Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 30, 25 July 1863 — Page 2
| This text was transcribed by: | L. A. Marchildon |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
I NA LUNA O EE KUOKOA.—No ka mea ?a kaa hop? ae ka wa no ka hookaa ?o ka ? o ka hapa makahiki mua o ka ?k? 2 o ke Kuokoa, nolaila ke kaeoha ia aku nei na Luna a pa? o ke? pepa, e hoihoi mai ano i na da a a pau a lakou i ohi mai ai, a aole nei e haawi aku i ka pepa, i ka poe i uku ? mai. Ma ke kauoha a ka
L?NA N? O K?A.
--------
? Nupepa ?uokoa.
HONOLULU IULAI 25, 1?3.
--------
Ke Koena o ka Leta a Patria.
--------
AOLE ?nei kakou he poe e kaena ?ei, me ka i iho he ? uok? a he poe hoi i ike i ka holuh?h? a me ke kak?u lima i aka, me ka hiki ole no nae ke malama ponoi i nupapa
na kako? iho, me ke hokua ole ia mai e hai? O ia mau pono nae a pau i loaa mai ia kako?, he ? mea kupono ia e mahaloaku i na M?siona? o Amerika Huipuia, ka poe nana kakou i hoona?uao iloko o ka manawa pokole loa ? aka, aole no paha i lilo ke ano o ko lakou ? ao ana, i mea e huai pau ae ai i ka pono o ka noho ana Aupuni; aka, aole no nae ia mea i lilo i mea nana e keakea mai, a e hoihope ai o keia lahui. No ka mea, aole paha e hiki i kekahi mea ke olelo mai he mea pono ole ka ike ana i ka Helukakau, ina ?ha ma ka palau ana i ka aina.
He mea pono e imiia ke dala ma o ka Ahaolelo la, a i ole hoi na kekahi poe mea e ae, i hiki ai ke kukuluia i poe wiliko, na ka poe kanu ko liilii, mai kela pea a keia pea o k? Aupuni. A o na wiliko, a me ka poe Luna hooponopono, e lilo ana lakou he mau kumu kupono no na oihana mahiai. A e hiki io ana paha ia poe me ka poe pahana i makaukau a me ka naau hoi e ake ana e huai pau ia mai na pono a pau o ka noho mahiai ana, a me ka holomua ana o ka naauao, ke ao aku i na kanaka—e like hoi me ka hiki ana i na Kumu i ko lakou wa malihini, e olelo ana hoi i na olelo e, a e ao ana i na kanaka i na mea a lakou i ike mua ole ai, a me na mea malihini no hoi i ko lakou noho ana, me ka huipu mai hoi o ua Kumu la a lakou ma ke ao ana mai, oiai hoi, aole anei o ?a mau Misionari la e noho ana maluna o lakou, he mea e hilinai ana no kona ola o ka noho ana, mai ke alohaia mai e kana mau Ekalesia? O ka pomaikai ana o kona Ekalesia, o kono pomaikai no ia.
O ke ano o na mea i hoikeia ae nei, aole ia i manaoia i mea e hanaia'i ma na wahi kakaikahi o ko kakou Aupuni, e noho pupupu nei i kahi hookahi na kanaka; no ka mea, he hiki no ia mau wahi ke malama ia lakou iho, e like me ka mea e hoikeia mai nei e Lahaiha, Waikapu, a me Wailuku. Aka, o ke ano o na mea i manaoia, no na Apana o ko kakou aina e waiho kikoola nei, me ka noho kauliilii ia, kahi hoi o ka nui o na kanaka e noho ai. He ane kamolamola iki no k? hoao o ke Aupuni i loaa ole kahi koena dala ma ka waihona, ke hana i na mea e hiki pono ai i na poe mea dala ke hooholo imua, ina e hoolakeia mai i na mea e pono ai; aka, ho kupono i ke Aupuni ke imi i na maa mea la e holopono ai, a e like hoi me ke ano o ke kulana o na kanaka o keia aupuni i keia wa, he pono ke hana wikiwikiia. Ina aole ke dala e loaa mai ma ke awaawa kupono, alaila, e huli no ma kahi e, a e hoomaka koke no k? upuni i ka hana ano.
