Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 33, 12 August 1876 — HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA POHIHIHI O KA 1866! [ARTICLE]

HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA POHIHIHI O KA 1866!

MAHELE 1. MOKUNA XVII. Malalo o ka Moaka Pakipika. IX KaKAOIAKA AE, la 18 o Novemapa, ua pau loa ae ln ko'u mau maluhiluhi o ka la i hala aku, pii aku 1* au ma ka oneki, a o ka wa ia a ka hulipahu e hoike ana i kana mau hana o ka la e like ino ka mea mau. A i ko'u ike ana aku ia Kapena Nimo, hoomanao ae la au i na mea kupanaha oke kai. Aole nae oia la i ike mai i ko'u mau helehelena ano hauoli, a hoomaka aku la no oia i na hana e pili ana ika mea nana La. Ika pau ana o nei hana a ke Kapena, hele aku la oia a kalele aku la ma ka pahu o ke kukui kiai, me ka nana pouo una iloko 0 ka moana ; a ma ia wa no i pii mai ai na aela o ka N.iutilo, he poe ikaika, a he poe hoi no kela a me keia lahui mai, a o ko lakou ano, a o ko l«kou ano, he poe Beritania i ka nana oku ia lakou a pau lo*, oiai hookahi wale no a lakou olelo e olelo ai iwaena o lakon ; a aole no hoi u'u mea e nieniele aku ai no ka olelo pakahi a kela a me keia moa o lakou. Lalau iho la nae lakou i na kaula kawelewele o ka upeua, a huki mai la, aia hoi, ua hei mai la na ia o kela a me keia ano, oia hoi ke aku, ke ahi, ka mahimahi, ka naia, ka hihimanu, a o ke kaluka ka ia nui walo ma na kapakai o Norewai a me na ia uui e ae he nui wale ; a iloko o ia nui ia, mai i no hoi kau e, e lilo pu aku na kanaka i ka hukia, aka, ua lilo ia mea nni i mea ole loa i na sela kino nui a pauhakaki o ka Nautilo. I ko'u hoomaopopo ana iho, ua oi aku 1 ka 900 paona ke kaumaha o na ia a pau iloko o ka upena ; a oia mea makemake aku ia a'u, o ke ku-kuku o ka ehu o ke kai, i ka ua mea o ka uui o ka ia, a owai la hoi ka mea e nele i ka makemake i keia koana nui. No keia mea, aole makou i nele i ka ai ana i na mea hou, a o ka holo o ka Nautilo a me ka lako ika malamalama uila, oia kekahi mea i ai mau ai makou i na mea hou. O keia mau mea a pan a ke kai mai, ua waiho ia aku la ma ko keena o ke kuene, e kopiia ai kekahi mau i.i, a o ke koena iho, ua waihoia aku ma ka lima o ke kuke, no ka hoomoa ana i mau mea na mukou eai iho ai.

I ka paa ana o ka lawaia, manao ae la au, e hoomau hou aku ana no la hoi ka Nauti!o ma kaua huakai, a hoomakaukau iho la au e hoi ma ko'u rumi, aka, lohe e aku la au i ka leo o ke Kapena, i ka puana ana ae, m«? ka i mai : <4 E ke Kumu, aole anei keia moana i mauawaleaia me ke ola maoli ? Oiai ua lako no i ua ea oluolu, a aole mea e ae e hopohopo ai ke kauaka no na piiikia i ke ea ole. Inehinei, ua moe oia e like me ko kakou moe ana, a ano ua ala ae, mahope iho o ka moe malie ana i ka po. Nana aku oe! ke ala ae la malalo o na hooipo ana a ka 1», e hoomaka ae nua i kaua hana mau. He mea nani loa hoi ke nana pooo aku i kaua mau mea haua, oiai he paua, he mau aa-lele, a he mau aa-koko ; a ua like ko'u manao me ko Maure, ka mea oaua i huli mua a lo* aa ka boio ana o ke au, e iike me ka holo ana o ke koko maoli iloko o ua holoholona." A hooU aku la au, "ae, he oiaio, he holo io ana no ilokc. v o ka moaua, mamuHokoke Akua haua aoa i oa meao loko o ka inoaua, a mahuahua ao la ia

