Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 36, 7 September 1867 — Page 4
| This text was transcribed by: | Marie Alohalani Brown |
| This work is dedicated to: | From Marie Alohalani Brown for her son Cristo |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
HEAHA?
1. A pau na oli o ke ao.
Na leo lea lau a iau.
Na hora ao, na hana la,
Na noonoo po, me na kuka,
Heaha?
2. He inoa inea wale no,
He Kino luhi a luuluu,
He ilo nao, he ahí ai,
He naau hoahewa mai,
3. A pau ia inoa inea nei,
Ia kino luhi luuluu e,
Ia ilo nau, ia ahi ai,
Ia naau hoahewa mai,
He aha?
4. He leo u a kanikau,
He aloha hope i ke ao,
He moe me na kupapau,
He ola hou ma kela ao,
5. A pau ia leo kanikau,
Ia aloha hope i ke ao,
Ia moe me na kupapau,
A ola hou ma kela ao,
He aha?
6. He la hookolokolo no,
I weheia ke ano ou,
A hai ka lunakanawai,
Ka uku ana e kau ai,
He aha?
H. M. H.
Heaha mahope?
He kanaka opiopio e noonoo ana i kana mau mea e hana ai no ke kino, no ka hoolako ana, hoonanea ana. A halawai me ia, ia ia e kukulu hale ana kekahi kanaka pono, a ninau ia ia, e kuu hoalauna, e aha ana oe? E kukulu hale ana wau. No wai ka hale? no'u ponoi no. A paa ka hale, alaila aha? E imi ana wau i wahine maikai na'u. A loaa ka wahine alaila aha? E hoolako ana wau i ka hale i na mea he nui wale e pono ai, a e nani ai ; ke keena ai, e piha ana i na mea ai, i na mea ono ; ke keena hookipa, e piha ana i na noho, i na papa, na puno ; ke keena buke, e hoopiha ana i na buke maikai, i na Nupepa kii ; ke keena moe, e piha ana i na moe, na bela na kapa apana, pela e lako ai kou hale mai ka papa olalo, a i ka papa iluna. A paa kou hale i ka hoolakoia, alaila aha ? E imi ana wau i ka waiwai no na keiki a'u, i hele lakou i ke Kula a naauao, i lako lakou i na buke, a me na loleo maikai, i lilo lakou i poe lede, a i poe keonimana, i mare lakou me ka poe waiwai, a me ka poe hanohano. A pau keia mau mea i ka loaa, alaila aha? E imi hou ana wau i ka waiwai i hiki ia'u ke hele a makaikai ma kela wahi, ma keia wahi ma na moku mahu, a ma na kaa ahi, a hoi mai a noho nanea wale iho a loihi. A pau ia makaikai ana, alaila aha? A loaa keia ninau hope ; paa ka waha o ua kanaka opiopio nei, aole ekemu iki ; kulou iho la ke poo ilalo, me he mea la e noonoo nui ana. E na makamaka, ka poe e heluhelu ana i keia mau ninau, a me ka poe e imi nui ana i na mea o keia ao, e nana oukou ma Luka Mok. 12; 20, 21. Mat. 16;26. Ioane 6; 27.
E nana hoi i ke mele maluna ae. "Heaha?"
H. M. H.
[Noloko mai o ke Kuokoa Puka La, Sept. 3.]
Ke Kuikahi Haawi Like.
Ua heluhelu iho makou i kekahi kumu-manao ma ke Au Okoa o ka hebedoma i hala ae nei, no " Na kumu e holo ole ai ke kuikahi panai like mawaena o keia Aupuni a me Amerika Huipuia," i kauia ka inoa "Ioane K." I ka nana'ku, ua kakauia keia kumu-manao e kekahi mea ma ke kulana kiekie, iaia no hoi ka makaukau like ma ka olelo Enelani a me ka olelo Hawaii.
O na kumu nui, wahi ana, e haalele ai, a e hoomoe loa ai i keia kuikahi, oia no ka iini nui o ka manao o ka poe Amerika, a me ko lakou imi maalea ana e lilo ia lakou keia Pae Aina ; a o keia kuikahi, oia no ka mea e koni ko lakou makemake, a e loaa ai, wahi a kekahi nupepa, ke keehina mua o ka hoohuiia ana o keia Aupuni me Amerika.
