Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 50, 10 December 1864 — Ninau aku ninau mai! A HEA LA HOI LOHE IA MAI NA MEA O KA A*. [ARTICLE]

Ninau aku ninau mai! A HEA LA HOI LOHE IA MAI NA MEA O KA A*.

| "O ka uiui a Waakialoa keia, ua lohe no iohe wai eAohe wai el! Ninau ann | uo, kuli ? Kanaka hele-po ! Heaha kau j . ninau ?" | Auwe ! auwene !! o ka pane-oo mai i ka iaea? Kainoa no hoi e ninauia aku j ana oukou a, ika wa hea makou 'e lohe ai i na hana a ka Ahaolelo, a e ike iho ai hoi rcakou i na pono hou a pomaikai hou no makou, a na Kuhina Alii i pakui hou < iho ai maluna ona pono ame na pomaikai i loaa mua ia makou ma ke Kumukanawai o A. D. 1852, a Kauikeouli i haawi aloha'i no kona lehulehu holookoa ? A he hewa ia ninau la ? Oia ae la. Ua palapala hoolaha ae ko kakou Moi e kahea ana e hoakoakoaia kona Ahaolelo kuu Kanawai o keia A. D. 1864, ma ka la 15 o Oka., a na loheia ia mea; a eia ka mea i koe, o na hana a ka Ahaolelo e like me na hana a na kau Aha- ( olelo iaui ae nei i hope, a e ike pinepine j ia ana na moolelo hana aka Ahaolelo e hana ai mai kona hoomaka ana a hiki i kona pau ana. A pehea auanei makou e lohe ai la i na kanawai i hooholoia, a e ike ai hoi i na wehewehe anoano, a hoolalai ana a na j LunamakuainaUa hanohano oke Aupuni j Alii ona Kamehameha e Noho Aupuni ! nei ? A pehea hoi, kakali aku nei oka j hoea mai maloko oko kakou waha-olelo

I o ka Aupepa Kuokoa, a liiki mai io ma- ! kou nei ka nupepa, a i halalo iho auanei | ka hnna, o ke Mii wanine wale no a Asa | Kaeo, honau kahi a Hon. Kanihomauole | Esq |(& mea i ee mai maluna o K,Uav^a f n nolio anā i ko laua home, a oia wale no ka uiakou i ike iho, aole kela ame keia o ltfton la. Aloha ino o Lolohi Esq., kela luna ekalesia kahiko ma Kawaiahao i make, nana kelamaumonu he "Unele! Unele!! Uanele! Anele!! Neleloa! !!" Aole paha o makou wale kai hanai i keia mnu manu a ka mea kaulana, oia o Lololohi, ua laha i o a ianei o keia mau puulu moku, a heaha ka mea e paoa'i ko i oukou wahi i ka hanai ole i kela mau nianu hua momona nui wale? Kupono i na Pake hana mea ono, ke hui pu o ka palaoa, ke ko paa, ame ka hua o keia mau manu, make loa i ka ono, aohe ono n koe aku. Oia iho la no ka waiwai o keia kukulu manao )a, he hoohalahala i ka nele i ka ike i na hana a ka Ahaolelo, i ka eleu hoi 0 ka Lunamakaainana o Lanai, ame ka lomaloma ai haiala hoi o ka Lurtanmkaainana o M. f » ke kupono io no hoi o na kanawai i kauia maluna o kona kahua ponoi iho e like me ka Olelo Hoolaha Alii. A no ia mea hoi, ua au iho makou i kahi e loaa'i ka ike i na mea a na opu holookoa o ka lahui mai kela pea a keia 1 iini nui ai, e ike a e lohe hoi, a niahea iho la la makou e ike ai ? Ua oiaio maoli ka paha kela manao o ka pepa mamua iki iho nei, no ka noho enemi ka p ke Kuhina Loio i ka Luna Paio ke Kuokoa, oia iho la ke kumu i auaia'i ka mooleio a ka Ahaolelo. Akahi io paha akaka ka oiaio oia manao pepa e iaa la, ike maka, 0 ka hamohamo W'ale iho no ka makou e hamo nei i ka ili pehu laumania oia nei; a hookahi no ke pani a Kepakailiula me ka ahuula ona, paa ka wai, hoi ka wai o lao i uka, aohe wahi mea e ae ma ka aoao mua o ka pepa, nona wale iio, e aho nae ia, loaa ka mea hoowalea o ka la awakea halailai, malalo iho o ka malu kukui o Huleihale, ka home noho o ko oukon hoa nei, a pela no hoi nie oukou, ame lakou nei ae hoi. Aka hoi. o ka iiiii oi kelake)f\ a kakpu 1 kau nui ai iloko o keia mau )a poluluhi o-ka hooilo, aohe nae e ike ana kakou, ua " Ikaboda," ua hala ko kakou nani, a ua aui ae ia mai o kakpu aku. A he aha ka hana e hiki ai ia knkou ? A penei ko*u manao ia oukou e o J u mau hoa e noho mai la i ka paia ala i ka hala ma Puna, a hiki i o'u hoa e noho mai la i ka iu ame ka ua kOalau o Niihau, e alia, e palapala hoalohaloha aku kakou i namea kaulana, i ke Kuhina Loio, a { ka Luna Pai hoi o 4 ka Nupepa. 1 - ■»- i f >■ I ka noonoo iho o ko'u wahi opu nei, 0 laua wale no ke kumu i nele ai kakou 1 ka ike i ha hana a ka Ahaoleio. (A inti nae hoi he pane kuhihewa loa ka*u e ekemn keia wah» kuKUIu. manao o',u4na [nea kaulana o kakou ea, alaila, a6tei b'd kanalua e palapafa' mihi aku i n%fnea kauiana ma he akea iio we* | hs&ehe ana.) 1 A no ia noho enemi ana iwaena o laua wale iho no, me ke kue ana kekahi mc

