Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 38, 20 September 1873 — Page 3
This text was transcribed by: | Hokulani Cleeland |
This work is dedicated to: | Ke Kula Niihau O Kekaha |
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
Nu Hou Kuloko.
Ma ka la 6 o keia malama, ua hoonaueue iho he wahi olai uuku ma Hilo.
Ke manaoia nei, e ku mai ana maanei, he manuwa Beritania, mai Vanekouwa mai.
WELA IO NO--Ma ka Sabati i hala, ua hiki aku ka mea ana wela a ka haole i ke 92 degere.
Ma ka Poakolu iho nei, ua holo aku ke kia hepa Lunalilo no Nu Kilani, me na ukana a me na leta no ia wahi.
HAO KE AHI.--Ma ke ahiahi Poalima i hala, ua hoeu ae ke ahi i kekahi mau eka ka eono a Mr. J H, Wood o uka ae nei o Nuuanu. Ual pio nae mahope o ka hakoko ikaika ana o na paahana me ke ahi.
NO NAWILIWILI.--I keia Poalima ae, e holo ai ke Kilauea no Nawiliwili wale no a hoi mai ianei i ka Poaono. Poakahi ae, holo i Hilo a me kona mau awa ku mau ma ia ala.
KA PUALI O NA MAKAI--Iloko iho nei o na hebedoma oehuehu o Honolulu nei, ua hoomahuahua ia ae ka nui o na kaiko mai ke 36 a i ke 66. Ua lawa iho la paha keia puali no ka malama ana i ka maluhia
No ka piha loa o ka hale paahao ma Hilo, nolaila hoihoi ia mai ma Honolulu nei, maluna mai o Kilauea i ka Poaono aku nei i hala, he eono a ehiku paha mau paahao
POLOLI A NOINOI.--Ua lohe mai makou, ua komo hele ae kekahi poe o na koa ku mau i hoopau ia iho nei maloko o kekahi mau hale haole e noinoi wahi kenikeni ai no keia ola kino ana, i ka ka mea o ka hele a pololi. Ua makanaia aku no hoi ma ka mea hiki.
HOOPAU LOA IA NA KOA.--Ma ka Poakahi iho nei, ua hoopukaia he olelo kukala e ka Moi, e hoopau loa ana i ka puali i kapaia , "Na Koa ponoi o ke Aupuni ," mai na alii koa a i na koa. E loaa ka olelo piha ma ke kolamu o na olelo ma ke Kauoha
KE OLA KINO O KA MOI.--Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua hoi mai ka Moi iloko nei o ke kulanakauhale mai kona home aekai mai ma Waikiki, a ua hauoli makou i ka hoike aku, ke pii loa ae nei kona kino i ka oluolu loa ana. Ke noho moi mai nei oia, aole malalo o ka malama ana a na elau a me na puhikana, aka, aia malalo o ka malu o ka huaolelo kumu o ka aina, "Ua mau ke ea i ka aina i ka pono."
Ua lohe mai makou, he aneane loaa ole mai koe o ka luakini o Kaumakapili i ka poe ona rama e kahea ana i mau halawai makaainana, no ko lakou malama ole i ka maluhia o ka hale, a hoehu hakaka maloko o kona mau paia i ka halawai kipi iho nei o ka Poakahi i hala. Nolaila, ua hoohokaia ka poe makaainana o keia ano.
MOKUAHI BERITANIA.--Mai Hanalei mai i loheia mai ai, ua kaalo ma kona alo he mokuahi e holo kiki ana, a ua manaoia, o kekahi o ua mokuahi Beritania e holoholo nei mawaena o Kina a me Kapalakiko, nona ka inoa Ka Hoku o na Mokupuni. Ua haalele ua mokuahi la ia Kapalakiko ma ka la 30 o Augate, a e huli hoi ana i Honokaona. O ka Poaha o ka hebedona i hala, oia ka wa i ikeia aku ai mai Hanalei, a o ka 12 paha ia o kona mau la. Ina oia i kaalo ae mawaho nei Honolulu, ina la paha ua loaa mau mea hou kakou.
AOHE IO NO KANA KA MAHAOI.--Ke hoohenehene loa mai nei ka poe naauao o na Hawaii a me na haole i ka halawai mahaoi i malamaia i ka po Poakahi i hala mamua, nona ka manao ana e koho i hooilina Moi. A ke aka hene iki mai nei ua poe la me ka puana @, ua haule a pakii na mea nana i hapai i ua halawai la me ka olelo hooholo, no ka pau loa no ka o ko laua ike a ia wahi olelo hooholo hookahi no. Aohe ike hou aku i koe, no ka mea, he mau hora o ka po ke ala ana e noonoo, aohe nae he ko. Nani hoi ka ole o ka ka oioi mue.
HAULE INO O NU HOU.--Ma ka Nu Hou o ka Poalua aku nei, ua hoike mai oia he elua mau manao ano nui; Aohe oiaio o kana hoike ana, i ko Mr. A. F. Judd olelo ana aku ia J. Moanauli. "Ina e hoomalu ole ia keia haunaele, alaila, ua pono e hele mai no o Amerika e hoomalu a huki i ka Hae Amerika." Ua hoole loa o J. Moanauli, aole oia i halawai me A. F. Judd, aole no hoi i olelo mai iaia; a ua lono mai makou, ua palapala aku o J. Moanauli i ka L. H. o Nu Hou e hoihoi i keia mau olelo. Aole no i ae aku ko Kaumakapili poe i ka halawai a ua o Nu Hou i hoolaha makehewa ai no ka po Poalua, he mahaoi maoli paha keia.