E olelo ana paha kekahi mea i ike ia Hawaii nei, ma ke ano o Honolulu wale iho no, me ka ike ole i na mea ma o aku o ia wahi, aole ? pono ke hapaiia ka hana i haiia, no ka mea, he poe palaualelo na kanaka a pau. Aole loa he oiaio oia manao; he hiki i na poe a pau i noho Luna Hana no na Aina Mahiko ke hooiaio mai i ka hana maikai o na kanaka Hawaii, no na dala $5.00 o ka mahina, na hana no na malama a no na makahiki—a na ai no ia poe a lihaliha a nu?ui no na ki?—aole loa e hiki i na haole ke hana i na hana a ia poe i hana'i iloko o ke ano o koonei noho ana. A o na kula hui?a o Makawao, ame na poe kanu Ualakahiki o Kawaihae, kekahi mau mea nana e i mai he hoopunipuni ka olelo ana iho i ka hana ole o ke kanaka Hawaii.
E i hou mai no paha auanei ua poe nei—e aho no e hookuu aku i na kanaka maoli e hana iluna o na aina mahiko, a hiki nui mai no na wiliko a ka poe mea dala, alaila, lako no i ka hana; no ka mea, ke naue mai nei hoi ka poe mea dala i o kakeu nei. Aole anei e lilo ana kekahi man?wa i ke kali ana ia manawa, a auhea la ka manawa e hiki ai i kekahi Aupuni ke hoo?anawanui iki aku, oiai hoi ke kahe nei kona koko, a ke aneane mai nei ka mauliawa o kona hopena, a me kona ola? O ua mau aina mahiko wale la no anei ka mea e hoalaia mai ai ke ola o keia Aupuni? Ai? ka pomaikai o keia Aupunia me na Aupuni mahiai e ae no hoi, ma ka hana kuokoa a kona po? kanaka ponoi iho, a e hiki anei ke mananaoia he makemake ko ko kakou Moi e noho maluna o na kauwa hoolimalima a ka poe mea dala o kahi e mai? Aole! A he mea hoino no hoi i na kanaka o keia lahui ma ko lakou ano kuokoa, ka manao ana'e pela.
O na kanaka a pau o na aina kua o Hawaii ke ? nei ma ka lak? kahi ?hap? uuku a me na lio waiwai ? no hoi?a ma ko lakou ano kanaka, ua noho aloha no lakou i ko lakou maa wa?i panoi iho. I mea e ? ia mea, e pono i ka poe i h? e kaapuni, a me ka poe hoi i heluhelu ke hoomaopopo ino i ko lakou kaahele pinepine ana, no ka noho o kekahi poe kanaka iloko o na pupupu hale liilii loa, ma na aina e waiho kohana ana—na aina hoi i ulu ole ia e ka mauu. ? hoi na aina pahoehoe. He oiaio o keka, ? poe, he poe lawai?a; aka, ua noho no ? lakou ma ia mau wahi kohana, me ka ? a pinepineia no e ka pilikia i ka pol?li. ka mea hiki ke hoolakoia no lakou iho, ina ?k? e hoi ana a noho ma na wahi maikai, ? ke kaumaha ole no hoi o ka hana ana i ? no lakou e lako ai. O ke aloha no i ka aina nana i koi i ko lakou mau mau makua, e noho ma ia mau wahi kohanu; oia no ke aloha nana i koi iho i ka lakou mau keiki e noho ma ia mau wahi.
He kakaikahi wale no ka poe kanaka maoli e haalele ana i ko lakou aina paa, me ka aea aku i kahi e e noho ai ma na aina mahiai. O ka poe wale no e aea nei, o na ku?a, a ?e ka poe e lewa hele ana ma o a maan?i oia wale no ka poe e hele ana e hana ma ia ano. O ka poe e noho kokoke ana ma na aina mahiko o ia ano, e loaa ana no ia ia kahi e hele aku ai e imi i wahi dala ma ka hana; aka, ke kali nei kakou i ka ike ana ku i kekahi kanaka kuonoono o kuaaina, e haalele ana i kona wahi paa me ka hele aku i kahi e hana'i ma ka aina mahiko o na haole. A aole no hoi ua poe kuonoono la i hana iho pela; aka, na noho no ia maluna o kona wahi kuleana, kahi e hiki ai ia ke hoolako i ka ai kupono no kona ohana iho, me ka uuku o ka luhi. E ilihune ana no ia me ka pilikia no hoi; aka, e hoomanawanui ana no nae. E komo ana no ia iloko o na hana a pau e loaa mai ai kahi dala e hookaa'i i kona auhau, a e kuai ai hoi i wahi lole nona iho, a me ka hoolako hoi i na buke kula ao no kana mau keiki. Ina oia he kanaka e noho kokoke ana ma kahi hana Pulu, alaila, e hele ana no ia e imi Pulu iloko o ka pilikia nui, a i kekahi wa no hoi me ka make—no ka mea, o ka aina ohi Pulu ma ke kuahiwi nui o Hawaii, a me na wahi pali no hoi, a iloko o ke anu huihui, oia no kekahi kumu nui nana i ahai aku i kekahi poe i ka make, na kane no me na wahine. A no ka mea hoi, na hala e aku ka wa kuai nui me Kalaponi—aohe