Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 32, 7 August 1869 — Page 3
This text was transcribed by: | Sandy White |
This work is dedicated to: | My loving husband Barry White |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA UAPO O WAIALUA-Ua makaukau loa ka uapo o Waialua, aia ke ahu la na kua me na kaola ma ka a@ao ina ewa iho o Hale Duke kahiko, a e hooiliia ana maluna o “Mary” e lawe aku ilaila.
NA OHE HOU.-E hiki mai ana na ohe hookanihou (flutes) maluna mai o ka moku “R. C. Wale” mai Geremania mai, pela ka hoike mai a ka poe nana e kuai ma ka hale o Painalo, ua manaoia, elima paha pule i koe alaila hiki mai, nolaila, he pono loa i ka poe makemake e hoolauna aee malaila i ua manawa la, o ne@o auanei.
Ua lohe mai makou, mai ka hoomaka hou ana iho nei o ke Kula Kuokoa o Kaumakapili, ua mau mai no kona pii ana, e like me kona kulana i ka makahiki i hala. Ke komo mai nei kekahi mau haumana o na kula e ae maloko o ia kula.
Ke hele poai ae nei ka mai piva ulaula ma na paia kuaaina o Waialua ma a me na pali koolau ae nei, aka mamuli o ka malama hele ana i ka poe i loohia iho, ua loaa mai ka oluolu, a aohe hoa he nui o ka poe make, he kahi wale no ka mea laweia aku. O ka maluna mau ana i ka hele ana i ka makani, ka auau-wai koekoe me ke akahele ka mea kupono.
NA KII PENAIA-Ua ike makou maluna o ka “Idaho” ma ka rumi o ke kapena. i na kii panaia o @ a me kahi mau wahi e ao o kela mau na kupuni nei, ua noeau loa ka hanaia ana; ma ka nana ana aku i na mauna. na puu, na awawa uliuli, ua ku no i ka mahaloia, o ke kapena no ka mea e pena ana i ke kal@ kii i ko makou wa malaila, me he mea ia nana no lakou a pau i pena aku.
HALE KUAI MEA ULU HOI;-Ua ike makou, ua lawelawe ae kakahi mau keiki Hawaii o kakou ma ke kuai ana i na mea ulu o kakou nei; e like me he @, ipu aimaka pai-ai a me na mea kupono e ae e loaa aku ana ia laua Eia ko laua hale kuai mea ai, ma ka aoao akao o ke alanui Maunakea.
HANA HOU IA.-Ua hana hou ia iho nei ke kuna “Pauahi,” a ua makaukau no ka holo hou aku i Hilo. Ua weheia kona kia mua a me ka laau ihu no ke poloke ana ma kela holo mua ana iho nei, a ua hanaia na mea hou e pani ai i na mea i poino. Pela no hoi ke kuna “Kate Lee,” ua hana hou ia kona laau ihu, a ua loihi aku i kupono na pea ihu elua e like me ko “Pauahi,” E hoohewahewa ana paha ko Hilo poe ke hoea aku laua nei.
KA MOKUAHI "IDAHO."-Haalele ka moku mahu “Idaho” Kapena R. S. Floyd, ia Honolulu nei i ka Poaono la 30 o Iulai hora 5 me 35 minute o ke ahiahi, a ku ma Kapalakiko i ka Poaha Iulai la 15 hora 6 o ke ahiahi. I ka hoi ana mai nei, haalele ia Kapalakiko Iulai 22 hora 4 me 15 minute, ku ma Honolulu nei Aug, 1 hora 6 me 15 minute o ke ahiahi la Sabati.
NA AHAAINA MA KA LA 31 O IULAI Na.-I ko makou hoomaopopo ana ma keia la, aole no i hoomolowa na puuwai Hawaii aloha aina, i ka hapai ana i mau lanai ahaaina ma ka la maluna ae. Ua lohe mai makou, ua malama ae kekahi Hui Opiopio, no lakou ka huina i hiki aku i ke kanakolu kumamalua, i keia la maluna, i la kulaia no lakou, e like me ka hoomanao mau ia ana i na kau a me na wa i hala e aku. Ua nui ke poe e ae i hele aku e makemake e hui pu me keia poe, aka, no ka haiki loa o ka manawa, ua paa e ka puka . Maloko o ka Hale Hotele o ka poe pake ma Alanui Hotele, ka hale ahaaina a lakou i malama ai. Ma ka Hale Humuhumu Lole hoi o Keoni Aileta, ua malama ae ka poe humuhumu i ahaaina. Ma Maunakiekie hoi, ua malama ae ka poe himeni o laila i ahaaina, a pela no ma na wahi e ae, ua malamaia no he mau ahaaina . O na hae o na pahu hae aupuni, ua papaia aole e kau. Ua puka ae hoi ka Puali Kaua Lio i ke kakahiaka o ua la nei, e malama i ko lakou la o ka hookumuia ana.
