Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 15, 10 April 1875 — Page 2
This text was transcribed by: | Lurline Mcgregor |
This work is dedicated to: | Louise Aoe Wongkong McGregor |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
noo ana no ke Kuikahi Panailike me Hawaii, ua hoala pa@ ia mai ka noonoo ana i ko kakou (Amerika) kalepa ana me loia Hikina. Oia na papahelu no 1874, aole i hoolaha ia mai, aka, i ka 1873, ua hoouna mai n@ Beretania, Sepania a me na olelo e ma loia Hikina, na hoa paonioni oko Hawaii Pae aina, no ke kalepa kopaa ana ma na kapakai o ka Pakipika, he $56,927,627 o ka lakou mau waiwai, a ua lawe aku i ka lakou mau mea paahana, koe wale no ke dala maoli, he $1,500,700, a i ole ia ua emi@ho malalo o 3 hapa haneri. O ka 7 hapa haneri aku i koe, ua hoi no ia ia lakou ma ke dala maoli a me ke kukai paha me Beretania a i ole me Geremania a me Sepania paha no ke kuai i ka lakou mau lako paahana, oiai hoi ko kakou (Amerika) mau mea paahana e noho wale ana. O Hawaii ma ke ano maoli, he panalaau ia no Amerika, ke lawe nei ia he 7 hapa haneri o na mea hana mai Amerika aku, a malalo o ke Kuikahi e lawe wale ana lakou i ko kakou mau mea ulu no ka hookea ana. O ke ano o keia mea no ke kalepa ana, ua lilo i mea manao nui ia maanei a he pono ke wehewehe ia ma na apana i na huna g@la mai ka aina mai a me ka nui ole o na makeke no na mea hana Amerika ke hapai ia mai nei ka noonoo, ina i ukuia mai ke kanalima kumamalua miliona i ko Amerika pulupulu a me na lako hao, in a la ua kokoke aku kakou ma ke dala maoli i na uku ana aku a nui na lima hana e hoolawa aku ai i ko kakou lahui iho.
NO AMERIKA.
Ua hiki ae kekahi lono ku i ka wa i ka nupepa Taribiune o Nu Ioka e hoike ana i kekahi lono lauahea, e kohoia ana ka ka Loio Kuhina o Amerika Huipuia o keia wa, i Kuhina noho no Rusia, a o ka Luna Ahaolelo Senate i pau o Kamana, ke koho ia ana i Loio Kuhina.
Ma ka la 10 o Maraki, he makena wale o na luna Ahaolelo Senate i pau i hele ae e ike i ka Peresidena me ke noi okua aku no, e haawi mai i mau oihana na lakou, aka, he ouku@ loa na wahi mea hoohoihoi i haawiia mai, a i ole, aole no paha.
O ka huina pau o na loaa o ka Ahahui kaa-ahi o ka Pakipika no ka makahiki e pau ana i Dekemaba 31, 1874, na hiki aku ia i ka $10,559,880.12, a o na lilo no ia manawao ka hooholo ana, ke hui puia me na auhau o ke alanui, he $4, 652,314.95. Ua puka ka hoi no na $5,907,3@65.17.
Kikako Mar. 10. - Ua hiki ae o Lutanela Seridana ma Wasihetona i keia auina la, a ua hele koke aku oia i ka Hale Keokeo, ka Hale noho o ka Peresidena e halawai pu ai.
Ma kekahi kamailio hope ana a ka Peresidena me ka Luna Ahaolelo Senate Frye o Maine, ua ninau aku ka Peresidena i ua Luna Ahaolelo Senate nei, oiai o kona hoi ana mai no ia mai Lousiana mai ma kona ano Komite, i kona manao maoli no Seridana. Ua pane mai kela, ua manao ia he kanaka maikai no ke alakai kaua ana, aka ma kana huakai makaikai aku nei i u Oliana, ua hoike mai ia i kona kuhihewa, aka o Pilipo Seridana he kanaka noonoo pono a ua hooponopono oia i na mea pili ia Lousiana me ka naaoae, me ka manao ole ikona hoohenehene ia mai. No keia, ua pane pokole aku ka Peresidena. "Me na kanaka e ae he lehulehu, e kuhihewa io ana no oe. O ko'u manao maoli o Pilipo Seridana, he kanaka nui loa ia o na kanaka koa e ola nei a i make paha. Ina elua mau aupuni nui o ka honua nei e komo ana iloko o ka hakaka e kaua aku a kaua mai, a o ka manao, o ka hooko aku me ke oolea i na hoopai o ke kaua, alaila, aohe a'u kanaka e ola nei a i make paha, e hilinai mua aku ai me ka hikiwawe e noho poo mai no ke kaua, mai ka hoomaka ana o ke kaua a i ka panina, o General Pilipo Seridana wale no."