wahi a ke kanaka maoli e kuai ai i kana mau akaakai, a me kana mau uala, a ka poe hoi o Kohala e kuai mau ai i na wa i hala'ku nei, ma ka piha moku ke kuai ana; a i ka wa i auhee aku ai na moku, aia hoi, ua waiho iho ka lakou mau mala uala, a ua poho a popopo i ka lepo. A ano hoi, ke pau nei na Moku Okohola i ka haalele ia kakou nei, kekahi o na auwaha e hiki ai ia ia ke kuai aku i kona mau mea kanu; ana i hooikaika ai e kanu, a i hua nui mai ai no hoi ma kona kihapai, a a ua mau kanaka la no hoi i lawe ai me ka hoomanawanui no i na inoino kinikini o ke alanui, a hiki aku i kahi ku moku, kahi e kuai?a'i kana mau waiwai, a ohi mai i ke dala. A no keia haalele ana mai o ua mau Moku Okohola nei; aia hoi, ua waiho hou no ua mau mea kanu nei a kanaka, a popopo no iluna o kona kihapai. No ia haalele ana no hoi o na Moku Okohola, nolaila, hoona ae na kanaka i ka imi Pulu i wahi e loaa'i ke dala, a aia hoi, aole no he kuai nuiia o ia mea, a ua emi loa ilalo ke kumukuai. Heaha la a?anei ka hana e hiki ai ia ia ko lawelawe i loaa ia ia ke dala? Hiki mai la ka Luna Auhau, a ua pillikia loa ke kanaka. Aohe e hiki ia ia ke kuai aku i kona lio; no ka mea, ua lokahi ? nele me ka poe o kona wahi, hele aku la e imi i kahi o kona makamaka, ka poe hoi, ina no he dala ma ko lakou lima, e haawi ana no i ko lakou makamaka i pilikia, me ka a?a o? mai; aka nae, hiki ole no hoi ia ia ke kokua mai; no ka mea, ua nele pu no. A nolaila, i ka loohia ana i ka nele ma na wahi a pau i manaoia e loaa mai, nolaila, o kahi hope loa a ka pilikia e koi ai ia ia e hoona'ku, o ka hoouna aku i ka wahine ma, ? a i ke kai?nahine i Honolulu, e imi dala ai, ma na ano a pau e hiki ai ke loaa mai—a o ua mau ano la e loaa mai ai ke dala i ua wahine a me ua ?aikamahine la, ua kamaaina no ia kakou a pau, ma ia hope iho, ?a kaa iho la ka auhau, a ua pau ae la ka pilikia o ke kanaka kuaaina no ia makahiki. Aole keia he kii i kaha wale ia ma o aku o ka oiaio; aka, e hooia mai no na kanaka a pau o na aina kuaaina o Hawaii nei i keia mau mea.
Ke make nui nei na kanaka, ke aneane nei e papalua ka nui o na make, mamua o na poe hanau. Ua kupono loa ia kakou ke kukulu i mau hale la p?au ma na wahi a pau o keia mau mokupuni, aka, i mea e nui ai ka pomaikai e l? ai ma ia mea, e pono ia kakou e kauo ae i na kanaka, a noho pu i kahi hookahi, a he pono hoi ke hoolako ia mai kakou i ke dala, i hiki ai ke hooko pono ia ia mau mea. Ua hiki ole ia kakou ke komo iloko o ka aie nui no keia mau mea, k? ole e hana na kanaka, me ka uku hoi i ua aie nei, a i ole hoi o kahi uku hoopanee. Aole e hiki ana ia lakou ke hana ia mau mea, i keia manawa.
He mea ole wale no ka olelo ana iho, he kauliilii loa na kanaka, a aohe no he nakui i ka hana; oiai aia hoi o kekahi kanaka e no? ana ma Kohala Hikina, e mahi ana i ka?a loi a hala ka makahiki, ala?a, hele aku la ne mau mile ekolu i ?aa ai ka wahie; h?ima iho la, a p?kui iho la a hana pai iho la, a pau ia hookau aku la ilana o ka holoholoaa, a hele aku ?a ma ke alanui i? ole, a hiki i ke kaha o Puako, a kuai aku ia ma ka i?a a ma ke dala maoli no hoi, e hiki ana ka l? i ke $1.50, a i ka $2.00 p?ha, oiai hoi, i?a o ka nui o kana mau hana i hana aia i ka mahi ko, ina ua l?a papalima ka uku no koaa luhi, ina he Wiliko, a he alanui maikai hoi kekahi e hele ana, i hiki ai ia a ke lawe i kana ko e kuai aku. He mea makehewa wale no ka olelo iho, aole e hana na kanaka maoli no na $5.00 ma ke ko, ka mea no i maa ia lakou, oiai hoi ke hana nei lakou no ke dala hookahi ma ke kalo. Aole no hoi e nele ana ka mahiai o na wahine o kuaaina i mau wahi kihapai ko ai na lakou iho, a me ka lana ana ae no hoi o ka manao e mahiai i mau wahi ko i loaa mai ke dala, a kuai aku ai i wahi holoku nona; a ma ia mea no hoi e loaa ai ia lakou ka hana e hoopiha ai i ko lakou manawa hana ole, a na ia paa mau o ka lima e aua ia lakou e noho i ka home, e noho malama ai, me ka hoohanau nui mai i na keiki.
