Ka Nupepa Kuokoa, Volume VIII, Number 48, 27 November 1869 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

BUKE VIII. HELU 18.

KA NUPEPA KUOKOA.

HONOLULU, NOVEMABA 23, 1869.

NA HELU A PAU 417.

 

@

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he Unikumalua!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

@

 

 

"KA NUPEPA KUOKOA."

In published in Honolulu

EVERY SATURDAY.

$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

 

@

L. H. QULICK

For the Publi@@ers

@

 

Ka Nupepa Kuokoa.

NA HUNAHUNA

NO KA

MOOLELO HAWAII.

 

Na waiwai lona ma ia launa hewa ana.

            Aole no i manaoia, na hewa ia launa ana, na hewa ia launa ana, no ka mea, aole naauao oia wa, nolaila, na oluolu na kane a ia mea me kane a men makua paha, he ponoe launa lakou me na haole, me ko lakou ike ole nae, he pilikia ka hope a ia hana ana.  A no keia men, ua lana nui ka manao o na kane a me na makua no ka lole, aniani, upa kanikani (pahi) a me ke kakuki hoi i mea makua lawaia, a pela no hoi na kui i loaa mai a lakou la mani.  ua ike ia na wahine a kekahi poe, e aahuana i ua palule lole kane, a e papale ana i na papale hiwa ma ko lakou mau poo.  O na wahine nae a na haole i noho kamaaia ka nui, no ka mea, ua manao lakou, ua kupono ia mau kahiko ia lakou.  O ka naaupo wale no ke kumu o ia hana anu pela; a o ka hopund olelo kupono nae hoi o ia hana ana "Heaha auanei ka hewa o ia, he pono no pahu i ka loaa mai."

            Me he la no hoi, oia ke kumu manao paa iwaena o na mea a pau o ia wa.  A no keia mea kakou e olelo nei, "He pono i ka lona mai," ua ane ane pela io no paha, no ka mea ua oleloia, u hooili mai o Kaoanaeha a Kaliko ia Keliimaikai, he mau apa lole kua kihi keokeo elua a ekolu paha, he ulaula eleele mai Hawaii mai, me na huaolelo ma ka waha o ka mea nana i lawe mai ia mau mea, i ka i ana mai, "I aloha mai nei ko kaikamahine ia oe."  Wahi hoi a Keliimaikai, "Owai ia kaikamaeine a'u?"  I mai hoi ka elele, "O Kaoanaeha." Pane mai o Keliimaikai, "Aole paha na'u ia kaikamahine." A oiai o Kalanihelemaiiluna, (Kaehupaki) ia manawa a me na'lii e ae i ike ana ia mau apa lole.  Pane ae nae o Kalanihele maiiluna, "Ua kaikamahine ia na kakou, ke loaa mai nei na apa lole ma ko kakou alo, no laila, o ka haawi like ae no ka pono o na anana lole ia kakou a pau."

            Ina paha ua oiaio nei mauolelo a Kalani helemaiiluna, alaila, ua kupono paha na olelo maluna ae, "He pono i ka loaa mai."  Aole anei ia o ka uku kupono no ka hana hewa ma keia pae aina?  Ina pela, ua kue io no ka i ka mea i oleloia mai, "O ke aloha ko'u makemake aole ka mohai."

            E nana ae hoi paha kakau i ka Keliimakai pane ana, aole ka nana ia kaikamahine.  Elua kumu o ia hoole ana.  O ka oiaio o Kana hoole ana ka mua.  O ka hilahila i ka lohe ia ma ke akea o kana mea i hana malu ai me ia la a loaa ai ka lua.   A no ka mea hoi, ua oleloia, "Holoi ae la ka mea hana hewa i kona nuku, a i ae la, aole au i hava hewa i kona nuku, a i ae la, aole au i hana hewa."  Pela no hoi paha ka ua Keliimaikai nei pane ana, "Aole n@'u ia kaikamkahine."  Kupanaha no la!

Ka ike mua ia ana o A. Adamu.

