Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 33, 13 August 1864 — He olelo pane a ko Kohala poe MAKAAINANA I KA AHA ELELE MA HONOLULU. [ARTICLE]

He olelo pane a ko Kohala poe MAKAAINANA I KA AHA ELELE MA HONOLULU.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha 6e: —E olmolu mai kou Luna Hooponopono e hookomo i/io i keia mau lalani olelo n ko makou manao i imi ai.

Ua ike makou i na mea i hanaia ma ka Aha Elele mu Honolulu, ma kou kino holookoa ; aua ike hoi makou i ka haalele ana o ko makou Elele i kana oihana Elele, mamuli o ke kupaa ana i ke Kumukanawni. Aua nele nmkou ika Elele ole nana e hana no makou ma ka Aha Elele ; nolaila, ke hoike aku nei makou ma ke ukea, imua o ka lehulehu, i ike ai na mea a pau i ko makou manao e pili ana i keia hana, o ke kupaa ana o ko makou Elefe ma ke Kumukanawai, ua like no ia me ka makou kauoha e hana pela, o kona haalele ana i kona ano hoa Elele, oia kekahi hana nui i ku i ka mahaloia.

He like ole ko mnkou manao me ka olelo a kekahi poe Elele, e i ana, ua haawi aku ko lakou mau makaainana he mana ia lukou, e hoololi, a e hoole paha i na meei a lakou i ike ai, ke olelo nei makou, he kuhihe\va kela manao, aole loa kupono kela huaolelo mana ma ke ano kuka, c like me ka Olelo Hoolaha Alii i hoopukaia, penei: "Ua kahea ia'ku na 'Lii a me na Makaainana ma o ko lakou mau Elele e hui mai me a'u no ke kuka ana i ma hoololi o ke Kumukukanawai." Aia wale no rna ka hooholo loa ana a hoololi maoli ana he Kanawai, malaila ke kupono ana o keln huaolelo mana.

Ui ike makou i ke noi ana a ka Elele o Kau, Hawaii, i kona poe makaainana, e ne nku ia ia e lawelawe ma ka Aha Elele. Iko makou manao, ua kuhihewa loa ke noi ana pela, ua ike no ia i ka manao o kona poe« kauoha ana ia ia e kupaa mamuli o ke Kumukanawai, a ua ike no lioii ua Elele la i ka mea ana e hana aku ai, a ina he hoololi ana, alaila, e hoololi no e like me ka mea i aeia e ua Kumukanawai la, i ko makou manao, o ke Kumukanawai wale no ka mea mana nui maloko o ke Aupuni, a maloko hoi olaila na mana e ae, e like me ke ano o keia Aupuni e noho nei, "he Aupuni Alii Kumukanawai."

Ua lioohikiia ke Alii ma keia olelo, a me nn'Lii, a me nn makaainana pu, aohe moa o keia mau mana mawaho aku o ke Kumukanawai. Ke oleloia nei nae, aole i hoolliiki ka Moi malalo o ke Kumukanawai; aka, ke olelo nei makou, ua hoohiki no. Ina aole oia e hoohiki maoli, alaila, ke olelo hou nei makou,wa hoohiki ia, e iike me ka olelo kauoha a ka Moi Kamehameha 111., i ka poe i noho mahope ona moluna o ka Noho Alii o keia Aupuni, ma ia olanui waie no ka ili nna'ku o kn Lei Alii, n maluna hoi o ka Ohana Alii i hookuponoia ua kauoha la, a ua Kamehameha 111 nei no i hookumu keia Kumukanawai, i Kumukanawai no kona Aupuni, a me ka poe mahope ona, 0 noho ana ma Noho Alii, a i pili hoi ia kouoha. Nolaila, ke olelo nei makou, aohe mana iki o keia Aha Elele e hoololi 1 ke Kumukanawai a me na Kanawai a pau o keia Aupuni. Ke hilinai nei ka Aha Elele ma ka olelo a na Lunakawai o ka Aha Kiekie i hoopului ni, e olelo nna, " He mana ko ua Aha Elele la e hoololi i ke Kumukanawai." Ua manao makou, ua kuhihewa \a mau Lunakanawai, aohe niana iki o ua Aha Kiekie la e hoopuko pela, oiai oia no ua Aha la malulo o ke Kumukanawai, a ua hoohiki no hoi ua mau Lunakanawai Kiekie la e molama i ke Kumukanawai, mamua o ko lakou hapai ann i ka lakou Oihana, a ina ua hoopuka lakou i na olelo kue i ke Kumukanawai, alaila, i ko makou manao, he enemi maoli no na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i ke Kumukanawai, a he enemi maopopo loa no ke Aupuni holookoa mai oa o. Ke noi aku nei makou e hoopuka ia nia ke akea ka olelo hoike a ua Aha 10, i hiki ai i na maka & pau ke kau aku maluna o ua Aha la, i ka wa e ulu mai ai kekahi pilikia, a haunaele paha e pili ana i keia hana, Hoololil Kumukanawai. O ka hana e hiki ai ke hoololi i ke Kumuikanawai, a i ole ia, e kiola okoa paha ia Kumukanawai, eia wale no, inaua lilo aku ke Aupuni i kekahi enemi owaho mai, a enemi oloko paha, a ua loaa ka Lei'Alii i kekahi ma īa ano. he hiki no i ka Aha i kahea ia eia ia wa, ke wawahi i ke Kumukanawai kahiko, a hana hou i Kumukanawai hou, e like me ke ano o ke 'Lii a me ke Aupuni ia wa, a oiawaty MO ke alanui pono hookaki e hiki ai