Wasinetona, Mar. 11. - Ua haalele iho o Generala Seridana ianei i keia la, a ua hoi aku i Nu Oliana ma ke ala ae o Kikako. O kana mau hana iloko o ka wa kupilikii ma Lousiana, na hoaponoia e ka Peresidena.
O ka pau ahi nui i pahola ae ai ma Pota Au Parina i ka la 11 o Feberuari i hala, ua nui aku na poho mahope iho o ka pio ana o ke ahi mamua o ka mea i hoike mua ia aku. He eha haneri hale i pau a lilo i pau lehu, a o ke poho o na waiwai, na koho wale ia he $2,000,000. O na waiwai i pau iho la i ke ahi, na na haole malihini ka oi loa aku, oia na haole Beretania, Holani, Geremania, Farani a me kekahi mau wahi hale kakaikahi. Ua pau pu kekahi haole kalepa waiwai nui i ke ahi, o J.B. Hepburu kona inoa. Ua kii oia i ka wahine a me na keiki e hoopakele, a hoi hou aku e huke mai e kekahi mau waiwai ponoi iho. Iaia nae malaila, ua puni ae la oia i ke ahi. Ua loaa aku kona kino iloko o ka punawai, ua pau i ke ahi.
NO FARANI.
O ka hana luhi o Makemahone, ka Peresidena o Farani i keia mau la nele kuhina aku nei on a, o ka imi ana i ka poe e hoopiha ai. A me ka 10 o Maraki, ua hoopuka pili aupuniia ae, ua loaa na kuhina, me ka hahai pu ia ana mai o na inoa pakahi o lakou.
Ua hoike ae ka nupepa Courrier de France i kekahi lohe, ua hoonohonoho iho ke Kuhina o na Kanawai i kana papa kuhikuhi hana a ke Aha Kuhina hou, a penei no ia" Ma ka halawai ana o ke Ahaolelo mahope iho o ka la i ola ai ka Haku mai ka make mai, eia ka hana mua, o ka noonoo i ka Bila Haawina: alaila, o na koho balota luna Ahaolelo e malamaia i Sepatemaba; a e hookuu loa i ka Ahaolelo ma ka malama o Okatobe. E noi aku ke aupuni, e malamaia ke kanawai koho balota e like me mamua.
Ua hiki ae kekahi lono i ka nupepa Nu Hou o Ladana, e hele aku ana ka Emepera o Auseturia e halawai me ka Moi Victor Emanuel ma Venice i ka malama o Aperila nei.
NO ENELANI.
Cork, Irelani, Mar. 11 - Ua hala aku la ke koho balota o Tipperary @ keia la me ka maluhia. He akahi hapakolu o ka poe koho i hele ole e koho. Aole, i pau ka heluia ana o na balota, aka, ua heleia a he 2,868 balota oi o Michell imua o kona hoa paonioni.
GEREMANIA A ME FARANI.
Berelina, Mar. 8 - Ua olelo ae ka nupepa Tagsblatt o keia kulanakauhale, ua hoi-keia mai ke aupuni ke makemake nei o Farani e houlaala@ i kona mau koa ma ka palena hikina loa, i keia haule lau ae, a ua hooikaika aku o Geremania, e hoouna aku no ia i elua mau puali koa ma kona palena iho, ke hoopaakiki o Farani e hana pela.
Berelina, Mar. 10 - Aohe kahua o kela lono a ka nupepa Tagblatt i hoolaha ai no ko Farani manao e houlaulu koa ma kona palena hikina a me ko Geremania hooweliweli mai.
GEREMANIA A ME KA POPE.
Lakana, Mar 5 hora 5:30 - Ua hiki ae ka lono i ka nupepa Manawa mai Berelina mai, ua ninau aku nei o Geremania ia Italia, ke hookuu wale nei no paha lakou i ke kino o ka Pope mai na keakea mai a ke Kanawai, me ka hoohalahala pu ia Italia i ka hoinoino i kona kuokoa no ka mea i kukuluia e hoala kipi ma Geremania.
GEREMANIA A ME SEPANIA.
Ladana, Mar. 5, 5:30 AM. - Ua hoike mai ka mea kakau o ka nupepa Nu Hou i ka lono, ke haohao nei o Geremania no ko Sepania kulana ma ka hihia o ka moku kaua Geremania Gustav a me ko na kahunapule hilinai maluna o ko ka Moi Opio mau kuhina. Ua pakui mai oia, "e halawai ana keia mau manao haohao me ka wehewehe pono ia mai i ka wa e hoike mai ai ke Kuhina Sepania hou i kona palapala hookohu imua o ka Emepera."
Parisa, Mar. 8 - Ua hiki mai na lono mai Figueras mai, ka pelana mawaena o Farani a me Sepania, e hoike ana, ua hooukaia he kaua mawaena o ka poe kip@ a me na koa o ka Moi hou. Ua make he 300 o ke aupuni.
