Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 23, 7 June 1873 — Kumumanao. [ARTICLE]

Kumumanao.

Heaha ka nani i oi ahu iloho o ka Oihana Mare? [O ka haiolelo haku keia a J.H.K. Hooili, i hai ai ma Wainee, Mei 8, kona la i pau ni ka noho ana hiumana raa Lahain 0 ke ola khui ka nani i oiaku, no ka mea, mahope iho o ka hoaliiia ana ae o ke kanaka maa maluna o na mea a pan o ka honua, i iho la ke Akua, "A.ole pono ke kanaka e noho mehameh i oia wale no, aka, e hana no au i kokoolua i ku iaia. Ika loaa ana oko Adamu kokoolua i ku iaia, kauoha mai la ke Akua penei, "B hoohua ae olua, e hoolaha hoi, a e hoopiha i ka honua."

0 keia no ka hoomaka aua o ka oihana mare a me keia kauoha nui e pili ana, a ma keia kauoha, ua akaka ko ke Akua manao e ana i ke ola lahui, oi# hoi ka hoohua mai a piha ka honua i na kanaka. No keia mea. be oihana maikai kea he pono e malama nui ia me ka maemae loa ; no ka mea, ke kokua nui mai nei ka oihana mare i ka noho pono a me ka noho naauao ana o na kanaka. Nolaila, ua lawa keia mau hooiaio, e hooia mai ana i ka nani i oi aku iloko o ka oihana mare ; a nou e Hawaii ponoi kuu iini nui ana, e imi aku i keia nani oi pookelu, oia ke ola lahui, no ka mea, ke hoike akaka loa mai nei ke au o ka manawa, e like ana ko kakou ola maieeia ia hope aku, me ka mahu e pua ae ana a nalo iho. No keia mea, e haliu mai e l haliu m.ai e na kini o ka aina papa, a e hoolohe. mai; ke īeu nei au iiuna me ka niuau iiio, Pehea la e loaa ai keia nani o ka oihana mare ia oe e Hawaii, ka mea iloko o ka puloku o ka make ? Penei e loaa ai : 1. E noonoo ma ka hoopalau ana.—o ka mare, oia ka hoohuiia ana o na mea elua ma ka materemonio hemolele, a lilo i hookahi, aole e kaawale hon, i ku like ai me ka mea i palapala ia, "E baalele aka ke kanaka i kona maa makua, ! a e pili aku i kaoa wahine, a e lilo laua

iio hookahi." Nolaila, e hana naauao e Hawaii ma ka hoopalau ana, no ka mea, oia ka hiki mua o ka mare ; a e like me ka hemolele o ka hiki iuua, pela no auanei kona ukali. Mai manao nui hoi ma kn nani owah» a me ka hanohano e pau wale ana, aka, o ka inaikai o ka naau ka mea nui, nolaila, eia na mea e noonoo ai : (a) I like ke aloha.—Oia hoi, i hilinai kekahi i kekahi ; no ka mea, ina aole i like ke aloha a me ka mukemake, aole no e oluolu pu ka noho ana, no ka mea hoi, tia like ke aloha io me ka wela huna ia, e hoomau ana i ka noho oluolu ia mawaeua ona mareia. E like paha rae ka wela hunaiailoko o ka wai, e hoomau ana i kona ano wai, aole nae e mau ia ano wai pela, ke ole ia e halawai me ke anu i oi aku ; a pela nona mea i like a like ke aloha. aole no e pan ia aloha a halawai me ka make. Ua hooiaio mai no o Paulo, "he mea pau ole ke aloha, a ina he mea e ae, e ole loa ia."

