Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 52, 26 December 1874 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

 

MA KE KAUOHA.

            Ua hookohuia i keia la na Keonimana malalo iho, ma na @@hana pakahi penei:

            His. Ex. Jno. M Kapena, i Komisina Palena Aina no na mokupuni o Maui, Molokai a me Lanai.

            Th@s. W Everett, i mea koho waiwai no na waiwai paa ma na mokupuni o Maui, Molokai a me Lanai.

            Samuel Gandall a me Solomon Previere, i mau Komisina no na Pa a me na Ala Liilii, no na apana o Ewa a me Waianae, Oahu.                                                                                                                                                                       W.L. MOEHONUA,

Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Dec 8, 1874                                                                                                                                                682

 

            E WAIHOIA mai me ka uwepaia na palapala a pau a ka poe mea poi e makemake ana e hanai aku i ka POI PAA o ke ano maikai i ka Hale Paahao o Oahu, mai keia la aku a hiki i ka hora 12 awakea o ka la 29 o kela malama, no ka makahiki hookahi. e hoomaka ana mai Ianuari 1, 1875 ‘ku.

            O ka nui o ka poi i makemakela, he 10,000 paona no ka malama, a e laweia a waiho ma ka Hale Paahao, e like ka nui me ka mea a ka Luna Paahao e kauoha ai, a ola no ka mea nana e makaikai i ke ano o ka poi.

            E hoop@@ia ka mea e lilo ai nana e hanai, i Hookahi Tausani Dala Boua, no ka hooko poho ana i ka olelo ae like.

            Aole e hoopaa ana ke aupuni iaia iho, a na ka mea koho haahaa wale no.                                        W.L. MOEHONUA,

Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Dec 22, 1974.                                                                                                                                 682

 

            O NA La Kulaia Aupuni malalo iho, e malamaia me ka hoomanao e na kanaka a pau. E pan@a na Hale Oihana Aupuni a puni ka aina.

            POAKAHI, Ianuari 1, 1875—La Hape Nu@a.

W.L. MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Nov 20, 1874.                                                                                                                                 677

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

Ke Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday,$2 a year

 

HONOLULU, DEKEMABA 26, 1874.

 

Ka hopena o ka Makahiki 1874.

 

            Ka halialia a ke nehe mai nei na huila o ka Manawa i o kakou nei a puni, a o keia no ka Helu hope o ko kakou “Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii,” no ka Buke XIII. O ka piha ana keia o na makahiki he umikumamakolu o kona ola ana, a ua kamaaina oia i ka makaikai hele ana i na ipuka hale, na kapakai, na kualono, na kuahiwi, na pali, na muliwai a me na wahi wao kanaka a pau o keia wahi aupuni nuku, e ku oioina nei i hale hookipa no ka alanui holo kai o ka moana Pakipika nei. Aole makou i ku malie, aole hoi i kuemi hope, aka ke olelo nei makou, he poe makou e ake ana e hooi ae i na hana o kekahi makahiki imua o kekahi makahiki.

            E kaulana ana keia makahiki ma ka moolelo o Hawaii nei, ma ke kohoia ana ona Moi hou e na makaainana, ka ulu ana mai o ka inaina puni hikiwawe, ka hele kaapuni ana o ka Moi a me ka Hooilina Alii e ike aku i na makaainana he maka a he maka, ke kukala akeaia ana o ka makia o ko ka Moi Kalakaua aupuni, he Hooulu Lahui, ka hoi hapa ana mai o ke aupuni i ke kanaka, ka holo makaikai kino ana o ka Moi i Amorika Huipuia e imi pomaikai ai no kona lahui, ke kaa ana ia ka Moi Kalakaua o ka hanohano o ke p@o kalaunu mua i keehi maluna o ka lepo o Amerika, a me na mea ano nui e ae i komo iloko o keia makahiki e pau aho mai nei.

            I keia makahiki ae e hooikaika loa ana makou e hoikeia na manao alakai waiwai loa ma ko makou mau kolamu, e ha@le ole kekahi hunahuna kuloko, e hanai mauia na mea hou o na aina e, ka hoonaauao ana, ka hoopuka ana i na mea e hoihoi ai ka manao, a e hauoli ai o ka wa luana hoon@@ @ea, ka hoopuka ana i na kaao a me na manao haku ku i ka waiwai.

            O ka loihi o ke ola ana o keia nupepa, ka nui o na mea heluhelu a me kona kino, kona kamaaina i ka maka o ka lahui mai ka Hikina a ke Komohana, kona kakau nuiia mai e na kanaka, ka makemakeia e ka lehulehu, he hoopaa kupono ia no ka poe lawe pepa a pau e manaoio mai ai, aole ia e @haki puia ae ana iwaena o kona mau la oo, a e hopohopo ole ai hoi no ka make koke e iho, e like la me ka lehulehu o na nupepa i hala e aku i au wale ka la.