A ina e puni hana ana na kanaka, alaila, e loaa ana no ia lakau ka noho maikai mau ana, a e hana'ku ana no hoi lakou i mau hale maikai no lakou. Ma keia noho maikai mau ana, ame ka noho ana no hoi iloko o na hale maikai, e olelo ia mai ai e na Kauka a pau, ua hapalua ke emi ana o ka make o ka lahui mamua o na wa i kaahope ae. Aka, pehea la e hiki ai ia lakou ke noho hana, oiai aole he mea hoohoihoi i waiho ia mai imua o lakou i mea e hana ai, a oiai no hoi aole he alanui maikai e lawe aku ai e kuai i ka lakou mau mea kuai i ka makeke e kuai ai: a aia wale no hoi kahi o ka makeke e kuai ai ma na aina e, a ina lakou e ao ole ia aka, aole no e ike ana i ke ano o ke kan? ana i na mea e holo pono ai ko lakou l?hi.
E pono ia kakou ke haawi aku i na kanaka a pau o kakou i aoia, i wahi e hiki ai ia lakou ke hoopomaikai ia lakou iho, i ke Aupuni, ame ko ke ao nei no a pau, ma ka hoolako ana'ku ia lakou i na mea a pau, e hana'i, i hiki ai ia lakou ke kukulu paa i keia Aupuni, . ma ke kahua a keia Aupuni i noho iho ai me ka hanohano iwaena o na Aupuni o keia ao.
Mai ae kakou e hoikeia mai e na moolelo o ka manawa he kanalima makahiki ma keia wa aku, ua ulu ae kekahi Aupuni mai ka hohonu o ka noho ana hupo, a ua make aku no ka hoolako ole ia i na mea e pono ai o keia ola ana, e like hoi me ka noho ana naa?ao. PATRIA.
Honolulu, Jului 1 1862.
[KO MAKOU MANAO.—He mea kupono loa i na poe naa?ao a pau o keia Aupuni, ame ka poe hoi e manao ana e komo iloko o ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, ke heluhelu me ka noonoo pono, ame ke akahele no hoi i na kumu manao a pau i weheweheia ma ka palapala a Patria.—e heluhelu no mai ka mua a ka hope, no ka mea, he mau manao kupono no ke noonooia, a ke hiipoi ia no hoi e na poe a pau e manao aloha ana i keia lah?i kanaka, a e noho ana me ka iini e hoomauia ka poe Hawaii nei, ma ka papalina o ka Honua.—LUNA HOOPONOPONO.]
--------
NA MEA HOU O HAWAII NEI.
--------
HAUOLI NUI.—Ua hoike ae na keiki Amerika opio i ko lakou hauoli nui no ke pio ana o Vikibuga ia Gen. Grant o ke aupuni, ma ka hoolele ana i na ahi kao, a me ke puhi ana i kekahi mau Aeko i ke ahi, i hanaia noloko mai o na mea a-a he nui wale, ma ke alanui Ema, mawaho iho o kahi noho o Henry A. P. Carter, Esq. O ka hale kalepa o Brewer & Co., a na hoonania no hoi kona hale i na kukui ihoiho he lehulehu wale. He nui loa ka poe haole Maleka i hele a e ilaila e hauoli ai.