Ua mahalo makou i ka makee lahui o ka mea nana i kakau, a me kona malama i ka hanohano a me ka inoa maikai o ka Moi o kakou. A ua mahalo iki no makou i kona wehewehe ana i ke ano o na haole e nana nui nei i ke pono o ko lakou mau pakeke, a me ko lakou hoomana mau i ke Dala Mana Loa. Ua hui iki no ko makou manao me ko ia la i kana olelo i ka manao ole ia o na pono o ka lahui iliulaula.
Ke hoole loa nei nae makou i ka oiaio o keia manao no ke kuikahi haawi like. Aole loa o keia kuikahi ke " keehina mua "o ka lilo ana o keia Pae Aina ia hai. O keia kuikahi, he mea ia e mau ai ke kuokoa ana o keia Pae Aina, a e hoopanee loa aku ai i ka makemake o kekahi mau haole ma keia aina e welo kekahi have ano e maluna o keia mau mokupuni.
He mea maopopo loa keia, oiai o ke kumu nui i makemake ai paha ua poe aloha ole la, ka poe i nana wale no i ka lakou pono iho, e hoohui i keia Aupuni me Amerika, eia ; -- I mea e hoopauia ai na dute maluna o ke kopaa, a me na hua e ae o ka aina. Heaha ka mea i luuluu ai na lima o na mahiko ? Aole anei o keia, o ka hookaumahaia o ko lakou mau kopaa e ko Amerika poe i ke kauia ana o ka dute o na keneta ekolu ma kela a me keia pauna kopaa i ka wa e komo ai ua kopaa la ma ke awa o Kapalakiko ? Ua kauia keia dute kaumaha i mea e pono ai na mahiko o Luisiana a me na moku aina Hema o Amerika ; i mea e hiki ole ai na mahiko o na aina e ke hookomo ma i ko lakou mau ko, i mea e emi ai ke kumukuai o ke ko o ka aina ponoi, oia o Amerika, a e pii ai ke ko o na aina e, oia hoi o kakou nei, a makemake ole ia e ka poe kuai. Oia no ke ano o na dute kaumaha o Amerika Huipuia ; he mea e kokua ai i kona mau paahana ponoi.
Nolaila paha ua aneane kupu ae ka manao i kekahi poe mamua aku nei e hui me Amerika. I ke kono ana nae i keia pono ke o ke Kuikahi Kaulike, ua pau aku la ia kaumaha, ua hoohalikelikeia ko kakou mau kopaa me na kopaa kuloko o Amerika, a heaha la ka mea e imi hou ia ai e hoohui i na aina elua? Nolaila, ua maopopo, o ka holo ana o keia kuikahi, oia no kekahi mea ano nui e hoopau ai keia manao kue i ka lahui Hawaii.
Eia hoi kekahi, ke kui nei kekahi poe o Amerika e hooholo i Kuikahi Haawi Like me Iapana a me kekahi mau aupuni o Amerika Hema. He mea anei ia e lilo ai kela mau aina ia lakou ? Aia no mawaena o Enelani a me Farani he Kuikahi Kaulike. Owai o laua e lilo ana kekahi i kekahi?
He hoole loa no hoi ka makou i ka oiaio o kela olelo ana, no ka manao i ka oiaio o kela olelo ana, no ka manao e "hao a e pakaha wale" i keia Pae Aina. Aole loa i kupu kela manao iloko o na puuwai Amerika oiaio. Ua hookumuia kela manao e kekahi enemi o Amerika, a he hoino maoli kela i ka lahui i aloha mau i keia lahui iliulaula. He hoina maoli kela i ka Lahui e imi nei i mea e pono ai na negero a me ka poe haahaa a pau ma na wahi a pau.
O ka poe e kokua nei i keia kuikahi, oia no ka poe i aloha mau i keia lahui, i lohe oukou e na hoa kupua iliulaula. O lakou no ka poe i hooikaika mau i ole e lilo keia lahui i poe "ilio i peku wale ia i waho." O lakou no ka poe e makaala mau nei o komo mai kekahi mana aloha ole e nana ole i koonei lahui ponoi. O lakou no ka poe e imi mau nei e hoomau i ke ola kuokoa o keia lahui, ma ka hooikaika mau ana e hapai i ka poe haahaa i ke kulan o ka naauao e hiki ai ia lakou ke nana i ko lakou pono iho.
