Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 30, 23 July 1864 — Na Palapala. He Haiolelo a Rev. S. E. Bihopa MA KAWAIAHAO, lulai 17, 18644. [ARTICLE]

Na Palapala.

He Haiolelo a Rev. S. E. Bihopa MA KAWAIAHAO, lulai 17, 18644.

"He poe keiki kakou nona." Oih. 17 : 28. I He pauku olelo keia noloko mai o ko Paulo hoolaha ana i ka hoomana Karistiano i na Helene e noho ana ma Atenai,oia ka poe oi o ke nknmai mamua o ko na aina e a pau, a o na manao nui ana i hoopuka ai imua o lakou eia no kekahi, o ke ano kiekie o ka noho ana o na kanaka a pau kekaknhi me kekahi, a imua no hoi oke Akua. He poe keiki lakou na ke Akua. He poe hoahanau no hoi kekahi i kekahi. pauku 26; "Ua hana Oia i na lahui kanakaa pau no ke koko hookahi." O keia manao nui, he manaoia ka hoomana Karistiano. Ua kue na hoomana Pegana a pau i keia manao. Penei ka manao ona 1 hoomana Pegana : "O na'Lii nui, ame ka | !poe kiekie o ko aina, he mamo no na Akua, a he nui ka manao o na Akua ia lakou.aka, |o ka lehulehu, me he poe holoholona la lakon, aohe kuleann iki me na Akua, aole hoi manao na Akua ia lakou." Pela ko Helene manao, na moe mai o na Akua, o Jupiter, Apollo, Mars, &c., i na kaikamahine a kanaka, a hanau mai lakou i na Alii, ame na mea kaulana. Peia no hoi ka manao o ko Hawaii nei poe kahiko. O na'Lii mamo Akua, ua pono ia lakou ke hoowahawaha a hookaumahn hoi i na kanaka. Aka, o ka hoomana Karistiano, ua ao mai oia ika manao maikai. He manao Akua na kanaka a pau. No Adarau mai, ke kupuna nui ona Lahui a pau o ka honua. i ko ke Akua hana ana ia Adamu, " Ha iho la ia i ka hanu ola iloko o na puka ihu ona," Kiiwhi 1: 7. aole pela i hana'i ina holoholona. Me he mea la, ua hoa ke Akua ike kukui o ko Adamu uhane ola, ma ke ahe o kona Uhane nui wale. Nolaila, ma Luka 111: 38, ponei ka olelo": " Oia na Enosa, oia nu Seta, oia na Adamu; oia na ke Akua," He mamo AUua na kanaka a pau.

Ua haule nae na kanaka a pau iloko o ka hewa, a ua haalele i ke aloha aine ka maluhia oko lakou makua ma ka lani. No ia mea, ua hoouna mai ka makua i kana Hiapo, 0 lesu Kristo, i ke no nei, e kahea i kana mau hoahahau auwana a pau e hoi hou mai 1 ko lakou makua, n e aloha hoi kekahi i kekahi me he poe keiki noho like la a ka makua hookahi.

Maloko mai o keia mea, ua loaa ia'u keia manao nui, " ka noho like o na kanaka a pau he poe keiki a ka makua hookahi, o ke Akua. 0 keia olelo noho like, nole pono e kuhihewa ia. Ua pili no ia ike ano maoli iloko o kanaka a pau* Ma keano owaho, :ioīe like loa. Loihi kekahi kanaka, haahaa kekahi, ikaika a nawaliwali. naauno a- naaupo, keokeo a eleele, waiwai a iihune, Alii a Makaainana, Haku a kauwa. Aoie make hoopnlahalaha wale i keia hua olelo noho like, a e hoole he 01 ole ka mana a me ka hanohano o na Alii Munuwa oko ka ]ehulehu. Pela hoi ma kn olelo kaulana. "Ua hana ke Akua ina kanaka n pau e pna ole a e noho like hoi," aole make hoopalahalaha wale i ke uno o ka huaolelo paa olc t no ka ua paa no ke kanaka aole e lawe wale kela mea keia mea. He mau olelo maikai no nne keia, o ka paa ole a me ka noho li!e o na kanaka a pau, a un pono ia kakou ke mahaloi keia mau hua-j olelo, a e m'mamina ho\. 1

