Ka Nupepa Kuokoa, Volume VII, Number 29, 18 July 1868 — Ka Ahaolelo no ka M.H. 1868. [ARTICLE]

Ka Ahaolelo no ka M.H. 1868.

i Na Lunamakaainana o Oahu. . Ua kaiakalai ne nei kakou i na kee, i na |apuupuuame na owaawaa o na Lunama- ! kaainana o kakou ma na inokupuni ma ka j Hikina aku o Oahu nei, koe nae ke kikowa-, ena o na mokupuni, a me ka mokupuni ma ke Komohana, oia ka kakou e kamaiiio at ano, nolaila, e nana mai oukou e ka iehule- i ! hu inakaainana, e kaupaona iho, owai la o ! iakou i kakau ia ma na iae me ka huaolelo; "Mene ! Mene !" • , No na Luna o Honoluiu nei, oia no hoi o Kapena Loke, Pinehnsa, Aiiuene a me Ma- • kalena. Ma ka hakilo nna a me ka makai-! kai pu ana i ko lakou kuiana iioko o ka Ha-' ie Ahaolelo, ua maopopo loa, elua o na Luna i liio !oa ma ka nono Kuhina, (hoopilime-; ai) a o Pinehasa a me Aiiuene, ua aluli iki • mai iaua ma ka aoao o na haku riana laua i ( ; hoouna aku e komo i ka Hale Ahaoieio, ma! kekahi mea nui a na makaainana i hooie ioa ai. | j Ua kohoia mai loko ae o na Luna o Ho-: noluiu nei o Kapena Loke i Hope Pereside- 1 na, a ua ike ia kona maaiea a me ke aka- j mai i ka wae ana i na lala o ke Komite, ke haawiia kekahi hana nui a hana e ae paha i i ke Komite Wae. Ina he noi e piii ana i ka . huli ana i kekahi mea ano nui i na Poo Aupuni a mea pili Aupuni e ae paha, koho aku la oia i na inea pih loa i ka aoao o na Kuhina, i ka hapa nui o ke Komite, a o ka hapa uuku loi iho ia ma o keia noao aku. Akamai no. Ua hooikaika loa iho nei ia a ine : kona mau kokua i ka Bila Kuai Kama, e ae i na mea a pau e inu, aka, ua haule pu ! nae. Hiiahila ino. j No J. W. Mnkalena, oia hookahi ka ka ī poe naauao e akaaka nei. No ke aha? Eia: ; i ka wa e noonoo ia ana ka Hanwina o ka ; Laina Mokuahi imua o ke Komile Kalepa, oiai o ua Makalena nei kekahi laja oua Ko-! mite la, aole nae ana hnna, aka, i ka wa i' paa ai ka lakou Oielo Hoike, e kapae ioa ana i ka noonoo ana no keia Haawina o ka Laina Mokuahi innwaena o Kapalakiko a me Honoiulu nei, ua kakau iho ia ua Makaiena nei i kona īnoa, e hooie nna, aoie pono e haawi i Kanaiima Tausani Dala no kela ! Laina Mokuahi. Mahope iho, i ka wa i noi ia ai e noonoo hou ka Olelo Hoike. huli hou ua Makaiena nei malaiia, Ma ia hope iho, ua pipili loa aku ia ia ma ia aoao a hiki i ka wa i hooholoia ai. Nani ke kupaa ole o ke kanaka Hawaii! He hoailona anei ia e ianakiia ai o Hawaii ? Heaha ke kumukuai o ka pono a me ka oinio o ke Kanaka Hawaii ? E haka pono ana na maka nona na poo naaoao, mahope iho o kana kue ana i kana olelo hoike, e noi mai ana ia imua o ka Hale, e kaia aku no kona kipi ana i kana Olelo Hoike, aole nae i noi iki a hookuu wale ia ka Ahaoleio. No Ailuene a me Pinehasa, ua mahaioia laua no ke kupaa ma ka hoole i ka Bila Laina Mokuahi. E like me ko laua paa i ka ole mamua ae o ko laua hoopuka ana ma ke akea, pela no a biki i ka pau ana. I na hoi pela laaa