O keia kuikahi oia ke Keehina mua o ka hele imua o ka wehe ana i na dute hookaumaha wale o na aina a pau, i mea e akea ai na ipuka o ke kalepa, i mea e emi ai ke kuai ana o na mea e pono ai ka noho ana o ka poe ilihune. Ke hoomaka nei na aupuni a pau o ka honua e imi like i na mea e laulaha ai na waiwai o kela a me keia aupuni. A he mau manao hou no ka makou no keia mea ma nei hope aku.
[Noloko mai o ke Kuokoa Puka La, Sept. 4]
Kahi e Loaa mai ai ke Dala.
Ua akoakoa mai ka Ahaolelo, a ke hapai nei lakou i ka noonoo ana o ke Kuikahi Pono like, a in a e hooholoia, alaila he mea maopopo e huli ae ana na Luna Makaainana e hiki ai ke loaa mai ke dala, a e paa ai hoi ka hakahaka o na dala e lilo ana ma ka ae ana aku e komo wale mai na waiwai e manao ia nei ma ke Dute ole.
Ke manao nei makou, ua hiki mai ka manawa no ka imi ana i na pono kaulike iwaena o na kanaka a pau, ka poe waiwai a me ka poe ilihune, i ana like ia'i ka Auhau e like me ke Kupono a me ke Kaulike, i hiki ai i kela kanaka keia kanaka e hookaa i ka auhau kulike me ka nui o kona waiwai, in a e manaoia ana e hoololi i na Kanawai Auahau Kuloko o ke Aupuni i keia Kau.
No ka mea, ma ka hoonui ana ae i ka auhau waiwai, ua hiki aku ka nui o ka waiwai o keia pae aina i ka $16,000,000, alaila he mea maopopo e loaa ana malaila, in a e hoonuiia'e i hookahi keneta hou o ka Auhau waiwai, alaila, e loaa ana he $200,000, a in a hoi e hoopiiia ae ka uku o na palapala ae Kukaa, $500 pakahi, alaila, e loaa ana no he puu dala nui ilaila ;--hoopii ae hoi ka palapala ae Kuai Waiona, Opiuma, Kuai liilii, Kuai Awa, a me na palapala ae lehulehua wale no na mea e ae, e ulu mai ana he puu dala nui loa, e poholo pu loa ai keia mau dala e manaoia nei e poho mamuli o ke Kuikahi Pono like e manaoia nei e hooholo.
A ma ka hana ana o keia mau mea e hiki ai i ka poe ilihune Hawaii, ke hoomamaia ae, mai loko ae o na auhau kaumaha e kau ia nei iluna o lakou. He makehewa ia kakou ke manao ae o ko lakou ilihune ana, ke kumu e malama ole ia'i o ko lakou mau pono o ka Ahaolelo o keia Aupuni. Ua kaumaha loa ko lakou auhau e noho nei i keia manawa, ua kuapapanui, a ua lilo i mea Kaumaha maoli ; Elima no dala o ka Auhau Kino, Kula, a alanui, o ka poe waiwai, pela no hoi ka waiwai o ka poe ilihune. A ma ke kau ana i na auhau maluna o ka waiwai a ma na mea a makou i hai mua ae nei, e loaa ai ka pou dala nui, e hiki ai ke weheia ae kekahi o na auhau e kau nei maluna o na kanaka ilihune, a ma ia mea wale no hoi e hiki ai ke kauia ka paona i ke Kaulike me ka like loa.
A eia no hoi kekahi ; e hiki ana ke loaa kekahi puu dala ma ka hoonui ana i ke Dute maluna o na mea i hookomo ia mai no ka lealea, e laa ke kika, ka baka-nau, na kaa holo lealea, a me na mea a pau o ia ano, no ka mea, ma Beritania, he nui ke dute maluna o ka baka a me na mea o ia ano ; a e hiki ana no paha i na Lunamakaainana ke nonoi aku i ke Kuhina Waiwai ad interim, e wehewehe mai ia mea. A e hahai mai no paha oia me ka hauoli nui ia oukou i na mea e pili ana i na auhau o ia mea ma na aina e. Eia hou ; e hiki ana no hoi paha ke kau ia i wahi dute me ke kaniuhu ole ia, maluna o na waiwai e aeia ana e hookomo aku ma Amerika Huipuia me ke dute ole.
