Ka Nupepa Kuokoa, Volume II, Number 51, 19 December 1863 — Page 4
| This text was transcribed by: | Andrew K. Akao |
| This work is dedicated to: | Analu Akao - Halau Hula`O Kupukalau`ie`ie |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Olelo pane ia Kekaula.
E KA LUNA HOOPONOHO O KE KILOHANA; Aloha oe:--Ahonui wale oe ke hai aku ia "Kekaula" o Kohala, i ka laau a Kekuaokalahi o “Hoolehelehekii.” Wahi a Makaku ia Papukea, “Haahaa, haka pau i ka iole.”
Pela no o Kaikilani ia Lonoikamakahiki, ia laua e konane ana penei:
O ke kui kela, o ka holo keia,
Moe kawa, niole ka luna.
Hapala kaele, na ke kea ka ai.”
E Daniela e ku ana imua o Belehazara, ina aku oia i kea no o ka huaolelo “Teke@ kaupaono ia oe ma ka mea kaupaoo a ua ikeia kou mama ana.
I ke ahiahi o ka Poalima, ia`u e naue ana ma ke alanui o ke Kaona, mahope iho o ka maalili ana o na kukuna wela o ka la, e hoolohe ana au i ka leo haaheo o Kaukeano, halawai mai la me a` ka ua kuahine o Manoa.
Ia wa, komo wau i ka rumi paina o ke Kuoloa, i hoomakaukauia na na manu o ka iwa, ike iho la au i na hunahuna makelia a Kekaula o Kohala, e kau ana ma ka Helu 101,--e koi mai ana ia`u e hai aku i na puu ame na awaawa o ke kamailio ana, o neia mea he kalai olelo.
Ua nana iho au i ke kamailio ana, aine ka pane ana i ka haina, a ua maopop ia`u ua haalele i na loina o ke kamailio ai a, no ka mea, he kuaaina, he wahi pili loa ia Keei, he lalo lilo.
Aka, no ka inoa ame kekahi mau mamala olelo, e pane aku wau a oki iho malaila.
Kekaula. 1 ka M. H. 1855, i ka la 18 o Feberuari, haalele aku au i ka aina hanau o Kohala Haaheo, ekolu a`u kaula i ike.
1. Kekaula uki, 2. Kekaula kowali, 3. Kekaula ilihau, owai la Kekaula o lakou i olelo mai? Ua ike au i ka lakou mau hana.
Kekaula uki, he mea hikii no ka puaa, Kekaula kowali, he mea aweawe no ka haawe wahie, Kekaula ilihau, e mea koko no ke paipu.
“Ua lawa ka aina mai Hawaii a Niihau i ka poe kupono,” nau ia haina ia W. N. P., ma ka Helu 97, a no kou lalau maoli no hoi, e hai aku wau.
Haina. Pauku 77 o ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, aole no e kohoia kekahi no ka Hale o ka Poekohoia, ina he pupule, hupo, he Karaima nui, hiki ole o na makahiki 25, ike ole i ka heluhelu, kakau lima, ame ka helu. Aole anei o lakou ka hapa uuku o keia lahui? O lakou no.
Wahi au, o loko koe, “oia kau haina,” o ka naau o loko, o ka puuwai, o ke kileo, a pela aku, o oe anei me ke Akua ma keia olelo ana, i manao ai oe e huli ia loko o ke kanaka, a malaila oe e kamailio kakau mai ai, mai pono no, ina o oe, o Nahalelewa, paa iho no la i ke kuau o ka hoe a paa, aole la e kulanalana.
“O ka pono ka o ke Kahunapule, none wale iho no ia?” Haina, aole ia na`u, n aka lalau ia i Ke-e.
Eia la`u, :Pela hoi, o ka pono o ka haipule, e pipili ana i kona kino, no kona uhane iho ia, a no kona manao i na la a pau loa, (ua pili i na haipule a pau mai Hawaii a Niihau, aole i na Kahunapule wale no,) aole oia ko ka lehulehu pono e hiki ai ke hilinai.”
