Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 47, 21 November 1874 — Page 2
| This text was transcribed by: | Marques Marzan |
| This work is dedicated to: | Joseph Atsuo Kalohi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
MA KE KAUOHA.
O MAKOU O KALAKAUA, ma ka Lokomaikai o ke Akua, Moi o ko Hawaii Pae Aina :
I kulike ai me ka Pauku Kanakolu kumamakolu o ke Kumukanawai o ko Makou Aupuni, ke hookohu aku nei Makou, a ke kuahaua aku nei me ka hoikeike aku i ko Makou makaainana a kaikaina aloha, Ka Mea Kiekie ke Alii ke Keiki Alii WILLIAM PITT LELEIOHOKU I KAHU AUPUNI no ko Makou Aupuni, e lawelawe i na hana o ke Aupuni ma ko Makou inoa, oiai ko Makou kaawale ana mai keia aupuni aku.
Hanaia ma Halealii Iolani, ma Honolulu, i keia la Umikumamakolu o Novemaba, Makahiki o ko Kakou Haku, Hookahi Sausani Ewalu Haneri a me Kanahiku Kumamaha, a i ka mua o na makahiki o ko Makou noho Alii ana.
NA KA MOI KALAKAUA R.
W. L. Green, Kuhina o ka na Aina e.
Ua hookohu aku nei au ia Col. WILLIAM F. ALLEN e lawelawe ma ke ano Kiaaina no ka mokupuni o Oahu, oiai ko’u wa e kaawale ana mai keia Aupuni aku.
JNO. O. DOMINIS, Kiaaina o Oahu.
Honolulu, Nov 11, 1874. 677
OIAI KO’U WA e kaawale ana mai keia Aupuni aku, e lawelawe o Hon. L. AHOLO ma ke ano Kiaaina no ka mokupuni o Maui. JNO. M. KAPENA, Kiaaina o Maui.
Honolulu, Nov 11, 1874. 677
O NA LA @ Aupuni malalo iho, e malamaia me ka hoomanao e na kanaka a pau. E paniia na HAle Oihana Aupuni a puai ka alea.
POAONO, Novemaba 23 – La i aole mai ai ke Kuokoa o Hawaii nei e na Aupuni nui o Beritania Nui a me Farani
POALIMA, Dekemaba 25 – La Karisimaka.
POAKAHI, Ianuari 1, 1875 – La Hape Nuia.
W. L. MOEHONUA, Kuina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov 29, 1874. 677
Na Rula Hooponopono a ka Papa Ola.
Pauku 1. – Na ka Papa Ola, a i ole ia na kona agena paha, e makaikai i na makeke kuai ia, mea ai a me io holoholona, a wahi e ae paha kahi o na mea kuai e waiho ai, ma ka manawa a lakou i manao ai he kupono, a kauoha i na makeke kuai ia a wahi e ae paha e hoomaemae kupono, a o na holoholona a me na mea ai polopolona e lawe kokeia mai ia wahi aku.
Pauku 2. – Aole loa e kukuluia kekahi hale pepehi holoholona e hookokoke mai maloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu, a i ole ia ma na alanui hele paha, a i ole ia, ma na kae kahawai paha, kahi e kahe ana o ka wai no ka inu ana a no ka noho hale ana, a i ole ia, ma kahi paha i ae mua ole ia e ka Papa Ola.
Pauku 3. – Aole loa kekahi mea i ae ia e kaulai a kapi paha i na ili holoholona maloko o na palena o Honolulu nei, a ma kahi kokoke mai paha, a ma ka aoao makani paha o ke kulanakauhale, a i ole ia, ma kahi paha i ae mua ole ia e ka Papa Ola,
Pauku 4. – O na lua liilii a pau, na lua opala, na lolo a i oleia na wahi e ae paha e hookio ana ka wai pilau, lepo a pelapela, i loaa aku ma ke kulana e hoopilikia ai i ke ola o ka lehulehu, e hoomaemaeia no e ka Papa Ola a o kona agena paha malalo o na lilo o ka mea a mau mea paha nona lakou, e hai e ia aku nae ua poe ona waiwai la he eono la mamua ae o ka lalau lima ana o ka papa.
Ma keia mua aku, o na lua hale liilii e eli ai aole e emi malalo o 12 kapuai ka hohonu a me eha kapuai kuea, me ka uhi ponoia.
Pauku 5. – Ua hiki no i ka Papa Ola, a i kona agena paha ke makaikai i na hale a pau a lakou i haohao ai no ka lawa kupono ole paha o ka ea no ka malama ana i ke ola o ka poe e noho ana, ina pahano ka hookomo kupono ole ia o ka ea, ka piha loa paha i ka poe noho, a kumu e ae paha, a kauoha aku ia mau hale e hookomo ponoia ka ea, a hapai paha i kekahi mau kumu a lakou i manao ai he kupono.
Pauku 6. O na io miko kupono ole a me na mea e ae i ku i ka pilau, ka maea a me na ano like, e hoonee kokeia no ma kahi e ma ka lilo o ka mea nona ia, mai kahi aku i loaa ai e ahu ana, me ka hoike muaia aku e ka Papa Ola a o kona agena paha.