Me he mea la ua maopopo loa i na makamaka oiaio o keia Aupuni, he mea pomaikai nui no keia Lahuikanaka ka hooholo ana i keia Kuikahi Pono Like, me ka lilo ana o ia Kuikahi i mea e hoomaewa mai ai ia kakou me ka hookonokono pu mai hoi ia kakou nei e ala a e hana, a e huli aku i ka waiwai pau ole o ka honua.
E NA 'LII O KA AHAOLELO, e noonoo oukou i ka pono o keia lahui kanaka--e noonoo oukou i ka pono o na kanaka ilihune,--e hoomanao oukou, i alii no ke Alii i ke kanaka--Mai manao oukou, no ko oukou waiwai ana, a makau iho i ka hooholo ana i keia Kuikahi Pomaikai, o hoonuiia ae auanei ka auhau maluna o ko oukou mau waiwai--he manao ma-ua ia ; aka, e noonoo oukou i ka pono o ka Mea e noho ana ma ka Noho Alii, me ka noonoo nui i na Pono Kaulike o na kanaka a pau malalo iho on a. E noonoo iho i ko oukou mau pokii o na makaainana.
A O OUKOU HOI E NA LUNA MAKAAINANA, aohe o oukou olelo ana, no ka mea, no ko oukou mau haku hoi na pomaikai nui e loaa mai ana, a ua maopopo no, aohe kekahi Luna Makaainana hookahi, e hoole ana i ka hooholo ana i keia kuikahi, a aole no hoi kekahi o lakou e hoole i ka hoemi ana i na auhau o ka poe ilihune, me ke kaulike o ia mea maluna o na mea a pau, nolaila, e hoike oukou ia oukou iho he poe makee i na pono o na Makaainana, a he poe makamaka ponoi hoi no keia Lahui a me ka Hae Hawaii.Mai manao oukou i kou oukou pono iho, aka, e manao oukou i ka pono o na Makaainana.
Hunahuna Huikau.
KANU OLA IA.--Ua hoike ia mai e kekahi nupepa o Kikako, ua kanu ola ia kekahi wahine ma Iakesonavile. I kela kau wela aku nei, hoi aku la kekahi wahine opiopio, he 17 wale no ona makahiki, a hiamoe iho la ma kona wahi moe, me ka omole laau hoohiahiamoe (Chloroform,) i mea nona e ike ole ae ai i ka eha o kona niho. A i ke kakahiaka nui ae o kekahi la, loaa aku la ua wahine nei e waiho a make ana, a ua hooiaio ia ae hoi ia manao e ka ike a na kauka, nolaila, kanu ia iho la ua wahine nei me ka maikai. He mau la ma ia hope iho, haalele iho la na ohana o ua mea make nei ia Iakesonavile, a huai ia no hoi ke kino o ka mea i make, e lawe pu ia me lakou i kahi hou o lakou e noho aku ai. Ua ano weliweli maoli lakou i ka wehe ana ae, ua huli ke kino o ua wahine nei ilalo, a e pupu ana hoi ka lauoho iloko o kona mau lima, a ua nahaehae ka lole kupapau. A o ka oiaio maoli, ua kanu ola ia ka wahine. O ka omole laau hoohiamoe no nae ke kumu o kona waiho ana iloko o ka hiamoe nipoa, a kuhihewa ia ai ua make.
KE KAMALEI ALII O AUSETURIA.--Ua loha ia mai ka make ana o kekaikamahine alii o Auseturia, ka mea i aloha nuiia e kona lahui, a i hoopalauia hoi me ka hooilina Moi o Italia, aka o ke kumu penei no ia : E noho hookahi ana ia iloko o kona keena hookipa me ke puhi i ke kika, (cigarette) aka, i kona lohe ana i ka kamumu o kekahi mea e komo mai ana i kona keena hookipa, nolaila, huna malu ae la oia mahope ona i ua kika nei me ka hiki wawe. A no ka lahilahi loa o kona aahu, nolaila, ua ai ia mai e ke ahi a pau pu iho la oia i ke ahi. Nolaila, he kumuao keia i ka poe e puhi hoohie mai nei i ke kika. E ike, e haalele, o loaa auanei ka moepuu o ke kaikamahine Auseturia. He 18 ka nui o kona mau makahiki, a waiho no aku la i ka hale leo ole a ke anu.