--------
KA LA HOIHO EA.—Ua lohe no ka lehulehu i ka hapai ana'e o ko Honolulu poe kanaka, i ahaaina no ka la i hoihoiia mai ai ka Hae Hawaii, a ua kokua aloha mai no na'lii o ka aina, i ka hana i hapaiia e ko lakou poe kanaka. E pono no i na makamaka a pau ke nana me ka hoomaopopo hoi i ka Olelo Hoolaha i pai ia ma ka pepa o keia la, aia malaila e ike ia ai na hana i hooholoia e na Komite Hooko no ia la. A na ka Luna Nui o na hana o ia la, oia hoi o ka Mea Kiekie L. Kamehameha, e hai ae i ke ano o na mea e hana ia ana ma ia la. E pono i na kanaka Hawaii io a pau ke hele mai e kokua, a e komo hoi iloko o ia ahaaina Hawaii. Ua lohe mai makou he makemakeia ka poe a pau i loaa ka hoailona o ka ahaaina o ka la Hoihoi Ea, ka poe hoi e hele ana ma ka huakai, e hele ae mawaho iho o ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, MAMUA AE o ka HORA UMI O ke kakahiaka o ka Poalima la 31 o Julai. A no ka mea hoi e pil? ana i ka pule, ua lohe mai makou e haawi?a'na na kekahi mea kuikawa komo ole iloko o ka oihana Kahunapule e pule ma ia la, i lilo ole ai ia mea, i mea e keakea mai ai i k? manao maikai o kela a me keia aoao hoomana ma keia Aupuni.
--------
KA AHA HOOMALU.—Eia malalo nei ka papa helu a me na inoa o na hihia i hanaia imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu, no ka pule e pau ana i ka la 23.
Iulai 20, KAILINA.—Hoopiiia no ka mahuka mai ke kula mai; hookuuia.
Iulai 20, HOPU.—Hoopiiia no ka hana ana i na mea ino wale; hookuuia.
Iulai 22, ACHIAU, (Pake.)—Hoopiiia no ka hakaha; hoopaiia $12, me $1 75 koina.
Iulai 23, ACHIN, (Pake.)—Hoopiiia no ka hakaka; hoopaiia $12, me $1 12? koina.
Iulai 23, Wm. Stephens.—Hoopiiia no ka ona me ka hoohaunaele; hoopaiia $3, me $1 koina.
Iulai 53, Wm. Stephens.—Hoopiiia hou ia no ke kue ana i ka Mokuna 42 o ka Penal Code, no ka haawi ana i ka waiona i ke kanaka Hawaii; hoopaiia $18, me $3 koina.
Iulai 23, KALALEA (w.)—Hoopiiia no ka ona; hoopaiia $3, me $1 koina.
--------
Pio o Vikibuga i ka Akau!
--------
Make, Pio, Hoehaia, he 53,000 Kipi!
--------
Punika Pualiholookoa o Gen.
Lee, i na Koa Aupuni ma
Penesilevenia, malalo
o Generala Miade.
--------
Ka hele ana o ka Hope Peresidena
a me kekahi Luna Aupuni o
ka Hema, me na Palapala
ma Wasinetona.
--------
Ke ano o Europa i keia mau la.
--------
Ma ka moku Amerika Midnight i ku mai nei iloko o na la he 10 mai Kapalakiko mai, a na loaa mai ia makou na nupepa o ia wahi, e hiki ana i ka la 13 o lulai nei.
O ka mea ano nui i hiki mai nei; oia no ke pio ana o na kipi ma na mokuaina komohana, ame ka mokuaina o Penesilevenia. Ma ka la 4 o Iulai iho nei, na haawi pio ia mai na pakaua kipi a pau ma Vikibuga, e ke alii kipi e noho nei malaila, anolaila, akahi no a pio io ke alai a na kipi i hookuu mai ai imua o ka aoao akau, a oia wale no hoi ame Pota Hudesona, kahi o na kipi ma ka muliwai o Misisipi, aole i haiia mai na mea liilii e pili ana ia kaua ana. Mahope iho no nae o ka hoopio ana mai o na kipi ia lakou iho ma Vikibuga, o ka nui o na kipi i pio mai he 18,000, a ma ia manawa no, na hookuuia na poe kipi a pau ma ko lakou p?role, no ka mea wahi a ke Generala o ka akau, na nui ka hana a kona mau koa, holaila, aole ona makemake e waiho i kona poe koa i kiai i na pio kue, oiai he nui ka hana imua o lakou.
Na mea Penesilevenia.