Ua komo ae la he puali kaua kipi iloko o ke kalana o Santender me ka huina ikai ka. Ua hoounaia aku la na koa kokua mai Bilbao aku, a ua hoouna aku ke aupuni he mau mokuahi kaua no ka lawelawe ana ia hana.
Parisa, Mar. 8- He nui ka pilikia mamuli o ke keakea ana aku i ka Moi Opio Alfonoso mai ka haalele ana mai i ka noho alii a waiho aku no ke Duke Montpensier.
Ma ka la 11 o Maraki, ua hoike mai ke Kuhina Noho Amerika Cushing i kona palapala hookohu kuhina i ka moi hou me na huaolelo pakui mai, ua hoonaauaoia mai oia e kona aupuni e hoomahuahua aku i na h@puu o ka noho hoaloha ana me Sepania.
HOOPAAHAOIA O BARIGAMA IANA
Ua hoike mai kekahi lono i kakauia ma Loko Paakai, o ka la 11 o Maraki penei: I keia kakahiaka ua hopu kinoia o Barigama Iana (ke poo o ka Ekalesia Moremona) i keia kakahiaka, a na laweia imua o ka Lunakanawai Kiekie McKean ma ka Aha Hookolokolo Apana akolu, e pane aku no ka hoowahawaha i ka uku ole ane i ke kau oha a ka aha a i ko ka loio uku, mahope o ka noonoo ana, ua hooukuia he $25.00 a me ka hoopaahao ia aku la i ka hale paahao. He nui ka poe Moremona i akoakoa ae i ka aha, a hahai aku la i ke kaula a hiki i ka Hale Paahao.
NUHOU HOPE LOA!
HOLO KE KUIKAHI PANAILIKE
51 AE, 12 HOOLE!
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Magareta i ke kakahiaka Poaha iho nei, ua loaa mai ia makou ne mea hou malalo iho nei:
KE KUIKAHI PANAILIKE UA HOLO
Ua hooholo loa ia ke Kuikahi Panailike e ka Ahaolelo ma ka la I8 o Maraki, he 51 poe ae, a he 12 hoole. Hookahi ahaolelo i koe, alaila holo loa. Oia ka Ahaolelo o na Lunamakaainana, a e halawai ana i Dekemaba ae nei.
Wasinetona, Mar. 18. I ka wa e hoopaapaaia ana ka olelo hooholo a Boutweil i keia la, na kamailio mai la nae o Hamlin, i ka wa e komite ai ka Hale Senate, ua hoomaopopoia, e koho ana ka hale no ka hooholo loa ana i ke Kuikahi Panailike me Hawaii ma ka hora 3 auina la. Nolaila, o ka manawa mamua iho olaila, he wa kamailio ia no ka poe makemake ka mailio.
I ka wa e hoopaapaaia ana, i keia la, ua kamaiho mai o Sargent, oisi, ua nonoi e mai na Panalaau o Beritania ma ka Hema e haua Kuikahi Panailike me Hawaii, nolaila, ina e hoole ana kakou i ka lakou noi pinepine ana mai e panailike me kakou, e ae ana lakou i ka na Panalaau koi. Ua ae no ia, aole e hoemiia ana ke kumukuai o ke kopaa i hoomaemaeia, aka, ua hooikaika mai no nae ia e hoemiia ana no na kumukuai o na kopaa e kauia ana ma ko na kanaka ilihune papaaina a ma na loa eli dala o na kapakai o ka Pakipika. Aka, i ka pane ana aku i ka haiolelo a Booth e olelo ana, aole kakou, (Amerika) e makemake ana ia Hawaii no na hana pale kaua a wahi hana o na moku kaua, no ka mea, aohe iho nei he kaua kuwaho o keia aina no ua makahiki aenei ekola i hala, ua olelo o Sargent, mai pono loa keia haiolelo in a e hooikaika ana la e hoohiolo a neoneo loa la i ko kakou mau papa kaua, a e hoopau loa i na moku kaua. Aka o Hawaii, he wahi oioina kupono loa ia no ka hoahu lanahu a me kahi hoolulu moku kana; a he wahi maikai maoli no, e ku kilakila ana kona kilohi ana i ke kalepa holo@oa o ka moana Pakipika.
Ma ka hora 4:35 auina la, ua hooholo iho la ka Aha Senate i ke Kuikahi Pauailike me Hawaii ma ke koho balota ana penei: 51 ae, a he 12 hoole. O na hoololi a ke Komite o ko na Aina e i manao ai, a i hoolaha e ia mamua, ua ae pu ia.
ME KE KAUOHA.
Hoolaha Pa Aupuni . - Ke hoike ia aku nei ka lehulehu, o ka pa makai iho o na hale o F Spencer Esq. ma Puuloa, a me ka aoao ma ka akau o ke kahawai o Waikoloa, mawaena o ka hale o Papa a me Nika, nona na eka eono a oi aku a emi mai paha.