NA PA AINA I KUDALAIA.-Ma ka Poalua iho nei, la 3 o keia malama, i kulike ai me ka olelo hoolaha kudala a ka Lunahooponopono Waiwai o Jas. Currie i make, pela no i hookoia ai. Eia malalo iho nei na pa aina me ko lakou mau helu, i kuai kudalaia aku e na Luna Kudala Waila a me Bato:
PA AINA HELU 1, oia ka pa aina a Poikeke i noho mua iho nei, ma alanui Moi, ua lilo aku ia J. Renton, no na dala $1,600.
PA AINA HELU 2, oia ka pa mauka iho o ka Hale lole pipi o Keoni Miki, ma alanui Moi, e pili aku ana i ka uapo o Haaliliamanu, ua lilo ia M.B. Sylveira no na dala he $650.
PA AINA HELU 1, ma alanui Maunakea, oia ka pa Hale o Kupa mamua, ua lilo aku ia Kalalawalu wahine no na dala $1,325.
PA AINA HELU 2, ma alanui Maunakea, e nohoia nei e na pake hoolimalima ma ke ano hale paina no na haole, ua lilo aku ia Kalalawalu no na dala $890.
PA AINA HELU 3, ma alanui Maunakea, oia ka pa e noho hoolimalimaia nei e ka wahine a Mr. Warren, ua lilo aku ia J. Love no na dala $800.
PA AINA HELU 1, ma alanui Hotele, oia ka pa e noho hoolimalimaia nei e Kalaka humu kamaa, ua lilo ia Kauka A. C. Buffum no na dala $605.
PA AINA HELU 2, ma alanui Hotele, oia ka pa makai iho o kahi o Kalaka Humu kamaa, ua lilo ia William Brash no $705.
PA AINA HELU 3, ma alanui Moi, oia ka pa ma ka hikini o na huina o na alanui Moi a me Alakea, ua lilo Joe Hoar no $680.
KE KII O KE KEIKI ALII . -Aia ma ka Hale Pai kii o Kani (J.W. King) ke kii hooieie-aka o ke Keiki Alii Alfred ke Duke o Edineboro. O ka poe makemake a pau, e naue ae no malaila me kahi kumukuai haahaa.
NO KAPALAKIKO.-Ma ka hora 4 P.M. o keia la e haalele iho ai ka “Idaho” ia Honolulu nei, a holo aku i Hapalakiko.
He mau la makani aku nei, ka Poalua me ka Poakolu o keia pule no, ke hele la a ku ka e-a o ka lepo: hopipipi na maka i ka ua mea o ka lepo me ka makani.
O ke kialua Onward i hoi nele mai nei i keia mau la aku nei no ka aila ole, ua holo aku nei i ke o ia malalo o ka hookele ana a ke kapena hou Nokana. (Norton) he kapena i maa ina ia oihana no na makahiki he kanakolu a oi ae; a e ku aku ana ma kekahi o na mokupuni o Maikonisia. Maluna o laila i hooili ia aku nei kakahi mau puolo nupepa no kao kakou mau misionari malaila.
Ma ka Poalua. Iulai 27, Lat. 2S degere 29 minute Akau, Loa. 137 degere 45 minute Komohana. Kamailio aku ka moku kaua Kameleona i ka Idaho, he 49 na la mai Panama mai e holo ana i Vanekoua.
HANAU MA KA MOANA.-I ka mokuahi “Idaho” e holo mai ana ma ka moana, hanau iho la kekahi wahine haole i ke kaikamahine, ma ka Poalima aku nei i hala o kela pule; ma ka Lat. 24 degere 55 minute Akau Loo. 117 degere me 5 minute Komohana kona wahi i hanau ai, a o kona inoa i kapaia ai o “Idaho”
Ma ke ahiahi Poakolu aku nei, ua pii loa ke kai o kekahi mau wahi kanaka Hawaii, he inu i ka wai hoopupule ke kumu o ka halakau loa o kekahi, a o kekahi hoi, he noho maikai wale no. He hana loaa no na o ka hakaka pau ae na au ka hai, iaha la ka mea e loaa aku ai kahi ola.
KA HOLO ANA O KE DUKE O EDINEBORO.-Mahope iho o ka hora umi o ke kakahiaka Poakahi iho nei, ua holo pu ae ka Moi me ke Keiki Alii maluna o ke kaa Moi, a hiki ma ka uapo makai iho o ka hale mahoe malaila, ua lele mai la ke Keiki Alii i lalo o ke kaa, a ua lele pu mai no hoi ka Moi. I ka akoakoa ana mai hoi o na maka aloha i ua Keiki Alii la, ua haawi hope aku ke Keiki Alii i ka Moi ma ka lulu lima ana. Mahope o kekahi mau huaolelo hope o ke kamailio ana, ua kunewa aku la ke Keiki Alii e iho aku i ke alapii a kau aku i ka waapa. Iaia @ae i hoomaka aku ai e iho, ua hele aluka mai la na makaainana e hoolei maluna iho o ka ai, ke poo a me na poohiwi alii, i na lei o kela a me keia ano. Ua ku malia ke Keiki Alii a hiki i ka wa i hele ai a nuanua loa kona ai i na lei. O ka nui aku o na lei i makanaia ai, ua haawiia aku i na kauwa a me ka punahele a ua Keiki Alii la. Kau aku la ke Keiki Alii, a kau pu aku la no hoi kona mau ukali, a paneeia aku la ka waapa, a holo aku la. Ma ka hora 11, ua ikeia aku na pea o ka moku e hele ana a iho ma o a maanei, me he mea la, e kuu pau ana i kona kahiko no keia la, a holo loa aku la ma ke ala moana, e hiki aku ai i Iokohama ma Iapana. O na alii o ka aina nei i hele ae e ike i kana holo ana, ka Moiwahine Emma, Keelikolani, ke Kiaaina o Oahu, ka Puuku o ka Moi a me kekahi mau alii hanau e iho o ka aina nei.