Aohe kumu e hiki ai ke kanalua ia ka loohiaia ana o Gen. Lee ame kona puali koa i ka poino, ame ka nawaliwali loa. O na puali koa la hoi nana i hooweliweli mai na kulanakauhale o Wasinetona, Balatimoa, ame Peledelefia, i ka wa hookahi, ke waiho kau liilii nei oia, ke imi nei i kona ola ma ka holo ana'ku mai kahi ana i hoomoana mua iho nei. O ke alanui ma ka Blue Ridge, (kualapa uliuli.) kahi i manaoia'i malaila o Lee e holo ai, ke paa ia nei ma ka lima o na koa aupuni, ma ka aoao komohana. Ua hiki ke hilinaiia ka olalo o na mea i haiia mai no ke pio ana o Lee, ame kona ake nui ana e holo malu aku a hiki i Vereginia ma ke ala'ku e waiho la, ma Williamaport, aia ia wahi ma ke poo o ke awaawa o ke Senadoa. Ua hiki ole ia kakou ke koho ae i ka nui launa ole o kona poino, ame ka weliweli luaole o kona kulana; 200 hae kaua i lilo pio i ka akau, a he 8,000 koa kipi i pio ma Balatimoa, me ke kauohaia mai no ?ae e ke alii koa o ke au puni, e hoomakaukau i wahi kupono no na koa pio he 20,000 e hoopaa pioia'i, aole keia he hoike wale i ka lanakila ana o ke aupuni, aka, he hoike no no ke pio loa ana o na poe kipi, aohe no he kumu e kanaluaia'i ka oiaio o na mea hou i hiki mai nei, no ka mea, mai Wasinetona ponoi mai nei no, a mailaila mai no keia loheia mai o ka lanakila mai o ka akau. A eia no neia kumu e maopopo ai ka oiaio, i ka hiki ana o Gen. Lee me kona mau puali ma kahi i kapaia o Getebuga, hoomakaukau koke oia e hoouka mai i ka akau; iloko o ia hoouka ana, hee o Lee a hiki i kahi ana i manao ai i alanui nona e puka ai ma ka Blue Ridge; aka, i ka hiki ana'ku ilaila, na wahi hoi ana i hana ai i mau pakaua, aia hoi ua lilo i na koa lio aupuni lalalo o Gen. Pleasanton, a no ia mea, ua lilo na alanui ana i hoailona ai nona iho, ma ka lima o ka akau; a ina aole i pio pau loa mai nei na koa o Lee ia ka akau, alaila, aole no i maopopo kona hiki ana ke holo aku. A ina no auanei e holo ae o Le a hiki i Williamaport, alaila, heaha iho auanei la kana? Ua ikaika loa ke aupuni ma ia mau wahi a pau ana e manao nei e hele. Ua pau loa na wapaa ame na haka a pau e hiki ai ke holo aku ma kela aoao o ka Potomaka, i ka hana inoia e Gen. French o ka akau. A malia no paha e hiki ana ia ia ke a-u aku ma kela kapa o ka muliwai o ka Potomaka, aka, e hiki ana nae i na koa aupuni e noho nei ma Wasinetona, ke hele mai e keakea ia ia. A ma no e hemo mai oia mai ka lima mai a ia poe, alaila, e komo h?u ana no iloko o ka upena a Gen. Dix ma ka R?pahanoka, ke noho makaukau mai nei no e lele mai maluna o na koa kipi i ko lakou wa e hoike aku ai i ko lakou mau poo ma ke poo o ke awaawa ma Vereginia Hikina. Aole o kanamai ka weliweli o na hoouka ana mai nei, pela ka ike iho ma na mea i hoikeia ma ka moolelo o ia kaua a?a. A ma ka nana wale aku i ke ano o ko ku poe kipi kulana ma ka hikina, me he mea la, e lohe mai ana kakou ma neia mau la aku, ua pi? loa o Gen. Lee, ame kona puali a pau i ka poe koa aupuni; no ka mea, ua hoopuni maoliia kona mau aoao a pau e na koa aupuni, a ke mau nei no oia ma ka aoao akau o ka Potomaka, no ka mea, ua alaiia mai kona hiki ana ma kela kapa, no ka nui o ka waikahe o ua muliwai la. O ka nui o na koa o ka Hema i poino ma ka mokuaina o Penesilevenia, he 35,000, ke huiia ka poe i make, ka poe i pio ame ka poe i hoehaia. A o ka nui hoi o na koa i pio ia ma Vikibuga, he 18,000; aole no i kanamai na mea he nui o ka poe i make, no ka mea, ma ka moolelo o ke kaua ana ma Penesilevenia, ua hele maoli no ke kahua kaua a ulaula i ke koko, a ua piha no hoi i ka poe make, a he mea weliweli loa ka i ka nana maka ana'ku ia mea.
Hoouka Kaua ma Penesilevenia.