Pela ko`u manao, ke komo ka haipule i Lunamakaainana, e popo ana ia i ka pono o ka haipule a maloko o kona naau, aole e hoopuka ma waho. Pela o Iesu i ka poe ninau. “E haawi ia Kaisara ia Kaisara, a i ke Akua hoi i ke Akua.”
Pela no kela haipule o Lota, ola oia no kona pule, make aku kana wahine no kona pule ole, nolaila ua pololei kau olelo maluna.
Ke olelo henehene mai nei ia`u, “Ina wau i manao e balota, e kokua ia me Haaleleaina ame Pualele,” ua ike au ia laua, he ohule o Haaleleaina, he pupule o Pualele.
Haina. E hele oe pela mahope o`u e Saana, he mea hihia oe no`u! Pela aku o Iesu ia Petero, a o ka mea e hailiili aku, e! lapuwale oe, e lilo ia mea no kea hi o Gehena, ilaila hoi e wi ai na niho.
O na olelo lauwili e ae, na hoomoe loa ia e a`u ma ka papa pai o ke Kuokoa, no ka mea, he opala puhi n aka makani, he Laikuela, he i-a maku o ka aila. Me kuu aloha i ka aiana haaheo o Kohala, ame ka makani kolonahe he Aeloa. Owau iho no me na hala o Anoilele. S.D. Keolanui.
Niuhelewaa, Kapalama, Nov. 23, 1863.
Manao Paipai.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: E oluolu oe a me kou Luna Hooponopono, e hookomo iho ma kahi kaawale o ka Nupepa Kuokoa, i kela manao e kau ae la maluna. No ke kokoke ana mai o ka Buke III o ka Nupepa Kuokoa, nolaila, ke paipai aku nei au i ko`u mau makamaka e noho ana mai Kualoa a Waiahole, e ku nui kakou e hapai like i ka haawi ana i na dala elua ($200) no ka kakou nupepa.
Ka mea e ike ai i na mea hou o na aina e, a me ko Hawaii nei, ka mea hoi e nani ai ka noho ana i ka aina hanau, o ka lohe i na kaao lealea, e like me Ana Onohi Gula, ka nani luaole o Pelekane; mai kanalua e o`u mau makamaka i ka haawi i na dala $2 00, ma ka lima o ka Luna nana e lawe mau i ko oukou mau hale i ka pepa.
Ia oe aku ia e ka Nupepa Kuokoa, o ke kuupau i kau hana, ke hoi nei au ua malu na pali.
S. E. K. PAPAAI. Waikane, Nov. 9, 1863
No na Wahine Hawaii.
ALOHA OE E KE KUOKOA:--I kou lokomaikai am eke ahonui, i ka hai ana aku i ko`u manao mua i na wahine Hawaii. Eia hou kekahi manao o`u, e lokomaikai hou oe, a e hai aku ia lakou.
Aloha hou kakou e na wahine Hawaii, ke hai aku nei au ia oukou no ko`u hele ana i kela pule aku e ike ia Pele; a eiwa ko makou nui ma ia hele ana, hookah haole, eha kanaka maoli, ekolu wahine haole, a hookah hoi wahine kanaka maoli.
Ma ka la mua o ka makou holo ana, ua hala i hope ka hapa nui o kea la ia makou; a ma ia Manawa, hookipaia makou i ka halelaau o kekahi wahinekanemake. Hoomakaukau makou e ai, a moe iho la, mahopenae o ka pule ohana ana. A I ke kakahiaka ana ae, ala ae la makou a hoomakaukau e holo; hoomanawanui makou i ka hele ana a hiki aku i kekahi halelaau e ku kokoke ana i ka pali; nui lo aka luhi ame ka eha, i ka hiki ana aku, kahea au i kahi wahine kahiko, e hele mai e lomilomi ia`u.