kekahi, li ua waiho aku paha ke Kuhina Loio i keia mea imua o ka Ahaolelo, a na ka Aha no e noonoo e like me ka mea mau ; nolaila, ua auaia na mea a ka Ahaolelo i hana ai, aole makemake e pai la iloko o ke Kuokoa, no ka mea, he pepa ia na Wini, ka Luna' pai oia pepa. A no ka Luna pai hoi, aole au i ike i ka niea ma ona iho e pilikia'i ka moolelo hana o ka Ahaolelo ke pai oleia ma ke Kuokoa, no ka mea, o kona makemake no ia e like me ko kakou. O kakou ka lahui holookoa ka! ka mea e ola ai ka pepa; a oka waiwai hoi oka pepa a kakou i lawe ai, oia keia, ha moolelo e ae, na nu hou o na aina e mai, a na kakou iho hoi kekahi. Malia nae paha e hoomakaukauia ana he nupepa hou e ae ma ka olelo Enelani ea ? īna pela ea, eia ka mea hiiu loa, a me ka ninau iho, o ka hapa hea o ka lahui okoa e lawe ana ia pepa? Ke olelo houia mai aei no, " Aole no paha na ka ma'u -ka ia pepa i manaoia'i, no ka poe Keonimana wale no ia i manaoia'i." Hu kaaka, ua oki iho la no ia wahi mea malaila. Penei ko kakou palapala hoalohaloha ia laua: Ia olua e na mea kaulann, Ko makou aloha kuhohonu, Ke nonoi aku nei makou, E pau na mea kue, Lokoino hoomau hala, Huaina i pau loa, 1 noho kuikahi olue, Aloha kekahi i kekahi, A kuu pau mai olua, Na pono a ka Ahaolelo, Maloko o ka Nupepa O ka Nupepa Huokoa, Ko Hawaii nei kukilakila, . O Kamehameha no he Alii, Moi Noho Aupuui, Na Pua a Paieu, Ko Hawaii nei kama-eu, Nana i nai na moku, Mai Hilo a Niihau, Kamau mai na Ailana, Makou iio na Hu, Ke kau aku nei na maka, E ake ana o ka hiki mai, Kumukaiīawai hou ua paa, Kumukanawai kahiko ua holoke O ka pili ,la ua hemo. A aho iho la ; ia wahi kanaenaē ia laua, ke oluolu ilio nae ka Luna Hooponopono o ka pepa, uka hoi, i kiolaia ae ma kula, oia iho la no hoi, heaha la hoi kana. Ia oe e ka Nupepa Kuokoa kuu hoa kaunu o na po loloa o ke kau, o kau pono ia la, wehea ae i ka lauia, kuua mai i ka loa, me kuu aloha i o'u hoa kuwili o nei mea he nupepa. Me ka mahalo. J. A. Kahookaumaha. Huleihale, Kona H., Hawaii, Nov. 24, 1864.

[iVo ke Kuokoa.]

I ka Luna Pai o ka Nu|»epa Kuokoa e ; Aloha oe :—Ua ake nui makou e ike i ka mooielo o keia kau Ahaoleloe hana mai nei; aka, i ka hoea ana Hiai o ka pepa mahope iho o ka pule i hoomaka ai, aka hoi, riaha iho la makou aole i -paiia, a he mea kahaaa loa hoi ia t i ko makou manao no ka ike ana iho ma ua pepa la. Ua noi aku oe i ka Ahaylelo e lioouna mai i ka moolelo me ka uku pa mai i elua dala no ke kukulu ana i ke kepau o ka halawai hookahi ana.