E OKI KO WAHA E MAHINA PALAWEKA.--Mai kuhi oe o ka pane mai ko naauao, o ko mihi wale ka pono @ kou palapala mua; a i ole, o ae maoli mai oe i ka oiaio o ka makou. Eia ka oiaio maoli, o Pomaikai, he meo oia i loohia i ka lepera, a i noho ma ka Halemai Moiwahine he mau malama, a ua laweia aku i Kalawao me ia helehelena lepera no. A ina he mea oe i noho kahiko, ua ike no oe iaia, he mau malama wale no i hala ae nei. Aohe kanalua, aia no kona inoa ma ka Buke inoa o ka Halemai , a ina aole, ua manawa ino malu ia paha ua inoa la.
PUOHO HEWA.--Ua lohe mai makou, ua makahehi ino loa kekahi mau keiki Hawaii i ka pai a kahi Makika e pili nei ma Alanui Kaahumanu, e hoolilo i mau Kuhina Hawaii wale, a e hoopau i na Kuhina haole, nolaila, naku ino iho nei e kukulu i halawai e noi aku i ka Moi e hoopau i na Kuhina o keia wa. He noonoo kamalii aohe i kuonoono lea aku. Wahi a wai e i ke kea pua no a ake e no e lilo i Kuhina. Kahaha! Hewa no la i ka lele e a laa ke kahuli o ke ama la. Ku no hoi ka liki i Nuuanu.
MAI HAMAKUA MAI.--Mai kekahi palapala mai o Hamakua, Hawaii mai i ke Kilohana Pookela, i ikeia iho ai keia wahi nu hou kuloko: "Ke ala ae nei o Hamakua nei a mahi ko, e like me Hilo, Kohala a me na wahi e ae. Aia ma Honokaa e mahiia nei, e kekahi mau keiki lalawai o ka ua Kanilehua mai, a hui me ko Hamakua nei mau keiki. A ke eku nei ka palau, hele wale kela a kauluwela Puna i ke kua wahine. Ke kanu nei ke ko, a e ku ana he wili mahu maanei. Ka ! aohe no hoi he lua i ka haole."
Ua hookiekie kekahi Bihopa Katolika ma Berazila maluna ae o ka Emepera, mamuli o ke kauohaia ana aku e ka Emepera e malama i na kauoha. E hoole mai ana kela Bihopa, aohe ana kauoha e ae e hoolohe ai, aia wale no a mai Roma mai. O ke kumu paha o keia okaikai no ko ua Bihopa nei hookiekie maluna o ka poe Hui malu a lilo i mea nui e haunaele ai a lele aku ke aupuni e hoomalu. Ua pane ku ia aku ua Bihopa la, aohe mana mawaho mai i oi aku i ko ka Emepera. Hoka wale iho no ua Bihopa la.
Ua kau palapala mai o F. W. Kuaiwahia o Honomaele, Hana Maui, no ka lawelawe o kekahi mau kahuna laikini ole i ka mai pake. Aka, no ka oi ole o ko makou mana imua o ka Lunakanawai apana o ia wahi, nolaila he pono ia oe ke imi aku i kou pono ilaila.A ma ko makou ano makua, ke papa aku nei i na kahuna lapaau i loaa ole ka laikini, e malama loa i ka maluhia o ke kanawai, o hiki mai auanei ka hopena o ia hookuli, he hoopaa pio ia iloko o ka hale hana oolea.
"HE KEU KELA O KA WA HAKAKA."--Mai kekahi leta mai o Lahaina i ike ia iho ai kekahi mau hana malalo o kela poo maluna ae, penei: "Ina la o kela mau pule i hala loa aku la, hakaka iho la he paniolo me kekahi kanaka. Kai no hoi o ka pau ia, hakaka iho no he paele me ka paele." Nani kela hulali ka hinu." Hakaka hou iho, he Ilikini me ka Hawaii, na ka Hawaii ka eha, nana ka po ai o ka ilikini. He keu keia o ka wa hoou-i mai nei.
--Ke hoomahui nei no hoi na opio ma ka inu pinika a me ka hoonuanua ana iho i na lei ma na a-i , a i ka papahi lei ae, hoi maluna o na papale.
Ua nonoiia mai makou e hoike aku i na lala a pau o ka Ahahui Opiopio o Hawaii nei a me na Luna nui o ia Ahahui, e hele ae lakou a pau i ka halawai ma ka Hale Kula Aupuni makai o Kaumakapili ma keia po Poaoao, hora 7 ahiahi, no ke koho hou ana i na luna nui no ia ahahui, a me ke kakau i na inoa o ka poe a pau e makemake ana e komo ma ia Ahahui, malalo o ke Kumukanawai a ka Aha i hooholo ai. Aole no hoi i papaia na mea a pau e makemake ana e komo mai malalo o ka malu o ia Ahahui.
HE AU HOEMI LILO KEIA.--I ka wa i noho ae nei ka Moi Lunalilo ma ka noho Alii me kona mau kuhina mahope ona, aia hoi ua hoopauia ka $12,000 lilo wale i ka Hale Pai Palapala, ke $30,000 i na koa ku mau a me ke oki pu ia ana o na lilo no ka Hale Aupuni hou. He hoike ana keia i ko na kuhina hou makemake e hoolilo pakiko i na loaa aupuni. O ka mea wale no paha i koe mawaena iho o kanaka, o ka ohumu i kahi oihana ole. Kahaha ! aole i pau ke ola ana e nele loa ai oukou. E opu alii nui, aohe ka opu makaainana. Imiia aku ka pono i ka Ahaolelo.