Aole makou i ike nui i kea hi a me ka uwahi i ke ao, o ka mahu nae ka makou mea i ike, e hu ana i o a ianei, a puni ka hale; nolaila, ua loaa mai kekahi-maka`u iki ia makou. Ia Manawa nae, ho-aia ke ahi iloko o kapuahi hao, no ka hoomakaukau ana i ka makou mea ai, a i mea hoi e mehana ai kekahi, no ka mea, he nui ke anu malaila.
A ma kekahi kakahiaka hou ae, hoomakaukau makou e iho ilalo o ka pali, e ike ia Pele; o ka poe mama, mamua lakou; a o makou mahope aku, e iho malie ai a hiki i kahi one, ua kali ko`u keiki ilaila ia makou. Olelo mai o Hirama e waha ia`u, a ae aku la au, a ia`u nae a waha iho, aohe i emo, hiki ana makou ilalo.
Aka, hoomanawanui nae ia kanaka, hoomaha iki makou, a hele aku makou a kokoke i kapuahi; wiwo makou i ka lohe ana i kona leo—me he lio hae nui la, e uhuuhu ana, i ka akahi no a hopuia e ka kanaka, a pela kea no i ka lohe ana aku i kona leo. Hele hou makou a hiki ma kekahi lua ahi nui, akahi no ike ka maka, i na hana kupanaha a ke Akua me ka maka`u nui a weliweli no hoi; a i ka nana nui ana ae, hoi ka manao i ka lahui kanaka kahiko o Hawaii nei. Aloha ia poe, i ko lakou lohe ole ana, i ka Mea nana i hana i ua Pele nei.
Aole au i haohao i ko lakou kappa ana ia Pele he Akua! a mohai, a hoomana ia ia; no ka mea, i ko lakou haawi ana i na mohai ia Pele, pau koke no, a kuhihewa lakou, no kona oluolu no i ka lakou mohai, kona apo koke ana, a pau i ka aiia. Aloha ino lakou! Aole lakou i lohe, he Akua ma ka Lani, nana i hana na mea a pau, ma ka Lani iluna, a ma ka Honua ilalo nei.
A pehea hoi i keia wa? Ke mau nei no ka poe hoomana ia Pele ma; o ka poe hoomaloka, lohe i ka ke Akua olelo, komo i ka Ekalesia, hoohiki i ke Akua, “O Iehova, hookah Akua, aole Akua e ae.” A mahope iho, lawe i ka mohai ia Pele, a pule hoomana ia ia. Aloha ino lakou! Auhea kakou e na wahine, aole anei i ae kakou, mamua, he poe mana kakou mai ke Akua mai, e alakai ana I na hoalauna, na makamaka, na kane, amen a keiki i ka aoao pono, ke kupaa kakou ilaila.
E pilikia an aka poe hoohiki ia Iehova ke Akua, a hoi hope e hoomana ia Pele? E ala kakou, e hooikaika, a e hoomana ia Pele? E ala kakou, e hooikaika, a e hoopau i keia hoomana ana i na akua e; a o ke Akua ko kakou kokua. Na ka oukou makamaka aloha no. HIKIKOKE WAHINE
Hilo, Hawaii, Okatoba 27, 1863.
Hoike Kula ma Lanai.
E KE KUOKOA. Ua hoike iho nei ke Kula Haole ma Palapai, Lanai, i keia la 7 o Okatoba, o Mr. Gibson ke Kumu a me kana kaikamahine. O keia haole ke kolu o ka ekalesia Moremona ma Pae Aina Hawaii nei. He 30 ka nui o na haumana o keia kula, he 19 keikikane, a he 11 kaikamahine.