            A i mea e hoomauia ai ka launa aloha ana me ko makou mau hoaaloha a pau loa, eia ua hamama ko makou keen@ uo ke kipa ana e like me ka wa i hala. Nolaila e like me ko makou hoolohe a hookipa ana i ka oukou mau hawanawana, e pono hoi ia oukou ke hoolohe mai i ka makou mau alakai ana ke waiho aku.

            Ua kukulu paa loaia ko makou mau rula, e mau no ka uku nupepa e like me ia ma mua, he Elua dala ma ke kuike no ka makahiki holookoa, a he Hookahi dala ma ka hookaa mua, no ka eono malama. Aole loa e ae ia kekahi nupepa e puka aku mawaho o keia keena, ke ole e uku muaia mai, a nolaila la, e hoolohe oukou i keia, o nele auanei.

            No ka poe hookaa mua elua dala, e haawi makana ana makou ia lakou i ke kii o ke koa nui kaulana Kamehameha I. i paiia mawaena a he Alemanaka ma na aoao. O ka poe a pau e hookaa mua ana iloko o Ianuari, e haawiia aku ia lakou a pau ka makana me ka hookaulua ole.

            Mai haahao ka poe lawe a me na Luna Kuokoa e nele ana i ka pepa mua loa o ka makahiki, no ka mea, e manao ia lakou he poe hookaa ole, a e pono e nele lakou.

            Mamua o ka puka ana aku o ka helu mua o keia makahiki hou ae, e hala e ana ka la mua o ka makahiki, nolaila, ke lawe nei makou i keia wa, i wa no makou e haawi aku ai i ka poe lawe pepa hana kupono, i na luna hookaa pololei, i na poe kakau manao mai, a me na makamaka a me na hoa’loha a pau o ke kuokoa no na makahiki loihi i hala, i ka hoomaikai makahiki hou, me ke kalokalo pu aku e uhaiia oukou a pau e na pomaikai he nui wale.

HAPE NUIA OUKOU !

 

O ka La Karisimaka,

 

            Ua malamaia no ia ma Honolulu nei, e like me ka hana o na makahiki i aui aku. O keia la 25 o Dekemaba, oia no ka la hanau o ka Hoola o ke ao nei, e koho waleia nei (me ka ike maopopo ole), a he la nae i malama nuiia e ko Geremania a me ko Enelani poe, a pela ma kekahi mau wahi e ae. He la i hoomanaoia no ka haawi makana ana i na makamaka a me na pilikana. O ka nui nae, o ka na makua ke haawi nui i na kamalii, a he mea olioli loa ia no lakou. ua hoomakaukau e ia na makana e na makua i ka wa e hiamoe ana na kamalii, a i ko lakou puoho ana, loaa ae la ka kela a me keia kamalii mea milimili. A i kekahi manawa, kukuluia ona kumu laau hou loa uo mai ke kuahiwi mai ma kekahi wahi kupono o ka Hale a o ka pa paha, alaila, ua ho-aia ona mau kukui ihoiho, a kau ma na lala, imua hoohauoli ka naau o na kamalii. Ua lawe na ohana a me na kula i keia hana. Ua lawe maoli ae hoi kekahi mau aoao hoomana a hookaawale maopopo i la hoomanao no ka hanau ana o ka Hoola, ka mea i kauoha ole ia e ka Buke nui.

            ke lawe mai nei nae kakou i keia la ma ke ano hoomaa aku i ka kela mau lahui keehina, o kahi mea kuee wale no paha o ka hoohuliia o kekahi poe e manaoio aku o ka la maoli ia o ka Haku i hanau ai make kiuo, oiai aole ona hoike ma ko kakou kuhikuhi. Aole nae e hewa ke manaoia e hoolilo i kekahi la o ka makahiki e hoomanao no ka hanau’na o ka Haku o na Kaku, oiai ua hanau maoli no oia ma ke kino.

 

Nu Hou Kuloko.

 

            Ma ka Poalua iho nei, ua kuai kudalaia ke kino o ka moku poino Joseph Maxwell, a ua lilo ia G. Em@es no na $1350.

 

            No ka hoomaha ana iho nei o na kula, ke ikeia nei na keiki e lalama hele ana ma na alanui e kinikini hua ai, a ma na uapo kekahi e auwana ai.

 

            MAKENO NO.--O ka nui o ka aie o na kanaka Hawaii i ka pa Kuai Papa o Kamuela i make, he kanakolu kumamawalu tausani dala.

 

            Ua anuanu loa ia keia mau kakahiaka uku nei. Ua emi iho ka mea ana a i ke 60 degere, a ma kekahi mau wahi e ae, he degere a he elua ka haahaa iho.

 

            O kela manao i hoolahaia aku ai i kela hebedoma aku nei i hala nona ke poo, "Ka hotele nui o hiki mai," ua laweia mai no ia mai kekahi nupepa Geremania mai.

