Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 6, 9 February 1865 — Page 1
KA
NUPEPA KUOKOA
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE IV. HELU 6. HONOLULU, FEBERUARI 9, 1865. NA HELU A PAU 167.
" KA NUPEPA KUOKOA.,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaha keia Poaha.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono, ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani, $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA — ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA, (Lona Hooponopono.)
KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY THURSDAY,
$2 00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must he paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives will be inserted on the subscription list until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A. M. to 4 P. M.
L H. GULICK.
Publisher.
Volume I. II. and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.
Ka Nupepa Kuokoa.
KA MOOLELO O KAPAKAILIULA !
MOKUNA XIV.
KA HOLO ANA O KEPAKAILIULA A PAE I
KOHALA.
A I KEKAHI LA'E, I KE AHIAHI ana iho, hoomakaukau iho la makou i ka waa he kaulua, a o ka pea, he lauhala, e like me ke ano mau o ko Hawaii nei i ka wa kahiko, a makaukau na mea a pau ame na omao poo, i hanaia a paa i ka lai, me he omao ai la ka hanaia ana, a ua nui no hoi ka poe i kuhihewa ia wa, he omao ai la hoi, aole ka, eia ka hoi he omao poo, kupanaha ! keu ke akamai.
A ma ua ahiahi nei, ua panee ia na waa i ke kai, a hooili ia ae la ua mau omao poo nei iluna o na waa, a kau ae la ke 'Lii iluna o ka pola e hiamoe ana. Alaila, o ka holo aku la no ia o lakou nei, o kekahi makuakane no ma kekahi waa, a o kekahi makuakane no hoi ma kekahi waa, a o ke keiki no hoi iluna o ka pola kahi i hiolani ai.
Ia lakou nei e holo ana i ka moana, ua maikai ka makani, a pae aku lakou nei i Kohala ma ke aumoe, o ka hora 12 paha ia mai Kona mai, he keu ka holo, a pae na waa iuka ma kapa kahakai, a pau lakou nei i ka lele iuka. Alaila, i aku la ke 'Lii ia Kiihele, " ea, e hele uku paha oe e imi i ko kakou kamaaina i loaa," alaila, ae mai no kela, " ae, e hele au."
Alaila, i aku la o Kepakailiula, " ae, o hele, e lawe aku nae oe i na poo, a i kou hele ana ea, mai komo oe iloko ke pane ole mai ia oe, a ina aloha mai ia oe, a olelo mai hoi, ina paha he ino, a ina hoi he maikai, alaila, e kiola mua aku oe i keia mau poo iloko mai ke poo mua a ke poo hope, a i ninau mai i ka hala i make ai, alaila, e hai pololei aku no oe."
Alaila, pau ae ia ka ke 'Lii olelo ana aku i kona makuakane, ku ae la o Kiihele iluna, a maloeloe, a ku ka liki o ke keiki o kahi alii, kau ae la oia i kona ahu ula e kihei ana, a me kona kahiko kaua, kau ka mahiole alii ma kona poo, a o kana ihe e paa ana i kona lima akau, a hopu aku la oia i na poo, a mamaka ae la iluna o kona mau poohiwi ma kona ai, a hele aku la. Eia hoi, ma keia wahi e kali iki kakou no ko Kiihele hele ana i kahi o Kukuipahu, a e huli like ae kakou ihope, a e nana ae i ka hana a ke keiki alii, ka mea hoi nona keia moolelo kaulana.
Ia Kiihele i hala aku ai, ua luhi no hoi o Kiinoho a hiamoe iho la ia malalo o na waa ma ke one maloo. Aia hoi, o ua Kepakailiula nei e noho ana no ia, a kokolo aku la oia a loihi, mai na waa'ku, eli iho la oia i ke one a hohonu, a moe iho la oia iloko o ka lua, a pee iho la, a nalowale, a malaila no oia i moe iho ai, a hiki wale i ka manawa i hoi mai ai o Kiihele me na 'Lii kamaaina.
Ma keia puuku i huli hou ae kakou, e kamailio oluolu hoi no ko Kiihele hele ana me ua auamo poo nei, a hiki mawaho o ka halau loihi o Kukuipahu, ke 'Lii o Kohala. Iaia i hiki aku ai, ua piha loa o loko i na 'Lii kane, na 'Lii wahine me na puali alii a pau, me na 'Lii opio e noho like mai ana ma ka paia a puni ka hale.