() keia manao Keristiano nui. o Ua noho like o na kanaka a pau, he l;umu no ia o na l<u-e a me na kaun, a me na mukuohana nui ma keia.no, no kona ku ole i na nianao knhiko o kanaka. He mea niaii i kunnka oi kela lahui keia lahui, e hoownhawaha i na kanaka ano e. Hoowahawaha a hooknumaha wale na'lii i na kanaka haahaa. Pela hoi na ilikeokeo i na ilieleele. Hookauwa na kanaka Europa i ko Aferika, a hooluhi wale. Knpa aku na Pake o Kina i na haole i hele malaila, " he poe Diabo!o." Pepehi wale na Amerika i na liikini, me he poe lliohae la. Pepehi wale na haole ma Muzilani i na Maoli olaila, a kaili wale i na nina o lakou. Ua hele mai nae ka olelo maikai a lesu, e kauoha mai ana. "E aloha oukou a pau kekahi i kekahi, a e mahalo hoi, no ka mea, he poe keiki noho likeoukou a pnu na ko'u makua, o na Europa, na Pake, na llikini, na Negero, na Alii, na Alakaninana, na naauao, na hupo, mai hoowahawuha kekahi i kekahi, mai hoinoino kekahi i kekahi." A ma ka halawai ana o keia olelo maikai me ka manao kahiko, ua hooukaia ke kaua nui, aole i pau a hiki i keia manawa. Ma Europa, ua kaua pinepine na'Lii me na Makaainann ma keia mau inanao ku-e. Ma Amerika, ua holo nui ka manao maikai, :o ka noho like o na kanaka. Ua ku-e nae ! ka aoao Hema, aole pili ia olelo i na kanaka ! Aferika, he poe hupo, aole he kanaka maoli, he Nika wale no, a ua pono ke hooluhi wale ia, aole e noho like. Ua ulu nui no nae ka manao kupono ma ka aoao Akau, a nolaila mai kela kaua nui o keia mau makahiki ekolu. Ke haalulu nei ko kakou mau naau i ka lohe pinepine i na lono weliweli o ia kaua, aka, ua olioli nae i ka manao lann e lanakila koke ana ka noho hke o na Negero me na ilikeokeo. Ma Hawaii nei, ua hoomaikai aloha mai ke Akua iu kakou, i ka hoolannkila koke i

keia manao maikai, meke b«<e ote» a me k? kaua ole. CJa apo wale na kaMka Hnwa t j i ka olelo a lesu, a ua kiola ia na bookH»kje ame ka hookaumaha. Ua hoalu mai ke Akua i ke nloha nui ma na naau o m Moi, & me na'Lii o keia Pae Moku, a ua hookumu lakou i na pono ona Makaaioano, i paa kn hooluhi ame ka hookaumaha. Uu haawi mai no hoi ke Akua i kaoluolu a me ke »ioha iwaeia o na haole a me na kanaka waii, i ole e hoo\vaba\vah* a hoino kekahi i kekahi. Nolaila, ke noho nei kakou a pou, na'Lii a me na Makaainana, na Haoie a na Maoli, me ka pomaikaia me ka maluhia, he poe keiki noho like a ka makua hookahi. I ka wa mamua, he mea weliweli i kanaka ka hele ana imua o ka Moi, aole hoi « hiki ke hoopa ia ia, ake ku imua ona. Ma ka opu wale no e kolo ai, a e palu i ka lepo imua o kona alo. Aka, i keia kau nei, k« komo pu nei na makaainana i ka hana kau Kanawai me na 'Lii, he poe kanaka pu, he noho like. I keia mau la, ke ike nei kakou i kekahi mohala nui ana o keia manao noho like. £ia no ka kakou Moi lokomaikai o Kamehameha V, ( e hooloihi ke Akua i ka pomaikai o kono noho alii ana) e halawai ana me na makaainana i kela la keki la, a ku no lakou imua ona ma ke ano noho like, e hai i ko lakou manao ia ia, aole no hoi oia e hoowahawaha ia iakou. No ka mana mat keia o ka oielemaikai o lesu . naa keia ainn. 1. He hewa nui ka hoole i ka noho like o na : kanakn a pau ma ko iakou ano maoli. H«haaieie no ia i ka manao Karistiano. e hapai hou ika manao Pegana. He hoowahawaha no ia i ke kanaka, a he hoino hoi ika Makua nui ona kanaka a pau. Menei; ina ! paha e noho ana iwaena o knkou kekahi mamo a Kamehameha Nui, a oia kanaka ua loio, a ilihune, pehea, ua pono anei i na kanakaka e hoowahawaha i ua lolola.a hoinoino ia ia ? Aole anei e pono ke mahalo a malama nui i keia inamo ake Alii Nui ' | Aole anei e inaina ka Uhane o Kameham*i ha, ina ua hiki ia ia ka nana ana mai i ka 1 hoinoia'na o kana moopuna ? Peia hoi na ! kanaka a pau, he mamo o ke Aiii nui o ka I iani, a ua inaina oia, ke hoinoinoia kekahi o ! kana mau keiki noho iike, no kona nawalU waii a naaupo paha. Mai kuhihewa kekahi, he oleio hoopnapaa ko'u i keia manawa ma ka pono a me ka pono ole o ke kapae ana i ka hua oleio noho like ma ka Pauku 1 o ke Kumukanawai. Aole au i lohe ike kumu oko ka Moi manao ma ia mea. Alaiia paha ua pono ioa kona manao, e aiio e waiho aku i kela huaoleio ma ia wahi. Aole au e hoopoapaa ma ia mea maanei. 2. E mah ilo aloha ina k annka apau. Mai hoowahawaha i kekahi mea 1010, kuapuu, hupo, iiikoie, eieiemakuie. E minainina oe i ko'u hoahanau piiikia. £ mahaio aluha ka j Hawaii i ka Europa, i ka Pake, ika ro. E mahalo aioha ka Haole ika Hawaii. | E mahalo aloha oukou na Alii i na Makaai- | nana, no ka mea, ua hoonoho ka Makua ia oukou ina na wahi hanohano i poe kahu «• maiamu n e hoomaiu i kona mau keiki rmwaiiwaii. Noiaila mai hoomaiu oukou iu lakou no ko oukou pono iho, aka, no ko !akou pono, i oiuolu ai ka Makna ia oukou. E mahalo nioha oukou na kanaka i na Alii, a me na Luna Aupuni a ke Akua i hoonoho ai a hoomalu ia oukou. E malama pono ia iakou, mai hookuii a kue waie, o kue oukou ī ke Akun.