 

            No ka ike nui loa ia o ka ona rama maluna o na lio a me na kaa i na la kulaia, aole anei e pono e papaia ke kuai ana o na hale kuai rama liilii ma ia mau la?

 

            Ua hoi mai nei o David D. Balawina opio mai Amerika mai, a e hoi ana oia e noho kumu ma Lahainaluna ma ke Kilauea  ka Poakahi aenei.

 

            Ke hoopioia nei ka nanaina aku o mua nei o ka puka nui o ka pa Halealii e e huli mai la i ka hale aupuni hou. Ke ku nei na pouhana il@ili i hookomokomoia me ka puna.

 

            Ke maemae nei na wahi a pau o ka pa alii, a hookahi mea nui i koe, o ka Hale Alii. Auhea, ua miki e aenei no lakou la i Hale Hotele a pau ke dala, o ka hokahoka wale no ka kakou.

 

            Maluna mai o ke kuna Varuna a me ke D. C Murray kakou e lohe hou ai i na mea hou ma keia mau pule aku, no ka mea e haalele ana laua iloko o na la o waenakona o keia malama.

           

            Ke holoholo nei ka manuwa Tendos i keia mau la, ma na kahua nana hoku o Kailua a me Waimea, no ka makemake e hoohalikeia ka lakou mau nana ana me ko Honolulu nei.

            KANALIMA MAKAHIKI.--I ka Poakolu iho nei, oia no ka puni ana o na makahiki he kanalima o ko Kauka Makalu (Dr McGrew) ola ana. Aole no oia i lua iho, a e loaa ana he mau makahiki loihi hou aku nona ma ka nana aku.

            Ma ke kakahiaka Poalima o ka hebedoma i hala, ua naue kololani aku la o Keoni Hina, kekahi o na hoa paahana pu me makou, ma kela aoao o ka muliwai o ka make, iloko o kona mau la ui. Ua loihi kona kaa mai ana, a kuu aku la ka luhi. Aloha ino ia, aka pela no ka hopena o ko ke ao a pua, oia hoi, he hope loaa kona i ka ukaliia.

            I ka auina la Poakolu iho nei, ua holo kaapuni aku ke Kilauea ia Kauai, a e hoi mai ana i keia kakahiaka nui. A ka Poakahi aenei, e holo kaapuni ana oia ia Hawaii, a hoi mai, alaila noho loa e kapili hou. O ka loihi o ka manawa e noho ai e kapili hou, me he mea la, e hala ana paha he mau hebedoma eha mamua o ka hiki hou ana iaia e holo hou.

 

            KE KAMA ALIIWAHINE LILIU.--Ma ka la Sabati iho nei, ua hoi mai ke kama Aliiwahine Liliu Loloku Kamakaeha mai kana huakai hoolanalana aku nei i ka aina ua kaulana o Hilo, me ke kino a me ke ola oluolu, a pela no kona poe hoa hele. Ua akali mai kona kaikaina alii a loaa ia i ka uapo, alila hoihoi aku la i kona home ponoi.

 

            KA PILI WAIWAI.--I keia wa, ua nui loa ka pili waiwai mawaena o na ano kanaka like ole maloko o keia kulanakauhale. E noke ana ka pepa mai na la noa a hana no i ke Sabati. Ke hoike mai nei keia i ka palaueka o na makai kulanakauhale. Ina hiki ole ke kiai i keia mau ano hihia, ua ahona no ka hoopau ia lakou, a e hoonoho i poe makaala ma ka hana, aoe ka uku i ka mea palaualelo.

 

            KEAKA LEALEA.--Ma ke ahiahi Poakolu iho nei, ua haawi ae ka puali hana keaka lealea oluana o ka moku kaua Amerika Tuscarora maluna o kona oneki. Ua konoia mai kekahi poe o na kane a me na wahine o uka nei. A mawaena o na maka hanohano i hele aku e ike, o ke Kama Aliiwahine Likelike a me kana alii kane, ke Kuhina Kalaiaina a me kekahi poe lehulehu e iho. I ka nana aku, ua ku no na mele, na hoau kamailio ana, na paio na hapahapai wawae a me na mea a pau i hoikeia ia po, i ka lealea, no ka mea, na na keiki aukai maoli no i hapai.

            Ua lohe mai makou e hooponopono ana ke aupuni, a i ole e hoopii ana paha i na luna hooponopono waiwai o ka Moi Kamehameha V., i make, no ke kuai ana mai ia Mililani no ka umikumamalua tausani dala, oiai, o Mililani, no ke aupuni ka hapa nui, a he mau wahi apana aina uuku elua paha ko ka Moi. Ua hooliloia keia mau dala i ka wa e hoomakaukauia ana e koho ia o Lunalilo i Moi. He hana hoopohihihi keia i nalowale iho nei, a akahi no a hu aenei. Ina na kanaka keia hewa, o ka noweloia mai la no ia, a walawala ana. Ahu no hoi kupanaha a ka puni haole.