E HOOMAKAUKAU MUA KA PONO.--He pono loa i ua haiolelo o ka Halemai Moiwahine e hoouna ia mai nei, i kela a me keia Sabati; ke hoomakaukau mua i kana mau manao paipai, mamua ae o ka wa e halawai ai. Aohe makemake o keia mau pepeiao i na kaao o Umiamaka, Lono, a me kekahi mau kaao e ae. E hoohalike oukou me ka poe naauao io, e huli mua i ka oukou mau manao paipai i mau la okoa mamua o ka hiki ana mai o ka Sabati. E nana i ka lawalu makaukau, hilo mua i ke aho, poho mua i ka makau, huli mua i ka maunu, alaila. aole i ka lawaia; aohe mea nana e hoohoka. Pela hoi oukou e hana'i, i ole e palaueka ka paipai ana. E hoonoo iho oe, o ka Olelo a ke ke Akua e laweia nei e na hai ola, he wahi upena ia e hoohei mai ana i na uhane he miliona. ke wehewehe ponoia na Olelo la me ka moakaka, a ke kuhikuhiia me ka loea pololei, a ke hoolauna nui aku oe i ka Ona nana ua Olelo, i kokua mai Kona Uhane Hoonaauao. Nolaila, mai hele hou mai me ka hemahema, i kumu paipai maikai, i himeni pili pono, a me ka pule pili pono hoi, alaila, aohe no e nele ana i ka hua. H. K.
REV. S. W. NUEKU.--Ua minamina makou i ka hoike aku i na makamaka o ke kahu ekalesia nona ka inoa maluna ae, ua haalele mai la oia i keia ola ana, ma ke kakahiaka o ka la 18 o keia malama, ma Honolulu nei, mahope iho o ke kaa ana i ka mai no kekahi wa loihi. Nolaila, e uwe aloha na makamaka nona, a e hoolana hoi ka manao, ua kuu kona luhi a ke halawai la oia me ke anaina o ko ka lani puali.
KA HALEPAAHAO O NA LEPERA.--He wahi makana ko ke kuaaina e hooili aku nei ia oe, a na ko lokomaikai hoi e hooko aku iloko o ka ili lele (Kuokoa,) i ike mai ai na hoa o kaua mai ka pea kapu o kukulu o Kahiki a i ka puka ana a ka la i Kahakaeaea : a eia iho ua wahi makana la : O ka halepaahao o na mai lepera, he wahi hale nani no. He ehiku makahiki, mai ke komo mua ana o na mai lepera ma Kalawao nei, a hiki i na mahina hope o ka makahiki 1872 akahi no a paa ka halepaahao. A eia oia ke ku nei ma ke komohana hema o ka hale noho o ka Luna nui o na lepera. He elua ona mau rumi paakiki, e hiki ole ai i na manamana muumuu ke uwalu aku, a me na pani oolea hemo ole ke wawahiia. Aole nae i hoao kekahi o na mai, e moepuu iloko o ua wahi hale pumehana nei, aia paha a liuliu iki iho. Ua kukuluia keia hale, i wahi e hoopaaia ai na mai e ma nao ana e hoohaunaele, a me ka poe e uhaki ana i na rula o ka Papa Ola i kau ai, a i kue no hoi i na kanawai o ka maluhia, a me ka pono o keia lahui nawaliwali. Nolaila, ke hoikeia aku nei ia oukou e ka poe i loohia i na mai lepera, e noho ana ma kela a me keia apana a puni o keia aupuni. He halepaahao ke ku nei i Kalawao ; nolaila, mamua o ko oukou laweia mai, e waiho i ko oukou manao kiekie. Aole o Kawa la i Honolulu, eia no o Kawa i Kalawao nei, ke ku kilukila nei. Ke hoopue nei keia, me he popoki la e hoomakakiu ana i ka iole. I loa ia oe a kapeke iki ae, o ka ai wahi manu no ia o Punipeki, ola ko ia kakahiaka palaualelo. Ke hoi nei ke keiki o ka ulu wehiwehi o Kalawao.
W. N. P. HELEIKOLANI
NA LANAHU--I ka malama o Iune iho nei, ua hoomaka o S. P. Kaapookalani a me J. W. Kahananui, e puhi i na laau kuawa e ulu paapu ana ma ke awawa kuanea o Waimea, ka palena o Koolauloa, i lanahu maikai, a ke hoomau nei laua ma ia hana a hiki i keia wa ; a ke hoomaalo mau mai nei ma ke Ehukai nei na puolo lanahu i oi ae ke nui a me ka maikai mamua o ka lanahu lehu nui o Kalihi, no ka 25 keneta no ka puolo hookahi. E! Auhea olua e na mea puhi lanahu, hanaia i nui, ku ka puu, hana ka haawe, a piha ka moku, alaila, iliki aku i Honolulu, i kahi hoaa i ka lanahu, i @ he hoi pokeokeo.
--NA POINO --Ma ka la 4 o Sepatemaba nei, ua nahaha liilii kekahi mikini hoomaloo ko, o ka hale wiliko o Chamberlain, (Kamalani) ma Waialua nei. O ke kumu nae i pahu ai o keia mikini, o ka hoopiha naaupo loa ia e ka mea nana e malama ia wahi, a piha loa i ke ko malakeke. A no ka loihi loa o ka wa e hoomaloo ai, ua piha loa ka mikini i ka wela, nolaila, ua pahu a nahaha liilii. Aohe nae he mau ola i poino. Ma ka Poakahi mai no. la 8, ua hakihaki a nahaha liilii na niho o ka wili, no ka hookomo nuiia o ke ko i ka manawa hookahi, nolaila, ua hiki ole i ka huila ke kaa. A no ka ikaika loa hoi o ke kahe ana o ka wai i ka wa e paa ana o ka nau, nolaila, ua haki a pauku liilii na niho o ka nau, kahi e hiki ai ke nome i ke ko. A o keia mau mea poino a i elua, ua hoounaia aku i Honolulu e hana houia'i C. N K.
OLELO HOOLAHA
Amara a me ke kapili kapuai Lio!
UA WEHE AE NEI KA MEA NOna ka inoa malalo iho nei, i Hale Amara, ma ke Alanui Moi, e kokoke la i ka uapo a Hoolililamanu, a ua makaukau oia e hana i na ano a pau ma ia laina. R. WILSON.
607 3m 618
HALE PAI KII NANI,
MA ALANUI NUUANU !