Ua mahalo nui ko`u nau i keia kula, no ka hikiwawe loa o ka ike o na keiki ma na palapala i haawiia ia lakou, a me na pela a ke kumu e pela aku ai. Ua homaka kea o ana o keia kula i ka malama o Feberuari, o keia makahiki. Ua pomaikai ko Lanai nei i keia kula haole i hoomakaia loa no hoi na kumu i kea o ana i keia kula. A o keia aina no hoi kai oleloia, “aole e noho kekahi haole no ka wa ole, a me ke kuaaina loa.” O na makua no ka hewa, aole hookomo i na keiki i keia kula, a ke paipai mau nei hoi au i na makua, e hoopau i ka naaupo, a e hoonaauao ae, a e hoomaopopo i nei mea o ka ike, a he waiwai nui no ia no na keiki. Aole o na keiki wale no ma keia waiwai o ka ike, o kakou no hoi kekahi o na makua. E huli ae kakou a hoomanao i ka olelo a Solomona, penei: “ O ke keiki Akamai, hoohauoli oia i kona makuakane, a o ka mea makemake i kea o ia mai, oia kai makemake i ka ike;” pela no hoi keia kumu o hoomanawa nui nei i keia kula me ka uku ole. “Ua maikai kea o maopopo ana, mamua o ke aloha i huna ia.”
Nolaila, e ala e ko Lanai, a e hoolana i na manao e paipaiia nei ia kakou no ka ike. Aole no oia wale ka keia haole i ao mai ai, o na kanaka no a pau ma Lanai nei, e hana, e mahiai, a e hanai holoholona. Ua lawe mai oia i kekahi hapa o ka Hale Kuai a eia me kakou, a ua loaa hoi ia kakou ka makemake ma kahi kao, hipa, lanahu, hulu hipa, a na ke Akua e hoopomaikai mai ia kakou a pau ma keia mau mea. Owau no me ka mahalo. J. W. KALAWAIA.
Kamoku, Lanai, Oka. 7, 1693
NA KE AUPUNI
Na Pauku Hoololi.
O KE KUMUKANAWAI I HOOPUKAIA A HOOHOLOIA E LIKE ME KA PAUKU 105, O KE KUMUKANAWAI.
E hooholoia e ke Alii me na 'Lii a me ka POEIKOHOIA o ko Hawaii Pae Aina i akoaakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai:
PAUKU 1. E hoololiia ka Pauku 25, ka penei e heluheluia'i:
“Ma keia ke hooholoia nei, ua mau loa aku ka noho Moi ana o ke Alii Kamehameha IV, a me na keiki ponoi ana, i loaa malalo o ke Kanawai, a me na mamo a lakou i hanau ia malalo o ke Kanawai; a ina e nele ia mau mea, alaila, e ia aku ka Lei Alii maluna o ka Mea Kiekie, Lota Kamehameha, a me na keiki ponoi ana, i loaa malalo o ke Kanawai, a me na mamo a lakou i hanau ia malalo o ke Kanawai. E ili aku ka Lei Alii maluna o kke keiki kane i hanau mua ia, a me na mamo ana; a ina e nele i ke kiekie kane ole, alailai, maluna o ke kaikamahine i hanau mua ia, a me na mamo ana. Ina aole he hooilina ma ke koko, alaila, n aka Moi a me ka Hale Ahaolelo o na `Lii e koho a e hoolaha aku i hooilina Alii nona, oiai e ola an aka Moi; a ina hoi, aole i kohoia a i hooahaia pela, a ua nele ka Noho Alii i ka Moi ole, alaila, e kahea kokeia na Hale Ahaolelo a i elua e ke Kuhina Nui, a na lakou e koho ma ka balota hui ana, i Moi no ke Aupuni.”
PAUKU 2. E hoololiia ka Pauku 35, penei e heluheluia`i:
“He kapu loa ke kino o ke Alii Nui a me ka maluhia, maluna o na Kuhina ka hihia o na Oihana. No ka Moi nana hooko; e kakauia ka inoa o ka Moi ma na Kanawai a pau i hooholoia e na Hale elua o ka Ahaolelo, a e kakau pu ia ka inoa o ke Kuhina Nui. O kana mau hana e ae a pau e pili ana i na Oihana, e aponoia no a e like me na mea i kauia ma na Kanawai, koe nae na mea a pau ikuhikuhi ponoia e leia Kumukanawai.”