            Ia wa no hoi paha, ua pae mua ka mea nona ka inoa maluna ne la, a ua ikeia koua maalualo ana ma na ipukahale o Kalanimoku me ka paalole paina. lakeke a wawae makue.  A o koa ano ia wa me he la ua iwakalua kumamalima makahiki, a ke ola nei no paha oia i keia wa.

No ka wahie ala (iliahi).

            He mau makahiki mamua aku, ua imi hia a ua hoaoia ma na kuahiwi wao laau o keia ano.  A no ke ala o ka laau Naio, ua manaoia, oia ka laau ala i makemakeia, nolaila, ua laweia ia ano laau i Kina, a @a ikeia ka ole o ia laau.  Aka, ma ia imi ana nae paha, i maopopo ai, o ka iliahi ua laau ala la i makeinakeia, a no ia mea, ua imi nui ia na wao laau ala la i makemakeia, a no ia mea, ua imi nui ia na wao laau o keia mokupuni, a ua hooi@ia ma kekahi mau moku Amerika e hoomakaulu ana ia ano laau.  Ekolu ia mau moku kiakolu, a ue holo aku lakou ma Kina, a ua lawe pa@mia na kanaka maluna o kela a me kia moku, i mean kokua i ka hue ana iluna a i ka lawe nea iuka o Kina.

Hoi nui ana mai.

            I ka hoi nui ana mai, mai Kina mai, a ka mai la mawaho o Mamala, aia hoi, manlo ana waapa mai Ulakua ae, a pae ana i Pakaka.  Ua kahiko ia hoi na mea a pau o luna o ua mau waapa la i ua kahiko kapa koa ulaula a me na papale hulali ma ko lakou mau poo.  Ka i noa he poe haole man@wa lakou a pau, eia no ka o na kanaka Hawaii no i holo pu ai i Kina.  Nana aku no hoi i na kane, wahine a me na kamalii ma na kapa kahakai mai Kakaako a Pakaka a mai na wahi e mai, i hele mai e makaika, oiai akahi no a hana ia keia ano hou ma Honolulu nei.  "Kupanaha no," wahi a ka olelo ia wa.  Aka, oia mau kahiko a me na koena e ae a pau o ia ano, ua pau loa ia Kamehameha.

Lele ana o na kaolele.

            He mau la ekolu a eha pahu, ua ne ia ua poe Kapena nei e ke'L@i, i wahi no lakou e ahaaina olioli ai.  Pela hoi lakou i kukulu ae ai i mau lanai lole ma Kapauhi, ma ke kihapai kanu uhi a ke'Lii, oiai aohe mau mea kanu malaila e ulu ana.  I ka makaukau ana o ia mau me@ a me ua lako ai, a ia po iho, ike ia aku la ua ahi kao e lele ana i ka lewa mai na moku ae, a hiki ma kahi e poha ai, ike ia aku la ke ahi e helelei puoko liilii ana mai laila iho.  Pela na leo wawalo o ua kulanakauhale nei i hooho ae ai ia po, a ua hiaa lakou i ke ala ana a hiki i ke aumoe.  A no keia mea i hana ia mai e lakou la, me he  la o ka la 4 no paha ia o Iulai, aka hoi, e noho ana "kamalii ike ole i ka helu po" o ia wa.  Heaha la ia i na kanaka o ia manawa.

            A ma ke ao ana ao oia po, a me ke awakea, ua piha ua mau lanai lole i na haole a me ka poe i kono ia aku e na Kapena, e hele ma ia la ahaaina.  Aole nae o Kamehameha i hele malaila, no ka mea, ua ike no kakou i kona ano mamua aku nei no kona malama aupuni ana a me kona ano Moi, i ka wa o kana wahine i piha ai i ka Manao ino ia Kanihonui.  Pela no paha keia, aka, ua oleloia, ua liuliu e no ia i na koa kiai nona iho e like me kela manawa.  Aole no ia i puiwa iki i na leo uwauwa o na kane, wahine a me na keiki, e alualu ana i na lei melemele, a omaoman, a ulaula e luia mai ana imua o lakou ia manawa.  Eia ka auanei, o ka hana mau no ia a ia lahui naauao, o ka hoomano mau ana i kela a me keia la 4 of Iulai i na makahiki a pau.  Nani no hoi ko lakou malama ana i ko lakou la lanakila.