 

            KE KARISIMAKA MA HONOLULU.--Aohe i like ka paulehia o ka malamaia ana o ka po mamua iho e like me ko na makahiki i hala aku. O ka Ekalesia hooponopono hou ia wale no kai malama i an@ina haipule i ke aumoe o ka po, a o ka ekalesia Roma, aole, no ka paa ole o ko lakou haipule e hana hou ia nei.

            --I ke ao ana ae, ikeia aku na kia a me na i a o o ka moku kaua Reindeer e ohuohu mai ana i ka maile, me he mea la i ka ike aku, i ka po ana iho no ka hanaia ana, a e makamaka wale ana no na mea a pau.

 

            I kela hebedoma aku nei i hala, ua holo aku ka Agena o ke Kilauea i na wahi hoopae ukana o na mahiko o Hilo i mea e hooukaia ko lakou mau ko paa maluna o ke Kilauea, aole hoi ke kakahili a e i  aka o ke ku mai o ka moku pea, alaila hoouka iho la. A ina e makaukau na mahiko i na uapo maikai e pili ai ka waapa, alaila he kakakoe wale no ka ka mokuahi, a ku a ku, piha ae la, holo no hoi paha. Aka o ka mea maikai loa, ka lawe e no a i Waiakea hoahu ilaila, a kukulu ae no hoi paha i uapo, he hele wale no a pili ana, he hoouka wale no. Aohe e emo a piho ka moku, a pau no hoi na ko pa@ i ka laweia.

 

            KA AHAHUI OPIOPIO --Ua konoia mai makou e holaha akea aku i na hoa a pau o keia Ahahui kaulana o ke alo alii, e halawai ana lakou ma ko lakou Hale Halawai mau ma Kaumakapili i ka hora 7 o keia po Poaono (Dec. 26), no ka noonoo ana i ka mea e hoohana aku ai i ko lakou mau dala ma ka waihona, e kukulu ahaaina paha ma ka la 11 o Ianuari, oia ka la e kul@ia ai no ka puni ana o na makahiki he iwakalua o ko ke Keiki Alii Kahu Aupuni ola maikai ana. He nui na mea i makemakeia e hapai mai, a nolaila i makemake loa ia ai e akoakoa pau loa mai na lala a pau o ia ahahui, a e pupu kahi ae kakou e hookahakaha nui i ka la hanau o ko kakou keiki alii hookahi.

            KA HOOINU BIA.--I kela pule aku nei, ua hopuia e ke kanawai, he ekolu mau hana wai ikaika Hawaii ma keia kuanakauhale o Honolulu, oia hoi he elua kane a me hookahi wahine. Eia ko lakou mau inao, Pilipo a me Kapukini na kane, a o Kamakakaula ka wahine. Ua hoopaiia lakou ma ka lalani penei : ka mua he $100, ka lua, he $50, a o ka wahine $25, me na koina. O kekahi kumu ino ma keia loaa ana, oia no ka hooinuia ana o kekahi mau keiki liilii naaupo a ona loa, me ka ike ole i ka mea e hana aku ai. Ke maluhia mai nei kekahi mau wahi o ke kulanakauhale, aka koe no nae kahi o ka poe i hopuia iho la. Ina he poe mikiala na luna makai o keia kulanakauhale, e loaa no keia poe hana wai ona i kela a me keia la e hana ana, a e kuai ana i keia laau make i ko lakou mau hoa kanaka.

            NA KAHUNALAPAAU HAWAII.--Ma ka noho ana o ka Papa Ola Hawaii i keia mau la aku nei, mamuli o ka nonoi a na Kahunalapaau Hawaii i Palapala Ae ia lakou e lapaau. no na kumu he lehulehu wale a ka Papa i ike ai, ua hiki ole i na Hoa o ka Papa Ola Hawaii ke ae aku i ka lehulehu o na kahuna lapaau a lakou i ike ai ua kue ka ike o kekahi poe i ke Kanawai. Nolaila ua hoole lakou i ka hapanui o na kahuna ; a ekolu wale no kahuna i ae ia e ka Papa, no lakou keia mau inoa : Wahinealii no Ewa, Oahu, Kawaaka@kahi no Honolulu, a me Kauakaokai no Pukoo i Molokai.                      OPUNUI.

            [E Mr Opu,-Pehea la kou manao no na wahi kenikeni a na kahuna i pau aku i ka poe Niuhi Malileo e kaalo ana mawaho o ke Keena Oihana ia mau la?                L H.]