E ia iho mal?lo nei ka moolelo o ke kaua ma ka moku aina o Penesilevenia, mawaena o Gen. Lee o ka Hema, ame kona mau paali, ame Gen. Meade, ke Alii koa o ia moku aina no, na hoopokole ia na? ka moolelo i hooakakaia maluna. O ke kulana o na koa o ka aoao Akau, i ka wa i ?oomakaia'i ke kaua, na like me ke kamaa hao o ka lio, a o ka aoao m?a o ?a kamaa hao la ua ku ia ma ke alo po?oi o Getebuga, e hele ana na huelo i ka Hema. A o ka aoao lioi o ua kamaa hao nei, e huli pono ana ia ma ke alo o kahi a ko Gen. Iwela (Ewell.) poe koa kipi i ku ai. Mamua ae o ka hoea ana ae o ka la, ma ka ili kai, aia hoi, ua hoonaueueia ke ana kau malio o ka honua, e na leo wawalo o na pu kaupoohiwi o na aoao kaua, a puapuai mai ana no hoi ka uahi mai loko mai o na ululaau, kahi a na koa i hoomoana'i mamua iho, o ka hoouka kaua ana, a e haalulu pu ana no hoi mai loko mai o ia ululaa?, na leo kupinai o na pu ku?iahi, e hoike mai ana i ka maalea nui o na kipi, ma ka lawelawe ana i na oihana kaua. I ka wa i hoomaka ai ke kaua, me he mea la, e lilo ana na ululaau a na kipi i noho ai i ke kahua kaua, eia ka ua nei, o ka hoomaka wale ana iho no ia. Aole no kekahi pu ku?iahi i kiia e ka poe koa aupuni, i na wa a lakou i ki ai i na pu kau poohiwi i ka wa i hoomaka ai. A i ka hora ?i paha o ke kakahiaka, aia hoi, na pio loa ke kani ana o na pu o o na ano a p?, ma ka aoao kaua o ka Akau. Ma ia manawa, hohola mai la ka maluhia leo ole ma ke kahua kaua mai-o a o, a kau mao?i mai la no hoi ke anoano hiwahiwa o ka meha nui, a iloko o ia wa anoano, a eehia no hoi, i lawe ae ai na poe kipi i ka lakou mau pu kaa, a houluulu pu ia me na papa koa malalo o Gen. Longstreet, ame Gen. Hill, kekahi o ko ka Hema mau kanaka koa loa, i awili pu ia me ke akamai, a o ko laua mau puali koa hoi, ua kukuluia mamua pono mai o na puali ma waenakonu loa o ko ka Aka? puali waena, a i ka auina la, i ka hora 2, aia hoi, hoohani?iia mai la na poka mai ka waha mai o na pu kaa kipi a pau, me ka hoopololei hoi i ke ki ana mai i na puali koa wae?a o ka aoao Aupuni. Ua lele kupinai mai na mea make, ame na poka Beritania, Farani, ame na poka no hoi o na ano a pau i imiia i mea e make koke ai ka enemi, iloko o na koa Aupuni, me he mea ala, eono pu i kiia i kela a me keia sekona. A i ka poha ana mai hoi o ua mau poka nei, a nui mai la na leo e uwe u ana iloko o kela luahi nui, nana no i hookomo mai i ka makau iloko o na puuwai o na'lii, pahu mai la na poka pohapo?a ma na pa hale, kahi i nakiiai o na lio o na Ahaiolelo, a puoho ae la hoi na lio, a kuia ia mai la hoi kekahi mau koa kokua, a hele loa aku la i ka haunaele ame ke kupikipikio, a ua 16 lio i make wale iho no ka makau, mai ka wa i hoomaka ai ke kipu ana, a hiki i ka pau ana. Mahope iho no, aia hoi haule maila na poka, me he mea la he ua hekili mai ka lani mai, ka nee papa i ke kula oneanea e waiho papu mai ana imua o na a?ao e hoouka ana. A i ka hala ana o ka hora okoa iloko o keia ki kupinai ana, aia hoi nee aku la ka mahele koa malalo o Gen. Hill imua, me ka wikiwiki loa, a mahope aku o Longstreet me kona puali, me ka mamao kupono nae e kokua aku ia Gen. Hill, i na wa a pau a kona puali koa e loaahiaia'i e ka pilikia. O ke kulana o ka mahele waena o na puali koa Aupuni, malalo o Gen. Hancock, ua maikai no ia me ka ikaika pu no hoi, no ka mea, o kekahi hapa o ke kulana o ka puali koa Aupuni, ua kukuluia'ku, iluna o ke alo o kekahi puu, o Cemetery Hill, me ka pa ia mai no hoi o mua i na pa laau i laweia mai na aina mahiai e pili koke ana, a o kekahi aoao hoi, he pa pohaku ka mea nana i hoomamalu mai i ua mau koa Aupuni nei. Ua hele maikai