3. E muhalo po?v> ia oe ika. kc\ki oe na ke Akua nui. Alai hana oe i kekahi hnna ino, a haumia paha, i kupono ole i ke keiki a k'a mnkua nui. Eia hoi, i kou na> halo ana i ka mea kiekie maiuna oa, aiu> knlo oe ma ko opu imua o lakou aole in he mea kupono i kannka. he mea kupono ia i na lopa ame na ilio. Aoie imakema'ke m'l.h naauao o keia wa ia oe e kolo wuie iioua o lakou ; aka, eku iluna e kamuilio roe ka mahalo aku. Ma keia mea, i ko'u nana'na'ku, ua oi loa ka nani o ko kakou Mo» aloha 0 Kamehameha V., mainua o kana kupuna kaulana, no ka mea, o keia, he Moi nei maluna o na kanaka ; aka, o kela, he Moi maluna ona Lopa wale no. Nolaiki, ua mah«loia keia Anpuni i keia wm e na aupuni e ae. he aupuni kanaka, aoie he aupuni Lopa. Nolaila hoi, ua mahaloi*. a un aiohaia boi ko kakou Moi e na Moi o na aupuni oaauao, e noho like me lakou, no ka mea he Moi la maluna o na kanaka noho iike, me ka hookumuia oko iakou mau pono a pau ma ke Kumukanawai maopopo. 4. E hooikaika e hookiekie ae tlwm * kmn poe hoahanau ilikune a pau. £ hoomauao ia lakou, e hoolako ina mea e poooai. E haawi ia iakou i ke aloha pumehana o k*m naau. " Pela e iiio ai oukou i poe keiki na ko oukou makua iloko oka iani." Mmi. V: 40. Mau Mokū lII—Ua kaumaha aoakou i ka hai aku i ka ili nna o ka mokn Kanekameka IVa ua naha iiilii loa, ao ka moka Mere ua hooiliia i kuia o kahaone, ao ka moku Jeannette, aa pau ka hoeuli i ka haihai. Ma Maloaa Kaoai kahi i hakwai ai o | keia :uau moku me ka poino, ma ka la 14 o keia inalama. Hoopololei hou. —Ma kahi a makoa i ofeto ai ua moai hou Ka Mea Hanohano loane !( 1 kana mau olelo kue no Poikai. t»a lohe he- i wa makou, no ka mea, ua hai mai oea, aole i oia i hoihoi hou i kana mau mea i oleb ai. 4