 

            HEAHA LA KE ANO ?--Ua laweia mai i o makou nei ka lono, aia kekahi mau makua Hawaii ke noho nei ma ka aoao makai iho o ke alanui Puowina e pili aku la i ka halemai, ua hikiikii i ka puhaka o ka laua keiki nona na makahiki ekolu wale no me ke kaula loihi he iwakalua anana, hoopaa i kekahi piko i ka hale, a hookuu i ke keiki e hele pela a pau ka loa o ke kaula, alaila hoi mai ana. O ka mea weliweli, ina e puka ua keiki nei ma kekahi puka o ka hale, hele no ia a hala loa i ke alanui ; a ina hoi e puka ma kekahi aoao, hele uo a hala i kekahi alanui, oiai, aia ka hale ma ka hookui ana o na alanui elua makai iki iho. E hele ana kanaka, e holo ana ka lio, a e halaoa ana ka keia keiki kaula loihi i hoopaaia ma ka puhaka. Aole i akaka ia makou ka manao o na makua, he hoowahawaha paha a he Iluhi paha i ka malama. He wa malama ohana hoi keia, eia ka hoi ka laua nei, he hoomainoino. O Hookaea ka inoa o ka makuakane.

            MAI IMIHALA WALE:--He mea hilahila ia makou ka lono ana mai, ke hele nei ka kekahi kanaka ui e malimali wale i ke dala a kekahi poe nawaliwali ma Waikiki waena, me ke kaena ae, he hiki iaia ke pale i na hihia ma na Aha a pau o keia aupuni ; a ke imihala wale nei i kekahi o kona mau hoa launa. Ke ao 'ku nei makou i ua ui la, e hoomanao i ka mamala olelo a ke Keiki Alii Kahu Aupuni, a penei : "E h@me i ka malo, a e pelu ou kuli palaualelo, a e mahiai i ka aina," au i kuai ai. A ina hoi e nele ka umeke i ka ai, mai hookikina i ka wahine e hele i ke kahu imu, no ka mea o kau hana noia. Aka, he mea mau no nae i kekahi poe kanaka, ina e akamai iki, o ka hooio e mai la no ia. A ia oukou e na hapauea, mai puni iki oukou i na nolu olelo a na Niuhi hoopau maunu, no ka mea, e poho auanei oukou. Heaha la auanei ka ulia o ke au o ka manawa e ili iho ai maluna o ua ui la, i ike ai kakou, ke hookolo ae la i ko Nahakualii m@ mehe@, a owai hoi e kapa ole aku he akiaki oia. Owai a Niuhi la? Ekuailo mai. He kino nui kino maikai oia, he imi ka hewa ka!

 

            HE LEI ALII KA OIHANA.--O ka oihana i loaa mai i ke kauaka mai a hai mai, mamuli o ka ike i loaa iaia no ia oihana, oia kona lei alii, a pela no i na oihana ike a pau. Ina ua lawa pono ke kauaka i na ike o kela ano keia ano, alaila, e luuluu auanei oia i na lei alii nani i hooiliia mai iaia, a alakei aku la no hoi oia a kau ana i kaupaku o ka hanohano. Oia iho la no ke kulana o ke kanaka naauao hohonu, e like me ka oihana ana i koho ai ; in a he koa, a ua ikeia kona koa, alaila, ua hoolei mua ia @ ia i ka lei alii, (kopala, katiana) a pela no a hiki i ka lei alii o ka noho Kapena ana, alaila, ua hiolo koke mai la na pilali ma kona mau poohiwi, a hawele ae la oia i ka ili o kana pahikaua ma kona puhaka. Nolaila, e like me ka haahaa o ka oihana, pela no ke ano o ka lei alii, nolaiala, he mea kupono ole i ke kanaka ke noi aku i lei alii no ka oihana ana i manao ai, me ka hiki ole nae ke lawelawe, aka, ma kona mau kamailio, he hiki wale no, aia nae a lawelawe pono iho na lima, ume i ka ihu i kahi uuku. Pela no ke kanaka i manao i Luna Helu oia, a hele imua o na Poo Aupuni, a hooleiia mai oia i ua lei alii la, me ka hoohikiia, e helu me ka pololei, e hooko e like me ke kanawai. Ae aku la ua Luna Helu nei, a i ka helu ana iho, he nani wale no. aia a hiki mai o Luna Auhau me ka buke, i wehe ae ka hana, e nananuu ae ana o lio i make, he lio ola, a o ilio i make kahiko, ua ola hou; o ka mea lio ole, he lio ae la, a o ka mea ilio ole, he ilio iho la ;  a pela ka mea aina ole, ua loaa ae la kona aina, nana aku, lokomaikai ka Luna Helu. Eia ka mea kupanaha ma keia hana ana, o ka nui o na hana pono ole i ulu mai, a hoopii imua o ka Papa Auhau, pau hou na lokomaikai o ua Luna Helu nei i ka hoihoiia, a nele iho la ka poe ana i haawi ai. I mai la nae kela i ka hua o ka lea, "Ua kuhihewa au." Aole kau he kuhihewa maoli, he alunu wale no i ko hai pono, a he hoopilikia hoi i ka lehulehu, i piha pono ai kau eke. Nui ka hihia ma keia hana ana, no ke kue i ke kauoha a ka mea nona mai kona lei alii. Pelu iho la i ikeia iho nei ma ka Apaha o Ewa a me Waianae, lehulehu ka poe i hiki mai imua o ka Papa Auhau ma keia ano. Eia hoi kekahi mea hilu loa i ua Luna Helu nei, o ka heluia ana o ka waiwai o ka ekalesia mp Waianae, ma ka inoa o ka Puuku, a pela no ko Ewa nei, o na inoa o na puuku o keia mau ekalesia, kai heluia ma ka waiwai o ka ekalesia. A ma keia mea, ua uui ka hoopaapaa, a ku ana imua o ka Papa Auhau, a hookuuia. He mea hou keia i ko'u ike ana, aole paha pela na waiwai o na ekalesia mai Hawaii a Niihau, ka heluia o na waiwai e ka Luna Helu, he Kahunapule oia no Waianae a ua noho loihi malaila no kekahi mau makahiki, ua ike no, aohe heluia o ka waiwai o ka ekalesia, aka, i kona lilo ana i Luna Helu, kapae ae la oia i ka oihana laa, a hapuku mai la, e like la me keia mau wahi laloni mele :