UA PAU KO AKIONA HUI ANA ME AHI, ma ka
Hale Pai Kii Hoolele aka--Helu 65,
ma Alanui Nuuanu, Nolaila, ma kela hope aku, e pai aku no au i na kii me ka maikai loa a me ka uku makepono no hoi, ma ia wahi kahiko no. O na lole komo i ka wa e pai ai, eia no ia!u, kupono no na wahine a me na kane---kuka paina loloa, kaula wati, komolima, kamaa buti, papale, a pela aku---pela no hoi ko na wahine, ua lako i na lole, peahi, komolima, gula pepeiao, na pua hoonani, a pela aku. O ka oni ole i ka wa e pai kii ai. oia ka maikai loa. I ka wa e paiia ai, e haawi mua ia ka hapalua o ka uku, a pau ke kii i ka hana ia, a kii mai, alaila, hookaa pau loa. I keia wa, e hoolauleak u ana au a nui na hoa'loha, aole hoi e like me ka wa a hi kapena mua ka piena. AHI (pake).
Honolulu,i kai 9, 1873. 607 6m
OLELO HOOLAHA AKEA.
O WAU o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke poloai hou aku nei au i o'u mau hoa'loha o Kauakanilehua o Hilo, Hamakua, a me Kohala, Hawaii, e nana iho i kela Olelo Hoolaha Akea. Oia kela : --Ua makemake au i ka poe a pau i AIE ma kuu mau Halekuai Maluakiiwai Hale a me ka Hale Kaleo e ku nei ma Hilo, a'u i hoolaha pinepine aku nei mamua, a me kuu Halekuai ma Kukuihaele, Elelo, Hamakua, Hawaii, e hookaa a uku koke mai i ko oukou mau aie kahiko o na makahiki i hala a hiki i keia makahiki e hele nei imua, e hookaa pololei mai oukou ia'u, aole hookaa a haawi hoi ma ka lima o kekahi mea e aku, a'u e uku pono mai ai, a e loaa no au ia oukou ma ka Halekuai ma Hilo. Oiai, ua hoomanawanui loihi no au no ka waiho ana i manawa no oukou e imi ai a loaa hookaa mai, ano, ua kokoke ka manawa, e wiki a e @ mai oukou i ka hookaa ana, i loaa ia oukou na makana manuahi ; a ma ka manawa e hookaa mai oukou ia mau aie kahiko, a kuai kudala manuahi hapa kuike a hapa hoaie, nolaila, mai kakali ka hookaa ana, o manuahi pau ia i ka poe kuike o na Kenikeni. I ko Hamakua poe makamaka :---E pau ana ko kakou kuai ana ma ka Halekuai ma Elelo, a e nee aku ana ko kakou Halekuai manuahi ma Waipio e ku ai, a e wehe ana wau i ke kuai ana ma ka la 12 ae nei o Sept. E naue nui mai oukou e ike i na anoi a ka manao. O ka poe i aie, e pono e hookaa lakou ma ka lima o Mr. Kaikaina, a ma ka lima o ke Kupakako ma ka Halekuai ma Waipio. Ina ua nele i ke Kenikeni ole, e hookaa no ma Bipi, Ili Bipi, Kope, Pepeiao laau, a pela aku. Pela hoi oe e Kohala :--E i aku no ko kakou Halekuai manuahi ke ku ia i Halawa ; e naue no ilaila e kilohi ai, e wae i ko oukou mau iini, a o ka poe i aie, e hookaa aku ma ka Halekuai i ke Kupakako, a i ole, ia'u ke hiki aku i keia pule ae. Owau o ko oukou makamaka ahonui. C. Y. AIONA (PAKE.)
Maluakiiwai Hale, Sept. 1, 1873. 614 2ms 623
OLELO HOOLAHA
MAI KEIA LA A MAHOPE AKU, o na kanaka a pau e loaa e hele wale ana ma ka aina Mauna o Kamaloo, ma Molokai, e hoopaiia no lakou e like me ke Kanawai. A pela no i na Ilio e hele wale ana ma na aina Mauna la, me kuu ae ole aku, e pepehiia no. A o ka poe mea Lio o waho, ke komo hewa ma ua aina la, e hopu ia ana no. J. McCOLGAN.
Honolulu, Sept. 8, 1873. 615 3ts 617
E IKE AUANEI NA MEA A PAU, UA HOOkohuia ka mea nona ka inoa malalo iho, i Lunahooponopono no ka waiwai o Kapaaluhi (w), o Honaunau, Kona Hema, Hawaii, i make. Nolaila, ke kauohaia akui nei ka poe ana i aie aku ai a me ka poe hoi i aie iaia. E hoike mai i ko lakou kuleana iloko o na malama eono mai keia la aku.
D. H. NAHINU.
Lunaponopono Waiwai.
Hookena, S. Kona, Aug.16, 1873. 615 3ts 617
E IKE AUANEI na kanaka a pau, o maua o ANANA a me MANCHUT, ua lilo loa ae nei ia maua ka Hale Puhi Palaoa o W. C. Akana a me Aona, e ku la ma ke kihi o Alani Nuuanu a me Beritania. A o na mea a pau i aie ia laua, aole he kuleana e hiki ai ia maua ke uku aku. A ke koi aku nei maua i na mea a pau, e kipa mai ma ko maua Hale Kuai Palaoa, e kuai mai ai, a e loaa no ia oukou na palaoa maikai loa. ANANA & MANCHUT.
Honolulu, Sept 13, 1873. 615 4ts 618
E IKE AUANEI na mea a pau, owau o ka mea noua ka inoa malalo nei, ke papa ia aku nei na kanaka, haole, pukiki, pake a me kela keia ano kanaka. aole e hookuu wale i na holoholona pipi, lio, hoki, miula maluna o kuu aina o Pauniu, e waiho la ma Wailuku, Maui. Ina e loaa i kuu luna ia Kaimiua, e hookuia no i $1.00 no ke poo hookahi o kela ano keia ano holoholona. A o ka mea kue keia, e hoopiiia no ia ma ke Kanawai.