Ke hookaawalela nei i pa e hoopaaia ai na holoholona helehewa no ka Apana o Kohala Hema, Mokupuni o Hawaii. W L MOEHONUA, Kuhina Kalaaina
697 4 ts 700
OIAI O KA hoomaemae ana i na Pa a me na Hale, he mea i makemake nui ia e ka Papa Ola, nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a me na haole a pau e noho ana ma ka hapalua ma Ewa oke kuianakauhale, mai Alanui Papu aku a i Alanui Maunakea, a mai Alanui Beretania a hiki i Moiwahine, e pulumi lakou ia mua iho o ko lakou mau kapa alanui, i na opala a me na mauu, ma ke kakahiaka Poalima ae nei, Aperila 16 1875, a e hoopuupuu iho ma na kapa alanui, a na na Paahao a kii aku a lawe. Aole o na opala o loko o kou pa, ko mua wale iho no.
JNO. H. Brown Agena o ka Papa Ol. Honolulu Apr 9 1875
I ka põe a pau e lawelawe ana ma ka Oihana hoonaauao mawaena o na Kula o ke Aupuni, a.
I ka põe no hoi e manao ana a lawelawe ma Oihana ma kekahi manawa aku:
Ke ake nui nei ka Papa Hoonaauao e hookiekie ae ai i ke kulana o na kula-kumumua o ke Aupuni; a i mea e kokua ai i keia hooikeike ana, ua hooholo ka Papa e kukulu
1 KULA - AO - KUMU ma Lahainaluna; a penei ke ano o ia kula:
AKAHI - Elua makahiki ka loihi o ke ao ana ma keia kula.
ELUA - Eia na laia o ka ike e ao ia'na ma ke kula:
(a) O ka heluhelu me na loina o ka heluhelu maikai.
(e) O ka wehewehe helunaau me ka helukakau.
(i) Ka hoailonahelu.
(o) Ka hoikehouna me ke kahakaha palapala aina.
(u) Ka moolelo o na lahui o ka honua nei.
(h) Ka malama buke heiu a.
(k) Ke akeakamai.
(l) Ke kakaulima me ka haku manao.
(m) Ka pa-ko-li.
(n) Na loina e pono ai ke ao ana i ke kula.
(p) Ke kumukanawai o ke Aupuni o Hawaii.
@ E ao ia'na ma ka olelo Beretania ma kekahi o keia mau lala.
EKOLU - E haawila'na i keia a me keia haumana e puka pono ana mai keia kula aku, i palapala apono, e apono ana iaia no ka lawelawe ana ma ka Oihana Kula o ke Aupuni.
EHA - E hoomahahuaia'na ka uku o ka poe e lilo ana i mau kumu-ao mai keia kula-kumu aku, ke ae nae lakou e noho ma ke kula a ka Papa Hoonaauao e haawi ia lakou ma o ke Kahukuia Nui ia, a ke noho pono hoi lakou
ELIMA - E noho ana na haumana o ke kula-ao-kumu malalo o na rula e hooponopono, a e hoomaiu ana i ke Kula Nui o Lahainaluna.
EONO - E hoomakaia ana keia Kula-ao-kumu ma Lahainaluna, i ka hoomaka hou ana o ke kula ma Iulai e hiki mai ana.
@ - O keia Kula-ao-kumu aole ia he pauihakahaka no ke kulana o ke Kula Nui o Lahainaluna e waiho nei; e mau ana no ia kula no ka poe e makemake ana e komo, a e ao no na makahiki eha.
HR HITCHCOCK, Kahukula Nui, Ohana Hoonaauao, Honolulu, Apr 5 1875.
Komisina o ka Hoikeike Nui ma Amerika Huipuia.
O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, na Komisina Kuikawa i hookokuhuia e ka Moi, e ohi mai, e houluulu a e hoouna aku i na mea hoike ike hana akamai, hana lima a me na mea ulu e Hawaii nei, kupono no ka Hoikeike Lahui Nui o maiamaia ana ma Piladelapia, ma ke puni ana o ke keneturia makahiki o ke Amerika Huipuia noho Aupuni Kuokoa ana i ka 1876, Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S.G. Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oiai ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4, 1876, nolaila, o ka poe i loaa na mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moku, e makaukau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluna, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.
Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeke, na mea ulu a me na mea hana akamai, hana lima, hana mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuna, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui:
No Laau - i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.
No lako hale, i hana ia mai na laau Hawaii mai
Na manu a me na ia, a pela aku.
Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama ola ia, a ano hou a e ulu ana paha.
Na hulu manu, na niu.
Paakai mai na loko mai a i maloo paha i ka la.
Na Pupu - na akoakoa o na ano a me na mea a pau.
Na mea o lalo o ka honua.