"Hapuku pu ia mai,

I piha ko pakeke."

F. KALIPAHEE.

            Ewa, Dek. 6, 1874.

 

            AOLE PONO PELA.--Ua lohe mai makou i kekahi la o keia hebedoma ua hele mai kekahi keiki Hawaii i hoonaauaoia, a koi i kekahi haole kamaaina o keia kuanakauhale e hele a kuai i omole barani nona ma ke ano laau lapaau no kana wahine. Ua ikeia nae, o ka keia kanaka hana he imi e loaa he kanaka kuai rama, alaila hoopii i ke kanawai a hoopaiia, manao aku ke ola ma ka maheleia mai o ka uku hoopai nana kekahi. O ka hana ana me keia i kona hoalauna, he hana ino loa ia, a nolaila he pono iaia e imi i hana e loaa ai ke dala ma ka hou o ka lae, aole o ka imihala e make kona hoakanaka. Nolaila, ke ao aku nei makou ia oe e Kiha, mai hana hou oe me keia, o loaa aku auanei oe i ka popilikia i oi aku. He kino nui a puipui kou, a nolaila e hana, aole ka hele wale ma na alanui e ma aa ai. O ka lohe ke ola.

 

            Ka LA 10 O IANUARI 1875.-- OIa no ka la e piha ai na makahiki he Iwakalua o Ka Mea Kiekie Ke Alii W.P. Leleiohoku mai kona wa i h@mo mai ai mai ka puhaka alii mai o kona makuahine i Ianuari 10, 1855 ma Honuakaha i Honolulu nei. Nolaila e lilo ana ia la, i la e kanaka makua ai oia, a e olioli nui ai hoi ka lahui. No ke kaa ana o keia la ma ke Sabati, nolaiala, ua hoopaneeia na hana ano nui o ia la, a ma ka Poakahi ae, a penei na hana o ia la a makou i lohe mai ai :

            --I ka hora 6 kakahiaka Poakahi, Ianuari 11, e puhi ana ka Poe Puhi Ohe ma ka Aleo o Aliiolani Hale i ka leo mele "Kamehameha," a e hukiia na have maluna o na pahu have a puni ka aina @a wa.

            --Mawaena o na hora 10 kakahiaka a me 2 o ka auina la, e hookuu akeaia ana i wa no na makaainana e ike aku ai iaia maloko o ke Keena Ahaolelo o Aliiolani Hale. Nolaila, ke konoia aku nei na makaainana a pau e hele aku e ike a e hoomaikai i ke Keiki Alii Kahu Aupuni ma kona la hanau.

            --Ma ka hora 12 awakea, e puhi hou ana @a keiki Puhi Ohe maluna o ka Aleo i ke mele, "E ola ka Moi i ke Akua," a e kiia ana na pu aloha he 21 mai ka Batari mai o Puowina.

            --Ma ka hora 6 ahiahi, e puhi hou ana ka Poe Puhi Ohe i ka "Mele Lahui Hawaii" a ke Kama Aliiwahine Liliu i haku ai, a e kuu pu ia na have ia wa.

            --Ma ka hora 7 o ia ahiahi, e kai ana he huakai kukui malamalama ma na alanui o ke Kaona nei.

 

Nu Hou o na Aina e.

 

NO CUBA.