Ka hoomau ana i ke kua Iliahi.

            Amaopopo ae la he laau waiwai io ia ma keia pae aina, nolaila, ua lilo nui na kanaka o keia mau mokupuni i ke kua iliahi, a ua lilo ia i waiwai kalepa nui.  A no keia mea, ua ku mau mai ma keia mau awa na moku ma ia hope mai.  Ua manaoia nae, i ko Kamehameha wa e noho ana i Hawaii, mahope o kona hoi loa ana ilaila, ua ike nui loa ia na moku kuai iliahi, no ka mea, o keia mau Kapena na mea lawe pinepine ma Kina i na laau iliahi, nolaila, ua oleloia, ua waiwai loa na on a nona ia mau moku kalepa.  A pela paha ka laha nui ana aku ma na awa o ia mau moku i oleloia ae nei e kakou.

Ka ulunui ana o na aha inu rama.

            Ua ike mau ia keia hana mawaena o na aialo e on a ana, a malaila no ka nui o keia hana, no ka mea, ua kamailio ia ae nei no kakou mamua no Mr. Arita, ka haole puhi ramu ma Makaho, a ua nui launa ole mai ia mea: a pela no ka nui o na kapuahi puhi rama ma kekahi mau wahi e ae.  A ua loaano hoi paha pela ma Awa, Waiawa, Ewa ia wa a mamua ae, e ku ana ma ia wahi ia ano, a o ua keiki nei kekahi i maalo ae malila, no ka mea, he hoahanau kona malaila iloko o ia hana, a ua loaa iaia kekahi h@e o ia ano mai ia ia la mai.  Malaila no hoi oia i kilohi iki ai i ke ano o ka hana ana-a he mea kupanaha no ka liloana o ka hou o ke ki i hoawaaweia, ma ke kahe ana o ka hou mai ka opuu ae e pailaia ana ma kapuahi.  A o na kulu mua, ua hoaoia ka a ana mai ka lima ae ke pulu ia mea e kulu ana, a hoa@i ae i ke ahi, he mea e ka a ana.  Pela ia i kapaia ai he lolo, (kulu mua) kawai, (kulu hope) kawai hemo, (kulu ekolu).  A wahi hoi a ka olelo o nei wa, ua hana mai ka mea nana i hana na mea a pau i mea e pono ai ke kanaka, a e ko pono ai kona mau makemake a pau.

            Ma keia mea hoi la e na hoa, e ike pono ae kakou i ke kupono o ia olelo ana ma ka Baibala, Habakuka 2:15-17.  Aka nae paha, na kupono no i ka makemake o na mea ike ole a imi ole hoi i ka Palapala Hemolele; a no liala ko Habakuku uwe ana ia la lakou no ka mea, ua kapae lakou ia mea, he makuakane no lakou a o ka ai i na io o ko lakou mau hoalauna no ka ilihune a me ka make, he makuahine no lakou, no ka mea, olioli loa lakou i ka kawe mai i na uku o ia poe ma ko lakou mau lima, i mea e hoopauia ai ko lakou la mau lako hale a aina paha a me ka make pu.  Pela ke kinikini o ka poe ma Honolulu i laweiu aku la he mau makahiki.

            Aka nae hoi, ua ahona paha ka hana ana ia mea kakaikahi no na kauka naauao, i mea kokua i ka pilika o ke kanaka, ke kupono ole na laau e ae, oia ka makemake o ka mea nana na mea a pau i hana na launahele a me na laau ikiai oia i hana ai ia mau mea a pau, i hoonani ai ke kanaka iaia. (Aole i pau)

 

Pane ia S. K. Pekea.