KA AILA HONUA ME KA NANAHU.--Aneane pau paha auanei ka hooili ana o na mokuahi a me ke puhi ana o na Hale mahu nui i ka nanahu, a e lilo ana i ka aila honua i hoomaemae oleia e puapuai mai mailoko mai o ka lepo, no ka mea, ua hoaia a ua maopopo, o ka wela o ka mahu i na tona nanahu eono, ua likeia me ka wela oakahi tona aila honua i hoomaemae oleia, a nolaila, ua oi aku ka mama a me ka maalahi o ka lawe ana i ka aila honua mamua o ka lawe mua i ka nanahu. Makau paha ka poe ike ole no ke pahu ae o ka aila, aole poha wale ua aila honua la, no ka mea, aia no ka lepo ke pili pu la. Aia wale no a hoomaemaeia ka aila, a pa iki mai kahi ahi alaila lapalapa.
HE PUULU ALII KOA.---I kekahi la, ua kono ia mai na alii koa hanohano a pau o kekah alo alii, e kekahi kanaka nui o ke aupuni e. I ko lakou luana ana, aia hoi, ua ike kekahi alii koa, ua kuku launa ole mai ke kala o ka ai o ke kuka, nolaila, pane malu aku la kekahi, e pelu iho i ka ai kala, no ka mea hoi, ua nana loa ka ai. E pane mai ana ua alii koa la, "Aole au e pelu i ka ai o ko'u kuka, ka mea hoi i punahele ai au." Eleu no ia wahi alii koa, he ike ana kau i kou punahele, a e lilo wale aku ai la mahope o kela olelo pahele, o ka lilo no ia o kou punahele ia Hika.
NO IUPITA HOKU.--Ma ka la 21 aku nei o Augate i hala, oia ka Poakolu, ua hoike mai ka hokuhele Iupita ia ia iho, aohe kona mau mahina eha, ua nalowale. O ka lua keia o ka nalowale ana wahi a ka moolelo o ke ao nei, aka, aole nae i oi aku mamua o elua hora ke kaawale ike houia kona mau mahina. Kupanaha ka hiluhilu, ka newenew, o kau mau hana e ke Akua ma na aouli o ka lewa.
--Ma ke ku ana mai nei a ke D. C. Mare (Murray,) ua hiki mai he ninau ia E. O. Holo o Honolulu nei, i kona pili i kekahi wahine waiwai o Mrs. Holo kona inoa no Enelani i makemaua loa aku nei, i hooilina no ka waiwai ona e waiho nei he $150,000,000. Aohe no he poka a kae mai ke ili io mai ia Mr. E. O. Holo.
Ka Hele Malihini ana ia Hawaii a me na Mea Hou i ike ia.
NO PUNA.--He aina maikai keia i ka manao a me ka makemake o na kamaaina, a he hoohiki wale lakou ke ike aku na maka i ke one Hanau, a ia a ike, "olu." E hele wale no i Honolulu, i ke okohola, a ia wahi aku ia wahi aku na kanaka ; aohe lakou e hoopoina iki ana i ka Home, a ke manao nei au, he mea mau io no paha ia makemake a me ke aloha io ana i ka Aina Hanau, i na kamaaina o na Home a pau : A ua lilo na Puu, na kuahiwi, na laau, ke alu, ka ihola, na kapa kahakai, na nalu, ka aekai, kahi ai iki, ka wai mulea, na alanui ino, ka piina piiku, na pupupu hale lau-o, a pela 'ku, i mea aloha na na Kupu a oia mau Home.
A i kuu nana 'ku, me he mea la he like loa pela ke ano o ko Puna poe, he poe makee Home, aka hoi, ma ko'u manao, he like ole ko makou makemake, a he mea mau no paha ia i na malihni hele o na Home e aku, ka hoowahawaha nui ana i ka aina i aloha nui ia e na Kupa o ia one hanau. A no Puna nei keia keiki o Rev. E. K. Wahinehuhhu, a me Hon. Mr. Heleluhe, a aia ma ka puuwai o nei mau keiki ka iini a me ke aloha nui a ko laua aina hanau, a e ake aku no o ka ike, a, olu ka manao.