Mrs. KELIIKANAKAOLE KAOLOHE.
Honolulu, Sept 13, 1873. 615 2t* 616
E IKE e na mea a pau ma keia, ke papa ia aku nei na mea a pau, aole e hookuu wale i na holoholona o na ano a pau maluna o ke kula o Kewalo kai, a me ke kula o Kukuluaeo, oia na kula e waiho ia ma ka Hikina Hema aku o Honolulu nei, a e hoopaila ka mea nona ka holoholona, he $1.00 no ke poo, ke loaa aku ia Naeole a me Mia ka maua mau Luna. E lilo keia olelo paa, mai ka la 12 aku Sepatemaba 1873. KAMATI a me P. NAONE.
Honolulu, Sept 9,1873.
E IKE AUANEI oukou e na mea a pau, o maua o na koko ponoi o KANOHOKOU, i make ma Waipa, Hanalei, Kauai, ke hoolaha nei maua no ka waiwai paa o Kanohokou, aole e hiki i kekahi mea ke kuai me ko maua ike ole. O kela waiwai, no maua no, nolaila, aole he kuleana o kela a me keia ke kuai, a ke hoolimalima paha me ko maua ike ole, Ma ka oiaio o keia hoolaha, ke kau nei maua i ko maua mau inoa.
A. S. H. KINI (w),
S. M. HAALE (w).
Leleo, Honolulu, Aug 27, 1873. 613 4t* 616
O NA APANA AINA O'U E WAIHO LA MA Kohala, oia o APUAKOHAUKUKUIWALUHIA a me PUEKE, a me kuu aina hoolimalima o Pawaa, e pili la me keia mau aina, makai o ka pa-uwea o Manuela. Ua kapu loa i na holoholona o kela a me keia ano. Ua kapu i na kanaka a pau i ae ole ia e a'u, aole loa e hookuu wale i na holoholona maluna o keia mau palena i hoike ia. Oia hoi mai ka pa uwea mauka o kahi o ko J. W. Kainapau hale noho. ma nae o Kauka, makai o ko Waianuhea, Kanakanui, malalo o Komohana ko Kahui--ua kapu na mea a pau o ka aina. O J. W. Kainapau a me Keo knu mau Luna, na laua no e hopu a hoopii ma ke Kanawai. J. MOANAULI.
Honolulu, Aug. 14. 1873. 612 4t* 617
LOIO.
UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA INOA malalo e kokua i na poe a apau o ka Apana o Hamakua, Hilo, Puna, a me Kau, no na hihia a pau loa, e loaa ana ia lakou ma keia mua aku, ma na hihia kanawai. A ua makaukau no e kokua i na poe makemake e hooponopono na waiwai o na poe make. A ua makaukau no e hana i na Palapala Hooilina Aina, Kuai Waiwai, Hoolimalima Aina , Hoohiki keiki, Hooilina waiwai, a me na palapala o kela ano keia ano. A ua makaukau no e ohi i na aie a ka poe aie aku ia hai, a me na hana e ae a pau loa e pili ana i ka Oihana Loio. Nolaila e naue mai oukou, ke pilikia, a e loaa no oukou ia'u ma ke taona o Hilo mokupuni o Hawaii.
E. G. HITCHCOCK.
603 3 m. (oia no o Aikue Hikikoki.)
HOOLAHA HOOKOLOKOLO.
MA KA WAIWAI O Namakaiona (k), no Keanae, Maui, i make. Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni, o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Rev. S Kamakahiki, e noi ana, e hoonohoia i Lunahooponopono no ka waiwai o Namakaiona k, no Keanae, Koolau, Maui: Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 6 o Okatoba, M H 1873, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo o Makawao, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H.P.A.
Lahaina, Sept 10, 1873. 615 3ts 617
MA KA WAIWAI O Kamoku (k), o Makawao, Maui i make. Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ua heluhelu a ua waihoia ka palapala noi a Makole w, e noi ana, e hoonohoia i Lunahooponopono no ka waiwa, o Kamoku k, no Makawao Maui, H P A i make aku nei. Nolaila , ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 6 o Okatoba, M H 1873, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo o Makawao, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. ABR FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A.
Lahaina, Sept 9, 1873. 615 3ts 617
MA KA WAIWAI O Huluhulu k, o Honuaula, Maui i make. Ma ke keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ua heluheluia, a ua waihoia ka palapala noi a Kamakai (k), e noi ana e hoonohoia i Lunahooponopono no ka waiwai o Huluhulu k, no Honuaula, Maui, H. P. A. i make aku nei. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaha, oia ka la 2 o Okatoba, M H 1873, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma Ulupalakua, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana mai i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A.
Lahaina, Sept 9, 1873. 615 3ts 617
AHA Hookolokolo Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii APae Aina, ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka waiwai o KAMALII, o Wahiawa, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai D. McBryde.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a Kaio, o Koloa, Kauai, e hoike ana, ua make kauoha ole o Kamalii, o Wahiawa, ma Koloa, i ka la 2 o Augate, M. H. 1873, a e noi ana, e haawiia aku ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Kaio.
Ua kauohaia, o ka Poalima, la 26 o Sepatemaba, M. H. 1873, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Wahiawa, a na ia wahi a ma ia manawa hoi e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu, a ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.
A o keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, no na hebedoma mau ekolu ma ke Kuokoa, he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolului.
Kakiauia ma Wahiawa, P. H. Aug. 30, M. H. 1873.