            Havana, Nov. 26--Ke hoike mai nei kekahi leta o ka la 21, ke emi nei ka manaolana i kela a me keia la no ke kulana dala o keia mokupuni. Ke aie nei ke aupuni i na mea a pau, a aole e hiki ke hookaa i kahi aie uuku. O kahi e hele ai o ke dala i loaa mai ai ma na auhau, na uku hoopai, na loaa pooleta, a pela aku, he auwana wale no. Ke auhau nei ka Hale Leta i 12 1/2 keneta ma ke dala maoli no ka leta hookahi mai Amerika Hui mai, a he 25 keneta ma ke dala maoli no ka leta hookahi mai Europa mai. Kokoke e $1,000,000 o ka auhau pa elima hapa haneri i uku ia mai, a koe he $30,000,000 no ka ukuia mai. Ke hoea mai nei na lono mai ka hema mai o ka mokupuni, ua hooweliweli 'ku la ke Kiaaina o Cuba i na makaainana o laila, e unuhi mai ana oia i na koa aupuni i kukulu kiai ia mai ma ia mau okana no ko lakou hoole aole e uku mai i na auhau. Mai ka 12,000 mai o na koa Sepania i hoouna ia i Cuba, he 2,598 i pae ola aku, a he 1,000 koa moku, mai na manuwa pakahi mai e holo ana i Cuba, i lawe pu ia aku Ma Guasiomasa, ua lele kana ia mai kekahi puali koa Sepania he 100 ka nui e na koa kipi i oi loa ka heluna. O na koa aupuni, he poe hou loa o ka ohiia ana mai, a mawaena o lakou he poe Cuba iho no kekahi. I ke kani mua ana no o na pu kaua mua, haalele koke no lakou i na mea kana, a uwe ae la, "Aloha ino makou; he mau pokii no makou, aka, ua hookekena ia makou e komo i ke kaua!" Pau ae la ke kipu ana, a he 79 o ua poe pio la i komo aku iloko o na luina koa kipi e kaua aku i ke aupuni. O kekahi poe iho i koe, ua lawe ia i kahi kokoke mai o na Sepania.

NO MEKIKO.

            Mekiko, Nov. 17.--Mai ke ala ae hoi o Havana--Ua apono iho nei ka hapa nui loa o ka Ahaolelo o na moku aina o Mekiko, i ka hookumuia ana on a Hale Ahaolelo oluna, a me kekahi mau hoololi Kumukanawai, i mea e kapaia ai i mau apana no ke Kumukanawai.

NO ENELANI.

            Nu Ioka, Nov. 15--He nui ka walaau ma Enelani no ka hoopaapaa pili hoomana mawaena o Pohakuhauoli o Enelani a me ka Aki Bihopa Katolika Manning no ka hoopuka ana o Pohakuhauoli he buke liilii ehouluulu mau ana i kekahi manao a i ke kikowaena, oia hoi ka olelo ana, aole kekahi mea e lilo i Katolika me kona hookuu pau loa ole ana i kona pono uhane a pono kivila, me ke kukulu ana i kona manao kivila a kupono, ke ole e kaomi pu wale 'ku no malalo o kekahi. Ke kukala mai nei o Pohakuhauoli, o ke kukulu ana o ka Ahaolelo Katolika i koina akea maluna ae o ka hoapono ana aku i ko ka Pope hala ole elua no kumu nui, o ka pili wale a me ka hoolohe aku. No@ia mea, ua kahea mai oia i na kamaaina Katolika e keakea aku i keia manao kue. O ka manao oiaio maoli, oia no ke kukulu hou ana e loaa ka mana hoomalu aupuni o ka Pope. Ke hoohenehene mai nei oia no kela manao lia wale pela o ka Ahaolelo Vaticana. Malia paha o lilo ia i mea e hoonaueue ai i ka maluhia o Europa. Ua hoopau o Pohakuhauoli i kaua mau olelo me ka hoopii aku i na lahui a pau o ke keneturia umikumamaiwa, e kue aku mamua o ka puka pono ana oia manao i ke ao nei.

            Ua hoouna aku o Aki Bihopa Manning he leta i ka nupapa Elele, ua komo pu ka oia i ka hoolala ana i na kumuhana nui ma ka Vaticana, a aole loa ia i hoololi he wahi lihi o na mana o ka hoolohe ana i ke ano kivila; a no na mea e pili ana i ka hala ole o ka Pope, he haawina hou ia mamua o ka halawai ana o ka Vaticana; a aole no ka Ahaolelo i hapai me he mea hou la ia; aka ua kukala akea houia ka oiaio kahiko. Aole i hapai iki ka Ahaolelo e noonoo no na mea pili kivila. O keia hoolaha akea ana o Pohakuhauoli i ke kue i ko ka Pope mana, he hana ia na ka mea pono ole, me ka hoapuupuu ae i ka moolelo o ke ola ana o ke kilo aupuni nui:

            Ua kokua na nupepa Manawa, a me ke Telegarapa i ka pololei o ka Pohakuhauoli manao, a ua kue hoi na nupepa Pall Mall Gazette a me ka Post i ko ke Kuhina pau Pohakuhauoli komo ana aku e hoonaueue i na kumu o ke Katolika.