mau in«d iioko oua —ka paakai, na mea ola hanu a me na mea ola kupu. 17 Iloko o ko Kapena Nimo wa e olelo ana no keia mau mea, ke nalu e wale la no oloko o'u me ka nauki ioa, no ka ia la wehewehe mai, u O ke oU o uamea o ke kai, ui hiki iaia ke ike aku ia mea, ma ka hoomaopopo ana i ke kahua o ke kulamkauhale ka pukuikui o na hale malalo o ke kai, a ua like hoi me ka Nautilo ka pii iluna o ka ilikai i kela a me keia kakahiaka e hana ai-—a eia hoi, he mau kulanakauhale kuokoa. Aka, ea, owai la ka i ike, he alii uui ko ia kuUuakauhale ?" A pau kona hahai ana i keia mau mea, ninau mai Ia oia ia'u, ,4 E Mr. Aronaka, ua ike no anei oe i ka hohonu p ka moana ?" Pane aku la au, "E Knpena Nimo, o ka'u wahi ike oia no, ka ike nui i ao ia mai ia kakou, e na poe aua hohouu o ka moana." Nonoi maila o KapenaNimo, "E hahai mai hoi ha oo i kekahi o ia mau mea au i ike ai, i lawe mai ai hoi au ia mau mea, a hoohui iloko o ka'u hana." A P'-me aku la au, "Eia kekahi mau mea a'u i hoomanao ai, ke ole nae hoi au e kuhihewa, ua ikeia ma ka Atelani» ka Akau, he 8,000 iwilei ka hohonu,a he 2.500 iwilei ka liohonu ma ke Kaiwaenahonua. O na ana kauiana ioa nae i ikeia, aia ma ka Atelanika Hema, e kokoke ana ma ka latitu 30 ° , a penei no ia ; he 12 000 iwilei, 14,000 iwilei, ahe 15,000 iwilei. Ina e huiia keia uiau mea a pau, alaila, ua loaa ka hohonu inaoli o ka moana, he hookahi a me ekolu hapaha legue, ina nae he iliwai ka papaku o Ialo." "Ua pono uo hoi kau e ke kumu, aka hoi, he hiki ia'u ke hoike aku ia oe, o ka liohonu maoli o ka moana nei ea, he 4,000 iwilei." I loa no i ka pau aua o nei mau olelo, o ko Kapena Nimo kaha aku la no ia, a owau aku no hoi, a ku ana iloko o ka rumi kakau, a he kui kolu, hoopaa aku la ke Kapena, alaila, ua hoikeia mai ma na huahelu o ka papa huihui helu, he 20 mile i ka bora hookahi.

Iloko o na la he nui a me na hebedoma i hala, hookahi no hele ana a Kapeua Nimo iloko o ia wahi e naua ai. A he kakaikahi loa ko'u ike ana iaia e hele ana inalaila. A o ka malamamoku no hoi, ma ka palapala aina wale no kana e nana ai no ka ihu o ka moku ; a pela iho la au i hoomaopopo au i hoomaopopo mau ai i ke ala holo o ka Naulilo. I ka wa e hele ai o Kapena Nimo iloko o ka rumi kakan, aole loa oia e molowa ana i ke komo ana iloko o laiU e nana ai i na mea kupanaha o ka houua moana. O ka ihu man a ka Nautiio e hoiō ai, oia no ka liikina hema, a mawaena o ka 100 a me 150 iwiiei ka hohonu mai ka moku a i ka papaku. A i kekahi la, ua ike ole au i ke kumu, a o ka pa ae U no ia o ka iwikaele o ka Nantilo, ia ialo o ka papaka. A ma na loina o na ioea ana kiekie a hohonu, ua ike ia, mai ka hohonu poopoo makou i holo ai a hiki i ka piiku una o ka papaku iluna, a oia iho la ka mea i pa ai ka iwikaele. Ma ka hora 3 o ke kakahiakn, o ka la 26 o Novemabti, hiki ka Nauti!o ma ka Poai Oluolu Akau, ma ka lonitu 174. A ma ka la 27 ae, ike ia ka Pae Aina Hawaii, kahi i make ai o Kapena Kuke, ma ka la 14 o Feberuari 1779. Ma keia wahi, i piha ai ia makou ka 4,860 legue, mai kahi i hoomak* mai ai. A ma ke kakahidka, pii ae la au ma ka oneki, ike aku la au he aina ma ka hikina, he elua mile ka loihi o keia aiua, oia uo o Hawaii, ka moknpuui uui o ua mokupuui ehifeu, a ma o koua iooa la i kapaia ai ka inoa o na a pau loa. Ike maopopo aku ia au i na kua* lapa olohelohe, a me na lalani mauna e moe parale!a ana (kaulike) ma ka aoao o Mauiia Loa, a ma kona piko he lua pele, a o koua kiekiei he 5,000 iwilei mai ka iiikai ae. A o kekahi mau mea uani a'u i ike ai, o ua mea i loaa mai i