DUNCAN McBRYDE,
614 3ts 616 Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
AHA Hookolokolo Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina, ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka waiwai o PILIPO, no Kalalau, Kauai, i make. Ma ke Keena, imua o ka Hon. Duncan McBryde.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike waiwai a David Kaukaha, ka Lunahooponopono Waiwai, o ka waiwai o Pilipo, no Kalalau, Kauai i make, e nonoi ana, e nana ia a e apono ia, a e kauoha ia e maheleia ka waiwai e paa nei iloko o kona lima, no ka poe i kuleana ia waiwai, a e hookuu iaia a me kona mau hope, mai ka noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka Poaono, la 27 o Sepatemaba, M. H. 1873, i ka hora 10 kakahiaka, imua o ka Lunakanawai i hala, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Wahiawa, ola kahi a me ka manawa e hoolohe ai i ua noi la, a me ka papa hoike waiwai, a o ka poe a pau i pili, e hele mai a e hoike, ina paha he kumu oiaio, e ae ole ia ai ua noi la, a na lakou e hoike mai, owai la ka mea kuleana ma ia waiwai.
A o keia kauoha. e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, a e pai ia ma ke Kuokoa, he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu, no ka pule ekolua mamua ae o ka manawa e hooloheia ai.
Kakauia ma Wahiawa, P. H. la 30 Augate M. H. 1873.
DUNCAN McBRYDE,
614 3ts 616 Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
AHA HOOKOLOKOLO Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina, ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka waiwai o HIRAM FREDINBERG, no Koloa, Kauai, i make. Ma ke Keena, imua o Hon. Duncan McBryde.
Ma ka heluhelu ana a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Paul Isenberg a me Wm. H. Wright, na Lunahooponopono, me ka palapala, hooilina e pili ana, o ka waiwai o Hiram Fredinberg, o Koloa, Kauai, i make, e hoike ana, o kekahi mau kuleana i ka waiwai i haiia ae la, i hoakakaia ma ka papa kuhikuhi i hoopiliia me ka palapala noi i hai ia ae la, ua waihoia mai e laua, i hooia la me na palapala kupono, a ua aponoia e laua, a e noi ana, e kohoia kekahi la, i la e nana ai a e hooponoponoia ai e ka Aha.
Ua kauohaia, o ka Poalima, ka la 26 o Sepatemaba, M.H. 1873, ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ka Lunakanawai i haiia, ma kona keena, ma loko o ka Hale Hookolokolo ma Wahiawa, oia kahi a me ka manawa e hoolohe ai i ua noi la, a o ka poe a pau i pili, e hele mai e hoike, ina paha he kumu io, e ae ole ia ai ua noi la e ka Aha.
A o keia kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Enelani, ma loko o ke Kuokoa a me ke Gazette, he mau nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu, no na hebedoma ekolu mamua ae o ka manawa e hooloheia ai.
Kakauia ma Wahiawa, P. H. i ka la 3 o Aug. M.H. 1873.
DUNCAN McBRYDE,
614 3TS 616 Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Eha o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o KEHE, o Nawiliwili, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai McBryde.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a W H Rice, o Lihue, Kauai, e hoike ana o Kehe, o Nawiliwili, ua make kauoha ole, ma Nawiliwili, i ka la 6 o Aperila, M H 1873, a e noi ana, e haawiia ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia W. H. Rice.
Ua kauohaia o ka Poalima, ka la 26 o Sepatemaba, M H. 1873, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena o keia Aha, ma Wahiawa, a ma ia wahi a ma ia manawa no e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la.
A o keia olelo kauoha, e holahaia ma ka olelo Hawaii, no na hebedoma mau ekolu ma ke Kuokoa, he nupepa i paiia a i hoolahaia ma Honolulu.
Kakauia ma Wahiawa, P. H. Aug. 30, 1873.
DUNCAN McBRYDE
614 3TS 616 Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
CHUP YING !
[HOTELE LILIIKAWAI.]
E WEHE ANA MAKOU I KA HOTELE O Liliikawai i kela la, i hale paina, inu ki a inu kope, i na manawa a pau. E loaa no hoi malaila, na keena hoolimalima ina ano lahui a pau, e noho a e hooluolu ai.
Honolulu, Iulai 12, 1873. 606 3ms
E NANA MAI ! HOOLOHE MAI !
E na kanaka a pau o kela ano keia ano, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa, ke hoomalu, a ke hookapu loa aku nei au i na holoholona Bipi, Lio, Hoki, Miula, Kekake, aole loa e ae ia e hele wale ana a nakiiia paha kekahi o ia mau holoholona a ano holoholona e ae paha, maluna o kuu aina hoolimalima, i kapaia o
MAHAULEPU!
Ina e loaa kekahi o keia mau holoholona, e hele ana maluna o ua aina la, e uku no ka mea holoholona, $1.00 no ke poo hookahi, a ina aole e uku mai. e hoopaa ia no ma ka pa aupuni. Ua kapu no hoi i na kanaka a me na wahine i ae ole ia e a'u, ina i loaa ia'u a i kuu mau Paniolo, e uku no $1.00 Komohewa. Aole nae i pili keia hoomalu ana i ka poe i hoolimalima i ua aina la a me ka lakou mau holoholona. Nolaila, e makaala oukou, o poholalo auanei ke kipuka ili a kuu mau paniolo, oia o Kahele, a me Kukapuu, a o ko oukou pilikia no ia. E lilo keia i Kanawai paa no ua aina la.
S. KAALAE.
Koloa. Kauai. Aug 22. 1873. 613 4t* 616
E IKE auanei na kanaka a pau ma keia Olelo Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i na kanaka, na haole, pukiki, pake a me keia ano kanaka, kane, wahine, kamalii a pau loa, aole e hele wale maloko o kuu kai hoolimalima, i ka wa a ke kai e pli mai ana, oia hoi o Waialae-iki, e pili la me Wailupe, a mawaena o Waialae-nui, Oahu, ua kapu loa. O ka mea hookuli i keia, e uku no i $1.00. Aole no hoi e ae ia kekahi upena a mau upena paha, e komo a lawaia maloko o ua kai nei, nolaila, ke koho nei au ia N. Lulea, i Luna nana e hopu, a o kona hope paha. E lilo kela i Kanawai no ua aina la a hiki i ka wa e pau ai o ka'u hoolimalima ana. A no ka oiaio, ke kakau nei au ko'u inoa.