A o Kukuipahu no hoi, e noho hoahaaha mai ana ma ka paia, ma ka puka ma ke kala o ua hale nei, ua ona i ka awa. A pela no na 'Lii a pau, ua ona no. A i ko ianei kiei ana ma ka puka, e a-a ana no hoi na ihoiho kukui eha iloko o ua halau nei, me na kuapuu eha, e koli ana i ke kukui. Aia hoi, kiei aku la keia, a i ko ianei manawa e hoomau aku ana i ke kiei, ike maopopo mai la na 'Lii a pau o loko iaia nei, no ka mea he kanaka maikai loa o Kiihele, a he nani hoi ke nana'ku.
Ia manawa, kunou mai la na 'Lii e komo iloko, " luliluli ko ianei poo, me ka hoole aku o na lima," eia nae ko loko hana ia manawa, he makau, no keia kanaka, i kona ku ana'ku me na lako kaua a pau, iniki aku, iniki mai o loko no ka ui, a me ka nani o ianei, a mahope, pane ia mai la keia e komo.
Alaila, i aku la keia, " Alia au e komo, aia a komo aku o'u hoa hele," alaila wehe ae la o Kiihele i ka lai i ke poo o Kamohoalii, a kiola aku la iloko, a pahu ana, alaila, helu mai la oloko, " o Kamohoalii ia." A hopu hou iho la no keia i ke poo o Holualoa, a kiola aku la iloko, ke helu la no oloko," o Holualoa ia." Alaila, hopu hou iho la no keia i ke poo o Kainaliu a kiola aku la iloko, ke helu la no oloko " o Kainaliu ia." A hopu hou iho la no keia i ke poo o Kuapehu, a kiola iloko, ke helu la no oloko " o Kuapehu ia," a pela'ku no.
Alaila, komo aku la keia iloko e like me ka mea i kahea ia mai, alaila ia manawa, honi pakahi iho la o Kukuipahu i na poo o kona mau pokii, a olelo iho la, " ea, he hala paha, ke make nei oukou. Eia no hoi au la, elua o'u oho, aole au i poino, a o oukou, aole i liuliu ko oukou noho ana i ke ao, papapau oukou la, he a-a ko ka hale," alaila, uwe like mai la na 'Lii a pau e noho ana iloko.
A ninau ia mai la ka hala i make ai, hai aku la no hoi keia e like me ke ano o ka hana ana, a ua oiaio no he hala ka mea i make ai lakou a pau, nolaila, ninau ia mai la ke 'Lii, olelo aku la keia "aia no i ke awa kahi i unoho ai me ka makuakane."
MOKUNA XV. KA PEE ANA O KEPAKAILIULA MALALO O
KA LUA A NALOWALE LOA.
I KA MANAWA I HOI MAI AI O Kiihele, a me na'Lii pu, i alawa iho auanei ka hana, aole ke'Lii, ia manawa, huli lakou ia ia a loihi ka manawa, aole nae he loaa iki. A mahope ikea e kekahi alii i ka lapuu ilalo o ka lua, a hoala ia iho la ke'Lii, a ua ala'e la, a ua auamo ia i ka hale.
A puka ke'Lii ma ka hale, olelo aku la oia, e hookuu ia ia ma lalo, a i hooluolu ia mawaho o ka puka, no ka mea, he wela oloko, a noho iho la ke'Lii. A pau ko ke'Lii noho ana mawaho, komo aku la oia iloko, a ike me ka makuahunowai me ko Keolonahihi kaikaina, me Kukuipahu, ko Kohala alii ia.
Ia manawa aia nei i komo aku ai iloko, meha ka leo, aohe walaau, aka, he hawanawana ka olelo, me ka iniki aku a iniki mai. He kuhihewa ko lakou o Kiihele ka oi o ka ui, a me ka nani. Eia ka o Kepakailiula ka nani i oi aku i ko Hawaii nei i ka wa kahiko.
Nolaila, olelo pu iho la laua me Kukuipahu no ka make ana o na kaikaina ona, a me ka hala, a ua hoahewa no o Kuikuipahu ia lakou. A pau ka laua olelo ana ma ia mea, kena ae la ke'Lii i na ai-puupuu i oi na ke'Lii, aole i emo makaukau na mea ai a pau.