ma kekahi roaa pono e ae e iawaiikeai na makaainana» iaa la hoi ua maaiahi. Aole nae pela, imoa a i hope i kekahi wa. Ua lohe makou no ka hoololi a Mr. Aiiuene i ka Biia Auhau Lio, kekahi inea i haaie ai ia Bila, aohe i kakau inoa ia elea Moi, oia hoi ka hoemi i ka auhau o ka ho malalo iho o ke 550.00 i hapalua dala, a o ka iio nui a maikai, i hookahi dala. Me he mea ia, ma ia hooioli e koi ana i na roa . kaamana e nuHaina i na lio wiwi a nui, no | ka mea he emi ka auhau. j No Kale Kauka, Luna o Koolaupoko. ma I kekah.mau mea, ua mahalo makou.amai m»u mea, aole no boi l.e wahi mea i

a iihi hoihoi «ku. Ua mahaioia nae e ka lehulehu no ka aua ana i ke Kanaiima Tau* sant Daia a na makaamana. lua no hoi pela v LanikauU ma e hoopukapuka akamai mai nei, ina no hoi ua kaniuhu ole na makaainana e heie mai nei ma ko makou Keena e onoo «uii ai i ko lnkou iuau kumu manao no keia Bifa. E alawa iho hoi ia G. Waila. ka Luna o Kwlnuloa. oia kekahi o na pu kani nu» waie t k( ia. n i hoo?ei ia hoi na poVā he nui e hoopio ai i ke koi ana a na Kuhma » me kn poe hoopilimeai, e haawi mti • puu dala nui no ka poe imi waiwai hoopukapuka o Kapaiikiko, aka. he mea ole nae ia mau pu (olelo) i na Luna i pani ku ae i ko Ukou inau pepeiao, o paiakuli auane» ke lohe i n» knni ana he nui. Ke olelo nei nae o Lanikaula, he kue pilikino kona, no k* Lainn Mokuahi. no ka hoopau ia ana o ka noho Aeena ;<na. Ina pela, pehem iho la la aua nei o Hon. \V. T. Matina, Asa Hopu, H. Kuihelani. D. W. Kaiue a me ka iehulehu 0 na Lunnmakaainana, ua kue pilikino paha iakou no ka ioaa ole o ka iakou mau daia, a o oe ka paha ka mea i haha lima me na mea poepct po£tokto kfokeo, kou mea i ae ai. a i ole o oe ka paha ka inea i kapaia e keia nupepa he hoopilimeai. Auwe! Hila* hila waīe ka Luaa o M # l*i Luna o Waialun, J. W. Keawehunahnla, ka mea i hoolahaia e keia nupepa, ua haalele luai ia i ka pono o ka poe nana ia i koho aku, a ua imi aku la i kona wahi pono ma k»hi mea hiki i»m ia wa, ine ka manao paha, aohe oukou e ike aku ana i kana mau hana—pehea auanei e oie ai ka ikeia, he •*la iaeiae a uialie" ka wa.ana i hwinaka ai e kipi i ke da!a a ka poe nana ia i kohoaku. 1 keīa kau, eia na Biia ana i koi ikaika ioa iho n«i e hooholo, o ka Biln Kama a me ka hooikaika i ka Biia Mokunhi. Eiua a oi ana noi ana e ae ia ka inu ana o knnaka Hawaii i ka rama, a na hoopanee loa ia e ka poe makemake oie i kana bil«. No ka hiki oie. pai|wi oia i keknlu poe e knkau inoa i paiapala hoopii, e noi i ka Halo Ahaoleio e ae mai e inu kanaka Hawaii i ka raina. Ua hoomoe ioa ia ina ka papa. Me e ua inea he inake i ka hiUhila. Eia kekahi, hoopaneeia ka Ahnoieio i kekahi la, no ka hoopaakiki ona rama o ua Luna nei o Waialua. He oluolu anei oukou e na inakaainnna o Waiaiua, e hele mai ko oukou Luna a e hoike iain īho iloko o kela Halo Hanohano loa o ko kakou Aupuni he kaunka ona ? He Knnawai ponoanei ka