JOHN H. KAMANU.
Puunui, Honolulu, Aug. 29, 1873.
E IKE auanei na kanaka a pau loa o MAKOU o ka poe nona na inoa malalo nei, ke papa loa ia'ku nei ka poe mea holoholona, Lio Bipi, Hoki, Kekake a me ka Puaa, aole e hele wale maluna o ko makou mau apana aina ponoi a me na aina i hoolimalimaia e makou e pili pu 'ia ma Waihalulu, Ahupuaa o Waihee, Maui. Ina e loaa kekahi o na ano holoholona i haila maluna ia makou; a i ko makou mau hope paha, oia o Kahele, Hao a me Kanohokuahiwi, e uku ia ka ona nona ia holoholona i ke Dala hookahi no ke poo, ina ua hoopoinoia na mea kanu, alaila, e kaupaonaia e like me ka nui o ke poho a me ke kokua ana o ke Kanawai. E lilo keia i olelo oiaio mai ka la e puka ai ma ka Nupepa Kuokoa, a mau aku. O makou o
J. K. KAIANUI,
APELA MAHOE,
T. KAHUIKE.
Waihee, Augate 27, 1873. 614 4ts 617
E IKE auanei na kanaka a pau, owau o J. W. M. Poohea, e noho ana ma Pelekunu, Molokai, ke hookapu loa aku nei au i kuu aina hoolimalima, i kapaia o KAIAMIKI, he lele no ke Ahupuaa o Kumueli, e waiho la ma Pelekunu, Molokai, a ke hookapu pu aku nei no hoi au i ka'u mau mea kanu e ulu ana maluna o ke Ahupuaa o Pelekunu, Molokai, aole komohewa a hoopoino wale na holoholona a me na kanaka maluna o ia mau wahi. E like me keia ke ano: Lio, bipi, hoki, miula, puaa, kao, hipa, moa, a pela aku. Pela hoi i na kane, wahine a keiki. A o na mea e kue ana i keia, e uku no i ka hapalua no ke komohewa a hoopoino i na mea ulu no ka hewa mua, a i $1.00 no na hewa hope aku, a o ka poino o na mea kanu, e uku no i $5.00pakahi no ka hewa mua, a i $10.00 no na hewa hope aku. A i loaa ole keia mau uku, alaila, e lilo ana ia'u ka holoholona nana i hoopoino, oiai aole he Pa Aupuni ma Pelekunu nei. A e hoopii no au ma na mea pakahi i hoopoinoia o ke kanaka, imua o ka Aha Hookolokolo. E lilo keia i Kanawa paa no ko'u mau wahi, koe wale no ka poe a'u i ae aku ai a me na holoholona i ae ia. J. W. M. POOHEA.
Pelekunu, Aug. 23, 1873. 614 3t* 616
E IKE OUKOU E NA KANAKA A pau o kela a me keia ano, e nana mai ana, i like ole na waihooluu. O makou o ka poe nona na inoa malalo nei, ke hookapu ioa aku nei makou i na Bipi, Lio, Hoki, Miula, aole e hele wale ma ko makou aina hoolimalima, ma POHAKAA. apana aina e waiho ana ma Kalihi-uka, Apana o Honolulu. Ina e loaa ana i kekahi o makou, kekahi o keia mau holoholona, e uku no i $1.00 no ka holoholona hookahi. Ke hookapu pu aku nei hoi makou i na kanaka a pau, aole e kii a lawe wale i na mea ulu o kela apana aina. Ina e kue ana kekahi keia olelo hoolaha, e hana no makou iaia ma ka mana o ke Kanawai. E hoolohe a hoopono! E. M. KAPELAKA,
W. B. KAINA,
J. NAWAHIE.
Kalihi-uka, Aug 27, 1973. 613 4t* 616
Ohi Aie,Mahele Olelo, Kokua i
na Pilikia oka Lahui Hawaii!
AUHEA OUKOU E NA HOALOHA o ke Kulanakauhale Alii, eia no ke keiki o ka ua "Ukiukiu" ma kona Keena, makai aku o ke keena o S. B. DOLE (Kole). O ka poe a pau i loaa pilikia me na kanaka ili keokeo, hawawa i ke kamailio ma ka olelo paheehee o na Kamehameha, e naue mai maanei, a na'u e nemunemu me lakou, a pau ka pilikia. Pela no na hoa i pilikia i ka loaa ole mai o ka aie, na kuu lima menemene e wehe i na hipuu o na Eke Dala a ka poe aie, a lu mai na pohaku Ala e olioli ai na maka. E launa mai e na makamaka o Hawaii Ponoi, me ko oukou hoa aloha, me J. PORTER GREEN.
Augate 18, 1873. 612 2m
AKIU PAKE.
HANA I NA KAMAA
HILA AULII MAIKAI
ALOHA OUKOU e na kanaka Hawaii a pau a me na wahine maka onaona o Honolulu nei, na Iwa kiani o Paliuli. Owau o ko oukou hoa aloha, ka meo nona ka inoa malalo nei, he kumeka kamaa e noho ana ma ke Alanui Nuuanu, ma ka hale no na ka Helu 65, malalo o ka Hale Pai Kii Hooleleaka,
Na Kamaa Buti maikai loa i hanaia me ka ili Farani maikai loa, no ka uku haahaa me ka oluolu.
Na Kamaa Wahine maikai loa o kela a me keia ano, no na ili Farani maikai loa no ka uku oluolu.
No ka hana ana i na hila o ke kamaa me ka paa loa, a maikai kupono i ka makemake me ka uku oluolu loa--A no ke poho ana i na kamaa nahaehae me ka maikai loa no ka uku oluolu loa.