(e) I like, a i ane like na makahiki.— No ka mea,aole i kohu pono i ka elemakule e mure me ka mea opio, a i ka wahine me ka ui, he kue ia i ka pomaikai oka mare. B hoohua mai. Pehea la e hoohua mai ai ka elemakule na ka mea opio, a o ka luahine na ka ui ? Aole loa I Bia no hoi ; ua palapalaia, "aole pono i kU waina hou e hookomoia iloko o ka hue ili kakiko, o nahae ka hue, no ka mea, aole i hu mua ka waina." A pela no ka mea i hele a aama-kua-lena-lena, mai raare me ka opio, no ka mea, aole i hu na manao lealea o ka moa opio, ke aleale la no. Nu keia mea, mai kuai e Hawaii ōpio i ka oukou mau kaikamahine na ka elemakule, no kona waiwai ana. (i) I like ka naauao a meka noho pono.—Aole i kohu pono i ka naauao, ke hoopili ano e i. ka naaupo, a pehea no la ho* e kohu iike ai ka malamalamame ka pouli ? No ka mea, aole e lilo ana na mea mare i hookahi ma ke kino wale no, aka, ma ka man 10 kekahi. E like paha me ka hui ole ana o ka aila me ka wai ka hoohuiia, pela no e okua loa ai ka mauao o ka naauao a me ka naaupo. Pela no koi e hoopili ano e ole ia ai ka mea hana hewa i ka mea hana pono, e like me ka Paulo iao mai ai: K Mai hoopili ano e ia oukou me na hoomaloka, a heaha hoi ke kuikahi ana o ka manaoio me ka hoomaloka, a me ka manao hookahi ana o K.risto me Beliela ?" Aole loal Nolaila, ai malamaia keia mau mea ekolu ma ka hoopalau una, alaila,e lilo io no na mea mare i hookahi ke hoohuiia, a e loaa no ka nani o ka oihana mare ia oe e Hawaii opio.

11. E malama i na kanawai o ka mare.—Oia hoi, e paulele na mea i mareia. ia laua iho, no ka mea, ua ike akea ia ma Hawaii nei, aole i paulele na mea mare ia laua iho ; a uo keia paulele ole, ua lilo ka ai a me ka ia, i kumu hakaka. Nolaiia, eia ka wa nou e Hawaii e hookanaka ai, a e heleakuimua me he mau keiki la no ka malamalama ; a no keia mau mea, e noonoo pono oukou e ka poe e mare a me ka poe e mare ana, no ke ano o keia huaolelo, "B lilo laua iio hookahi." A mailoko mai o keia, e lo-

aa ai na kanawai kupono, a oia no ho keia :

(a) I hookahi ka hale e noho ai.— Aole pono i o» mea elu» e noho mn oa hale okoa, aKa, e noho pu i hookahi hile, a i hookahi keena moe, a i hookahi ka ai a im> ka i-a. Aole pooo ihā wahioe e hele ma

ua keuhale e hoonanea ai, a • kaiHakamailio wele ai, aka, e noho oia ma kooa hale iho, a e imi i n« oie* e elnol > ai ke kaoe, a peh no hoi ke kane i ka wahine.

(e I hookahi ka manao • me ka pomaikai e itni ai.—O ka mea nui keia, o ka mea e oluoln ai o ka noho ana, a e ae oluoln aku oi na mareia ia laua iho ma oa uaea pono, i mau ai ka uluoln. A ioa aa kome ka naanao kue r Ue kaoe oo ka wahine, m«i wiki#iki ka wahine e ninini aku i ka aila o oa huaolelo kaUana, aka, e ekemu ole ka pooo, oo ka mea t o ke ahi i malama pooo »a, e pio koke ana no. Pela oō hoi e imi

lik« hi i ka pomaikai hookahi, no ka mea, o na manu hulu like, lele like no lakou roa ka auna hookahl. Nolaila, ioa e malamaia keia mau mea, alaila, e lilo ao k«ia oihaoa i kahnii no ke "I* lahui.

111 E malama i na mla oka hoomalu ana i ka ohana—He mea nui keia i kn uianao o ka poe naauao, oia ka hoomnlu pouo ana i ka ma Hawaii nei, ua huikao wale ka uoho ana o na kaoaka, ua oioe pa me na kupuna, na makua, na keiki a me na inoopuna ma kahi hookahi, tne ka maopopo ole o ka mea nana e hoomalo, nolaila, eia ka wu pono nou e Hawaii, e ku iluna a e hakoko pu me ka mnke, i loaa keia nani ia oe. E hookuokna hoi i kou ohana, i ku> mu e pakele ai kou ola, mai na mai luku a me na poino e ae, no ka mea, o k« home oiaio kahi e ooho ai ka ohana, he awn lulu ia kahi e komo ai na moku i holo ina na kai ooloku a poino ina makani ino. 0 kahi no keia e hiki ai e honponopono amakaukau, e paio aku me oa ale kuehuehu oko ke ao nei mau pilikio, nolaila, eia nn rula :