No Iosepa Nawahi.
Iloko o nei mau pule i hala iho nei, ua nui ka walaau ana mawena o na lala o ke Komite Hoike o na Kula Aupuni a me Iosepa Nawahi, i ka mea a Ke au Okoa i mahalo nui ai, no ka ike, akamai, naauao, hohonu, alele o Hilo mai, ka mea hoikeike akaakamai, ka mea hooio io maoli no, hoopukapuka akamai io maoli no, a ano oiaio maoli no. Ina o kona ano maoli no ia, a ina o kona ake nui no ia, o ka ike ia mai e ka lehulehu a mahaloia mai, heaha la ka mea o ke kaeko ana, oiai he mea maikai ka mahaloia i ka ike, akamai. Iaia e ku ana imua o ka lohulehu, a hooniole i na haumana; aole anei i komo ka manao hooio a me ka lana ana ae e mahalo ia mai ana ia? E ka poe hea? Me he mea la oia no ka Ke Au Okoa i olelo ai nona.
Ua hoopuka ae o ua o J. Nawahi o ka hewa pakahi o na Komite, a maloko o ia hoopuka ana, ua komo pu iho kekahi lala o ia Komite iloko o ka hoahewa pu ia. Ua laweia ae kekahi o ka ua Komite nei hana imua o na haumana a me na kumu i hewa; a he hewa iho la ka ia, a he hemahema iho la ka ia, me ke kuahaua ana i ka lehulehu, he loaa e ka keia Komite. Ua lawe ae o J. Nawahi ia mea, i mea e hoinoia mai ai e ka lehulehu a ili aku maluna ona ka mahaloia-Ma nei mea i maopopo loa ai, he wahi kanaka puni mahaloia o J. Nawahi, a ua ku no e like me ka “Ke Au Okoa” i olelo ai, “he hooio ano ike.” Oiai aohe hewa i hana ia, aole no hoi i hoole ia ka pono a ka haumana, aole loa; me ka ike lea no o kekahi poe, aohe i hooleia ka ka haumana hana, eia ka e imi wale ae ana ia i mea e hewa ai. Nolaila, i maopopo loa ai, he ano hoikeike o Nawahi iaia iho, e hoole ana i kekahi, e hoino ana i kekahi, e hoahewa ana hoi i ike ia ae ai oia. Hoike loa mai kana hana i kona ano. E pono e wehwehe aku imua o ka lehulehu, i ike pono mai, ua imi hewa wale o Nawahi ia’u, i loaa iaia ka mahaloia.
Aia a nana aku oukou ma ka aoao hope loa o ka Helunaau, a ma ka ninau hope loa e ike auanei oukou, ua kaawale loa ke kau ana o ke 1, a ua kaawale loa aku ka 1/2. I ka wa i hana ai ka haumana e like me kana i hana ai a loaa. ua hoopono no ao i kana loaa; a ma ko’u ano Komite, ua ike iho ao i ke ano hemahema o ka buke, a nolaila wau i olelo ai i maopopo ai ka manao o ka haumana; a penei kuu ninau ana: “He iwilei 1 anei. ½ ka palahalaha?” Pane mai ka haumana. “Aole. he iwilei 1 a me ka ½ ka palahalaha. Olelo hou au. “Aole anei e pono ke heluhelu penei, he iwilei 1 ½ ka palahalaha.” Olelo mai kekahi kumu, “ina pela, alaila, e koma ma ka akau o ke 1.”. O ka pau no ia o ko’u manao. ua ike no au, ua pono no ka olelo ana, he iwilei 1 a me ka ½ oia ka palahalaha. aka, no kuu ike no hou ha mea mau ke kau pu ana o ka pua okoa a me ka hakina ma na hikina hui a pau, nolaila ao i hooniele ai ma ko’u ano Komite, he wahi no e pani aku ai e hewa ai ua poe kumu la a me na haumana, oia hoi keia, “ma na hakina hoi, e hoi pu ke kau ana o ka puu okoa me ka hakina." Aole nae au i olelo aku pela, aole au i ike i ka hoopukapuka akamai i mea e mahaloia mai ai. Na ka mea i nele i ka mahaloia e ake nui aku i ka mahalo ana. Aole ao i makapehu no ka mahalo ana e hooikaika aku ai i loaa kahi mahaloia mai. Ua ike iho no au, ua lawa no au ia mea, ua imi muaia ua loaa. Noho malie iho no, a na J. Nawahi no a me kona hoa hui e hooikaika aku i loaa iki mai kau wahi mahaloia. He mea hilahila ke kii ana aku i ka mahaloia, he pii ke ano oia, waiho malie a na ka mahalo e kii mai, aole o ke ake mahaloia. Ua ku na ka Nawahi hana i ka hoino ana, a e aho no me ia ike ia oe. Mai pono loa, ina ua hewa io, a ina he loaa io ka’u i olelo ai no ua ninau Helunaau la, aka, he hooponopono wale ana no ka’u. He mea aloha no nae ka ike ana aku i ke kanaka opiopio e naku mai ana i kahi o ka pono, e hanu ana ma o a maanei i loaa kahi o ka mahaloia. Aohe hooikaika ana a ka mea i loaa, a o ka ka hune no o ka anunu, o kela o keia, aia ka pono o ka piha aku. Aloha maoli.