            Ladana, Nov. 19--Ua malamaia he halawai i keia ahiahi maloko o ke Keena Wills no ka hoopaapaa mawaena o Poakuhauoli a me Manning, a ua hooholoia he mau olelo hooholo e kukala akea ana, aole loa i ano hauhili ko ke Katolika pono kivila mamuli o ka puana ia ana o ka hala ole o ka Pope.

            Lad@n@, Nov. 19--Ua hala aku nei he mau Bihopa Beretania no Enelani i Roma e noi ai e ae mai ka Pope e hana kuokoa lakou i ka wa a ke aupuni e komo mai ai e keakea i na hana a na Kahunapule Katolika. E hoikeike ana lakou he makemake lakou e mahalo aku i na kanawai aupuni o Enelani, a aole nae lakou e ae naaupo aku i na hooponopono ana e like me na mea i hookauia maluna o na Bihopa ma Europa.

            Ua hiki ae i Enelani ka Emepera wahine o Rusia.

            Ladana, Nov. 23--I keia la, ua p@@@z@ia ke keikikane hanau mua a ke D@@@ Edineboro, a o kona inoa, o Albert Alexander Alfred Ernest William.

            E kapili hou ana o Enelani i Aumoku Huli Welau Akau elua moku, a e hoomaka ka holo ana i Mei ae nei, a na K pena Markham e hookele i kekahi o laua. No keia hana, ua haawi makana mai o Lede Franklin i $10,000 ke loaa na palapala pili aupuni o ko Kane huakai imi w@lau akau.

            Ladana, Nov. 29--Ua heluheluia ma na anaina pule Katolika i ka la inehinei he palapala i paiia e ka Aki Bihopa Manning e olelo ana maloko olaila, o na kanaka a pau e hoole ana i ko ka Pope hala ole e pau ko lakou noho Katolika ana.

NO FARANI.

            Parisa, Nov 19. Ua hala'ku nei o Rouher i kahi noho o ke Keiki Alu a Napoliona i Enelani, e noho pu iloko o ka halawai a ka poe pili Imeperiela e akoakoa ana malaila, i kenaia mai no na manao no keia noho ana mai o ka Ahaolelo

            Parisa, Nov. 22--Ma na koho balota o keia la, ua lanakila na luna Ripubalika.

            Parisa, Nov. 30.--Ke hoomakaukau mai nei na aoao like maloko o Farani no na hana e hapaiia ai ke noho mai ka Ahaolelo Ua malamaia he mau halawai malu iho mawaena o na hoa o ka ahaolelo no ka lakou hana. Me he mea la i ka nana aku e hiki ole ana no i ka poe o ka Akau ke huipu mai. Ua hooholo he 70 mau hoa o ka w@lau akau loa, e kue i ka wa o ninauia @ na Bila Kumukanawai. Ua hoouna le@@ hou mai nei o Count Chambord i kona mau kakalalo iloko o ka Ahaolelo, a penei @@ olelo : "No ka @ilinai i ke ahonui o na hoaaloha e hana aku ma na mea a pau e hoomahuahua aku ai i na pomaikai o ka aina a me ke kumu e noho lokahi like ai, nolaila, aohe a'u olelo ao aku ; aka o na kanaka alii oiaio aohe a lakou mea e ae e hoolohilohi ai i ka hoihoi ana mai o ke aupuni alii."

            Vaseile, Nov. 30--Ua hui ka ahaole keia ahiahi, a he wahi wa nuku loa ka ho ana. Uuku no ka poe i akoakoa m aohe mea ano nui i hapaiia. Ua hiki ki mai o Tiera a me Generala Cissey ke kamailio ana. He elima mau bila e pili ana ukali, i waihoia mai e ke Kuhina Kaua.

            Vaseila, Dec. 1.-- I keia la, ua koho hou ka Ahaolelo ia Ruffet i Peresidena na ka 348 poe koho. Ua kuikawa ka aoao hema aohe i koho. Ua kohoia o Martel o ka aoao hema, me Kerdect, me Benoist d' As@y, o ka aoao akau i mau hope Peresidena.

            Ladana, Dec. 2.--Mai ka mea kakau nupepa mai o ka Manawa ma Parisa i loaa mai ai keia lono, ua ano mahae lua iho la na Kuhina no ka palapala a Count Chamberd. A nolaila ua pupuahulu ae la he elua mau Kuhina pili alii, me ka manao e kukulu paaia ka mana Peresidena. No keia like ole, ua ka-ua iho la ka haiolelo wehe a ke Peresidena a ka Poaha.