NO NA KULA AUPUNI. Aole loa i malama pono ia na Kula aupuni e ka Papa Hoonaauo ma keia Apana o Puna ke waiho wale ia nei na keiki me ke Kula ole ia, e auwana hele ana i ka paani i ku i ka makemake o ke kamalii, ua loaa nui ia'u na keiki ma kakahai, o hea la ia wahi, e heenalu ana i ka wa kupono i ke Kula, a ninau aku au. Aole ka oukou Kula ? "Kulikuli ia oe," wahi a ua kamalii nei.--A ike iho la au, ua kamalio pono ole mai ua mau pokii liilii nei ia'u, nolaila hoi, haalele iho la i ke kamailio pu ana me lakou, oiai aohe i ike pono ke kamalii i ka rula o ka poe maikai, a he pakike ka lakou la mea nui, no ka mea hoi, aohe paha he ao ia.
A no ka pau ole o kuu manao a me ka makemake nui o kuu naao i ike pono i ka ke Aupuni hana ma keia Apana o Puna nei, nolaila hoi ; ia'u i halawai pu ai me kekahi kanaka, ia ka he Kumukula ia no Kealakomo, ninau aku au, Pehea la na Kula Aupuni ma keia Apana, he malama pono ia no paha. I mai ana kela. "Aohe malama ia, i ka malama 'ku nei o Mei, he 19 la Kula, a iloko mai hoi o Iune he 12 wahi la Kula, huina he 31 ka nui o na la Kula i malama ia e makou na Kumukula a pau o keia Apana, ma Ianuari mai o keia makahiki, a i Augate nei, a o ka nui iho o na la Kula ; ua waiho wale ia. A heaha la ke kumu o keia hana ia na pela. "Heaha la," wahi a ua Kumukula nei.
O ka nui o na Kula a pau ma keia Apana he 13, a he 31 wale iho no mau wahi la i Kula ia e na Kumu o kela Kula keia Kula, a i kuu lohe ana i keia mea, kahaha nui au, oiai aohe au i ike nui i ka mea ano like me keia i ke kau o ko Limaikaika noho Peresidena ana no ka Papa Hoonaauao, ka waiho ia ana o na Kula iloko o na malama eono, aohe Kula ia, a i ke kau mai nei hoi o keia hooponopono hou ia ana o na Kula malalo ihho, o ke alakai loa ana a Aberahama, ua ikeia 'ku ke ano e e ka Lahui holookoa, a ma keia Apana paha ka hiki mua ana o ka haule ino ana o na Kula a pau i malama ia e ke Aupuni, mai Hawaii a Niihau, a in a paha ua oi na malama i waiho wale ia ma kekahi mau Kula i ko keia Apana, ke olioli nei au i na e hai ia mai ana. A ua manao no nae au o ke kumu nui paha i waiho wale ia'i na Kula o keia Apana e ka Lunakula, o ke dala ole, aka, aohe nae e haiia mai ia'u kekahi lono pela, no ke dala ole. A in a paha pela, alaila ; he kumu io no ia e hoopanee ia'i ka malama ia ana o na Kula.