He mea hoakaka ka’u e waiho aku imua o na Kumukula, na haumana a me ka lehulehu. Oiai iloko iho nei o na hoike o na Kulu Aupuni, ua ala kekahi hoopaapaa mawaena o ua o Iosepa Nawahi a me Kahaumanu, no kekahi ninau kumupaailiono, penei: “E unuhi i ke kumupaailiono o 1728.” Penei ka ka haumana kau ana. 3V1728( Hoole o J. Nawahi i ke kaha hoailona Kumu; a penei kana e kau ai, 172 8( Ninau aku la o J. Nawahi, penei, “No ke aha ka mea i kau ia ai ke kaha kumu?” Olelo mai la ka haumana i mea e akaka ai, e unuhiia ana ke kumu. Olelo aku la na kanaka naauao nei, “ina pela 3V1728( alaila, e unuhiia’i a ke Kumupaaniliona.” Hu ka aka iaia nei. Ia wa i kue ikaika mai ai o Kahaumanu. A no ko’u ike ana, he mea pohihihhi loa imua o Nawahi, ka haumana a me Kahaumanu, nolaila, ninau ai au i ka haumana penei, “Ina ha kanaka malihini a komo mai e kau ana kela mau hua 1728( heaha la kona manao? E maopopo no anei iaia?” Pane mai no o Nawahi, “Ina he kauaka i maa, alaila, e maopopo loa no iaia.” A hoomaka koke no ka hoopaapaa ana me Kahaumanu. Ua hoole loa o Nawahi, i ke kau ana i ka hoailona kumu kaha. Penei kana e kau ai ma ka papa, e kiko no i na hua me kahi apo a pau ae la no. Pela ka e kau ai ma ka papa eleele. Ea, keu keia o ke alakai makapo. Pehea la kona manao, ina e kauia ma ka papa keia mau hoa 27( e aha ia’na la? Maopopo anei? Aole, malia olelo oia he unuhi kumukaha; a olelo kahi he unuhi paailiono. Ua olelo kela, ua moakaka no i na kiko a me kahi apo ma ka akau. Hele pela; pehea kela 27( e aha ia ana? Ua olelo no kela, penei e kau ai3V1728 = a i ole, penei, 1728( e like me ko ka buke, pela ka e kau ai ma ka papa eleele. He pono kela 3V1728= a o ke ino loa o kela 1728( aohe maopopo. Aole na na kiko i hoike mai i ke ano o ke kumu, aole no hoi na kela wahi apo, aole loa no; aole no hoi na ka =. Aole buke i olelo mai, na ke kiko e hoike mai ke ano o ke kumu e unuhi ai, aole no hoi na ke apo me ka =.
Ua lawe mai ka haumana a me kana kumu nana i ao i kekahi mau ike o na puke e, a o ka’u ia i mahalo loa ai; mai hoopili oukou e like me ka nei kanaka e hoopihihihi ana, o ka hoole no i ka hoailona V_ Aole no au i ike i ka hewa o ke kau ana penei 3V1728( malie o ko kakou manao no like no ia. Ke hoahewa nei nae o Nawahhi i ka oukou hana ana pela. E noi ne kakou e hoike mai i ke kumu. E noi pu kakou e hoike mai i ke kumu i pono ai ke kau ana o Nawahi, penei;-1728 (
A pehea la keia 27( a me 6i( a me 125(?
Kekahi o na Komite,
Davida Malo.
Aia ma ke aupuni Ripubalika nui o Amerika Huipuia ua oi aku mamua o eha miliona poe haole Geremania e noho nei maluna iho o kela aina momona.
O ka uku e loaa mai ai ka laikini i ka hale piliwaiwai ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, he elima tausani dala. Ke makemake nei ka poe imi waiwai ole ma kela ano, e noho nei ma Hawaii, e kauia kekahi kanawai o ia ano ma ia uku kiekie, i akaka ae ai ka poe Hawaii a haole o ia ano e miki mai ana i ka laikini o ia ano.