A pau ka ai ana, moe iho la ke'Lii, a hiki i ke kakahiaka ana'e, oili oia iwaho o na na'ku la i ka lele mai a ke ao maluna o Kahoolawe, nui loa ko ia nei aloha i ka wahine, kona mea i piha ai kona manao. Pela no ke'Lii i noho hoomanawanui iho ai, me ka uumi i ke aloha no kana wahine, kona hoa kaana o na po kehau i kaahope ae.
A hiki i ke ahiahi o ua la nei, he la malie ia, aohe ua, aohe makani, alaila, na na'ku la oia i kulana-nalu, a olelo ae la, ka ! maikai hoi ka nalu.
A hiki i ka poeleele loa ana iho, nonoi aku la oia i waa pakaka-nalu, alaila, i mai la kona makuakane o Kiihele, " Ka ! ke 'Lii wahahee a, nawai la hoi kau pakaka nalu o ka po ?" Alaila olelo ino aku la ke keiki, " Kulikuli au ie oe, ia oe anei ia wahi, ina pane hou mai oe ia'u, o kou manawa ia ? "
A hoopau ae la ka makuakane i ka olelo ana'ku i ke keiki, a mahope iho, haawi mai la o Kukuipahu i kahi waa wiliwili, a hele aku la me na'Lii. KA HOLO ANA O KEPAKAILIULA I MAUI.
Ka i no he waa pakakanalu ? Eia ka he waa e puhalahiu ai kela i Maui, a i ko lakou hele ana a hiki i ke awa, olelo aku ia oia i na'Lii, " Ea ! e noho oukou e na na i kuu pae mai," ae aku lu na'Lii, " Ae," a o kona holo aku la no ia, no ka mea, he pouli ua po la.
I ko lakou nei noho ana iuka, oi kali aku a aohe pae mai, a moe iho la na'Lii i ke one, a ao ua po la, i alawa mai auanei ka hana, aole, a hoi aku la na'Lii a hai aku la ia Kukuipahu a me Kiihele, a olelo mai la o Kiihele, " Hala'ku la hoi ke'Lii i Maui."
Maanei, e haalele kakou no keia olelo a Kiihele ma ; a e olelo ae kakou no ka holo ana o ke'Lii. A pae aku la oia i Olowalu, ma ka olelo a kekahi kanaka lawaia ku-po i loaa'i ia ia mawaho ae o Keawaiki i Maui, Lahaina.
I ke'Lii nae i hiki aku ai ma Olowalu, a pae iuka, o ko ia nei hapai aku la noia i kahi waa ona a kau iuka, a o kona hele aku la no ia a hiki i ka hale o Kaikipaananea, ku keia mawaho hoolohe i ka leo o kana mea'loha, a lohe aku la oia, ia manawa uwe keia ; oiai ua hiki mai ka ukana a ke aloha me na kulu waimaka.
A pau ko ianei uwe ana, no ko ianei lohe ana'ku i ka leo kohai o kana mea'loha e pae kolonahe ana iloko, iwaena o ke anaina'Lii, e piha ana iloko o ua hale nei ; e ko ianei hele mai la no ia a ma ke kua o ka hale, a ma ka loha, o kona wehe ae la noia i ka loha amau, a onou akula i ke kihei mao aala a kana wahine i haaiwi mai ai, ia laua i launa mua'i ma Kona, e like me ka mea i hoike muaia ma na Helu i hala'e.
Alaila, o ko ianei pii aku la noia ma ka loha a hiki iluna o kaupaku, me ka nakeke ole, a me ka nehe ole. Eaho paha ka popoki he kamumu, he keu o Kepakailiula.
A i kona hiki ana iluna, moe malie iho la ia malaila, me ka wehe iho i ka loha amau a me ka la-o, me ka hele malie loa, a loaa kahi hakahaka e nana iho ai ilalo ia loko o ka hale, iaia nae e kau ana iluna o kaupaku, hookahi aianei hana o ka uwa i ka wahine, a maluna pono keia kahi i kau ai. Aia hoi e huli ana kona alo ilalo, e nana pono iho ana i kona wahine, a ma ia uwe ana aianei, kulu iho la kona waimaka a haule ma ka waiu o kana wahine, oia hoi o Makoleaikahaluu.