mai no puali koa kipi ma ka aina oneanea e waiho ana imua o ke kahua kaua, a ua holo maoli mai no hoi a kupono, a pili maoli no hoi i ka waha o na pu o na koa Aupuni; oiai nae ia lakou e kai mai ana, aia hoi ua ki ia aku na pu o ka Akau iluna o lakou, i lawa no a kuia'ku i ka laina kipi e hele mai ana, aia hoi, ?a ike lea ia'ku no ka hina ana iho o ka poe i kuia i na poka, ua like me ka hina ana o ka mauu imua o ka pahi a ka mea oki mauu, iloko no hoi o ia koa nui o na koa Hema, ?a hoohalawaiia lakou, me ka poe i kulike ke koa, ame ka manao paa, oia hoi ka poe koa Akau, iloko o ka puali a Gen. Miade. Aole kekahi kaua nui i hoouka ia me ke koa nui e like me keia kaua ana mai nei, mai ka wa kahiko loa mai a hiki i keia wa. Hoko no o ia hoouka ana, ?a lilo maoli kekahi pu i na kipi, a e hoomakaukau ana lakou e hoohuli mai i ua pu nei iluna o na koa Aupuni, ua hoouka koke ia nae e na koa Aupuni, a ua lilo hou no ua pu nei ia lakou. A ma ia manawa koke no hoi pio koke iho la ka leo o na pu kaa a pau, a koe iho la, hookahi wale no pu i hoomau mai ma ke kani ana, oia ka pu malalo o ka puali o Crowens; o ke kumu nae o keia pio ana, no ka pau loa o ka pauda, a no ia mea, ke kumu o ke pio ana o ka nui pu o ka aoao Akau, a iloko nae o ka hoomau ana, a keia wahi pu hookahi o ka Akau, ma ke ki ana'ku i ka enemi, nolaila, ua pio koke kekahi poe kipi ia manawa, a ua hee aku no hoi mai kahi a lakou i makemake nui ai e pio aku.
No ka weliweli loa o keia kaua ana, nolaila, i ka wa i hooukaia'ku ai ka puali koa kipi malalo o Gen. Armstead (Amasiteda,) a i ka wa i hoolai ai no ka make weliweli e ai nomenome ana i kona mau koa, nolaila ?a kiola koke kona poe koa i na pu a lakou, a ua kulou iho no hoi ilalo me ke kokolo mai iluna o ko lakou mau kuli, me ka hoike mai hoi i ko lakou pio ana; aka nae, no ka pupuahulu loa, nolaila, aole i hoomaopopo ia ka lakou mau hana, a na lakou no lakou i hele mai a komo iloko o na laina o ka aoao Aka?, a i ko lakou hiki ana mai ilaila, aole no i hoomaopopoia'ku ko lakou hiki ana mai ilaila. Ua kue ikaika ia na kipi, a ua hoemi hope ia hoi; aka, iloko no nae o ia hoemi hope ia, aia hoi, ua hoouka pinepine mai no lakou, a ua ohiia'ku he mau tausani o ko lakou poe koa e ka lima weliweli o ka make, aole no hoi o ka make i kanamai; aka, no ke koa no nae o ia poe, noloila, ?a lilo ka make ia lakou he opala. Hoolai iki no na kipi a hala he elua hora paha, alaiha, hoouka h? mai ana no me na pu kuniahi a lakou; a oiai e kiia ana ua mau pu la, aia hoi, o ka wa iho la no ia a na kipi me na pu kaupoohiwi i hoonee hope aku ai, me ka pioo, a me ka hoonaueueia no hoi o ke ana kau malie o ko lakou mau manao maikai; a i ka hora elima o ke ahiahi, o ka wa ia i pau loa ai na puali kipi hope loa i ka haalele iho i ke kahua kaua. I ka alawa ana'e a na onohi, a nana'ku hoi i ke kahua kaua, mahope iho o ka hoomoe ana o ka hoouka, aia hoi, he weliweli nui ka mea e komo mai iloko o ka puuwai o ka poe makaikai—no ka mea, e waiho ana na tausani koa he lehulehu wale, me ka pau o na lala i ka haihaiia, e paki liilii ana na lolo, e walaau anoano mai ana no hoi na leo u o ka poe i hoehaia, a o na poe hoi i auhee loa ma kela kapa o ke awaawa o ka make, e waiho ana no kekahi o lakou iloko o ka ihiihi o ko lakou mau kahiko kaua; a o ka wai hooluu o ke kahuakaua ia manawa, oia no ke koko ulaula i hookaheia mai ka puuwai koa o na poe i make iloko o ke kaua. Mahope iho o ke auhee ana o na kipi, aia hoi, ua hoouna ae na koa Akau, ka poe hoi i lanakila, i ka Huro! Huro! a iloko o ia huro ana, me he mea la, ua hoonaueueia ke ana kau malie o ko ka honua waiho