Ia'u i hiki ai ma Opihikao, o T. W. Makuakane ka Lunahaiolelo ma ia Apana, a ua hala kela i ka hooili wahie i ka moku, o kahi aliiwahine wale no ko kauhale, a haalele aku la ia wahi i ka aneane ana e pau ka hora 12, a kaukoo mai la me ka manao e paina awakea ma Puula i kahi o Mr. Kahuluna, a ua hala kela i kahakai i ka hoomakaukau wahi inai no ka la Sabati, a hoaa iho la i ka mea ola nana e hookipa, oiai ua haiki mai ka opu i ka pololi, a ua laau ae hoi ka iwi o na wahi Hoki i ka maloeloe, a hela loa mai no a napoo ka la ia nei o Makuu,--me ka hele malie loa, a ua hoomau ia ka hele ana pela a hiki i Hilo, i ka wehe ana e o kaiao, o ka hora elima ia a oi aku o ka la 18 ae o keia malama, a ua hookipa oluolu ia e Mr. A. L. Kuahau o Puueo.--
A o na pilikia i hookokoke mai ia makou ia po, o ke ko-hi mau a ka hiamoe i na lihilihi e moe iloko o ka Puhala, a me ka ululehua a o ka hoke mau hoi a ka ua kikilihuna ia makou, a ua hele kahi kihei huluhulu a koekoe, nolaila hoi, aneane hiki ole ia makou ke hilinai ae i ka malu o ka lauhala, e pakele i keia mau pilikia, a hoomanawanui loa mai la no e puka i Hilo nei, a hiki mai la olu ka manao, hala ke kaumaha.--
KA ILINA KUPAPAU O PUNA. Ua kanu ia na Kupapapau o Puna nei iloko o ke a-a Pele, a he mea hou loa ia ia'u i ka lohe ana mai a me ka ike maka ana 'ku hoi i na he e kakau mai ana i luna o ke-a o ko laila luakupapau no ia, "he luakupapaumaika ka," wahi a kanaka, he ino ka eli lua iloko o ka lepo, a o keia ka oi aku o ka makai a me ka luhi ole. Kupaianaha ka hana a kekahi hapa paha a Ko Puna poe, ka elieli ana i ke a i lua no ka lakou mau kupapau a kanu iho, aohe paha i hana ia ka mea analike me keia ma kekahi mau wahi e aku, a ke manao nei au i Puna wale no paha kahi i hana ia i nei mea hou. O ka elieli ana i luakupapau iloko o ke a-a.
A ina paha he luakupapau maikai keia alaila, ma kahi nui o ke a-a e like la me na Kona o Hawaii nei ka poe maalahi loa i keia luakupapau Nu hou, a ma kahi i nele i ke a, aohe e loaa ia lakou nei honua hou e na kino make o kakou.
KA HIKI ANA I HILO. Ae aina oluolu maikai keia i ka nana 'ku, a o na kino o nawaliwali ma na wahi olu ole, a hiki mai ia nei, ua pohala maikai, a he kino nani kaha i ka nana ia mai : Eia i Hilo nei, kahi ua Kanilehua, ua ike maka au, o na muliwai ekolu. Waiakea ma ka hikina akua, a o Waiolama iho, a me ka muliwai nui o Wailuku ma ke komohana akau mai, a o ka wailele hoi o Waianuenue mauka 'ku, ua ike au i kona kulana, a ua hele a kiei a nana 'ku i ka haule mai a ka wai, a ua piha ka naau i ka hauoli i kona halulu ana me ka pio maikai o ke anuenue. O na kamaaina kahiko o Hilo nei, eia no lakou e ola oluolu maikai ana o Rev. T. Koana ke Kahu Ekaleisa, a me Rev. D. B. (Lyman) Laimana, ke kumu o ke Kula Hawaii, a me ko laua mau ohana, a me kekahi mau kamaaina e iho no hoi o ua aina ua nui nei, e ola oluolu ana lakou a pau, a o wau no hoi kekahi i nanea iki aku e inu i na Ea Olu oia Home i alohaia, a ua alalai ia mai e ka manawa i ae ia e o'u mau Haku; nolaila hoi, ku ole ka makemake i iini nui ia. A no ia hoohiki la ua noho iki a hala na la ewalu, a hele mai la mauka e ike pono i na pali o Hilo.
KA EKALESIA O HILO. Ai aku ka iini a me ka makemake nui o kuu naau o ka lohe ana a me ka ikemaka ana hoi i ka makaala o na hoahanau ma keia Ekalesia i na hana a ka Haku, mai ke nui a ka liilii, a mai ka ui hoi a ka pupuka, me ke kaniuhu ole. O ka hapa nui o na hapa pake ua ike pinepine au iloko o Haili i ke kula Sabati, a i ka pule no hoi, e noho makaala ana me ka hiamoe ole.