Alaila, ninau ae la o Makoleaikahaluu ia wa, " Ea ! he ua anei ko waho?" Alaila hoole mai la na mea ma ka puka, " Aohe ua o waho," aka, aole nae i ike ka wahine o kana kane no ia ; ka hoa hoi o na kulu hau o Maunakea. (Aole i pau.)
Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei.
HELU 4.
KA APANA O KAU.
Aia ma ka aoao hikina hema o ka mokupuni o Hawaii kahi i moe ai o ka apana o Kau, a o Waiohinu kahi i noho ai na misionari, he kanaha mile ke kaawale mai ka lua o Pele aku, ma kela aoao o Hilo. Ma ka poalua la 24 o Maraki, ee aku makou ma ka mokuahi, a ku aku ma ke awa, he mau mile ke kaawale mai Waiohinu aku, me ka'u kaikamahine, a no ka hiki ole o ka'u wahine ke hoomanawanui i ka hele ana ma kula, ua holo loa aku ia ma ka moana a ku i Kaawaloa.
Ua hoolilo ia ko'u Sabati akolu ma ka mokupuni o Hawaii, ma ka Apana o Kau. O Rev. O. H. Kulika, he keiki na kekahi misionari ka mea noho ma keia wahi. Ua oi aku ko'u mahalo i keia wahi, mamua o ka'u mea i manao ai. Aole paha oi aku mamua o eha tausani na kanaka o keia apana. Ua loaa i na Katolika Roma ka keehi'na i oi aku mamua o ka makou mau mea i nakui ai, he kumu paha oia, no kekahi mau mea keakea i kaahope ae. He eono a ehiku haneri kanaka paha piha ka halepule pohaku, a ua piha no ia i ka la Sabati.
Aole paha i emi mai malalo o elua haneri lio i hoopaa ia aku i na pohaku pele, ma ke kula e pili ana i ua halepule la, ma ua Sabati la. I ke kokoke ana e pau o kekahi o na halawai o ia la, i mai kekahi luna ia'u penei. " Ea, ina oe i hiki mai i keia pae moku, i kou wa i hoomaka ai e kakau leta mai i keia poe misionari, ina ua loaa mai no makou ia oe e noho olohelohe ana, aka i keia wa, ua paa makou i ka lole mai luna a hala i lalo." A pela io no, a hoomaka ae la au e noonoo i ke ano o na mea a'u i ike maka ai, a o ka aweawe o ka hooiaio ana, ua kau iho no ia maluna o ka hokua o ka poe e hoonele aku ana i keia lahuikanaka i ka inoa Keristiano.
KA HANA MISIONARI MA WAIOHINU.
Ua hoomakaia ka haawi ia'na aku o ka euanelio, e Mi Parisa iloko o ka M. H. 1842; a o na paahana mahope mai ona, o Mi Kini, a me Kipimana (Shipman,) a ua lawe ia aku laua a i elua i keia wa e ka make. I ko'u wa i hoopuka ai i ko'u manao mahalo no ke alanui, ua hai ia mai au ua aie nui loa no ia, ma ka hooikaika ana a keia mau hoahanau i hala e aku. Aia ma ka aoao o ka puu kahi i ku ai o kekahi hale maikai i kukuluia e Parisa, a no ka Papa Misionari no hoi ua hale la, a me kekahi kahawai uuku e hiolo ana mai luna mai o ka puu, a ua waiho molaelae mai no hoi ka moana a me ka aina, ke nana ia mai mai ua wahi la. Ia'u, me he mea ala o Waiohinu kahi kupono no ka hoonaauao ana i na kumukula wahine, a me na wahine na ka poe Kahunapule. He kuaaina nae, aka, he hiki koke aku no ilaila ma na moku mahu.
I na makahiki eiwa i kaa hope ae, ua make o Mi Kini ma Kaleponia, i hele aku oia ilaila no kona ola. Mahope mai ona, lilo ia Kipimana kona wahi, a hoopauia mai kona hana iloko o ka M. H. 1861 ; a o Gulika opio ka ukali mahope aku ona, ma ka hapa hope o ka M. H. 1862. I ka wa kahu ole, ua hoopioloke ia ka ekalesia, e ke alia i ka wai ona, kela hewa hikiwawe o ka ulu ma waena o ka lahuikanaka ; aka, ua malama mau ae no na kanaka i ka hoomana ana, a me ka houluulu no ka hookupu dala, no ka laha ana o ka Pono. Ua loaa ia Kipimana ka makaukau hiki ke hooko, a ua olelo ia no hoi ia e na haole kamaaina, oia kekahi kii hoohalike maikai o na Misionari.