Pauku 7. Aole loa e aeia kekahi mea e malama i ka puaa maloko o na palena o ke kulanakauhale o Honolulu.
Pauku 8. Aole loa e aeia kekahi kanaka e kiola i na holoholona make ma kekahi o na alanui hele a wahi hele mau ia paha.
Pauku 9. Aole loa e kanuia kekahi kupapau ma kahi kokoke i kekahi hale noho ; a ma kekahi pa aina paha aole ia no ke kanu kupapau, koe wale no ka ae mai o ka Papa Ola ma ke kakau; a aole loa hoi e eliia kekahi lua kupapau maluna mai o eono kapuai ka hohonu.
Pauku 10. Ua hookaawaleia he wahi ma Ainahou i hoailonaia e ka Luna o na Hana Hou, no ka hoolei ana a me ka waiho ana i na mea pelapela mai ke kulanakauhale aku.
Pauku 11. Ke papa ikaika loaia aku nei na mea a pau, aole e huna a eli i kekahi mau lua opala ma kekahi alanui, ala ololi, uwapo a wahi waiho wale paha, maloko o ka palena o Honolulu nei.
Pauku 12. O na mea hale a aina paha ke hoahewaia no ka hookomo pono ole ia o ka ea ma na hale i noho pupupu loaia e na pake.
Pauku 13. O na ili holoholona miko a hou loa, aole loa e aeia ka hoahu ana maloko o na palena o ke kulanakauhale nei.
Pauku 14. O ka mea e uhaki ana i kekahi o na rula maluna ae, e hoopaiia oia i ka uku aole e oi aku i ka akahi haneri dala e like me ka hookaawale ana a ka Pauku 285 o ke Kanawai Kivila.
Hoaponoia e ka Papa Ola, i keia la 9 o Novemaba, 1874. CHAS. T. GULICK,
Kakauolelo.
UA hookohuia ka poe malalo iho he mau Hoa o ka Papa Hoopii Auhau i kulike me ke Kanawai o Augate 8, 1874 :
HAWAII...Hilo – L. Severance, J. Pahio.
Puna – D. Makuakane, Kamohoalii.
Kau – J. Kauhane, C. N. Spencer.
S. Kona – H. N. Greenwell, M. Barrett, Rev. @
N. Kona – D. K. Makainai, J. W. Makanoanoa.
S. Kohala – Z. Paakiki, D. F. Sandford.
N. Kohala – D. K. Naiapaakai, James Woods.
Hamakua – Isaac Maui, J. K. Kaunamano.
MAUI......Lahaina – D. Mamaki, J. O. Kawehe.
Wailuku – John Richardson, J@ Kahula.
Makawao – J. Pilipili, Wm. Cooper.
Hana – J. Harbottle, S. K. Kanakaole.
MOLOKAI..S. G. Dwight, J. W. Kalua.
LANAI....K. Maakula, J. Kealakaa.
OAHU.....Honolulu – J. Porter Green, J. Koli.
Ewa and Waianae – J. H. Coney, J. Kahauolona.
Waialua – S. N. Emerson, Na@,
Koolauloa – J. L. Richardson, S. M. Naukana,
Koolaupoko – M. Rose, J. K. Wilder.
KAUAI.....Hanalei – Henry Johnson, Seka.
Anahola – C. Bertlemann, D. N@
Lihue – G N. Wilcox, W. H. Rice, W. Lovell,
Koloa – F. @, Mika Nahoa.
Waimea – G. B. Rowell, Ka@
NIIHAU...David K@, Kaika.
JNO. S. WALKER, Kuhina Waiwai.
Keena Waiwai, Nov. 2, 1874. 672
UA LOAA mai i ke Kuhina @
W L GREEN,
@
Ka Nupepa Kuokoa
-ME-
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday,$2 a year.
HONOLULU, NOVEMABA 21, 1874.
MA KA OLELO KUAHAUA malalo o ke poo ma ke Kauoha o ka pepa o keia la, e ikeia ai e na kanaka a pau, ua hookohuia o Ka Mea Kiekie ke Alii W P Leleiohoku i KAHU AUPUNI no ko Hawaii nei Pae Aina, oiai ko ke Lii ka Moi wa e kaawale aku ai mai keia Aupuni, a ua haawiia iaia ka mana e lawelawe i na hana o ke Aupuni malalo o ka inoa o kona mua, nolaila, ua konoia na mea a pau e hoolohe i kona leo, a e mahalo aku Iaia ma kana mau hana.