PAUKU 3. E hoololiia ka Pauku 76, penei:
"E mahele like ia ka Poeikehoia e na makaainana, a e hooponopno mau loa ia mamuli o ka nui o na kanaka i hoomaopopoia ma ko ke Aupuni helu ana. I ka makahiki hookahi kaukani ewalu haneri me kanaonokumamaha, a I ka pa umi o na makahiki ma ia hope aku, e hooponopono ia ka nui o ka Hale o ka Poeikohoia e ka Ahaolelo e like me keia a me ka Pauku 75.”
PAUKU 4. E hoololiia ka Pauku 77, penei:
“Aole no e kohoia kekahi no ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia ina na pupule, a hupo paha, a ua hihia paha i kekahi Karaima nui ma ka hookolokolo ana, a ke ole ia he kanaka maoli, a kupa paha o ke Aupuni Hawaii, a ua hiki ole aku oia i na makahiki he iwakalua kumamalima, a ke ike ole hoi i ka heluhelu a me ke kakaulima, a me ka helu, a i ole hoi oia i noho ma keia Aupuni i hookah makahiki mamua iho o kona kohoia ana, a aole hoi ona waiwai paa, hihia ole iloko o keia Aupuni, ua like me na dala elua haneri me kanalima, a i ole ia, o kona loaa i kela makahiki kea makahiki, aole i emi malalo o na Dala Elua haneri me kanalima.”
PAUKU 5. E hoololiia ka Pauku 83, penei:
“Na ka Ahaollo e hoonohonoho i kela manawa keia manawa i na Aha Hookolokolo Kaapuni, e like me ka mea kupono i ka pomaikai o ka lehulehu, a e kohoia no ua mau Ahahookolokolo nei i Lunakanawai Kaapuni, aole e oi ka nui o na Lunakanawai no ka Aha hookahi mamua o ka akolu, a noho lakou ma ia Oihana, oiai lakou e noho pono ana; hiki no nae lakou ke hoopii luna nuiia.”
PAUKU 6. Ua hoololiia ka Pauku 91, penei:
“I ole e kaumaha na kanaka no ka noho liuliu me ka makaukau ole, a ewaewa paha, ma kana mau hana o kekani Lunakanawai Apana, e pau no a e lilo i mea ole no hoi na palapala hookohu a pau a na Lunakanawai Apana, i ka pau ana o na makahiki elua mai ka la i kakauia`i ua mau pelapala la. A i ka pau ana o ka palapala hookohu a kekahi, e hookohu hou ia no ia, a i ole ia, e hookohu ia kekahi mea hou, e pani i ua hakahaka la. e like me ka mea kupono, i ka noho oluolu o ke Aupuni. E hiki no nae I ka Ahahookolokolo Kaapuni, a i ka Ahahookolokolo Kiekie paha, no na kumu i hoomaopopo lea ia e na Lunakanawai o ua mau Aha la i ka lakou olelo i hooholoia, e hoopau I ka noho Lunakanawai Apana ana o kekahi o ua poe ia, aka, aole e hoopauia kekahi o ua mau Lunakanawai nei, a maopopo ia ia na kumu o kona hoopiia ana, a hoolohe pono ia no hoi kana olelo nona iho.”
Aponoia i keia la 23 o Augate, M. H. 1862. KAMEHAMEHA.
KAAHUMANU.
Ke hoike nei maua ua kope pololeiia keia.
L. KAMEHAMEHA.
94-3m J. I. DOWSETT.
BUKE HOU!
EIA MA KA HALE KUAI BUKE
O WINI,
ma Honolulu nei, keia Buke elua
Ke Kumumua Hou, ---Hapawalu (12; k.) ka uku.
Ka Lira Kamalii, eia na Himeni Haipule a me na Himeni Walea,---Hapaha (25k.) ka uku.
Malaila e loaa ai na mau Buke la, a me kekahi buke e ae he nei wale. E pono e hele mai ka poe makemake i ka buke e kuai. 99-3m
Pulupulu!
A UA MAKAUKAU NO HOI AU E KUAI aku i ka pulapulu, penei:
PULUPULU i pau i ka waeia, 20 keu. no ka paona.