Ua hai ia mai au, i kona manao maoli, oiai ia e aneane aku ana i ka hopena o kona ola, ua haawi makepono ole aku ia i ka hapa nui o kona manawa, a me kona ikaika, ma ka hoonaauao wale ana, a me ka hoopomaikai kino ana i na kanaka o kona kihapai. O kekahi kumu paha keia o ko lakou oluolu ma na mea o kauhane, i ka wa i lawe ia'ku ai ka lima kakoo ikaika o ko lakou kahu. Nani ka loihi o ko kakou hoomaopoopo ana, o ka hoonaauao he pomaikai ia, aia wale no a komo pu aku ke ano o ka mana o ka Euanelio ! Malalo o ke kahu hou, ua hapai hou ka Ekalesia i ka hooponopono ana, a ua pau na hihia.
Ilaila no hoi ke kaikaina o Kauka Gulika ia wa, he mau keiki laua na kekahi o ko kakou mau misionari kahiko, ka laua mau kumu hana, ua ano paewa iki mai ka na makua. Ilaila pu no ka wahine a ke Kahu, he Kaikamahine na Mi. Kalaka o Honolulu ; ka wahine a me ka ohana o Kauka Gulika, o ka Papa misionari o Maikonisia, (ka mea hoi i hala ia wa i Amerika Huipuia,) o lakou a pau kai laila. Ua hele mai no hoi o Mi. Laimana, he keiki na ka misionari, mai kana wahi hanai holoholona mai, he iwakalua mile ke kaawale mai Waiohinu aku. Nolaila, ua noho iho au me kekahi ohana maikai, o ka hanauna alua. I ke ahiahi o ka la Sabati, ua bapetiko au ekolu keiki — he keiki na Kauka Gulika, he keiki kanaka, hanai na ke Kahu oia Ekalesia, a he keiki na kekahi Kahunapule maoli. Moamoa wale ke hoomanao oe ia Kau,— kona mau ala, na kii oia aina, a me na kanaka Keristiano.
Ka Hoomana Kahiko.
HELU 6.
KA MOOLELO NO PELE ; KANA HANA, KONA MANA, A ME KONA NOHO ANA :
" Kaha ka lei o Pawa,
Ka lei o mahele ana,
Mahele ka la me ka ua,
Ka ua — e,
Ka la — e,
E iho.
E iho e ka punohu nui a Iku,
Ka ua koko kaalewalewa,
Kakai ka aha Mokuhalii,
Ko menehune i kana waa,
He paa i-a, he paa ai,
E Kama i ka pu o ke kaula — e,
E Lono — e,
O hele ana."
O ka haule iho la no ia o ka ua kualau, a piha loa ae la o Kalua i ka wai, a hu mawaho, aneane e pio ke ahi, uuku wale no koe maloko o ka poli o Lonomakua kahi i hoopumehana ai. Ua manao no o Kamapuaa ua pio ke ahi, eia ka aole i pio, nolaila, ua aa hou ke uhi. A ike o Kamapua i ka a hou ana'e o ke ahi, o ka holo aku la no ia a pakele no o Kamapuaa, aka, pau nae ke alo i ke ahi, oia ka ka mea e kupu ole nei ka hulu i ke alo o ka puaa.
HE PULE NO PELE.
Hulihia Kukailani,
Nei aku la i ka pili o Hooilo,
Lele ke ao e Mahuilani,
Kalele hewa i ka houpo o Kane,
Keehi e Ulunui ha ka lala e anopu,
E a i ka maka o ka uila,
I ka ai inoino a ke'kua wahine o Pele,
Hoolaau mai ana ia'u e moe,
E moe no — e.