Ia Generala Kalani i noho aenei ma ke poo oihana aupuni, ua hookohu aku oia he hookai tausani mau luna aupuni.
Ua ikeia ma kekahi o na mokupuni o ka Pakipika nei, he lua pele e a ikaika ana. O ke halulu o ka lua o kahi a ka pele e a ana, he mea makau no ia ke lohe aku, a he kau hoi ka weliweli.
Ua haalele o David Malo i ke kahua
A LAKOU I KUKULU AI.
Ma ka David Malo kakau manao ana, ua hoike mai oia i kona pee ana ae, a holo aku, me ka manao e haalele i kona kahua kaua. O keia pee ana. a holo ana aku mai kona kahua kaua ae. he mea no ia e hoike mai ana, ua nele loa ia i na koo e paa ai kona aoao: a ina na nele oia a na koo e paa ai kona aoao, alaila ha mea maopopo e pio ana oia.
O ke kahua kaua a oukou i kukulu ai ma ke “Au Okoa”: a i haalele hoi e oe e D. Malo. eia no ia:-”Na Joseph Nawahi i kakau kela hoike e pili ana i ke Komite.” E pono ia oe D. Malo e nana pono i ua pepa la, i ike ai oe, aia wale no maluna o’u, na manao hoino apau i olelo ia ma ua kakau manao ana la; me he mea la, ua manao oukou, owau ka mea nana i kakau ia mea; aka, ma ko oukou huli ana mahope iho, loaa iho la, aole owau ka mea nana i kakau; nolaila, o kou kuhihewa e D. Malo, a me kou kapilipili wale mai na’u, he mea no ia e hoike mai ana ua haole oe, mai kou kahua kaua mai. a he pio oe nau.
E ia hoi, ma ka hoomaka ana o kona kukulu manao, ua loaa iho la, he manao makanahelehele loa kona manao mua, penei;-“I loko o keia pule i hala iho nei, ua nui ka walaau ana, mawaena o na lala o ke Komite. Hoike kula o na kula Aupuni, a me Jos. Nawahi.”
E ia ka ninau ia oe D. Malo-Ma ka hora ehia o ka poahia o ua mau pule la, ka walaau ana o na lala apau o ke Komite me Jos. Nawahi? A mahea kahi i walaau ai lakou? He mea haohao loa ia “o ka walaau ana”;-Me he mea la o oe wale aku la no kai walaau;-O ka walaau, he hana ia na ka poe ano hihiu, nolaila i kapaia ai ua manao mua la ou, “he manao makanahelehele.” Aole au i manao, he walaau ka hoopuka manao ana o kakou ma na Nupepa, manao au he hana hamumumu ole ia, he ano malie loa.
Ke pane hou mai la oe penei:-”Ka mea a ke “Au Okoa” i mahalo nui ai; no ka ike, ke akamai, naauao hohonu. E lele o Hilo mai, ka mea hoikeike akamai, ka mea hooio io maoli no, hoopukapuka akamai maoli no.”
E ke hoa e-ke neenee loa ae la oe e komo iloko o ka pilikia, oiai aohe ou kahua e ku ai ou mau wawae.
Eia ka ninau e kupilikii loa ai oe e D. Malo;-:Na Jos. Nawahi anei na olelo homo mua?”-He mea pono e hai mai oe i ka haina oiaio o kuu ninau; mai holo oe a pee aku mai keia ninau aku.
Eia mai kekahi hoohalike e ike ai oe e D. Malo i kou kupilikii, a me kou nele maoli no. E hoailona ia N.K.-Nupepa Kuokoa; J.N.-Jos Nawahi; D.M. David Malo.
O.N.K. kai hoopuka i kekahi mea e pili ana ia D. M., nolaila, pii hoi kahi kai o ua D. M., nei, hele aku oia e nuku me ke pahenehene wale ia J. N.-me ka ninau ole nana i hoopuka kela mea. Eia ka ninau malaila, Owai ka mea o laua i hewa, o J. Nawahi anei, a o D. Malo paha? O D. Malo no ka mea hewa; he kuhiwale aku na J. Nawahi i hoopuka ia mea.
Pela no oe e David Malo lele hewa, me ka ninau ole mamua; ua nele oe i ke kahua ole e kukulu ai i kou mau manao; aia malaila kou kupilikii loa ana iho.
Eia hou, ke uhiuhi kaunaoa mai la oe penei: "I na o kona ano maoli no ia, a o kona ake nui maoli no ia, o ka ike ia mai e ka lehulehu, a mahaloia mai; heahala ka mea o ke kaeko ana, oiai he mea maikai ka mahalo ia mai i ka ike, akamai a pela aku?"