1 ko inakou manao, aole kupono keia hoololi ana ike Kumakanawai no keia \va maluhia o ke Aupuni, oia hoi ke Alii, na'Lii, a me na Makaainana, a ua maluhia no hoi ka noho ana o ke Aupuni holookoamai oao, malalo o ua Kumukanawai la, no ko makou aloha iaoee ka Moi, a me ke Kumukanawai o kou Aupuni, a me ka mahaio nui ana hoi i ko makou Elele nana i hookupaa i ua Kumukanawai la, nolaila, ke noi haahaa aku nei makou, kekahi o kou mau Makauinana hooiohe, e hoohiki mai oe i ke Kumukanawai o kou Aupuni, oia ko makou manao hope me ke aloha. E ola ka Moi i ke Akua, e mau ke Kumuknnawai i ka pono. Na makou na kou mau Makaainana hoolohe e noho ona ma ka Apana o Kohala, Mokupuni oHawaii. Kohala, Hawaii, Augate 8, 1864. I" No ko makou mahalo ana i keia mau olelo ao a na Makaainana o Kona Hema, Hawaii, i ko lakou Elele, a no ke kulike loa o ko lakou manao me ko makou manao paa, nolaila, ua hookomo makou i keia palapala nia na kowa o keia nupepa. L. H.J He Leo no Kona 11., Hawaii. j O. H. Kulika ; Aloha oe : Ua lohe, a ua ike nuiia hoi kou mau manao, a ke mahalo aku nei ka poe nana oe i koho aku, me ka mahalo oiaio. A ke noi aku nei makou i ke Akua nou, e hookupaa ia oe ma ia manao a hiki i ka pau ana o kau hana malaila. O keia kauoha ia oe, he kauoha Kumukanawai no ia, kahi hoi e ku nei na 'Lii o me na Makaainana, mai ae oe e lilo i enemi no ke Kumukanawai, a e huipu ipaha me ka poe o ia ano. ! Ua kauoha ia'ku oe e hele e kuka, e |!ike me ka Olelo Hoolaha Alii, aole ia oe kekahi mana iki e hooholo loa ī kekahi mea, e kuka wale no e like me ke noi ana mai, a na ka Ahaolelo ku i ke Kumukanawai e hooholo loa.

E hooikaika oe e hookaawale ia na hana a me na hooholo ana o ka Ahakuka.

0 ko oukou kapae ana ia Kamalo, ua ku no i ka pono o na Kanawai kue ole i ke Kumukanawai e noho nei; aka, ina ua hoole ia ko oukou manao pono e like me ia, alaila, he aneane ua nele loa ka oukou mau mea i hooholo ai, a i hana ai hoi maiaiin. Eia ka ninau ia oe : Ma ke Kumukanawai hea oe i hoohikiia'i a me kou mau hoa Elele, ame na'Lii hoi; i malamaia'i ke alanui o ka oukou mau hana ? Ma ke Aupuni hea o ka honua i noho kekahi ma ka Oihana o ke Aupuni, me ka hoohiki ole e malama i ke Kumukanawai o ia Aupuni, aole loa he Aupuni i hanaia pela, aole no hoi e kauia ka Oihana a hoohikiia ? E kupaa oe ma ka Pauku 105 o ke Kumukanawai, a malaila wale no ka po no o ka hoololi ana, a me ka Aha nana e hooloii. E lilo ke Kumukanawai i kahua no kou mau wawae. Ua ike makou i kekahi mau Elele, ua hoopilimeai wale mamuli o na'Lii a me na Kuhina, e like me ko Lahaina, Kaunapali, Wailuku, a me kekahi o Honolulu, ko Ewa, a me kekahi mau mea no Kauai. 1 ko makou manao, aole pela ka manao oko iakou poe nana i koho mai. Ua like ko makou manao me ko ka hapanui o Honolulu, a me na Apana a pau o keia Mokupuni, a me kekahi mau Apana o Maui, Molokai, Oahu, a me Kauai. O ka hana Kumukanawai ole ana o ka oukou Aha, oia kekahi kumu hemahema nui iioko o ka oukou mau hana a pau. Ke īke nei makou, e lawe ana i ka mana o na Ahaolelo maoli, iloko o keia Aha Elele Kuka; ina peia, aiaiia, aneane hoi e iilo ana keia Aha Elele, he kipi i ke Aupuni. Ma ka pono o ko makou Lunaikehala iho a me ka mana o kela mea keia mea mai ke Akua mai, e maiama no makou i ko makou mau pono kino iho» i kukuluia maluna o ke kahua paa, f Kumukanawai.J

£ hooikaika oe, i hoololi Kumukanawai ia ke Kumukanawai, e like me ka mea i kulnkuhiia ma ka Pauku 105. Aloha oe, Na Makaainana. E'ona Hema, Hawaii, lulai 28,1864.