Hulihia Kilauea po i ka uwahi,
Wela nopu ka uka o Kuiahanalei,
Ke a poliaku ku i lele mai i uka,
Ke ka koi a ka lama i ka pali,
O ka hinihini kani kua mauna,
O ka mapu leo nui kani kohakoha,
O kanaka loa o ka mauna,
O Kupulupulu i ka nahele,
O na'kua mai ka waokele,
O Kulipeenuiaiahua,
O Kikeelawaopiikea,
O ka uwahi kea i uka,
O ka uwahi noe lehua e,
O ka ua awa nui i ka mauna,
O ke poo kea i kai,
O koena a Pele i ai a ku ke oka,
Pau ae la ka maha laau,
Ka maha ohia loloa o Kaliu,
A ka uka i Pohakuokapu nei la — e,
Ka—pu, Kapu mai o Puna — e,
Ua kulepe i ke ahi.
Ua haiki Puna iki Kilauea,
Ua haa ka la i Mokuaweoweo,
Ua haa ka uka i Keahialake,
Ai na'e la Moeawakea,
Ke a-a i kai o Kukalaula,
A ka luna i Pohakuoholonae,
Ku au e nana e maliu mai,
O kuu ike wale aku ia Maukele,
Ka papa kahulihuli la e Apua,
He la liliu wela e nopu ka wawae,
Pau na niu o Kula i ka po,
Holo ka uwahi ma-o o Kuauli,
Pau Nmaolala i ke ahi,
I hia no e a i ke one,
Pulupulu i ka lau laau,
Punia ka lani, haule ka ua,
Iho mai ka punohu, ka ua koko,
Ke o'ea mai ka lani,
Eie mai Pele mai ka mauna,
Mai ka luna i Kilauea,
A mahina hiki malama ka uka, o Kaliu,
Enaena Puna powa i ke akua pali mania,
Koe a Kekale lele koae,
Ka hulu maewaewa,
Liolio i Wawau na'kua o ka po,
A-e-a-e na'kua no Pele,
Kani koii lalo ke ahi,
A kahuli Kilauea mehe waa'la
A wela Pu—na,
A wela i ke ahi — e.
Hulihia ke au nee ilalo o Wakea,
Hulihia i ka papa, i ka haoa, i ka halelo ula,
I ka halelo lani,
I ka pukoa, i ke ahua, i ke ako i ka aaka,
I ka ale poi — e,
I ka moku,
Nawele ke ahi e a i Kahiki,
Nawele ka maka o Hinauluohia,
Kau ka ha ea wahi ka lani,
Paa ka lani, kau Kahoalii,
Ka pohaku ku mai i ka hooilo,
Ke haaloloku nei ka ua,
Ke nei nei ke olai,
Ke ikua maila i uka o Kaliu,
Ke oki la i ka piko o ka hale,
A mo ka piko i Eleue i Eleao,
I ka wai la e Haakulamanu,
E Pele — e,
Ko hale la o Halemauliola,
E Hiiaka — e,
Na'u ka e noho ka la hiki,
Ka la puka i Haehae,
Ke ai holoholo la i ka uka e Hopoe,
Pau ae la Kulilikaua ka nahele mauka o Keaau ;
A ka mahu a ka wahine i ka lua,
Oni Puuonioni, hao ae la ke a lele iluna.
Eia kana mau kane manuahi : O Aukelenuiaiku, no Kahiki ; a me Lohiauipo, o Haena, Kauai.
Ua hanau no hoi kekahi keiki kana na Pele me Kamapuaa, kela hoa paio no ona. A o ka inoa o ka laua keiki, Opeluhaalili, aka, aole no nae i ola, ua make no. Pela i oleloia e ka poe kahiko. P. W. KAAWA.
Wailuku, Oct. 6. 1864.
Ninau no ka la hanau o Iesu Kristo.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :— Ame kou Lunahooponopono. E oluolu oe e hookomo iho i kahi ninau a kou mau hoa ma kahi kaawale o kou kino. A nau hoi ia e poloai aku i ko kaua lehulehu e noho ana mai Hawaii a hala aku i Kauai. A i waena hoi o na hoomana i hiki mai ma keia pae aina. Eia no ia.
1. O ka la 25 o Dekemaba oia anei ka la hanau o Iesu Kristo Ka Mesia ?
2. Heaha la na hoike e akaka ai oia ka la i hanau ai ka Mesia ?
3. Mahea la o ka Baibala kahi i kau ai ? Me ka mahalo i ka Lunahooponopono. Nana keiki o ke kula Kahu. Ianuari 20, 1865.