Eia ka'u pane malaila ia oe:-He hookamani kela mau olelo a pau ma ke Au Okoa, a he henehene hoi, me ka hoino loa ia'u. Ina ua mahalo oe ia hoopuka ana pela, (Elele hohonu mai Hilo mai-Elele akamai o ke "Kuokoa-Hooio-Ninau hupo, a pela aku) alaila, mai keeo oe, a mai hilahila hoi, ke kapaia aku oe,-He Elele hohonu no Manoa. Elele akamai loa o ke "au Okoa; Hookele akamai o Idaho; Lutanela 1 o Galatea; He Wiliki hoi no kahi waapa mokuahi, a pela aku; no ka mea, he mahalo ia wahi au; a ia'u hoi, he henehene ia me ka hoino maoli. Manao au, he hupo loa oe, no kou parau ana mai nei, he mahalo ke ano nui o kela mau manao i hoopuka ma ua Au Okoa la.
Eia no hoi; aole mea iloko o ke anaina ia wa i ku mai a olelo, "he hooio oe. a he hooakamai, a pela aku; aole loa-o Davida Malo ma wale no paha ka i manao pela; ko ka enemi mau no he hoino.
Eia hou; ma ka ninau 153 o ka mokuna 15 o ka Helunaau, ua pane mai oe, "i hooniele wale aku no oe." Nani ko maalea i ka imi i wahi nou e puka ae ai; aole e puka ae; o loko no na o ka lua noho iho; ua kupilikii oe, a nolaila ie e pinana ae la, me ka manao e puka mawaho ae o ua ninau la, au i hoole maoli ai imua o ka lehulehu.
Eia kau pane mua no ua ninau la, mahope iho o ka loaa ana: "Manao au, aole ia o ka loaa o kela ninau, no ka mea, aole pela ke ano o keia ninau;" a pela aku kou wehewehe ana, e like me ka'u hoopuka ai mamua.
He ninau anei ia ou? Aole loa. He hai maoli ae no ia nou i kau mea maoli no i manao ai; a no kou hilahila ke ae maoli ae, nolaila, nihi mai la oe i puka ae.
Ke hoike mai nei ua o D. Malo;-"Ua lawa no ka ia i ka mahaloia mai; ua imi mua no ka a ua loaa; na ka mea ka i nele e imi aku." E na hoa, ke ike pu mai la no kakou i ke kaena maoli no o ua D. Malo nei; he mea maopopo no, o kona manao nui no ia o ka mahaloia mai. Owai la ka poe nana ia i mahalo aku? Mahea la kahi ana i imi aku a loaa ua poe la? Ehia la mau tausani o ia po, i lawa ai kona mahaloia? He mau ninau pono ia au e wehewehe iho ai, oiai noho o makea makemake e kaena i ka mahaloia e like me oe.
Eia hou: ke hoopunipuni aku nei o Davida Malo, ua haole ka wau i ka hoailona kumukaha. Wahi a wai? Owai ka poe i lohe, ua hoele au i ka hoailona kumukaha? Hoikeia mai na inoa. Mahea la kou mau pepeiao: i kuu wa e wehewehe ana?
E hoolohe pono mai oe e D. Malo, oiai o ke kolu keia o ka'u olelo ana aku ia oe. ka i nea ua hoopaa oe, eia ka kau he wahahee aku, "ua hoole au." Ua olelo au, ua huikau kela mau mea elua, ola hoi ka hoailona kumukaha a me ke kaha ano @ (apo huli iwaho), iloko o keia ninau.
Penei ke ninau:-Heaha ke kumupaailiono o 1728?
Eia ka hana a oukou; 3V1728(12. Ninau au i ka haumana. Heaha ke kumu o ka hookaawale ana i ekolu huahelu pale iho ana? "Pela mai ke kanawai," wahi a ka haumana. Malia paha pela like no ka oukou e D. Malo ma ea? Eia ka'u malaila; ekolu mau puu-helu like i hoonui pu ia, i loaa ai kela paailiono 1728, a ola ke kumu i maheleia'i pela. A ina elua mau puuhuahelu i hoonui ia, alaila mahele no i elua hua ma ka apana, a ina elima puu-helu i hoonui pu ia, alaila, e mahele no i ka huina hoonui i na apana hua palima, a pela aku no.
Ninau hou au; Heaha kela 3 ae kau mai la maluna iho o ka hoailon kumu kaha? "He heluna., wahi a ka haumana. Pela no anei ka oukou e D. Malo ma? Ae, pela no, no ka mea, ua hoapono oe i ka ka haumana hana ana mai. Eia ka'u malaila, he hooilonapapa kela 3, aole ia he heluna. A ina pela alaila, e maopopo auanei, he poe alakai makapo ua o D. Malo ma, no ka mea ke hoapono mai nei lakou i ke kapa ana mai a ka haumana i kela 3, he heluna, oiai o ka pololei maoli, he hoailonapapa ia 3.
Ma ko kakou Hainahelu, (maoli) ua hoikeia mai ka hana e loaa ai ke kumupaailiono, penei, 1728(12; a ma ka Arimata (haole hoi) a Eaton paha, penei no i hoakaka ia, 3V1728=12.
Ua ike oe, ua moakaka loa kela mau hoike ana; no keaha ua hoohuikau ae oukou penei; 3V1728(12?