Na olona o na ano a pau i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.
Na mea ulu o loki o ka wai.
Na kope iloko o ke eke.
Na Pulu iloko o ka bena.
Kopea mailoko mai o na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.
Hulu Hipa, na ano hulu hipa mai na mokupuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia.
Pulupulu; i waeia a wae olena.
e Laiki iloko o na eke; i hoomaemaeia a hoomanama@ ole ia.
Na pupu a me na hehu awa.
Na uhi iloko o ka pahu.
Na hana lima; na ahuula, na mahiole; moena: kapa Hawaii; na umeke, na aho mai na olona mai a me ka ali hau, a me ka pulu niu; na poha ku kahiko; na makau, na kii o na waa; na lako Hale Hawaii e kapali ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, na mea @ana kui, na kamaa la-i a hohala, na papale makoioa, pua ko, pua pili a pela aku.
Na kii o na mea ano nui o Hawaii nei a me na hiohiona nani.
Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kahaia e kekahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii e hoike ana i na puu, na mauna, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku moke, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.
Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.
Papa Kahikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a pau.
KUHINA KALAIAINA
S.G. WAILA
J.U. KAWAINUI
Honolulu, Jan. 7, 1875.
Ua loaa mai mahope loa!
Ma ka mokuahi i ko hope mai nei, na loaa mai ia makou ke Kii Makana o Kamehameha I., ka @a-i aupuni kaulana. E makaukau ana ke kii i ka hooonaia aku i keia hebedoma ae. O ka poe a pau e hookaa mai ana i ka lakou mau Dala Elua i keia hebedoma ae, e loaa no ia lakou ke kii makena.
Aohe makou i ike i kahi i hele ai ke kii aka, ua hoi mai nei ia mai kana auwana ana mai ka Pakipika Hema mai.
Ka Nupepe Kuokoa
-ME-
Ke Au Okoa
I Huiia
Published every Saturday $2 a year
Honolulu, Aperila 10, 1875
UA AE IA KE KUIKAHI PANAILIKE! - Ua hooholo ka Ahaolelo Senate o Amerika Huipuia i ke Kuikahi Panailike a kakou e kau nei, ma ke ae ana o 51 a kue he 12, ma ke kulanakauhale o Wasinetona i ka la 18 o Maraki. He hoololo ano nui kekahi i hookomoia e ka ahaolelo, a oia hoololi, eia no ke ano nui: "Aole e ae ia kekahi lahui e hoolulu moku kaua a hoaha lanahu paha maloko o na palena o na Pae Aina Hawaii" Ua holo mai nei ke Kuikahi, a una e apono ke Alii ka Moi, alaila e kakau inoa ia iloko o keia manawa noho wale, mamua o ka noho ana mai o ka ahaolelo o na makaainana ma Dekemaba aenei ma Wasinetona.
MAHOPE iho o ka hora 8 o ka po Poaha iho nei, ua kai aku he huakai kukui o na kauaka me na haole mai ka Helu 2 aku, a hiki i ka Hale noho o Hon. H A P Carter, ke Komisina Imi Kuikahi holopono a Hawaii nei. I hele aku e hoohanohano iaia uo ka holopono ana o kana hana. Ua pane mai oia me ka haiolelo. Malaila mai, au iho ka huakai i kai o ka Hale Aupuni, a malaila, ua lohe i na olelo mai ke'Lii ka Moi mai, ke Kuhina noho Amerika, ke Kuhiua o na Aina e a me kehahi poe e ae.
KE HOOIKEIKE mei nei ke Alii ka Moi i kekahi haawina e hiki ai i kona lahui ke mahalo aku, oia hoi kona lawe ana aenei e hoouluwehiwehi i ka puu o Puowaina, ma ke kanu ana i na laau, a me ka pa ana i pa nui e poai ana, a malia paha o lilo aku ia i pa nui hoonanea, e like me ko na ama naauao o ke ao nei. Ina e ulu pono ana keia mau laau i kanuia e na lima alii a me ka poe kokua, alaila, aohe e hewa makou ke kalokalo e ae maanei, o ka hoomaka mai la no ia o ka ulu o ka lahui. Ke holopono keia kanu laau ana, alaila e lilo ana o Puowaina i wahi makaikai nuiia, a aole auanei e hele ka momoku ilaila o ka poe puni makaikai o ka honua nei e hele pinepine mai nei io kakou. Eia na laau malumalu ulu wale mai no ke kanuia aku me ka luhi wai ole, o ke Kiawe a me ka Inia. Ua hele ka pa halepule o Kawaiahao, kela wahi panoa loa ikeia mamua a puoa i keia wa i ke kauluwehi o na laau kiawe. Pela no hoi auanei o Puowaina ma nei mua aku.
