

 

        Ua heluhelu no wau i na mea e pili ana ia Ioane I, ka mea i kapaia "Kaainaole," ka mea lawe wale i ke aupuni, me kona pepehi ana i ka mea nona ponoi ke Karaunu, ka mea hookaumaha wale i na'lii, a me na kanaka, ka mea hao wale, aihue wale i ko lakou waiwai, a me ka lakou mau wahine, a me ka lakou mau kaikamahine.  Aka, ua "kauia ka wawae o ka Pope maluna o kona a-i," i hea?  Aole laua i halawai; i Beritania kela, i Roma hoi keia; pehea e kau ai ka