Ina e hoonui oe i ka 12 me ka S; aole anei oe e kakau penei: 12 8 96 a i ole ia penei hoi: 12X8=96? Oia ke alanui oiaio. Aka, ina oe e kakau penei: 12X4 96 alaila, e maopopo no, he hawawa kau hana ana pela. Manao anei oe, he pono e komo like kela mau ano hoonui i ka manawa hookahi? Ina ae mai oe pela kau hoonui ana, alaila, he mea maopopo loa, o kau ao aua'ku la no ia ma Punahou; he hoonui i maa ole ia makou. A pela no, o ke ano iho la no ia o kau imi kumupaailiono ana, he hoohuikau wale.
Eia ka ninau ia oe e D. Malo. Ua hemahema anei ka hana ana penei: 1728(12? a heaha hoi ka hemahema o keia 3V1728=12? Ina ua ike oe i ka hemahema o keia mau mea, alaila, he pono loa ia oe e hoopuka ae i olelo hoolaha ma na nupepa haole a kanaka hoi, me ka hoike aku, ua hemahema ka oukou hana ana pela e na haole, a eia mai ka pono loa o ka'u penei: 3V1728(12.
Ke halakau hou ae la no oe, me ka olelo iho; ina penei wale iho la no e kau ai; 27(;64(; 125(; me ka hoailona kumukaha ole, alaila, aole e maopopo i na mea a pau e nana mai ana e imi ia ana kona kumu.
Eia ka ninau malaila. Ina paha he poe Manihiti ke nana mai ana i kau wa e hana ana, oiai nae, ua kau ae la oe i ua hoailona kumukaha nei, maluna o 1728; e hoomaopopo anei lakou e imi ana oe i ke kumupaaoliona o 1728? Ke manao nei au, aole loa o lakou hoomaopopo iki ia mea. Nolaila, o kou hilinai ana ma keia pane au, ua like loa ia me ke kanaka e pinana ana maluna o ka lala maloo, i ka haki ana maio ua lala maloo la, haule oe ilalo i kahawai pepe ou mau wahi iwi, pulu na wahi kapa, he uwe ka hope i ka eha. Aloha auanei.
Joseph Nawahi.
[Ke manao nei ka nupepa Kuokoa, ua lawa ae la ka paio ana o J.N., a me D. M. Ua ike ia ke akamai o na aoao a elua, a ua hoopanee ka paio hou ana a i kela makahiki paha. L.H.]
OLELO PAPA!
KE PAPAIA aku nei na ano kanaka a pau, na mea holoholona a me na mea man o kuu kuleana @ ma K@@@ Kona Hema. Hawaii nana ka inoa PUEO. O na kanaka a me ka poe waiwai e kue ana i keia, e hoopiliia lakou ma ke Kanawai. Ua hoonoho aku au ia Halana, i Luna @@@@ malaila. UMAUMA.
Honolulu, Iulai 31, 1868. 400 2ts
OLELO HOOLAHA.
O NA MEA KULEANA a pau maloko o ka waiwai o MANOA (w), ka mea i make no Waiohinu, Kao, Hawai, ke noi aku nei maua, e @ mai i ko lakou mau ko@ ana @ maua, na mea nana @ iho, maloko o @ mai keia ia aku, o @ ia oukou.
ULUMEALANI.
KAPEA.
400 3t Na Lunahooponono o ka waiwai o Manoa.
OLELO HOOLAHA.
OWAU o ka mea @ ka papa aku @ na kanaka @ aole e ku @ kekala @ Wailua-@ a hiki i Wailua-kai. Aole hoi e kuai me @ haole a poke paha.
Wailua-uka, Iulai 17, 1@69. (@) PUAPUA.
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA ua lilo ia mana ka waiwai a p@ ma ka Halekuai o TIN-KAM na Waohinu. Kau, Hawaii, nolaila e mao ana no kela Halekuai me ko maua @@@@. Eia nae, aole mua e hookaa i na aie a TIN-KAM
Iulai 1, 186@ KIULANA & Kaikaina
NA LAAU LAPAAU
A DR. JAYNE.
OIA NA
LAAU KUNU,
LAAU HOOPAU NAIO ME NA KOE
LAAU HOOPAA HI,
LAAU HOOMAEMAE KOKO
LAAU HAMO-PENIKILA,
HU'ALE OLA.
AIA MA KAHI O
KAKELE me KUKE,
Honolulu, @
S. B. DOLE.
LOIO.
K@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
J. D. HALAI,
LOIO.
K@ Honolulu @
HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE.
@ HALEKUAI @ a me ka HALEKUAI MEA AI @ KII H. L. KEIKI @
@
Kuai @ KII H.L KEIKI CHASE
@
KA HALE PAI KII
1858. J. W. KING 1869,
KINI PAI KII
HONOLULU.
EIA NO MALUNA O KA HALE PAI "KU-OKOA" e pili ana ma ka @
Kale N Spencer @
C. N. SPENCER MA
NA KOMISINA KALEPA.
E LOAA MAI ANA NOIA MAI ANA MEA @
HALE HUMUHUMU LOLE !!
