Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 17, 27 April 1867 — No ka eli gula ana. [ARTICLE]

No ka eli gula ana.

I Khodes Creek, Shoshone Corr<TT. ) Idaho Territory. Feberuar» 10. 1567. i j I ke Kapeua o ku Waea Teregalapa a hai | olelo o ka moana Pakiiika. Aloha oe: Eia mai kahi huna ai maloo me kahi puu kapiki, i awili pu ia ine ka aiia oiiva, i mea e pahee pakika ai ke puni o ke kileo, a ka mau maj hoi kahi miki poi palaoa,aole no auanei e ole ka olu o ka puu i ka wai a ka Aiei (wai paa.) No ka eli gula ana ke kumu o ka hana, malaiia kakou e kainakamailio ai. No KA HOOMAh'AUKAU ANA. Ina e kuai kekahi i Aina hana ilala (Claims) 100 dala ka oluolu, he 85,000 kaehaeha, he 150 kapuai ka loa me ka laula o ua Ce!emi la, aole e oi aku aole hoi e emi, o na kapuai īho la no ia a ka mea hookahi. * O ke Celemi haahaa o ke kuai ana aohe lako i na mea hana a pau, aka o ka meu pii o ke kuai ana ua pau pono na hemahema. ( Ma ka mea lako o!e kakou e kamaiiio ai.) I Hoolimalima aku la o ka Pahiolo 1 dala t no ka la, i ke kanaka hoi 5 dala, oio iho ia |olua i ka papa a loaa ke tausani kapuai a | newa ae, alaila hoopau ae la i ke kanaka j hooliinalima ine ka Pahiolo o nui loa ka lilo. i Halihali aku la oe i kn papa a ke Celemi j waiho, hele i ke kuai kui a hoi mai, inakia a jpaa na pahu he 20 a oi. He 12 no kapuai I ka loa o ka papa, he 12 iniha kn laula, 1 i iniha ka manoanoa o ka papa o na aoao ,1$ ! ko lalo ae, a pau keia i ka paa. I Hoolimalima hou i ke kamana nana e ka- | pili i ka Huila me ka Pauma, ka. mea e pau ! ai ka wai o kahi eli gula, a makaukau la mau jhemahema. Alaiia, kuai ke kopala, ke kij pikua, ka wai-dala a me ke Kapolena (ie- | pea,) a lako ia. Oki ka auwai mai ke kaha- | wai ka hoomaka ana a hiki i kahi hana da- ! la (ealemi,) mai laila aku a hui hou me ke kahawai, a pe!a no ka lua o ka auwai, no ka huila ia wai, a pono ia mau mea a pau. i\o KA ELI ANA I KE GULA. He hoolei ka iepo e ulu ana ka mauu, a loaa iho ka iliili waiwai ole, a kiola ae la no i ka iliiiii dala ole. O ke akea o kahi i kelepa ia'i he 30 paha a keu kapuai ka loa, a he 1S kapuai ka laula. Eia hoi, Kukulu iho la ka huila ma kahi i kelepa ole ia, 1 kapuai ke kaawale mai kahi i kalepa ia a ka huila, alaila hooinoe mai ka pahu (waa) like pu (olelo kemu.) Mai ka auwai a ka huila, o ke kapolena hoi i kuai ia'i, maheie ia iho ia \ kapuai ka laula. Ina hoi 1S kapuai ka loa o ka Pauma, 40 ka loa o ke kapolena, no ka mea, he hookomo malako o ka Pauma a pelu hou mai ina waho a paa ma ka aoao o ka huila, oia i ka mea nana e omo ka wai a maioo kahi eli guia, a pau keia mau mea i ka mikioi la. la manawa, hoolimalima eha kanaka o oe iho no ka lima, hoomoe na pahu holoi dala a I pau, hoonoho aku ka poe hana, hookahi kanaI ka mamua iaia ke kelepa o ka lepo e ulu ana | ka mauu a loaa iho ka iiiili, hookahi kanaka | mahope aku ona e kelepa e ai i ka iliili me j ke one kala, elua kanka i lalo o ka pahoehoe ; e hooili ae ai i ka lepo dala i luna o ka wna, {hookahi hoi kanaka mahope o ka waa ī loko j o ka auwai, o kana hana hoi, o ka hao iho | me ke kopala a kiola'e i ka īliili a kela inau ! kaaka e noke mai la. Ua wili ia boi kekahi ; mau papa 6 a 7 paha a pukapuka, 2 iniha ke | kaawale o kekahi puka i kekahi, a pela'ku. [o ua mau papa puka'la hoonoho malalo o ka j pahu, a ninini iho ka wai daia noho no i loko |oua pukapuka'la, oia no ka mea nana e ; puliki ae ke gula, koe ke one me ka iliili j aoie e komo pu i loko o ka wai daia. O na : hana a pau i hai ia malunn, aole e pono i ke ; kanaka hookahi elima a oi aku pono, he hana ooiea, aole e like pu me ka haoa aoa o ko Kaleponi dala he mama, he kaumaha keia, aole pono ke hoonawaiiwali o ku ka elemu i { ka peku, aohe wa hoomaha, o ka manawa ai i wale no. ! No KA HOlOl AXA. ? A po ka la pau paha ka pahu hookahi, ; holoi ke daia. He pani aku i ka wai aoie j nae e paa loa, hookomo mai ke p® piula | mahope o ka waa, wehe ae ka papa puka- ' puka a kahe aku ka wai dala i loko o ke pa, i holoi ae ke one a pau ninini i loko o kekahi | weiu lole keokeo, uwi iho ia a paa ka wai ! dala i ke kahe i ioko o ke pa, a koe iho la ' ke go!a iloko o ka weiu, he kuakea wale no