PULUPULU me ka anoano i wae oleia, 6 keu, no paona
E lawe oukou i ka welu lole a me ka pulupulu i uku no ke Kuokoa. H. M. WINI.
100-2m Luna Pai o ke Kuokoa.
Kanana Kanikau.
HE NUI WALE KE KANAKA KANIKAU ma ka Hale Kuai Buke. Ina e makemake kekahi poe, e haa io ma kahi i oleloia malona. H. M. WINI.
[NA KE AUPUNI.]
No Ke Koho Ana.
O KE KOHO ANA O NA Lunamakaainana no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, e kohoia ma na apana koho a puni ke aupuni, ma ka monede mua o Ianuari e hiki mai ana.
Ma ka mokupuni o Oahu, ona wahi malalo iho nei kai hookaawaleia no ke koho ana, penei.
No ka apana koho mua, ma ka hale hookolokolo hou. ma Honolulu.
No ka apana koho elua, ma ka Halekula ma Waiawa, a me ka Halekula ma Pokai, Waianae.
Na ka apana koho ekolu, ma ka Halekula e kokoke`la ma ka Halepule holepope ma Waialua.
No ka apana koho eha, ma ka Halekula ma Hauula, Koolauloa.
No ka apana koho elima, ma ka Halekula ma Kaneohe e pili koke`la me ka Halepule hoolepope.
A no na mokupuni o Hawaii, Maui, Molokai, Lanai, Kauai, a me Niihau, ma na wahi no i hoakakawaleia`i no ke koho ana i na Lunamakaainana, no ka Ahaolelo o ka makahiki 1862, koe nae o Hilo, Hawaii, e koho ia no ma kahi mau ma ke kulanakauhale ma Hilo, a me ka Halekula hoi ma Onomea. L. KAMEHAMEHA.
KUHINA KALAIAINA.
Keena Kalaiaina, Nov. 12, 1863
“HE KANAWAI E HOOLOLI ANA I KA PAKU 789 O KE KANAWAI KIVILA.
E HOOHOLOIA e ke Alii, me ua `Lii, a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai:
PAUKU 1. E hoololiia, a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 789 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluheluia`i:
“PAUKU 789. O ka balota, he pepa no ia i kakauia a i paiia paha me ka inoa a me na inoa paha o ke kanaka a mau kanaka paha a ka mea koho e makemake ai e koho; a pau ka manawa i haawiia no ke koho ana, alaila. Nana Luna Nana e hana a koomaopopo i ka nui o ka poe i koho, e like me ke kakau hoike ana o ke Kakauolelo, a e hookaawale, a e helu i na balota a pau i haawiia mai no kela mea keia mea. Ina i oi aku na balota mamua o ka nui o na inoa ma ka papainoa a ke Kakauolelo, a mamuli o ia mea, ua Akaka ole ke koho ana, alaila, nana Luna Nana e hoihoi aku I na balota a pau iloko o ka pahu, a e pani paa ia me ke ki ia, alaila, e hooluliluliia ua pahu la, a hui aku hui main a balota; alaila, e wehe hou ia ka pahu, e uhiia nae me ka lole halii, a n aka Peresidena o na Luna Nana, e hapai i kona lima iluna, a hoikeia ua olohelohe kona lima, alaila, e hookomo iho i kona lima malalo o ka lole, a e lalau i hookah balota me ka nana ole hoi, a pela no e lalau pakahi ai a pau na balota oi mamua o na inoa i kakau pono ia e ke Kakauolelo. No ke Kakauolelo no e kakau pakahi i na balota a pau i unuhiia pela, a o ka huina o na balota no kela a me keia mea e kohoia ana, e hoolaweia mai ka huina balota mua, a e manaoia oia ka oiaio, a e hookoia, a e hiki no i na mea a pau ke makemake lakou, e noho mai a nana i ka helu ana.
Aole no e manaoia ma keia Pauku, ua kue i na mana i hawaiia i na Luna Nana malalo o ka Pauku 704 o ke Kanawai Kivila.