Aole e hiki ia makou ke manao no ke kukulu ana i ke kepau ia mau dala au i noi aku ai, no ka mea, ua noi mai oe ma na Heiu mua o ka Buke T i elua dala ka uku a ka poe lawe pepa no ka makahiki hookani, a iloko hoi o keia mau dala ka lilo i ka pepa, iniki, ka poe kukulu kepau, ame kou luhi, ka mau mai nae ka uku ona Olelo Hoolaha e paiia nei. A 1 iloko oia mau elala elua, ame ka uku o na Olelo Hoolaha, ua ola ka pepa, a ua pai ha: trtele aole na kahikau, aka, no ka ulu nui mai o ia mau mea hoopiha pepa, a pili wale no hoi i ka olioli o ka poe nana ia, nolaila, ua hooholo iho oe e paiia ia mua mea me ka uku, a ma ia hana ann, ua, loaa ia oe lie puu dala mawaho ae o ke ola o ka pepa, a no ke aha āk£ ou e loaa ia 6e he puu data hou 'iio ke pai ana } i ka mea ku i ka makemāke o ka poe lawe pepa, oia hoi ka moolelo o ka Ahaolelo.

Heah* la -Ka ,waiwai o ke Kuokoae lawe mai ai na makou, ka poe hoi nana e hanai nei i kona ola, wahi au, " £ pai mau ia ma na mēā hou o na aioa e, ahie ko Ha\vaii nei, amp n» mea a pau i pili i ka pono ame ka pomaikai o ka lehulehu," a pehea ka moolelo o ka Ahaolelo, aple anei ia i pili i ka pono a me ka pomaikai o ka lehulehu ? A pehea la auanei makou e ike ai i ka hana a ko

makou mau Lunamakaainana iloko o keia kau Ahaoielo ? Ka pono ame ka ole o !ka iokou hana. Owai la hoi ka Lunamakaainana makaukau ? Owai ia lioi ka mea hemahema ? Owai hoi ka mea eleu ? A owai la hoi ka mea ioio ? O ko makou ike oie ana i ke ano o ka iakou mau hana, he poino nui no ia no makou, a oia poino, aole na hai i hana, aka, nau no ; no ka mea, ua pani oe i ka waha o ka nupepa a makou e uku nei, a ke ike ole nei makou ia mau mea.» He mea kupanaha ioa keia au i hana'i, no ke pai ole ana i ka mea ku i ko makon makemake; a o na palapaia hoopaapaa ano ole, a piha hoi i na hua oielo pelapeia, a oia iho la kau e hoopiha ai ika nupepa. He mea laoiao loa i ko makou mau onohi ka heluheiu ana i na palapala o ia ano, a malia nae paha ua ukuia mai oe np na palapala o ia ano ? Ehia la kauna daia a Kapepeekauiia i uku mai ai ia oe no ke kukulu ana i ke kepau o kana mau palapala hoopaapaa ano ole i paiia iho nei iloko o ke Kuokoa, a ehia hoi a Kalalaupunaakeonaona, Wahinehuhu, Kumuao, ame Lihauanuenue, a pela'ku. Ke manaoio nei makou, aoie o iakou wahi keneta iki i uku mai no ko iakou mau palapaia, aka, o ke dala makam&e a makou e uku aku nei no ke ola o ka pepa, oia kau i haawi ai i ka poe kukulu kepau o ka lakou mau palapala kohu ole. £ia kekahi, o ka moolelo holookoa o na hihia e hanaia nei imua o na Lunakanawai Kiekie, oia kekahi mea makemake ioa a makou i paiia iioko o ka nupepa, a inē ka olelo hooholo a ua mau Lunakanawai nei. Eia hoi kekahi, o kou kapae ana ae i na mea knpono i ko makou makemake, ame kou hoopiha wale ana i ke Kuokoa i na palapala hoopaapaa ano oie, ame na palapala ano like me ka Kealiikanakaole o Haliimaile, e kuawili ana i ke Konane o ka Mahina Aiai, ine he la akahi.no ia a ike ia mea, no ka mēa hoi, ua neeneē ae ke kohu o ka huaoleio Kilohanā Pookela mai ke Kuokoa ae, a ua lilo ia he luiaolelo hookamani. Nolaila, o ka pono wale ho ia oe, oia no ke pai ana i ka moolelo o ka Ahaolelo, ame na mea a pau i ku i ka pomaikai o ka iehulehu, a e kapae ioa hoi i na palapaia ano ole. Me ka mahalo no. Na kekāhi poe lawe pepa o Kailūa ne». Kona Akau, Haiwaii, Dek. 1, 1864.