kau kc ike iho. Hoi «fcu aka h*le hookonio i ke p« palai. pulehu aku a m« i ke ahi. hoi ae Ja no a kona mau ka wena uta. he m*kam knt> e līke pu me ka one, o ka wai. 8 mea nana c ho« uluulu a akoakoa, i ke kau ■\na i ka paooa e 5 n 6 pnha aun;\ke a os a?. a pcb iho'lni. a emi ma kahi Jala o!e. a no ka ike aoa i ka neie lulu hou aku ike guU i loaa ma» 1 aunake poba, a hele aku |a c hoopunipum i kehahi poe, i ka i aoa ku, ♦♦O vrai ka raea iuakemake e kuai i kuu C*leroi?' Ninau mai ia kekahi, - Heaha ke kumu koai r $1.500. Hele aku ka poe makemake kua», a hoao mo la i ka lepo foaa he 90 keneka no ke kimpana, a pela ku. O ke kuai iho ia no ia a lilo. i hana «ku ka haoa aohe loaa. ma ke kau wahi aku uku la ma kekahi wahi he nele. A peU «ho ia ka hana ana o ke gula a lakou la e pa*u nei. No iuhawai uiui. (Cibbk.) A ma na kahawai liilii. aohe nui loa o ka hana. Ua pono ia ina kanaka 2a 3 hoi. o ko laila hana ana he hookuu ka lepo me ka iliili » ka «rai, a koe iho k* lepodalj«. hoonoho mai ka pahu a hooili ae ka lepo dala. Aohe kanaka mahope o ka waa, na ka wai no e lawe ka ihili a koe iho ka wai dala me ke gula i ka pahu, 5 wale no nae inalama haua maloo ka wai. E hoomaka ana i Mar. a e pau ana ika malama o lulai. Ma kekahawai hui hoi, e hana ana i ka malama o Mei. a pau iloko o Nov. alaila, he mau inalama noho wale aku no ia elike pu me keia e noho ia'e nei. A i keia Makahiki iho nei, ua mau mai no ka hana ana a ka malama o Dec. 26 hoomaha no ka paa ana iho i ka hau, mai laila inai a keia la 4 kapuai a lewa iki ac ka hohonu o ka hau, aohe nae he nui o ke anu no ka Aika [iee) ole. He nui loa ke anu o kela makahiki iho nei. Oia iho la kahi ukana a ka makamaka. o hele nui i ka huakai a oukou me ka malan.a pu aku i keia wahi kauoha. " O ke aloha ko'u inakemake nole ka niohai," Geokge Bf.ckley.