 

            Ua ike au i kau mau olelo hookamani i hoolahaia ma ka nupepa Koukou, o ka la 6 o Novemaba, i ul@iia i na kakalaioa a me na puakala a ka pelikenio o na hookamani, i nana ia e a'u nie na ohe hoonui o ka ike ho'aonu;  a ua kaupaonaia kau mau olelo hoolaha hewa e pili ana no'u a me o'u hoa Kumukula ma ke ana kaupaona a na pake kinikiu, a ua ikeia kou mama a nele i na manao maikai, oiai aole he pane na ka mea ike hohonu a naauao, i ao ia hoi ma na ike elima o ke kanaka, ka hiki wawe i ka pane a hoola@a koke me ka noonoo mua ole.  Oia nae paha, i ike mai ai ou hoa o Hinedu i ko inoa.

            Ma kau e pane nei i ke akea, "he molowa i ke ao i na haumana, a na kekahi e ao a pau ka manawa kula-he kula iho no i elua hora, a holo aku la i Waimana lo."  Ea! ua piha loa oe i ka hoopunipuni, a ua ahewaia oe e ke kanawai aiwa o ke Akua, e i ana, "Mai hoike hoopounipuni oe e hewa ai kou hoalauna."  Pukaana 30:13.

            O kau pane hupo keia i ike ole i na rula o ka poe maikai, oia hoi ka poe naauao a me ka poe Karistiano, ma ka pane ana ma na letera a me ke kamilio puana.  Ka i no he hoa kupono no ka oiaio, aole ka!  no laila, ke pane ia akku nei imua ou.  Aole au i olowa i ka ao ana i na haumana-aole au i haawi na kekahi haumana hemahema e ao a pau ka manawa kula.  Penci paha e pono ai: Ina e loaa ia'u ka nalulu a me ka eha o ke poo i ka wa a'u e kula ana, alila, haawi no au na kekahi haumana o ka Papa 1, e kula aku i kekahi papa.  He @u la mau no ia i na kumu a pau, aole hoi e like me kau e hoopunipuni nei ma ke akea, e lawe wale nei i ka inoa, he mea nui ka inoa.  Penei ka ke kaula wanana ana, he mea hewa loa ka poe wawa wale aku i ko hai hewa me ka maopopo ole.  Ua pili lakou i keia kanawai, kaili wale lakou i ka inoa maikai o ka hoalauna.  O oe hoi keia e Kanehaku e wawa wale nei i ko'u inoa me ka maopopo ole o ka hewa, a lawe wale oe i ka inoa maikai o kou hoalauna, ua pili ia oe keia kanawai, nana iho ma Oihanakahuna 19:16.  Eia ka Solomona i papa mai ai; E malama i ka inoa maikai o kela kanaka keia kanaka a me ko kakou inoa maikai kekahi, pela hoi oe, Sol. 22:1.  Penei oe e pono ai, e olelo oe ma ka oiaio wale no; ma ke kamailio ana a me ka hoohiki ana.  Epeso 4:25. aohe e like me kau e hoopunipuni nei oe.  Eia keahi, elua hora kula a'@ e kula ai, a hulo aku no i Waimanalo.  E Kanehaku, ku iki iho oe peia.  Aole au i kula iki pela, elua hora kula a holo aku i Waimanalo.  Penei ka pololei: He mea mau ia ma ko makou kihapai uuku nei, he halawai Poaha ma kela apana keia apana. nolaila, ua hoomaka au i ka'u kula i ka hapalua o ka hora 6, a e pau ana ma ka hapalua o ka hora 11 i kekahi manawa, ua like ia me eha hora a oi ae, pela mau, aole e like me kau, i elua no hora.  O kou hoopunipuni keia, ua lepo kou naau.  oia ka manao ino, ka niania a me ke aki wahahee.  Eia ka ka palapala Hemolele e kamaillio nei, "O ka poe niania a me ke aki waha hee, ua ahewa ia lakoa i keia kanawai.  Halelu 101:5.  No laila, ua pili oe i keia pauku.  Eia ka lua: e malama loa i ka olelo, no ka mea, ua like ia me ke alii e hoopau ana.  Nou hoi keia e malama loa oe i ka olelo, bo ka mea, ua like ko olelo me ke ahi e hoopau ana i ka malawaina.  Iak. 1:2.