UA KAU AKU ke Alii ka Moi no ka holo ana i Amerika Huipuia i ka hora 10 a me 30 minute o ke kakahiaka Poalua iho nei maluna o ka moku kaua Benecia. Iaia i hiki ae ai ma ka uwapo maki iho o ka Halemahoe, aia hoi he helehelena eehia ia, ka ike hope ana mai a ka Moi i kona mau makaainana no ka huakaihele i ka aina e. Ua aluka ae la ke anaina e lulu lima, haawi makana, honi lima a e mele olioli aku i kona inoa, aka, aole i hookaulua iho ka Moi. I ka wa i aolo aku ai ka waapa o ka moku iaia, i ukaliia e ke KAHU AUPUNI a ma na Ukali, aia hoi, ua pinana e ae la na luina o na moku kaua Tenedos, Scout a me ka Benecia iluna o na i-a, a i ka nee ana aku a ka waapa, ua haawi mai la na batari o Ainahou, na manuwa Beritania elua i na pu aloha he 21 kani pu pakahi, - he hoailona ia, ke hele nei o Kalani i ka holo moana a pae aku i ka aina maloo. I ka hiki ana o ka Moi i ka moku, ua kipa aloha mai oia. Eia na hoa o ka huakai alii e holo la : ka Moi, na Kiaaina Dominis a me Kapena a me ke Kuhina Noho Amerika Pierce, me ekolu mau kauwa lawelawe. I ka hora 11:15 minute, ua nee malie ae la ka Benecia me ka Hae Kalaunu e welo ana, ma ke alo iho o Ainahou mawaena o na huro, na leo puhi ohe a me na hea inoa.
Ua lainaia no hoi o Ainahou mawaena e na makaainana mai kekahi pea a hala loa i ka palena pau mai, a ua hele na moku a luluu i ka poe makaikai. Pela iho la ka hopena o ka hoike ana o na makaainana i ka holo ana o ka lakou Moi i ka aina e.
E lilo ana i ka MOI KALAKAUA ka hanohano o ka makaikaiia ana e ke poo kalaunu makamua loa o ke Aupuni o Amerika Huipuiia mai ka wa mai o kona kukuluia ana he aupuni. E halawai ana Oia me na hookipa hanohano kiekie loa ana i oi aku i ko na mea e ae a pau i hiki malaila.
I ka moku kaua Benecia e komo aku ai i ka nuku o Puka Gula me ka Hae Kalaunu e kapalili ana i ka makani ma ke kia waena, e haawiia mai ana iaia na mahalo aupuni o Amerika Hui e na pu o na papu Paina a me Alcaterega, ke maalo ae oia mamua o laua pakahi. A malia paha ina aole keakea a pilikia ulia wale ae, na Generala Sekofila, ka Luna Nui o na Koa Aupuni ma ka Mahele o ka Pakipika e apo a hookipa aloha aku Iaia ma ka inoa o ka Peresidena, ma ka Hotele ana i ike ai he kupono a he hanohano no ke Poo Palaunu ke hoaumoe iho. O Generala Sekofila, ua hiki mai no ia i o kakou nei i na malama mua o ko Lunalilo noho alii ana ae. O ka loihi o ka manawa e noho ai ma Kapalakiko, aole akaka loa, aka o ka mea maopopo, aole e nui na la.
No ka holo ana o ka huakai alii mawaena aku o ka aina puni ole, e waihoia ana ma kona makemake, he kaa ahi nani loa, he mea i hoomakaukauia nona wale no, nana e aolo aku me ka hoololiloli ole a hiki i Wasinetona. O keia kau ua malama na mea a pau e hiki ai i kona ola kino ke malama ponoia me ka pilikia ole. Aka, he wa anu aku no keia no kela aina, eia nae, aole e nele ana ko lakou malama pono i ke ola o ke Aliiaimoku mua i keehi ma ko lakou mau kaiaulu.
E ukali aku ana o Generala Sekofila i ka Moi a hiki i Omaha, alaila na Generala Keremana aku e lawe aku a hiki i ke kulanakauhale o Wasinetona, kahi a ke Poo o ka Lahui a me na kanaka naauao o ke aupuni e noho ana.
Na Komisina Imi Kuikahi.
Ua ku aku ma Kapalakiko i ka la 29 o Okatoba, na Komisina HAwaii, ma ko laua alanui e hiki aku ai i Wasinetona. Ua kokua mai ka hapa nui o na nupepa i ka laua hana i hele aku nei, a me he mea la i ka nana aku, ina pela ke alu like ana o na nupepa ma ka hikina, alaila, e manaolana a paulehia loa anakakou no ka hooholoia o ke Kuikahi Panailike. Ke hookomo iho nei makou malalo i ka manao o ka nupepa Bulletin, a penei no ia :
“HE HOAILONA O KE KUIKAHI PANAILIKE : - Mawaena o na eemoku i ku mai nei mai Honolulu, o ka Hon. Elisha H Allen, a Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina kekahi. O Lunakanawai Allen, ua hookohuia oia i Kiele Kuhina e holo ai i Wasinetona, me ka hoaahuia me ka mana e kukakuka a noonoo i ke Kuikahi Painailike mawaena o Hawaii a me Amerika Huipuia. O Hon. H. A. P. Carter, kekahi kamaaina koikoi o ia aina, ua hoouna pu ia mai nei ma ia Miaiona. Ke maopopo loa nei e hiki mai ana i keia awa ka Moi maluna mai o ka Benecia, e ku ana paha ia nei i na la hope o Novemaba, oia a me na Elele, e noho ana ma Wasinetona, a hiki i ka wa e weheia ai keia Kau Ahaolelo ae. O ka hele ana mai o keia mau kanaka ano koikoi, aole wale ia no ka makaikai wale iho no. Ke hele mai nei laua e imi kuikahi pili kokoke loa mawaena o Hawaii a me Amerika Huipuia. Ke hoikeike mai nei laua i ka noho hoaloha ana o ka Pae Aina Hawaii me Amerika Huipuia, a e loaa ia ana ke Kuikahi Panailike maanei. Ua hiki mai laua i ka wa kupono, a e loaa ana ia laua ka wa e hoolohe ponoia aku ai ka laua kumuhana. O ka hopena, aole e hiki ke hai e ia aku. Eia wale no ka mea i akaka, ke loli nui nei ka manao laulaha ma Amerika Huipuia, e pono ia Hawaii e loaa ona mea hoohoihoi a na kilo aupuni akamai, e hiki ke kokuaia mai e na manao hoaloha.”