na kauaka ona e kau ai niaiuna iho o oukou, ina e nui ana na kanaka o keia ano ? He inakemake anei ke Aupuni o ka Moi i poe ona kekahi ma ke poo o kona Aupuni ? Aole, aoIe loa peia ! Ke hoopau nei ke Aupuni i ka noho ana o ka poe oua rama. O keia Keawe no hoi kekahi o na Luna ī kokua nui i ka Bila Laina Mokuahi a oukou e na makaainana i hoowahawaha loa mai ai, noiaila, auhea ko kakou wahi pono i na Luna o keia ano a kakou e koho aku ai ? Penei kekahi o kana oie'.o ano-lua iioko o ka Hale : "Owau kekohi o na kanakn kue loa i ka noao o na Kuhina i ke kau i hala, aka, i keia wa ke ike nei au ua hewa ia hana nna a'u." Heaha ke ano o keia ? He maiimnii «nei i wahi pouo mawaho ae ? Pela anei ? E ko Waiaiua, mai koho hou mai inia. I elua a kakou hoao ana iaia, a ua iawa ae la, o ko. na ano mna no. E oielo ne, ua pnu makou ia Kenwehunahaia—no moa more). S. W. Maheiona. ka Luna o Ewa a me Waianae, ka Helu Akahi hoi keia o na Luna hoioke o ka Hale Ahaoleio, imua i hope, i o a ia nei. He muhee paha ka inou kuP°no no keia ano knnakn, aka, ua iiio e hoi i kekahi o lakou. I ka puka ana o kekohi oielo maloko o keia nupepa, e hoike ana hoi i kekahi mea i loheia a i ikeiia no kekahi o na Inia mawaho ae, ua leleie koke keia iluna, a kinai mai i ka hoopuka nna i na nu« pepa o ia ano. Pela no ka paha ko inakou mau lono e waiho pu ai iloko. Ka ! ua ku. hihewa maoli ko Ewa a me Waianae o ke koho ana ia oe, a o makou hoi kekahi i pai pu aku, ke kuhi nei o kou kulana* mua. O ua o ianei no hoi kekahi koo ikaika o ua Biia Mokuahi nei, a oukou i makemake ole loa ai e na makaainana, nolaila, aohe pono i koe e koho hou mai ni iain. Mai manno i kona keiki papa ana no Waianae, a manao oukou e koho hou mai ma ia nno, aole pela, pau ioa ae la ia, imi ia ko oukou ola ma ka' npua, a pono mai ia oukou pono pu kakou. No NA Lunamakaainana 0 Kauai. E ko Hanalei, heaha mai ne. ka pala a D. Kaukaha, ka Luna a oukou i hele mai nei i keia kau Ahaolelo r 0 na wahi mouo o Anahola. Heaha ae kekahi ? O ka waia kiaha wai uiauia. Ua paulehia paha oukou e hkp ho « me kn makou, ka ioaa ana o m ano kanaka, a he kupaa la hoi, a hoopilime. ai ole la hoi, eia ka auanei he "lehua" ia. In» oukou i hoomanao mau i na hana o ka Ahaolelo, e loaa auaoei; o kana bila i moe ino a. 0 kona po, oia no k a hoomahuahua »e i na laikim kuai awa, i hele ai ka ili o kanaka a pepeekue, ka ua mea o k. mahune , ka awa. Ka ! he wahi moe maikai no, he -Iho hewa i kai o Makua." Heaha ae kekah, hana ana ? K. i oo hoi o ka Bil» Lama Mokuahi. I na la mua o ka waihoi ana mai o ua bila nei imua o ka Hale wa I ua Luoa nei o oukou i ka hoole. aohe pono ' aka. mahope iho o k» hala an. i hookahi 'i pule o ka noonoo a„a. poholalo kipuka i|£ I pa. la kona »e (ye s)l , lilo aku |a k>mahui an '' m »i hoi paha kekahi e I»! aa mai ana he na mai kekahi mn. T n ° P * kB,ik,li ike mai la no oukoa e na makaam.n. o Hanal" !