O kekahi mau mea hou i loaa e ho mai ana mai ka lepo mai he mau luawai mapuna elua, a up pa kaawaleia laua i ole e hehi wale ia. A ulu a kawowo mai ka mea i makemakeia, alaila o ka hana koe i alanui kikeekee ma ka pali, kupono no ka holo kua ho a me ka hololio ana.
O KA HOOHANUHANU ANA i na ea pili kuahiwi, ua ea aekai, a me ko kakou mau ea waianuhea kohaihai, ua ikeia kela e kakou a ua kaulana hoi ko kakou mau pae moku no ia mea, i ka puanaia ana ae:
"Onaona Panaewa i ka hala me ka lehua,
U! i ke ala kai o Puna,"
Ua lilo nui ka ulu niu o Waikiki i wahi hoomahaia o ke lehulehi, a ua nui hoi ka poe i ku moe aku malaila no ka wa welawela o ko kakou kau la. Eia nae kahi mea pakua i ka maalo mau ana mamua o na maka, o ka holo mau aku no ma ke alanui hookahi, a hoi mai no ma ia alanui no, aole hoi ka holo aku ma kekahi alanui, a alu ae hoi ma kekahi e hoi mai ai. Manao makou, he alanui kupono ke weheia ma ka aekai o Kalia, mai Kukuluaeo aku a i Kalia a Waikiki. I keia manawa, ke pakiko nei ke aupuni ma kona mau hoolilo ana, a malia paha o hakalia kona lawelawe ana e hapai ma keia mea. Aole anei hoi e hiki i kekahi poe hui mailoko ae o keia kulanakauhale, ke houluulu dala ae, a hoolilo aku ma ka wehe ana i alanui o keia ano. A o ka poe a pau e hele ana maluna o au alanui la, e hooukuia lakou, a e hoomaoia kela auhau a hiki i ka wa e kaa ai na lilo a me na kuala o ia alanui, alaila hookuu akea aku i alanui aupuni. He wehewehe wale ae no keia i loaa ai ona kumuhana, e kamailio ai ka poe waha nui o kakou.
KAI NO ua hala aku nei na au o ke kaua no ka hoomana, eia no ka ke kaukoo loa mai nei, a ke hookaheia nei na koko, ke laweia nei na oia, a ke hoomaauia mai nei Ma Mekiko, o na hoole pope ka lu-ahi a ka poe inaina; ma Berazila hoi, o na kahuna katolika keia, me he mea la aole i pakele ko lakou hoomaauia mai e ka poe powa. Ua oleloia o ka hookaheia ana o ke koko hala ole, oia ka anoano e ulu nui ai ka Ekalesia, aka, aole nae paha ia he mea e hoihoi ai ke kanu ana aku i ka euanelio pololei ma ka aoao e ae.
I KEIA WA, ua ikeia ka haawina maikai a ka Halemai Moiwahine i haawi mai ai i keia lahui. O na mai e hoea aku ana ilaila e lapaau ia ana a ola malaila, me ke lilo ole, a me ka laulaha ole aku ia hai. No ka ikeia o keia haawina maikai, he kumu oia ia no ka lahui, nolaila ke makemake mai nei na mokupuni pakahi e kukul@ia ona mau halemai pakahi o keia ano ma ne apana kiaaina.
No ko makou ike, he elua mau Hawaii ponoi maloko o ka Papa Ola hou, nolaila, ke lana nei ko makou manao e imi ikaika ana lana e loaa na kumu e ku mau ai ko laua lahui, a e pau ai hoi na amu ana a k@ mai ko-a e ku nei he kaokao, ka hiapo o ka mai weliweli he lepera.
UA HOOPAUIA mai nei na kaukolo ana a Amerika Huipuia ia Sepania no ka hewa a ka poe Sepania i powa wale ai i na ola o ka poe Amerika i hopuiia ai maluna o ke mokuahi Vireginius, me ka hookolokolo kupono ole ia. Ua apono o Sepania i ka pololei o ka Amerika koina. E ae mai ana o Sepania e uku i $3,500 no ke kanaka hookahi i pepehiia me ka hookae ole i ke ano waihooluu o ke kanaka, a me ka hoomahuahuaia o ko na luna, a nolaila, e hiki ana ka huina dala i ka $80,000. E akuia ke dala ma Mad-rida ma na hookaa pakolu ana. Ua oleloia, ua oi ae keia uku mamua o ka Beritania i koi iho nei, no kona mau kanaka i make a i hoopoinoia.