            Eia keia; o ka poe hea la keia e puana like mai ana no oukou?  Owai la ia poe i ike i ka'u hana ana?  A he! o ka poe ka paha i noi mai ai ia Iesu e kon@o lakou iloko o na puaa, oia o Legiona ma, a pau ai na puaa i ka make i ka lele ana i kahawai; a oia pae ka paha kau e konokono aku nei e puana like mai me oe: O ka mamo ka paha oe a Legiona?  Oia keia, ma ka hoohololoa ana aku i ka inoa, Solomona Kanehaku Pokea Legiona.

            Ea! ke ano hooio loa mai nei oe me ka naau hookeikei, oia keia, Ke kapa aku nei oe i na Poo Aupani, he "kuakii wale iho no."  Ea, ke olelo kikoi nei oe i na Poo Aupuni me ka menemene ole!  O ko ke ino haua ana no ka ia, he leo ewaewa i ka poe nona ke kulana keikei, me ko ao aku i ke Kahakula Nui a me ka Lunakulu o keia Apana, e"makaala mai."  Heaha la oe? A no ke kulana hea la oe, e hoolohe mai ai lakou la i kau e kani makika nei:

            Ea, ke ao @@ mai nei ka paha oe e kou Kahu Ekalesia, in a e ike i ka hewa o kekahi hoahanau o ko oukou apana a apana e ae paha, alaila, e hoolaha koke ma ke akea iloko o ka nupepa a me kekahi ano e ae?  Ea, ke hoole aku nei au, aole peneia.  E nana iho no oe ma ka Baibala.  Ke hooki nei au maanei, aole nae i pau ka pane ana nou, ke ole au e keakea ia mai.        J.W. Kauhane.

Kailua, Koolaupoko, Nov. 19, 1869.

 

He mau manao Hoolana.

 

E ka Nupepa Kuokoa E; Aloha oe:

            No ke koke ana mai o na mahina hope, o keia makahiki.  E naue nei, a hoi aku oia i ka aoao mau o ka honua, nolaila, ke polai mua ae nei au, i ou hoa lawe kuokoa, e noho ana ma waena o na makani eha, a me na kai ewalu o ka kakaou mau ailana, oi ai, he pakole wale no ka manawa ikoe, a halawai hou mai me kakaou ka makahiki kanahiku, nolaila, ua lana mai ko'u manao mehe waipuna ala, e kamailio, imua o Hawaii Opio, e noho ana i kaua kanilehua o Hilo, a hiki loa aku i ke Komohana Hema o lehua i ke kai, no ka mea hoi, o na hana a pau a keia makahiki, ua maa, a ua kamaaina hoi kakou i kana mau hana, me ka olelo  iho, ua "kou pono ka puu i ka wai a ka naulu, a ua piha hoi ka puuwai i ka nui o ka olioli, oia hoi na kaao o ke keiki puukani o Kauai, oia hoi o kaikilani me na mea hou o na aina" e, a me na hunahuna mea hou o Hawaii nei, hiki ole ke hoomaopoopo i ka nui o na ano e manao paha auanei oukou, me ka olelo ana, he poho kahi dala i ka nupepa e aho aku no na Hale keaka, hookai no po heo ana ke poohina, pela hoi i na hale inu pia, a ine na mea like, nolaila, ke ku nei au a hookele pololei aku i ko'u mau anao ma waena o na kiki opiopio e alakai naaupo ia ana e kona wahi luaui, i na hana ukoole i olelo ia aela maluna, no ka mea hoi, ua ao ia kakou i na mea naauao, me ko kakou hilinai nui hoi i ka ike, no ka mea hoi, o ke keiki naauao, hoohauoli oia i kona makua kane, a o ke keiki naaupo, hoouluhua oia i kona makua, a pela aku.  Nolaila, he pono kakou e liuliu e i ka mahina hope o Det e hiki mai ana, ma ka huli ana i kahi dala o ka hapamua, a e haawi mua ia i ka mahina o Ianuali, a hiki i ka hapa o ka makahiki, hookaa pau loa, a i na pela kakou e hana mau ai e holo auanei ka nupepa Kuokoa.  Kepaipai aku nei au ia oukou, E ou hoa o kuu home Makawao, e noho ana i ka ua Ukiukui wai lelehuna a ka manu.