Eia hoi ka manao pepa o ka nupepa Puka La o ka Aita Kaleponi e pili ana i ko kakou mau Komisina imi Kuikahi Panailike. “Ke hookipa mai nei kakou i na Elele Aupuni Elua ma ko kakou kapakahakai, a ke hoikeike aku nei ia laua no na manao kokua o ko kakou poe kalepa a me na laua aupuni. Ina ma ka nana ana aole e pomaikai ana kakou i ke Kuikahi Panailike, aole no ia ke kumu e ae oleia’ku ai ia. Ke ulupaia nei na hana o ka Pae Aina Hawaii. Ua oki ia kekahi hapanui o ko lakou loaa makahiki mamuli o ka emi hope ana o na lawaia kohola. Me he mea la hookahi no o lakou kaana aho, o ka loaa ona Kuikahi Panailike me ko kakou Aupuni. O makou wale no ke hooluhi nei ma keia hana malalo o na kumu he nui. Ua pipili makou ia Hawaii ma ke ano o ke ku ana o ka aina, ma ke kalepa a me ka launa aloha ana i ka wa i hala a i ka wa ano a me ka manaolana no ka pomaikai hui o ke kalepa a me ka mikiala i keia mua aku. O ko na Pae Aina o Hawaii holomua, e pakui mai ana ia i ka waiwai no Kaleponi a me ke kalepa ana o ka Pakipika Akau, a no ke kaulana hoi o ke ala holo moana ma Kaleponi nei aku. Ke hilinai nei makou, e hoolohe mai ana na Lunamakaainana o na kapakai o ka Pakipika nei, ia Mesrss Allen me Carter.”
O KA MANAO NUI nana e hoonioni nei i ka noonoo o na Hawaii Ponoi i keia wa, oia no ka Hooulu Lahui. Ke hapai nei kekahi poe i ahahui, ke kilokilo mai nei hoi kekahi poe, ke hoakamai kamailio mai nei hoi kekahi poe, a o ka mea ino a o ka hope loa no paha ia, o ka hoolilo i keia kumumanao nui, i mea lealea kolohe. Nolaila, ke olelo aku nei makou, eia no ia kakou ke ola a me ke ulu hou ana o keia lahui. Ina haalele kakou i ka puni lealea lapuwale a me na kumu e ae ke huki nei ilalo, a hoi ae e puili i na mamo, aole e emo a lehulehu mai na ewe.
Nu Hou Kuloko.
I kela hebedoma aku nei i hala, ua uhiia ka elemakule Maunakea o Hawaii e ka hau.
I keia ahiahi e kuai kudalaia ai na buke maloko o ka Hale Kudala o E. P. Adamu.
Ke huikau mai nei na keiki o ke kai i keia mau la. O ko lakou mau no hoi ia ke huli hoi mai.
E malama ana ka hoike Kula Sabati o Waikapu maloko o ko lakou luakini ke hiki aku i ka la 28 o keia malama.
Aole paha e emi malalo o ka 2,000 ka nui o na kanaka i hele ae e hoolohe i na hana o ka la 16 iho nei maloko o ka luakini o Kawaiahao.
Aole paha e emi iho malalo o 4,000 i hele ae ma na kapakai o Kuloloia e makaikai i ka holo ana o ko kakou Moi aloha i ka aina e.
Ua loheia mai nei ko ke kialua Hokuao ku ana aku ma kekahi o na mokupuni o Kilipati i ka la 29 o Iulai.
O ka la hanau iho nei o ka Moi, he la maikai kela, no ka mea, aole nui loa o ka poe ona rama, o ka holoholo kaa lealea ka mea nui. Ke mahalo nei makou no ia.
KE KILAUEA. – E holo ana ko kakou mokuahi i keia Poakahi ae, i na awa o Lahaina, Maalaea, Makena a me Kawaihae wale no, a hoi mai i Honolulu nei i ka Poaha. A i ka Poalima, e holo ana i Nawiliwili, a hoi mai i Honolulu nei i ka la Sabati.
Ma ka malamaia ana o ka kea i ke ahiahi Poaono aku nei i hala, e na kaikamahine o ke Kula La Katolika o Honolulu nei, ua loaa mai na $750, no ka pomaikai o ka poe keiki makua ole.
Ma ka la 8 o Novemaba, ua make ma Ulupalakua i Honuaula, Maui ka lunakanawai E. Saffrey i ke 65 o kona mau makahiki, a i ke 35 o na makahiki ma keia Pae Aina.