F. p. KoaWanu, Lom» ©• a me L». hue. Auhea oukoo ek« pwe mrm i koho n»«i nei, k* ino peiha he pow> ®a L<ina m? t a oukou —aka. ina na la mua m> r*te o k;, hn i naka arm oka Ahaolelo, hookup* t n)> kelama ka a<mo ona makaninaw», a biki wale mai i kekalw »«u Haawina. h wm i no O ka ho«mi no a kakou a im m%k«am«na *» hke aku ai la a roab»W> »ku. Keehi do ia i ka hoomahuahna *•* »ka uku n knr>% t Moi ponoi iho. ka iwea fK»i>n manli ke Ao. puni inai ka Hikina a ke koti»ohan« o keia ' Pae Moku. «ka, t ka hiki ana mai i ka Kila ! Laina Mokuahi, ka Bila hoi a ka poe pi fp j r . ;le o KapaUkiko i noi mai nei, e haawi Ike Aupuni Hawaii i § 0.000. i hoohoj 0 ;% mai ai i elua mokuahi; aohe m ij| iho U, a pnhemo aku la ua nmu daln mnunauna wa. i 1« la a ke Aupuni Hawaii, nu hoi e Kolo n me Lihue i minamina loa ni, nk:\, ua haawi | hoonaaikolaia aku la no e ua Luna noi. heaha ae kekahi hana a keia Luna ? Kn i no hoi o k« hki pnupaka wale iho no iloko o ka Hale Ahaolelo. oia no ke kannka iUikn 0 m kau, aohe ana inea e mnknu ni, a kuhi no hoi makou he oiaio, eia ka he ikaika he. kih \vale iho no. Kupanaha no. «i;i kn jn. ha ma k* hakaka lima e holo ai knna HiU Kanawai. Aohe ikiika o kahi Laiana 1?», poweko lua na huaolelo, pn mai i na pepeu ao o na hoa, "Niniau eha ka pua o Koak\" Healm ka ia nei pono i koe ? Luna o Waiinea, V. Kiinuka, kr kan.ika niakua ona hoopilimenai ole. He hnole n no ka aina e, akn, ua ma|>nna nne i knu j H) . no e ke knnaka Hnwaii, mm ka \va mni <» kona lawe ana i knna holki a luki i kona w,n 1 wailio iho ai. Pomaikai maoli ko Kauai a ina no hoi pela kela inau luna ne o oiikou ina no hoi ua |H>no loa, al*n, un hele no m? laua ' i ke nu a ka hewnhewa," kupaa lo* im keia, nolailn, ua lilo kona kupaa ana ina k.i aoao o na maknaimuia, i kumu na oukou «< na kanaka aloha nina e koho hou m ii «i , a . ia i na wa a pau ana e makemake ai »• h-ma hn!otn. tMe eke ku|ianalia o ko K.iuuki hoole loa an.i i ke noi a ka poe Hui Hoolu>. lo Mokuahi o Kaleponi, ho ili ī like me U. na uu poe la, aka, nole nae kela i manaoe haawi wnle i ke 850,000 a ke Aupuni ihhu. ne. O kona makemnke, oka mnlama ikn ke Aupuni mau hnnahema iho, aole o ki hoolako nku i k.i puti d.ila nui no ka pn« iini waiwai o ke Aupuni e. U ka pau keia o k«» makou hana, a ke uw iho aku nei imua o oukou ke kanaua n:ni(\, « wae «e i ka opala, ka lepo a nie na mon like, a koe iho kainaikai. O ko inakou hno. ko nna keia i ka makou mea i hai mua aku ni hai ana inakou ike kulana ona Lnin. inakaainaim mahope iho o ka pnu ana o k;v Ahaolelo."