                                                                                                                                                                                    Daniel Kahipa.

            Makawao, Nov. 17, 1869.

 

Olelo Pane ia F. R. K. Ikemaha.

 

            E KA NUPEPA KAUOKOA.  Aloha kaua.  Kuu hoa ohumu o kahi mehameh, Hoihoolaukanaka o kahi kana ole.  Aia ma kou Helu 44 Aoso 30 o Okatoba 1869.  Malaila au i ike ai i kekahi mau olelo alapahi a wahahee a F. R. K. Ikemaka i hoolaha ae ai in a ke akea.  Oia hui keia, "ua nui mai ka on a rama ma keia wahi," wu ku kaua haka ua hakaka pu me ka on a rama ka Luna kanawai apana, a ke mau nei no ka hana oia ano a hiki i keia la a'u e kamailio aku nei.  "E o'u hoa heluhelu nupepa mai Hawaii a Niihau, hoa haihai pua rose o na kihapai i hoope ia i ke ala, o ke Kupaoa me Kalauae o makana i na pali.  Ke hai aku nei au me ka oiaio loa, aohe i hakaka la Lunakanawai apana me ka on a rama, he ole loa no: aole ma na alanui, aohe ma na hale o Koolau nei, aole no ma ka hale o ua F. R. K. Ikemaka, e pee ae nei malalo o ke opu ehuawa, aka hoi, he mea mau no ia ia Ikemoowini ma: aia a ku ae kekahi ma ke kulana maluna ae, paokee kela ma ke kumu i hina i lalo, i palaha pu ai i ka puu kolea o Mahiki, alaila, kani ka lauala aka iki, ke haaloulou mai nei:  Iikaika mai olua i ae i ka paepae kapu o Liloa;

            Eia hou, wahi a ua o F. R. K. Ikemaka epa wale.  He nui mai ka on a rama ma keia wahi.  E nana pu mai kakou.  He aha la ka mea hoopii ole ai o ua Ikemaka i mua L. K. Apana? no ia poe on a rama, no ka mea, ua akea ke kanawai o ka aina e waiho nei, a he kuleana no hoi kona maia hewa ke hoopaiia, hookai hapaha a ioa he manao i ka maluhia manao Kanawai, manao Moi, a mano Kumukakanawai o ua o Ike maka, in a ua hoopii koke i ka L. K. i mea e hoopaiia ka mea uhai i ke kanawai? o ka pono anei ia o Ike maka o ke kamailio ma ka nupepa me ka hana ole i ka mea e maluhia ai kona apana?  O ka pono anei ia o ke ku wale e hoolehelehekii i kai o Kahua i loaa ai ka laau a ke alii?  Kainoa, o ka ike i ka hewa o ka hoopii ka pono, oia nae paha, i kou manao na ka L. K. no e hoopii, a nana no e hou, nana no e hookolokolo a hoopai aku.  Eia, a akaaka e mai auanei ke aloiloi ak ia waha iki o kai:

            Eia hou wahi a ua Ikemaka, "Kalua puaa i ka la Sabati.  Ua ike au, ua nui @oa na kanaka e kalua puaa ana i ka la Sabati, a maka la 17 o keia malama, ua ike hou au i ka ana mai o ka umu oia anu ma kahi o W. E. Pii, ka Lunakanawai apana, a he la Sabti ua la, a o ka hora 7 no palia ia o ke kakahiaka kupanaha.  Ua poina loa no ka paha ia Pii na kanawai he umi o ke Akua.  Ke i ai nei o ua o Ikemaka,"  ua nui loa na kanaka e kalua puaa ana i ka la Sabti: A he, aole no ka paha i loaa ia oe ko lakou mau inoa?  heaha no la hoi ko mea i ninau ole ai i maawe? He poe malihini mai paha lakou?  Aia no o kainoa o ko olua enemi, e miki e palu olua i ka hoolaha, hu ka aka ia aua nei, e ka hihi wali nei ma ke Kanawai.