KE HOOMAUIA nei no ke aumeume mawaena o na koa ponoi oluna iho o Cuba a me na koa mamuli o Sepania no ka mea e lilo ui o laua o Cuba. I kekahi manawa i hala aenai, ua lawe ae o Concha i ke alakai ana o ke kaua ma ka aoao o Sepania, me ua hiohiona o ka hookahakaha nui a me ka eleu. Aka, ua pupuahulu aku ia e haalele i ka aina a me ke kahua, kahi ana e hoomoana ana. Ua puni@a mai nei ia e Velamaseda. He kanaka ano hookaumaha. Ua haule no ia mamua, a me he mea la no e haule hou ana Eia nae, hiki mai nei kekahi lono a ka aoao Sepania, na auhee he 1,300 koa Cuba i na koa Sepania. Eia nae ka mea hai aku, aohe makou e hooiaio iki i na lono o ia ano. Ina i oiaio na lono mamua mai ka aoao Sepania mai, ina penei aole he wahi koa Cuba i koe ma ko lakou aoao.
PEHEA LA ka ua Iapana hooko ana e make ka mea pepehi kanaka? No ka poe i mahui ole ka makou e hoike aku nei. I ka wa e laweia mai ai ke pio imua o ka mea @i kanaka, ua paluluia ua maka me na kahakahaua pepa keokeo. Mahope o ka hookaulua iki ana, lawe mua ia mai la hookahi. Alaila ku mai la ka lunakanawai i kahikoia i ke kahiko ma ke ano Europa, a heluhelu mai la i ke karaima i hanaia a me ka hoopai, alaila konoia aku la ke pio e kukuli ilalo ma ka moena imua o ka lua huinahaloa, kona a-i a me na poohiwi hooloheloheia, a o na lima peaia ae la mahope a kikii ia. Alaila huki ae la ka mea nana e hooko i kana pahikaua loihi a oki iho la me ka hikiwawe maluna o ke poo. Lele koke mai elua mau kauwa; hookahi e paa i ke kino, a hookahi e paa ae i ke poo o haule i ka lua, holoi ae a paa ae la iluna.
MA KA HOIKE ana mai a ka mokuahi Mikado , i kona mau helehelena ma ka nuku o Mamala i ke awakea Poaono aku nei i hala ua ike ia aku ka hae olenalena hoailona mai ma kekahi o kona mau kia. A ma ka holo kino ana aku o ke Kauka o ke awa, aia hoi, ua loaa aku he mau ohua kekahi i loaa i ka mai ulalii , (measles,) he umikukamamakahi, a ua hoopaa loa ia lakou a pau ma ka palena ohua o ka papa ekolu Ua lawe ae ke Kauka o ke awa i ka aweawe o ka hewa maluna o kona hokua ma ka hookomo kino ana mai i ka mokuahi iloko nei o ke awa, aka, ua keakea aku la ka Peresidena o ka Papa Ola, oia ke Kuhina Kalaiaina ma ka hoopili ana mai i ka moku i ka uapo, a ua hoonaia aku ka palapala malalo iho nei ia C. Buroa ma, na agena o ka mokuahi Mikado , a penei:
IA MESSRS. BREWER & CO.
Na Agena o ka mokuahi "Mikado," E na Keonimana : - Na kekahi mau kumu e kona mai nei ia'u e hoike aku ia oukou, o ko'u makemake ka haalele koke o ka mokuahi i keia awa mamua ae o ka napoo ana a ka la, no ko'u makau o hiki ole i na kokua o ke aupuni ke keakea i ka pii ana aku a me ka iho ana mai o na kanaka o ka mokuahi i ka po.
Ua nui ko'u kaumaha i ke komo ana aku e keakea i na hana o keia awa, aka na ka'u hana ma keia mea i kouo mai ia'u e hana aku pela.
Owau no e na Keonimana me ka mahalo.
W.L. MOEHONUA
Peresidena o ka Papa Ola.
Honolulu Hora 3 P M. Apr. 5, 1875.
Nolaila, ua awiwi na agena i ka hooili ana aku i na ukana i makaukau no ka hoouna ana, a kipaku aku la i ka moku e hele ma ka hora 8 o ka po. Aohe he poe o ka moku i ae ia e lele mai i uka nei, aole hoi o uka aku nei i ae ia e pii aku iluna, koe wale no ke Kapena a me ke Kauka o ka moku. Ua hiki mua mai keia mai i Hawaii nei i ka makahiki 1848, a ua pulumi aku he mau haneri kanaka i ka make mamuli o ka hemahema o ka malama ana i ke ola. Aole keia he mai hoomaluia ma kekahi mau awa ku moku o Europa, aka, ua mahalo makou i ko ka Peresidena o ka Papa Ola hookekena kino ana iaia iho, e keakea aku i ka hui ana mai a me ka hui ana aku o na malihini a me na kamaaina, no ka mea, he hemahema loa na Hawaii ko lakou ola kino i na mai ano ahulau a pau, a aole no hoi he makaukau i pau i ka iole.
Ua loaa mai no hoi ia makou kekahi palapala e ae mai kekahi kamaaina mai o Honolulu nei, e mahalo ana i ke Kuhina Kalaiaina. A oiai o makou p@ kekahi e mahalo aku nei, nolaila, na hookomo mai makou iaia iloko o ka makou huakai mahalo, a pela i lawa ai kana le@a maanei.