Ma ka hora 10 A. M. o kakahiaka Poaono, Nov. 14, ua kikoo mai ka make a lawe aku la i ka uhane o Mrs. D. Kaana, ka wahine mare a ko makou hoa ulelehua J W Mika@obe.
Ma ka la hanau iho nei o ke ‘li ka Moi, ua makanaia oia me kekahi komo daimana nona ke kumukuai, he $160, e ke Kiaaina Kipi o Hawaii.
MA KAPUUKOLO. – Ma ke kakahiaka Poaha iho nei, la 19 o Nov. hanau mai la, o Kawailiula he keiki na laua o Luiki, o ka 7 keia o ka laua keiki. Eia no lakou a pau ke ola maikai nei, pomaikai ke aupuni i keia mau makua hooulu lahui i ke au o Kalakaua.
HE KOHU MAKOA. – Ua hele wawae kekahi alii moku o ke Scout mai Hilo aku a i ka lua o pele, iho i lalo i ka lua, hoi mai, a hoi loa i Hilo, he loa nona na mile he 65 paha, iloko o na hora hele he 20 1/3. Ke hui ia kona manawa hoomaha ma ke ala a me ka moe ana, alaila he 35 ¾ hora pau loa. He keu ka mama.
Ua makemake nui loa ia na mea a pau i ake e lilo i mau Kahuna Lapaau Hawaii, e hele nui mai imua o na Papa ia e ninaninauia. E halawai ana ua Papa nei ma ka Hale Hookolokolo ke hiki aku i ka hora 10 kakahiaka o ka Poakahi la 23 o keia malama ma Aliiolani Hale.
LA KUOKOA O HAWAII NEI. – I keia Poaono aku, oia ka la 28 o Novemaba nei, o ko kakou hiki ana aku no ia i ke kanakolu o na makahiki o ko kakou noho Aupuni Kuokoa ana mamuli o ka ae hui ana mai o na aupuni nui o Farani a me Beritania Nui. He la kulaia aupuni keia no kakou, a e malama ana kakou e like me ka maa.
E haohao ana paha ka lehulehu o Honolulu nei i ke kumu i kani ole ai na pu o Puowina i ka la hanau iho nei o ka Moi a me ka la i holo ai. Ua noiia mai makou e hoike aku he kumu ko ia kani ole ana. Ua mai loa ia ka Lutanela Carter o ka moku Benecia eia mauka nei, e kokoke ana e make, a me ke kaikamahine pu hoi a Mr. J. T. Walakahausi. E lilo na kani ana o na pu o Puowina i mea pilikia ai laua, ina i kiia ma ia mau la.
Ma ka hora 10 o ke kakahiaka Poalua iho nei i hala, ua ku mai ka mokuahi Magarita mai Kikane a me Nu Kilani mai, iloko o na la he 16 mai ke awa hope loa mai. Aole oia i ku i Fiji.
Ma keia hope aku, e lilo ana o Aukalani ma Nu Kilani i awa hope loa no na mokuahi e haalele ai, a e laweia na eke leta o Nu Kilani e like me mamua i ka wa e holo ana na mokuahi o Uwepa.
Ua holo aku nei ke Kuhina Mr. Vogel i Enelani ma ke ala holo moku ae o Sueza malalo o na hana pili aupuni – a malia paha o kekahi o kana hana mua, oia no ke kukakuka ana e kukulu paaia ona alanui lawe leta me ke kokua ole mai o ke aupuni panalaau o Wale Hema.
AUMOKU KAUA. – I ka Poaono aku nei i hala, ua ku mai ma Honolulu nei ka moku kaua Beritania Tenedos, iloko o na la he 13 mai Kapalakiko mai, me ka lawe pu mai i na eke leta no Honolulu nei.
Ma ka la Sabati iho nei, ua hoi mai ka moku kaua Scout mai Hawaii mai, me na ohua oonei ana i lawe aku nei. Ua kukuluia hoi ke kia hoomanao o Kapena Kuke ma Kaawaloa, a ua paa.
Ma ka la 1 o Novemaba nei, ua haalele aku ka moku kaua Amerika Tuscarora ia Kapalakiko no ka holo mai i Honolulu nei, aka oiai o kana hana, ke a-na moana, nolaila, aole paha ia e ku koke mai ana a hiki i na la hope o keia malama.
Ma ka hora 11 o ke awakea Poalua iho nei, ua holo aku ka Benecia i Kapalakiko me ka ohua kaulana maluna ona, ka Moi o na Pae Aina Hawaii.