A ma na Kokua Mahinahou. He mau kumu kokua luakini, a pela 'ku, mea e ka ikaika i ka hapai ana. Ua lohe au, hookahi tausani dala a oi aku e waiho nei no ka hana hou ana ia Haili, a ma ka la 31 iho nei hoi o Iulai, he aneane hiki i ka aha haneri dala no ka hana ana i Wati ana like me ko Kawaiahao, a me keia la hoi, ua loaa i ko Waiakea pae $117.25, i mea kukulu hou i Halepule no ia Apana, a ma keia la Sabati ae, e lulu ana no ka Mahinahou, a he kakaikahi ka ka haule malalo o ka haneri ka loaa no ka Mahinahou ; a mamuli o keia mau kumu a'u i lohe ai, i piha nui ai kuu naau i ka hauoli, a ke manao nei au, o ka Apana hookahi paha keia o na ekalesia Hawaii i oi loa 'ku na kokua no ke Aupuni o ka Haku, mamua o na Apana e ae.--O na Ekalesia elua e noho pu nei ma ke alo alii, ke manao nei au, ua haule ino ia Hilo one, nona ka Luakini oi kelakela i kapaia, (Haili Church) aohe one lua ma Hawaii nei, a i oi iki aku paha o Waialua i ka ehukai, i na Kula Misionari Kuloko i malama ia e ko lakou mau dala Kokua.--A in a no paha e hapai ana o Hilo nei i mau Kula i haalele wale ia e ke Aupuni, me he la i ka nana 'ku, e hiki ana no aohe mea e ole ai, no ka mea hoi, ua hana a ua ikaika ka manao i na hana a ka Haku, me he i ae kau i ka noke a Mr. Koana i ka nuku i na hoahanau i ka hewa a, e emi mai na kokua, aole loa : eia ka o ka mea keu loa 'ku ia a ka haawi nui mai o kanaka i ke dala no ka Mahinahou, a me ua kokua o kela ano keia ano, a aohe kau e emi ai wahi a kuu lohe.
A ke nonoi aku nei au i ko makou mau ekalesia, e ikaika e like me ko Hilo nei poe, e makaala, mai hoohuakeeo i ka nuku ia aku, a holo i ka Pope, Bihopa a me ka Moremona. Aole loa pela e pono ai, aka, in a e like oukou me kekahi wahine o Hilo nei, oia hoi o Mrs. Huailua. Penei hoi kana hana : Ua mareia oia me kekahi Pake o Hilo nei, aka, no ka hoomana pope nae ua kane nei, a ua komo no hoi oia i ka ekelesia a Mr. Koana. A no kona haule mau ana paha i ka mea a Mi Koana e nukunuku mau ai, nolaila, ua kipaku pinepine ia oia mawaho o ka ekalesia, aka, aole nae i haule na kokua ia ia. A ike kana kane pake i ke kipaku mau ia o kana wahine mawaho o ka ekaleisa, a i aku la oia i ka wahine, 'E pono ia oe ke haalele aku i na aoao puni dala, a e komo ae kaua i ko'u aoao." A i aku ua wahi kuahine nei o kakou, "Hele no oe i kou akua, aohe au e huli iki aku ana ma na aoao, a alakai kino oe ia'u i ka Halepaahao. Ua manao anei oe e, a nou na waiwai, aole, aka, i ka hiki ana mai o kuu aoao au e i mai nei, a haalele au, a waiwai oe.
Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.
Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4.00
" Ohana, ano nui, me na kii, 2.50
a me na Moohana, 3.00
" Ohana uuku iho, ano na Moo-
hana, ili ulula, 1.00
" Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
" Okoa, 50
Kauoha Kahiko, I paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw, Eng.) 25
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 25
Lira Hawaii 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii 25
Kumamua Hou 12 1/2
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele 1834 25
Ninauhoike 12 1/2
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 1/2
Kumu Leomele 12 1/2
Haawina Kamalii, Buke I, a me 2, 12 1/2
Haawina Kamalii, Buke elua i huiia, 25
Eia na buke i haawi wale ia.
Haawina Baibala.
Ui.
No ka Aoao Pope.
Hoike Pope.
Palapala Liilii--
Helu 4--Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6--E hele i o Kristo la.
Helu 7--Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11--No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16--Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me Ka Papekiko ana.
Helu 17--Mai hana ino i na Holoholona.
Helu 18--No ka mahi ana, kuai ana, a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o Ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
ma Honolulu.
J. T. GOWER, --Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST, --Wailuku, Maui.
C . H. WETMORE, --Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH, --Kolea, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.
Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
LAAU KUNU O KAUKA JAYNE
hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka QMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
HUAALE OLA A DR. JAYNE.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,
Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene,
Lolo,
na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.