Na ili noho lio o kela me keia ano--he nui wale na ili maikai loa. Eia hoi kekahi, o na kamaa a pau a'u e hana ai, a i na ua ikeia, ua kapakahi, a nohae, a kahuli a puka paha iloko o ka makahiki hookahi, e hoihoi mai a na'u no e hana meka pku ole. A o na kamaa i wahoia ma kuu lima a hala na mahina 3, e kuai kudala aku no au no ka loihi loa. Nolaila, e hele nui mai oukou ma kuu hale hana kamaa, e ike maka i na hana a pau, i pau ke kuhihewa, a e hana no au e like me ko oukou makemake. ka aulii hulali o na kuihao malalo o na hila, e uheuhene ana i ka papa o Maukele, e aloha ana i kona hoa, ka uwe a ke kamaa ke hanaia.
590 6m
HALE KUAI KIKAHAKAIWAINAPALI!
HAYSELDEN BRO.S
[KOMO ME PELEKA.]
E kuai aku ana laua i na
Waiwai Lole a pau!
ME KE KUMU LILO NO NA HEBEDOMA EKOLU!
E hoomaka ana ma ka Poaono Aug. 16.
EIA MALALO IHO NEI KEKAHI O NA ANO LOLE A LAUA E MAKEMAKE
NEI E KUAI HOOPOHO AKU :
Na lole huluhulu keokeo, Huluhulu eleele,
Huluhulu ulaula, Lole merino, Halua, Kalepa
Kalakoa, Lole wawae kane, na Kuka
Puliki palemai wawae, Palemai oluna,
Lei ai, Kakini, Ai kala, a me na mea a pau
e pili ana i na lole o ke kane
E HAAWI ANA LAUA I Makana Manuahi I KA POE A PAU
E LILO ANA $2 (he Elua Dala) a oi aku.
E hoi mai ana o PELEKA mai KIKANE mai iloko o na pule paha ekolu i koe
ME NA WAIWAI LOLE HOU AOHE I KANA MAI,
A E KUAI MAKEPONO LOA IA AKU ANA
HAYSELDEN BROS. (KOMO me PELEKA.)
N.B. Aole makou e wehe koke ana a hiki i ka HORA UMI A.M. o ka POAONO,
no ka paa i ke kau i na kumukuai makepono loa ma na Lole a pau. [611-6t 616
OLELO HOOLAHA !
O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA E hoouna Dala aku i ko lakou mau makamaka a me na hoaloha ma Kalawao, ua hiki no ke waihoia mai ma ka lima o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, a e haawiia na palapala kikoo dala ia lakou, ma ka Hale Kuai ma Kalawao. Aole mau lilo e ae. S. G. WAILA.
Augate 6, 1873. 610 3m 621
L. MAKALE.
HE LOIO, a he kokua me na hihia o kanaka, (koe na hihia hewa.) Aia kona keena ma ka Hale Hookolokolo.607-6ms
AI HANAI I KA MOA ! Mai keia wa aku, e kuai makepono loa aku no au i ka ai e hanai ai i ka moa, i ka poe e makemake ana, a e loaa no ma Ulakoheo, Honolulu. CHULAN &Co.
Honolulu, Mar 25, 1873 (581 ly) (Kiulana ma.)
KAUKA O. S. CUMMINGS, he
Lapaau Homeopathica.
O ke ano o ka haawi ana i ka Laau i
kupono no na mai
HUI, RUMATICA, FIVA,
a me na mai kaa loihi wale
Aia kona Keena Oihana me ka Hale Kauka o Kenede, Helu 63, Alanui Papu, Honolulu.
589 ly
JUDD & LAINE (Alani a me Laine.)
NA MEA KUAI MEA AI o na lako ai a pau, na mea ulu, a me na mea hoomomona lio Halekuai malalo o ka Hale Mu, Alanui Papu, Honolulu. 564 ly
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA !
Sep. 28 Nawiliwili
" 29 Hilo
Oct. 6 Kona
" 13 Hilo
" 20 Kona
" 20 Kaapuni ia Kauai
Nov. 3. Hilo
Kuike na uku ohua.--Ma ka hale oihana wale no e loaa ai na palapala holo. Aole e kau ka hewa maluna o ka moku no na ukana, aia wale no a ua kakau inoaia ka loaa ana mai
614-2ms-621 SAMUELA G. WAILA, Agena.
E HELUHELU I KEIA.
O ka poe a pau i makemake e loaa
ona mau kii
O ko lakou
MAU HOALOHA a me na MAKAMAKA,
O ka wa wale no keia e loaa ai ma na
KUMUAI HAAHAA LOA!
MA KA HALE PAI KII O
DICKSON,
612 y Helu 61 alaanui Papu.
J. NOTT & CO.,
NA MEA HANA
TINI, KELEAWE,
A HAO PAPAA,
HELU 9 : : ALANUI KAAHUMANU
Ua hiki ia laua ke hana i na ano a pau e pili
ana i keai laina, e like me ka
Hoomoe ana i na Piula Wai,
HAO A PIULA PAHA.
HAWAI PIULA NO NA HALE LAAU.
EIA HOI KEKAHI
Eia ma ko laua wahi i na wa a pau,
NA
LAKO PIULA !
O KELA ANO KEIA ANO.
KAPUAHI HAO,
O NA ANO A PAU
A ME NA KUMUKUAI A PAU,
Papaa Kepau, Piula Wai,
Paipu Hao, Papaa Ziniki,
Pauma Wai, Ki Wai,
NA KAPU A ME NA PAKEKE HAO !
Papa Holoi, Na Ipu-hao,
Iliwai Laho Lio, Pa Palai,
Kui Kakia moena,
NA PAPAA HAO KAUPAKU HALE 26x84,
Na Palaki hamo puna me Holoi hale,
Na Ipukukui Hele po,
A me na mea e ae he nui wale ke helu aku.
1 yr.