PAUKU 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la i hoolahaia`i.
Aponoia i keia la 30 o Iune. M. H. 1862 KAMEHAMEHA.
KAAHUMANU.” 104-6t.
HALE AI
O NA
KANAKA HAWAII.
E NA MAKAMAKA I NOHO I KA aina hanau o ko Hawaii Pae Aina, ke kahea aku nei au ia oukou, e kipa aloha mai ma kuu HALE AI ma kai iho o ka Hale Leta, he inoa I kapaia Jeo Rodarika. Malaila oukou e kipa ai, a e ike no hoi i na mea ai, o kela ano keia ano. Eia:
Aina Kakahiaka.
Pibi Palai,
Pibi ku,
Pibi Ku me ka Uala,
Naau Kake,
Ake Palai me Uala maoli,
Kalo Palai me Uala Palai,
Mea Oo Palai,
Pola Ti me Palaoa,
Mea Ono.
Pola Poi Nui.
Pela no ma ka Aina Awakea.
Pibi Oma, a me na mea ai e ae o kela ano keia ano o na mea ai. O ka hope o ka Aina Awakea, he Pai i kekahi Manawa, a he Mea Ono Pulina o b i i kekahi Manawa, a me ka Paina ahiahi.
Nolaila, ke kauoha aku nei au ia oukou e kipa mai, o na hoa no a pau, e hele mai i pau ke kuhihewa. Oia ke kauoha o ko oukou makua hanai. Me oukou no ke aloha.
O ka uku no ka Al Hookahi ana, he Hapowalu wale no ko uku.
(104-1m) KEO RODARIKA.
A. S. Cleghorn. AKE.
MEA KUAI LOLE
A ME NA WAIWAI E AE.
Ma ke Kuai Kukaa a ke Kuai Liilii.
AIA MA KA
Hale Pohaku.
Ma ka Uwapo.
Ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu me Moiwahine.
Ma Alanui Nuuanu,
MAWAENA O
Alanui Alii me Alanui Hokele,
MA KA AOAO HIKINA O
HALEOLA.
Honolulu, Iulai 16, 1863. 86-6m
OLELO HOOLAHA!
Ka poe ku i ka Auhau ma ka Apana
O KONA, OAHU.
O KA MEA NONA KA INOA MALALO nei ua noho oia ma kona Keena Ouhana ma kona ano LUNA AUHAU, no ka apana i oleloia maluna, ma ka hale e ku ia ma ke kihi akau o ke Alanui Nuuanu a me ke Alanui Moiwahine. O na Poakolu a me na Poaono a pau. Iwaema o ka hora 9 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 4 o ke ahiahi, oia ka Manawa hana.
ABR. FORNANDER, (Abelehama)
103-3m Luna Auhau.
J. P. HUGHES
MEA HANA NOHO LIO!
AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA non aka inoa maluna nei, he Noholio Pelekane a he Noholio Mei ka, a me na Noholio Wahine, o na ano a pau, na Noho Paniolo Nu Hou
Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau.
Na Kaulawaha, a me na mea e pono ka lio.
Na Iii Kauo o na ano a pau.
Na Hao Keehi,
Na Palaki Lio,
Na Kahi Lio.
Na Eke Iii.
Na Hoipa.
A me na mea e ae a pau loa e pili ana i na Lio a me na Kaaholo, a e kuai ana no ia mau mea.
NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!
Aia no ke waiho mau nei malaila na Pela Mauu.
O na Pela Pulu, na Pela Hulu a me Pela Uwaea. E hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai.
Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai loa, a me ka makepono hoi.
Ua hana hou ia na mea a pau e pili ana i ka`u oihana me ka maikai.
E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili ana i ka`u oihana. E loaa no wau ia oukou ma Monikahaae, ma ke kihi o ke Manoi Hekele a me ke Alanui Papu. J. P. HUGHES.