            Eia hou wahi a uao Ikemaka, "ma ka la 17 iho nei o keia malama, ua ike hou au I ka a ana mai o ka umu oia ano, ma kahi o W. E. Pii ka L. K. apana, a he la Sabati ua la la, o ka hora 7 no paha ia o ke kakahiaka.  "Ke hai aku nei au, ua kalua ia ka puaa ma ke kakahiaka, aole i ka hora 7 aka, ua kalua ia ka puaa no ke kumu, penei.  He pilikia a me ke aloha, no ka mea, ma ke aumoe oia po, ua loaa ia'u he palapala mai Honolulu mai, mai kekahi poe malihini mai o ka aina e, a maloko oia palapala e olelo ana, ma ko'u wahi e pain ai ka aina kakahiaka a no ko'u hemahema i ka mea e pono ai lakou nolaila, ua hoomakukau au i mea paina na lakou, aole no'u iho, a me kuuohana, nolaila, aole kupono e waiho wale ia lakou e maule pilikia ma ke alanui.  Ea: e manao ana anei oe e Ikemakea, ua hewa a kue ka'u hana ana i ke Kanawai o ka aina, a kue hoi i ka pono o ka la Sabati. Aole: Aole loa no.  E nana oe e Ikemoowini i ke Kanawai Hoopai Karaima, Mokuna 36 P. 2. hapa waena, "o na hana pilikia a me na hana ku i ke aloha wale no koe," ua olelo ia pela, ina he hana k,u i ke aloha, aole ia e hewa.  Nolaila, o ka'u hana ana ma ia wanaao oia la no ke aloha i ka poe malihini e hiki mai ana ma ko'u wahi.  E nana oe e Ikemaka ma ko'u wahi.  E nana oe e Ikemaka ma Mataio XII. P. 1-13, akaka oe, he makapaa ike ole i ke ope ia:

            A ke i hou inai nei na o Ikemaka. "Ua poina loa no ka paha ia Pii na Kanawai he umi o ke Akua," Auhea oe o Ikemaka.  aole au i poma ma ia Kanawai o ke Akua ua kiai au me ka makaala, ua hana au i mea e pono ai keia poe malihini, me kuu hoolako i na mea hiki ia'u, alaila, hele au i ka'u hana ma ka hale o ke Akua, o ka hora 9 no ia.

            E o'u mau hoa, ua ike ae nei kakou i na olelo alapahi a wahahee a F. R. Ikemaka, ana e pee ae nei ma keia inoa o Ikemaka, o kokna inoa inau a maa i ke kahea ia, ua uhi, huna, ua pee me ka manao e nalo.  Ke i aku nei au e pee wale no ke kalohe, aole e nalo, no ka mea, aole he kanaka ma Heeia me Kaneohe nei ma keia inoa ke hooki nei au i keia kamailio ana ma keia wahi, me kuu kali ana i ka ia la palapala mai.

                                                                                                            W. E. Pu. L. K. APANA.

Koolaupoko Nov. 12. M. H. 1869.

 

No Lahainaluna.

 

            KE KUMU EKOLU O KEIA KULA.  Oia o Rev. M. Kuaea.  Aia no oia ma honolulu kahi i luana ai., ua lohe mai makou he wahi nawaliwali ka i o mamalu iho maluna on a.  Ke lana nei ko makou manao, e hoopuluia  oia e na kehau o ka oluolu a e lawe aku na ahe makani i na ao kaumaha e uhola ana maluna on a, a e lawa oia i ka oluolu me ka ikaika o ke hino i hiki ia ia e hoi hou mai e hanai i ka waiu o ka naauao i kana mau keiki iloko o keia punana, ke ae mai o Hihiu.