(o) Mai hoomolowa ena kau hōna.—Ua palupalaia, ''O ka mea miki ma ka haoa, ku oia iman o na'lii." No ia mea, mai ne

i kou ohana, e ai i ka ai a k» palaualelo, no ka mea, aole e hiki ia oe ke kukulu i kou ohana ma ke kahua o ka molowa, qo ka mea hoi, oia no ka makua o na hewa a pau. Aia oo a ike mai o Diabolo i ko oaau o ke kanaka e waiho wale «na a me koua kioo hoi e nauea wale ana no oe, alaila, e

hookomo raai no ia i kana mau moopuaa lehuleha, oia o Nanea, Palaualelo, Holoholoolelo, a pela aku, a wawahi oaai la i kou ohana, a poho kou luhi, a loaa ole ua nani oi pookela nei.

(e) Mai ae i oa palaualelo e noho po me koo ohana.-—Oia hoi ka poe kino ikaika e ai aoa i kau ai a rae kan ia. 0 kekahi keia o na mea ino ma Hawaii, oia ka uoho aku 0 ke ano kanaka e like me keia meilalo o ka mea i pii ae ma ke kolana hanohaoo, me ka manao e loaa mai ke dala me ka oluoln ; aole oia wale no, o qa pilikoko no kekahi o ka wahioe i mare i ke kauaka hanohaoo. lua ma Honolulu ia kauaka waiwai, a no na wahi e ae kana Ewa, o ka holomoku mai no ia o na pilikoko o ka wahioe a pupupu i kahi o ka hunona ; a ai 1 kaoa loaa a pau a lik* pu ka nele, alaila, oka hele no ia me ka olelo iho, " Ola Da iwi i ka'u hunona."

Ea, ua like keia hana me ka aihue a me ka hoiuo i ke Akua ; oo ka mea, ua i mai ka B,iibala, "Me ka hou o koo lae e ai ai oe i kau ai ; a o ka mea haua ole, aole e pono iaia ke ai." Aoo keia ooho huikau ana, ua iiihaae loa ba lahui holookoa, a eroi no ke aloha ana o na mea mare ia laua iho. Noluila, eia ka wa pono ia oe e Hnwaii opio, e kipaku i keia umii iuo mai kou ohana aku, o nahu mai oia ia oe me he naheB» wela la. (i) E malama i na keiki mai haawi ia hai —0 ke keiki, oia ka jwaiwai makamae a ke Akua i haawi mai ai i na mea i ma- I reia ; aka, ma Hawaii nei, oa like ke keiki me ka holoholooa. loa e ooiia mai o ka lilo no ia, a iloko no o ka opu kohoia a lilo ; a i kekahi wa hanao ae oo t umiia iho. No keia hana ao e Hawaii, tia wela ka inaina o ke Akoa, a hanini mai nei kona kiaha, a e like ana paha kakoo me Sodoraa a me G-omora ; aka, i malama ia oa keiki, e muo hou ana ka lahui ;ma keia hope aku Na ookoo e na makoa e hako manao nd keia buke, ae malama o kakau hewa auanei ; a mai hiipoi i ka ijio a me ke eke baka, a kue i ka hoa o kou opu e hel6 auwaoa. (o) E lokahi na makoa i ke ao aoa i oa keiki.—Oia boi e ao aku ma ke ala hookahi wale 00, a mai ae i oa makamaka e ko maL inawaeoa o oloa e keakea ai i)nia hbooponopono ana ; no ka mea, oia kahi oiaa ioo o Hawaii nei- Inn e hapiai aoa oa makoa i na keiki, aiaila, lele mai na mea eaee keakc» ; ea, aohe maoa o na mea e ae malooa oka hoa o koo opo. A i lokahi ookou e Hawaii ma ke ao ana ina keiki, aUila ; e ikeia na home ou 6 kupipi ana raa ka ili olioli o ka aina e waiho oeoneo oei. e malama i keia maa kohikohi

o ka imi aoa i ka nani 0 ka oihaila mane,

oia ke ola lahoi. Mai emi hope e Hawaii, no ka mea, ke i loai nei ka Elako leaa Kristo f " O ka mea imi e loaa no iaia " A i bo ookoo imi ana, e nana akn ii ka nonanona, a e hoomanao ihō i kona hiāo aoao.