Honolulu, Sept. 17, 1862. 95-3m
E MAKAALA
OWAU
O KAMUELA,
KA HOA KUAI O NA
KANAKA HAWAII,
NONA KA HALE KUAI PAPA MAUKA IHO O KA
HALE HOOKOLOKOLO
Ma Honololo. Ke hai aku nei au ia oukou, he mau la ku wale no keia o kuu moku papa,
“CONSTITUTION!”
A ke ku mai oia, e loaa ana ia`u na
LAKO KAPILI HALE
o kela ano, kela ano.
EIA NO KE WAIHO NEI.
NA:
PAPA O KELA ANO, KEIA ANO.
LAAU HALE, o kela ano, keia ano.
PILI HALE,
PINE,
AAHO,
KEPA,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
OLEPELEPE,
KUI,
PENA,
AILA PENA,
WAI HOOMALOO PENA.
IA MEA AKU, IA MEA AKU,
Ua makaukau au e kuai aku me ka oluolu i keia mau mea, a no ka maopopo no paha ia oukou he KEIKI KAMAAINA au, he hiki ia oukou e ka Lahui
Mai Hawaii a Niihau,
ke kipa mai i o`u nei. E hiki ana no na moku papa o`u i na Manawa a pau, a hoolako mau ia`u. He mea mau i na poe o ka hiki mai ka haanui, a me ke kaena. A he mau Luna kekahi i hoonoho ia e lakou e alako ana i ka poe maikai, me he lawehala la Aka, he hiki ole ia`u ke hana pela, o ko`u ano no ka oukou e imi mai a loaa, maopopo no na hana a kakou, no ka mea, o ko Hawaii nei kupa iho la no ia o ko ouko makamaka.
KAMUELA, (Kaikaina o Kimo Pelekane.)
Honolulu, Oka. 15, 1863 99.8m
MEA HOU, MEA HOU!
AIA MA KA HALE KUAI LAPAAU
O
KAUKA HILIBARANI MA,
MA
MONIKAHAAE!
MA KE KIHI HIKINA O KE
Alanui Hotele me Alanui Papu
KAHI E LOAA AI NA
Laau Lapaau!
O NA ANO A PAU, OIA HOI
KA LAAU HOOMAEMAE KOKO,
HUA ALE, AILA,
AILA PUUPUU,
PAAKAI HOONAHA,
LUPEPA, (Laau Luai,)
A ME NA LAAU O NA ANO A PAU.
Omole Hanai Waiu-no na Keiki hou.
EIA KEKAHI, AIA MALAILA NA WAIALA o na ano a pau, oia hoi
KA HUALUKINI, (Musk,)
LUBIN’S EXTRACTS, oia na waiala maikai loa, WAIALA ILIAHI, Na AILA LAUOHO MAIKAI LOA, &c., &c.
E hele nui mai, mai lohi, he holopono ke kuai ana o na mea a pau o keia hale. Eia hoi, o AILUENE, he (Haole Olelo e,) ka mea kuai ma kela Hale Kuai. O ka mea aole i kuai pu me ia, e pono e hoao i pau kuhihewa, ka ua mea he holopono ke kumu kuai o na mea a pau oia hale ke kuai pu me ia, a he oluolu no oia. 97-3m
HALE PAI KII.
MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA
“Nupepa Kuokoa,”
Emi ka uku no ke kii. E paiia no ke kii iluna o ke
ANIANI a me ka PEPA.
E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kii.
H. L. CHASE (Keiki.)
83-6m Mea Pai Kii.
LAAU LAPAAU
AIA MA KAHI o
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER,--Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST,--Wailuku, Maui.
C. H. WETMORE,--Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH,--Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI
Laau hoopau Nalo me na Koe.
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ne kekahi, e like me ka lepo paa, naiulu, pehu, ukake, a me na mae e ae.
O ka laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine; a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka laau hoopau naio me na koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka pana ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Malaila a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a malaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, in a hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
--------
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
LAAU KUNU O KAUKA JAYNE
hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai ia.
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka UMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
HUAALE OLA A DR. JAYNE.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
88-1y