PALAPALA MAI BUTARITARI MAI, - “Ua holo aku nei kekahi poe o keia Aina, (Apaiana) i ka hula i Butaritari, aka, aole nae lakou i hula, ua pepehi e ia e Nakaiea, ke alii o Butaritari kekahi mau mea elua a make loa, aka nae, ina aole e paaia ua alii nei, ina ka ua pau loa lakou i ka make. Ua auhee aku kekahi poe a pee i ka nahelehele a ua au aku kekahi poe a hiki i ka moku, a koi lakou i ke Kapena e huki ka heleuma o ka moku, ua ae ke kapena, a ua hiu ia ka heleuma a kau iluna, a ua holo pololei aku ka i ko lakou aina i Apaiana. A i ka hiki ana o na poe pio nei, nui ka pioloke a me ka uwe ana; me ko lakou olelo iho, ua pau loa aku la paha i ka make ka nui o ka poe i koe aku ihope, (he kanaha a oi ae,) wahi a ka poe i koe ma Butaritari, aole i pepehiia, ua aneane no nae e pepehiia, pela ka lakou hoike ana mai. Hulueu kela alii, ka mea nana i pepehi iho na kanaka HAwaii ekolu a make loa, me kona mau lima ponoi, a o na kanaka no hoi o kona aina ponoi iho kekahi, a me kekahi o kana mau wahine ponoi, ua pepehiia no e ia a make loa; menemene ole kona mau lima ua lilo paha keia mea o ka pepehi kanaka i mea paani iaia. – E kuai hou ana oia i moku nona, i kialua paha, i kiakolu paha eia ka’u mea i ike ai no ka moku lua, penei: oia noke kapena, a o na wahine no ana na aole e huki kaula ai, aole paha keia hana @ na mokupuni e ae. Wehe i ke akea keia kapena pepehi kanaka. Eia hou keia nu hou ma kona aina Butaritari, ke holo nei ka hana a ka Haku, nui ka poe huli i ka Haku; o ke alii wale no ka mea holapu, a oia wale no ia i kona manao, o kona kaikaina, a me kona mau kaikuahine aia lakou ma ka pono o ka Haku.”
Na uku hana ma Europa.
I ka makahiki e hele nei, ua emi ka nui o ka poe holo i Amerika mai Europa mai, a o kekahi poe keia i noho mua, ke hoi nei no ka loaa ole o ka hana. A oiai ke noonooia nei ka uku o na lima paahana, ua laweia mai ka pepa helu malalo iho e hoike ana i na uku hana no ka 1872.
O ka amara kui hao ma ka mokuaina o Makekuseta, he $18.50 no ka hebedoma ; no ia wa hookahi ma Enelani he $7.90; ma Sekotia he $7.62 ; ma Geremania he $6.75; ma Perusia $7.29 ; ma Farani he $6.01.
O ka humu buke akamai, he $26 00 ma Makekuseta i ka pule, a no ia wa hookahi, he $10.89 ma Enelani. O ka mea hoouna pepa, e loaa ana he $18.00 maanei, a he $9.80 ma Europa. O ka wahine opiopi pepa, e loaa ana he $9.00, a he $3 81 ma Enelani.
O ka hana kamaa akamai e loaa ana he $18 00 no ka hebedoma ma Amerika, a he $7.08 ma Europa. O ka wahine humu huila, e ukuia ana he $10.00 maanei, a he $2 70 ma Sekotia. E loaa ana i ke poho kamaa he $15 00 maanei, a he $9.53 ma Enelani, $6 75 ma Geremania, $4.38 ma Perusia, a he $3.38 ma Italia.
No ka hana mahiai ma Amerika, he $5.00 o ka pule, me ka ai, ka ia a me kahi moe. O ka uku kiekie e ukuia nei ma Enelani ma na pa mahiai o Lincolnshire, he $8.17 me ka ai ole ; ma Kent, $6.81 ; ma Devonshire a me Cronwall, $4.08 ; ma Irelani, $4.91 me ka ai ole ; ma Farani, $2.96 me ka ai ; ma Perusia, $2 85 ; ma Denemaka, $1.43 ; ma Italia, $3.89 me ka ai wale no a pau.
O ka hana pii wale no ka uku, oia ka hana kapili hale. O ka molina hale poha ku akamai, $20.77 ma Amerika no ka pule me ka ai, a he 5 94 me ka ai ma Enelani. O ka hahau hale ppohaku, he $24 ma Amerika o ka pule, a he $10 17 ma Enelani, $9 53 Sekotia, $4 50 ma Perusia, $3 21 ma Italia. O ka hoonoho pohaku, he $24 00 o ka pule ma amerika, he $10 17 ma Enelani a he $5 97 ma Geremania. O ka hamo puna, he $6 08 ma Italia, $17 10 ma Perusia. O ke kamana, he $17 ma Amerika, $18 17 ma Enelani, $7 62 Sekotia, $8 10 ma Helevetia, he $9 25 ma Geremania. O ka hana piula $10 ma Amerika, $9 78 ma Enelani, $4 86 ma Geremania. Kapili pili pohaku, he $18 ma Amerika a he $8 ma Europa. Pena hale, he $17 a i $10 ma Enelani a kokoke e $12 ma Geremania.
OLELO HOOLAHA.
Olelo Hoolaha a ka Luna Auhau,
Apana o Molokai & Lanai.
KE KAUOHAIA aku nei ka poe nona na inoa malalo iho, e hookaa koke mai i ko lakou mau Auhau, a e loaa no au ma ko’u wahi noho, ma Honomuni, Molokoai.