            HE POE UELE KUAHIWI. Ma ka Poaono iho nei Nov. 13. ua koele wawae aku o Samuela C. Andrews me kekahi mau haumana ekolu o ke Kulanui.  I piu makaikai aku lakou i kela uka waokele iu, a hiki ma ka-e o ka pali kuhoho e nana aku ai i ka lai o Wailuku, a i ka hoao ana e iho ma kela huli, nalowale kahi ala moowini, uhi paa mai la ka ohu me ka ua, nana iho hele huhu lua ke alii me ka momoku.

            I ka na-na no paha o ka pii, ua ike aku no ka haole e moe koloho mai ana ka uahi o kula.  Ua hoi mai lakou me ke kuulu i ke anu a me ke koekoe, me ke kani o kaea, e i ana,

                        "Mahalo aku au o ka nani,

                         Oia uka ano iuiu,

                         Pulu ai makou i kaua,

                         Noenoe o ia kuahiwi."

            MAKE O KAMAOHAI.  Ma ke kakahiaka Sabati Nov. 14 make iho la kekahi haumana o ke kula o Lahainaluna nona kela inoa maluna.  Ua komo mai oia keia makahiki, aole i loihi kona hoomanawanui ana ma ke kahua imi naauao, a hala wale aku la, nui ke aloha o na hoa kula iaia.  O Kauai kona aina hanau, aia malaila kona makuahine me kona mau kini, aloha ino lakou i ka ike ole i ka lakou mea makamae, ke ehaeha pu aku nei makou me ka makuahine o ka mea i hala.  O kau Kamohai, ua hala aku la.       E. P.

 

Kupanaha maoli ke kapa i ka poe

Hawaii he põe molowa.

 

KAWAIHAE, HAWAII,

Okatoba 3, 1869

E KE KUOKOA E;  Aloha pu kaua:

            E oluolu paha oe e hookomo iho i kela mau hua e kau aela maluna, kupanaha ma oli ke kapa i ka poe Hawaii, he poe moloa, aia ma kou helu 42, i ike iho ai a'u i na manao o ka poe huiahi-ko, e olelo ana he poe moloa kakou, he nui ka ka aie ma kuu noonoo ana, he hoino maoli no i ko kakou lahui.  Ina he umi dala o ka mahiko e olelo auanei lakou pii maoli, kauku o kanaka, i na e haawai ia aku 25 teneta no ka la hookahi on a haole nei e waha lolo mai nai,, aole lakou e makemake iki ana, i na hoi o ke la mau kuhina, a me ke la S. K. e haawi ia aku ana he $50.00, no ka makahiki hookahi, aole lakou, e makemake i ke la wahi uku uuku, o ko'u manao, a me ko'u noonoo ana ma keia mea.

            1. He haina maoli keia i ka Lahui Hawaii, a me kona kuokoa, a me kona Moi.

            2. He hoohilahila maoli i ka Lahui Hawaii a me koa mau alii hanau.

            3. He hoohaahaa i ka Lahui Hawaii, a me kona mau pono kuokoa.

            4. Ua hele no hoi au ma na Aupuni kaulana o ka houna nei, he nui loa ka poe mola e hele ana, e noi ma na alanui, a me na hale o ka poe waiwai, aole au i ike i kela mea ma Hawaii nei.

            Aia ma ko S. T. Alekanedero, mau manao; ua ike au ua irakemake keia e hoohuli, e like me ko Amerika, ua ike no ka aohe puka heaha ka mea makemake e kanu i ke ko, heaha la hoi ke kumu e hoohalahala ai i na kanaka Hawaii, he mahalo no ko;u i na haole e kokua ana i ko kakou mau pono maoli.  Ke hooki nei a'u maanei.  Me ke aloha no i na keiki o ke Kuokoa.

J. A. KAMAKINI.