KE KEIKI ALII MA KAUAI.
Ua hooluolu a hoohauoli loa ia ke Keiki Alii ma kana huakai makaikai aku nei i ka aina "Kaili la," a me he mea la no hoi, ua pakui p@ ia no na makaainana me ka hauoli i ka ike ana mai iaia. Na na palapala hoomaikai malalo iho mai na makaainana mai, e hoike mai i ko ke keiki alii pa@lani maoli io ia e na puuwai Hawaii oiaio ma ia moku o laua. Ua hoi mai ke keiki alu i ke kakahiaka Poakolu iho nei mai Kauai mai me ke ola maikai. E heluhelu i na palapala malalo iho:
E KA MEA KIEKIE, KE ALII.
Aloha maikai oe : - Ke halawai nei makou me Oe e ka Mea Kiekie, ka Hooilina Lei Moi, me ka hauoli nui, me ka manaolana hoi, no ka pomaikai o ko kakou lahui.
Ua hoike ae ka Mea Kiekie loa, ko makou Moi, ma keia manawa pokole o kona hooponopono aupuni ana ma kana mau hana, i kona ake nui i ka pomaikai o kona mau makaainana.
Na ke Akua ola mau, ka Moi o na moi, ka mea nana i hoonoho i kou ohana ma keia kulana kiekie; nana no e kokua mai ia olua, i makaukau ai olua ma ka hooponopono ana i keia aupuni ma na makahiki he lehulehu. Mamuli o ka makemake o ka Mea Mana Loa, no ka pomaikai o keia Lahui. E ola ka Hooilina Moi!
Na na haumana kula o Koloa Hikina.
Maraki 16, 1875.
E KE ALII, KA HOOILINA MOI O KA LEI KALAUNA O HAWAII NEI.
Aloha maikai oe: - I keia la e haalele iho ai oe ia Koloa nei, a hele aku ma kau huakai alii ma na wahi e ae o keia mokupuni. Ke ake nui nei makou me ka @ni nui e hoomaikai mau ia mai ka@ mau huakai kaahele.
A na ke Akua Mana Loa, Ola mau, ka mea nana i hoonoho ia oe i Hooilina Lei Moi o ka Nouo Alii o Hawaii nei. Nana no e kiai mai, e malama a e alakai hoi ia oe ma na wahi a pau au e hele ai a maluna hoi o ka moana oli kai lipolipo o Kaieiewa ho, a hiki aku oe i Kou Home Alii.
E ola ka Hooiluna Moi i ke Akua.
Na na haumana kula o Koloa Hikina.
Maraki 25, 1875.
I ke Mea Kiekie ka hooilina o ka lei alii o ke aupuni Hawaii William P. Leleiohoku
Ma ka la Sabati iho nei, ua pahola mai ka lono i kou mau makaainana ma Waimea nei, na hehi iho kou mau kapuai ma ke one o Nawiliwili, ke awa ma ka aoao Hikina o keia mokupuni. He wa a makou i moeuhane mua ole ai, e hiki mai ana oe, a mai a mea i piha ole ai na hoomaikai ana a kou mau makaainana ia oe e ke alii.
Nolaila, o ke Komite i kehoia e kou mau makaainana, e hoike aku i ko lakou aloha laahia ia oe, a ke hoike aku nei.
O na makaainana a pau o ka Apana o Waimea, ke hookipa oluolu mai nei ia oe, me na puuwai i piha i ka hauoli, ma ke kulanakauhale Komohana loa o ko olua aupuni. E ola ke alii i ke Akua, a maia inoa, E ulu ko olua lahui.
J.H. KAPUNIAI
Komite.
HE MELE NO LELEIOHOKU.
1.
O ka Hooilina Moi
O Leleiohoku ia
Ko makou Alii Opio
O ka hanauna hou
E ola ke Alii!
E ola ke Alii!
I kau i ka puaneane!
I kau i ka puaneane!
2.
Hauoli pu kakou
E na kamalii hou
I ko kakou Haku Opio
Ko kokau makua hoi.
etc. etc.
3.
Aloha oe ka Makua
O ka Lahui Opio
Ka hanauna hou aku
O keia Pae-moku.
E ola ke Alii!
E ola ke Alii!
O ko makou one hanau!
O ko makou one hanau!
E ka mea Kiekie ke Alii W.P. Leleiohoku, E ola mau loa oe.
Ma ka lokomaikai o ke Akua Mana Loa. Ua koho ia mai makou he Komite e ko olua mau makaainana o ka Apaua o Lihue.
Nolaila, ke haawi haahaa aku nei makou i ke aloha o ko olua mau makaainana, me na hoomaikai palena ole.
O ka manawa au i hiki malihini mai ai