K K @ AHA AKU NEI KA MEA NONA KA INOA @ Hale Humuhumu @
M. BENFIELD (BENEFILA),
MEA HANA KAA A AMARA HOI.
UA MAKAUKAU AU E HANA I NA @
REMOVAL
THE UNDERSIGNED @ FULLY @
REMOVED TO KING STREET.
Two @ Castle & @ will continue @ the business @
Building & Repairing alL kinds of Wagons
CARRIAGES @
Orders @. Charges @ rate. @ M KENFIELD
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA @ MAKANA kou @ Hawaiiana kuu hope. TIN KAM
@
Wanted to Complete Files.
POLYNESIAN-
Nov. 2 and 15, Vol. 4, 1847.
" 3, 4 and 5, Vol. 5, 1848.
" 16, Vol. 6, 1849.
" 42, Vol. 7, 1850
" 2, 49 and 52, Vol. 5, 1852
" 2, 25 50 and 54, Vol. 10, 1855
" 2, 3, 4 and 5, Vol. 12, 1859
" 1, 3, 4, 8, 33, 34, 37, 15, 16, 18, 42, 52
COMMERCIAL ADVERTISER.
Nov. 35 and 42, Vol. 2, 1858.
" 4, 52,14, 22, 23, 24, 25, 39 to 52 @, Vol. 3, 1854.
" 14 and 24, Vol. 4, 1859 and '60.
" 20, Vol. 6, 1862
" 46 to 52 inclusive, Vol. 8, 1864.
" 1, Vol. 9, 1864
" 5, 27 to 52 inclusive Vol. 10, 1865
FRIENDS WILL GREATLY OBLIGE IF THEY CAN supply the @ to complete @ Library of the Hawaiian board L. H. @
KE KAUNU
ANA KANAKA!
KA MAKEPONO OA NA MAKEPONO
LAUNA OLE!
I NA KEIKI LALAWAI A ME NA KAIKAMAHINE
PAPALINA NOHENOHEA O KA UA KUKALA
HALE O HONOLULU NEI, A ME NA
MOKUPUNI A PAU O KO HA-
WAII NEI PAI AINA.
KE KAHEA AKU NEI AU IA OUKOU A @ Hale Kuai Lo@, ma ke kila o ALANUI NUUANU A ME MAKINA, ma Honolulu nei, a na ka la Ewa no o KUNAUU "ana aku @ me ka ma@ no maloku, a e nanam a e wae ia na mea a ke @ puuwai e @ ai, a nana no e mouluanan ia @ na olelo palupalu, no ka mea, he @ hilo maoli ia no @ a mau nana maka @ ia la. C. DRENIG, @
HALEKUAI HOU!
E KUKULU ANA KA MEA NONA KA
inoa @ no, i Halekuaai ma
KEOPUKA, KONA HEMA, HAWAII.
E kuai makepono ka ana no hoi oia i kona @ waiwai o kela ano kela ano i a - kuu mai no hoi @ i na KOFE ma ke kumakuai kiekie, ina ma ke dala a ma ka lole @ niu ai.
@ HENELE KUPA.
HALEKUAI LOLE O NA
WAHINE!
UA NEE AENEI O Mrs. McDOUGALL i ka Halekuai Lole @ C. F. Puluka, Helu 38. Alanui Pepa, ma keia wahi aku o ka la kuai papa o Loi @. Ma @ e @ ai oia e @ ana i ka hana lele @ a
me na kolok ma na ano a pau. O na wahine a pau e noho ana ma kahi mamao aku, e hanaia no ko lakou mau lele a e hooma@ ma ke ano hou @ mai ke ana. @ ku @,hoohe@ houhou @ ia ma na ano a paa. O na kauoha a pau mai na @ e mai, e hookola no me ka @ ana aku me ka hikiwawe. ma na ku ana mai hoi o na mokuahi a pau, e loaa mai @ na mea hoonani papale o na @ wahine a me na @ me na @.
KAUKA MAKALU.
AIA MAKA HALE PAI KII O KEIKI
CHASE, ma @ a pau, @ me ka @. Ua @ Hale ke K@ KAUKA MAKALU @ Kauka @
Iune 26, 1869 @
HALE MU!
HALE KUAI MEA AI!
HE OLUOLU LOA KE KUAI ANA O NA mea ai ma ehia hale oukou e na makamaka He wa@ a paa
RAIKI no Waimea, Kauai mai,
PALAOA maikai loa,
KAMANO io ula no Keomolewa mai BIPI uahi no Kaleponi mai,
KOPA keokeo-KOPA ulaula,
AHA Honua! AILA Kohola,
KOPE-PAAKAI.
AI no na Lio me na Moa
Na mea ono he nui wale o kela ano keia ano
PIA NO HAWAII MAI,
PIA AI-
A he nui loa no na mea ai maikai e ae.
Nolaila la @, e na makamaka, e hele mai no me kahi @ e ike maka no oukou i keia mau mea i @ la maluua.
Me ka mahalo,
I. BATALETA
370 @