1 E P Kamaipelekane, ma Honolulu- Waiwai paa 450, waiwai lewa 600. Huina o kou auhau $5.25. 2 Keleopa Kapule ma Honolulu-Waiwai paa 100=50 k. 3 Estate of Mrs. Treadway, ½ waiwai paa o Moakea 800, 1 lio, 1 muuila 1.25 $5.25. 4 Mrs. Thos. King. ½ waiwai paa Moakea 800 $4 00 5 J O Dominis ma Honolulu, Ahupuaa o Puelelu, waiwai paa 200 $1.00. 6 George H Silva (Hueu) o Lahaina, waiwai paa Ahup o Kupeke 2,500=$12 50. 7 Lilia Pilipi w, o Lahaina, w. paa 100=50 k. 8 W J Noa ma Honolulu, waiwai paa 200=$1.00. 9 Elizabeth Cocket ma Lahaina, huina waiwai paa 1000=$5 00. 10 E H Rogers ma Wailuku, waiwai paa 200=$1 00. 11 Castle & Cooke o Honolulu, waiwai paa 500-$2 50. 12 Estate of C A Castle o Honolulu, huina waiwai paa 200=$1 00. 13 E G Hitchcock, ma Hilo, Hawaii, huina waiwai paa 200=$1. 14 Mrs. Hitchcock, Hilo, Hawaii, Ahupuaa o Kaluaaha, huina nui o ka waiwai paa 1000=$5 00. 15 Ellen Nowlien, Lahaina, waiwai paa 300=$1 50. 16 Mareka w, ma Hokolulu, waiwai paa 100= 50k. 17 Kanaheleaumoku, ma Koolau, Oahu, waiwai paa 450=$2 25. 18 Hoopii w, o Honolulu, ½ Ahupuaa o Manowai, waiwai paa 700=3 50. 19 Abr. Fornander, Lahaina, waiwai paa 200=$1 00. 20 Emma Kapena, Ahupuaa o Kaamola, waiwai paa 1,000=$5 00. 21 P Nahaolelua, Ahupuaa Puaahala, w. paa 1,000=$5 00. 22 Kawaihoa, ma Wailuku ; na auhau pili kino a pau $5 00, 2 lio, 1 ilio=$7 60. 23 Mary Welch, Wailuku or Honolulu, 2 Lio 1 ilio=$2 50. 24 Kaio Wailuku w. p 400 $2 00 25 Estate o Kamehameha V. Ahp. Kaunakakai 8,000. Naiwa, 3,000 Kahanui, Manawainui, Kipu. 2,000. Puakoolau, 600 Huina waiwai paa 13,600=$68 00; Lewa, 20,200=$101 00, 60 lio 7 miula, $48 50 4 kaa 20 00. Huina auhau a pau ma Molokai nei $237.50. 26 Ikeole ma Lahaina, Waiwai paa 300=$1.50 27 Abr. Kalauli ma Honolulu. Waiwai paa 500=$2 50 28 E Jones o Lahaina, waiwai paa 1100=$5 00 Waiwai lewa 1000=$5 00=$10 50 30 Estate of Lunalilo Ahp. Kawela, Huina waiwai paa 2000=$10 00. 31 W J Maxwell ma Honolulu aina ma Kapualei, Waiwai paa 200=1 00 32 Estate of Hanakaipo Ahp, Ahainoiki 500=$2.50.
NO KA APANA O LANAI.
1 Koahou ma Oahu 2 lio $1 50 2 Ioane ma Waihee Maui 1 lio 1 ilio $1 85 3 Kanahikaua ma Ukumehame 1 lio 75 k 4 Puu ma Lahaina Maui 2 lio $1 50 Pohano ma Ewa Oahu Huina waiwai paa 200 1 lio $1 75 6 Keana ma Lahaina 1 lio 75k 7 Mrs Fanny Young ma Honolulu Huina waiwai paa 2000=$10 00. 10 S W Mahelona, Ewa, Oahu ; huina waiwai paa 100=50k. 11 Kaililaina w. ma Honolulu, waiwai lewa 400, 1 Lio=$2 75 12 Pila Wed, ma Honolulu, huina waiwai paa, 200=$1 00. 13 Keakaikawai w, ma Honolulu, 2 Lio $1 50. Estate. of Kamehameha V., Ahupuaa Kaa, huina waiwai paa 3,000=$15 00. 676 2ts 677
S. KUPIHEA.
Luna Auhau o Molokai & Lanai.
HOOLAHA HOOKOLOKOLO.
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KALELE@ (k) no Hana, Maui.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Kailikaka@ (k), e noi ana i Luna Hooponopono no ka waiwai e Kalele@ (k) no Hana, Maui H P A i make, a e hooholo ia i na Hooilina. Nolaila ke kauoha ia’ku nei na kanak a pau ke pili, e ka Poaha, oia ka la 3 o Dekemaba, 1874, ma ka hora 11 o kakahiaka, ma ka Halekula ma Mokulau, Kaupo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Nov. 6, 1874. 676 32s 673
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o HULU (k) no Kauaula, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala nooi a Opupele (k) e noi ana e hoono@o ia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Hulu (k) no Kauaula, Apana o Lahaina, Maui H P A i make, a e hooholo ia na Hooilina. Nolaila ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 14 o Dekemaba, 1874, ma ka hora 10 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Nov. 6, 1874. 676 3ts 673
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAAKOLE (k) no Honuaula, Maui i make. Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Paalua (k), ka Luna Hooponopono Waiwai o Kaakole (k) no Honuaula, Maui, H P A i make, e noi ana e hoapono ia kona moo waiwai, a e hookuu iaia, a e hooholo ka waiwai i na Hooilina. Nolaila ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 1 o Dekemaba, 1874, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma Ulupalakua, oia ka la a me kahi i koho ia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia, a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER.
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat, 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAIHE (k) a me PALAUOLELO (k) no Makawao, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a J. D. Havekost, ka Luna Hooponopono o ka waiwai o Kaihe (k) a me Palauolelo (k) no Makawao, Maui, H P A i make, e noi ana e hoapono ia kona moowaiwai, a e hookuu iaia, a e hooholo ia ka waiwai i na Hooilina. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanka a pau ke pili, o ka Poaono, oia ka la 28 o Novemaba, 1874, ma ka hora 11 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Makawao, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe i keia nonoi ana a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 6777
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o NOHIAU (k) no Makawao, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Rev C B Andrews, ka Luna Hooponopono Waiwai o Nohiau (k) no Makawao, Maui, H P A i make, e noi ana e hoapono ia kona moowaiwai, a e hookuu iaia, a e hooholo ka waiwai i na Hooilina. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono, oia ka la 28 o Novemaba, 1874, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Makawao,oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAILI (k) no Waikapu, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Haaheo (w), ke Kahu o kekahi moopuna a hooilina hoi o Kaili (k) no Waikapu, Maui H P A i make, e noi ana e hoonoho ka Aha i Comite e mahele i ka waiwai paa o na Kaili ia, a e hookaawale ke kuleana o kana wahine iloko o ua waiwai ia. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaha, oia ka la 28 o Novemaba, 1874 ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o HENRY COPP o Makawao, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a H. W. Daniels, e noi ana e hoo@ ia ka palapala kauoha hope loa a Henry Copp no Makawao, Maui, H P A i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poaono, oia ka la 28 o Novemaba, 1874, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Makawao, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o UINAU (w) no Waikapu, Maui i make.
Ua heluhelu a ua waiho ia ka palapala noi a Lui Kanihoaia (k), e noi ana e hoonoho iaia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Uinau (w) no Waikapu, Maui, H P A i make, a e hooholo ia na Hooilina. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakolu, oia kka la 25 o Novemaba, ma ka hora 2 o ahiahi, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o JOSEPH SYLVA o Waikapu, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Kaina Sylva (w) a me Manuel Sylva, e noi ana e hoonoho ia laua i Luna Hooponopono no ka waiwai o Joseph Sylva no Waikapu, Maui, H P A i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 25 o Novemaba, 1874, ma ka hora 1 o ahiahi, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i koho’a no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o Moo (k) o Wailuku, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Pipo (w), e noi ana e hoonoho iaia i Luna Hooponopono no ka waiwai o Moo (k) no Wailuku, Maui, H P A i make. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 25 o Novemaba, 1874, ma ka hora 11 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAOWAO (k) no Wailuku, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Kukona (w), e noi ana e hoonoho ia i Luna Hooponopono, a e hooholo ia i na Hooilina, no ka waiwai o Kaowao (k) no Wailuku, Maui, H P A i make. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 25 o Novemaba, 1874, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku oia ka la a me kahi i kohia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KALAWAIANUI (k) no Wailuku, maui i make.
Mamuli o ka noi ana mai o Kaluahine (k) a me Na@ (w), ma ka hooponopono waiwai o Kalawaianui (k) no Wailuku, Maui, H P A i make, e noi ana e hooholo ia i na Hooilina o ua waiwai ia. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 25 o Novemaba, 1874, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KALUA (w) no Waihee, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a Kalamaika (w), e noi ana e hoonoho iaia i Luna Hooponopono, a e hooholo ia na Hooilina o ka waiwai o Kalua (w) no Waihee, Maui, H P A i make kauoha ole. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 23 o Novemaba, 1874, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 677
MA ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAAIKAULA (k) no Wailuku, Maui i make.
Ua heluhelu ia a ua waiho ia ka palapala noi a T. W. Everett, ka Luna Hooponopono no ka waiwai o Kaaikaula (k) no Wailuku, Maui H P A i make, e noi ana e hoapono ia kona Moowaiwai a e hookuu iaia mai ka oihana. Nolaila, ke kauoha ia’ku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 23 o Novemaba, 1874, ma ka hora 1 o ahiahi, ma ka Hale Hookolokolo a Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua, H P A
Lahaina, Okat 29, 1874. 675 3ts 678
MA KA WAIWAI O NAHOLOUA (w) NO Waihee, Maui i make ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Owau o Ulaula kana kane mare, he makemake ana wau e hana ia keia waiwai imua o ka Aha Kaapuni i ikeia na pilikoko o ka mea i make, a ina aole pilikoko, alaila e lilo no ia’u keia aina ke hiki mai i ka manawa e hana ia’u i ka Aha Kaapuni, na’u no na lilo i ke koina, ua pau me ka hai mai i ka manawa e hanaia ai keia hihia.
676 2t 677 Na’u na ULAULA.