k;i upena, oīh hoi na i;i o kela a me keia ano, a o ka mea uui ia ma m ao*o o ka honua. Ao ka ihu o ka Xautilo i keia wa, aia no i ka hikina hema ; a ma ka la l o Dekemab:». hiki ana ka Naiūiio i ka ma ka lonitu 142 ; a tna ka Ia 4 o m nnhina no, ikeia aku la ka pae uina o Nuuhiva. loko o 5 mile ko makon mnmao, ma ka l«tito hema, he 8 ° 57\ a ma ka lonita koaiohnna, ho 139 ° 32' t ike aku la au i ka mokupuni o Nuubiva, oia ka mokupuni nui o ia mau mokupuni, a Farani e noho haku nei i keia \va. 0 kn'u mea n;>e i ike aku, oia no ka ohu e nhi paapu ana i na kuahiwi ; a o ke kumn o keia, no ka makemako ole o Kapena Nimo e hoopiipii i ka moku i ka inakani, a iihi launa aku la hoi ka moku ia uka, alaila la hoi ike lea ia aku 11 hoi o uka, aka, ona ia wale no o ke k u ka mea ike ia, mamuli 0 ka hei ana ae 1 ka upene, a ike ia ae ka uku, ka nlaula, ke kahala, ka mano, ka naia a me kekahi mau ano ia e ae he lehnlehii. Mahope iho o ka haalele ana o makou 1 keia mau mokupuni, mai ka la 4 a hiki i ka la 11 o Dekem»ba, ua holo loa aku ka Nautilo he 2,000 mile. 0 keia holo ana. ua halawai pinepine makou me na pnkoakoa he lehulehu ; aona mea hoi a'u i ike ai ma keia mau pukon, oia no ke a-u a me na ia lele e ae he lehulehu Wale. Ma ka la 9 o Dekemaba, hiki makou ma ka pukoa Molak-i, aia ma keia wahi, ho mau miliona uiolaka i hei, oia hoi na ia hahai i na makiawa, ma na walii a pau a na makiawa e hele ai, me ke poi hele aku i na mea liilii e loaa ana ia lakou. 0 ko'u mea e ike ai i keia hana, o ka nana aku ma na auiani ru i ka aoao 0 ka Nautilo, a he mea menemene no hoi ke ike aku i na ia liilii e puehu lnlii ana i ka holapuia e na ia nui ano e loa, oia no ka nahesa e wiliuau aua i o a ianei. O na ia hoi i loaa ae i ka upena, nana pono iho la au, a ike iho la i na ano ia eiwa, a D'orbigny i hoike ai o ka moana Pakipika. 0n i mea kupanaha loa a'u i ike ai, oia na ia nui me na manamana he umi ma ke poo, a me ia mau mea e puku iamai ai na mea liiiii a pau 1 komo mai iloko o kona poai ; a leha ae la ko'u mau maka i ka alakua, mo ka i ana, 4t Ka ike kupanaha o kau mau hana, a pela io no i kapaia ai oe o Kupauaha." Ma kekahi horao ke la 11 o Dekemaba, hoonanea loa ia iho la au i ka heluheiu palapala ana, maloko o ke keena hooluana nui, aia hoi o Nede Lina a me Kosila, e nauea ana i ka nana i ka weli malamalama o ke kai, oiai hoi ia wa, e ku ma!ie ana ka Nautiio me ka naue hele ole. no ka mea t e hoopihaia ana kona mau ipu ea. A i ka piha ana o na ipu ea, ua emi iho la ka Nautilo no 1,000 iwilei ka hohonu m ilalo oki ilikai. He wahi ike piuepina ole ia keia o ka moana, & he kakaikahi loa ka ike ia ana o na ia nui ma keia wahi. O ka'a mea e helaheln ana, oia ka buke a Jesn Maee, i kapaia #l Na kauwa a ka opa ai ai," a kahea mai la o Kosila ia'u, e hele aku ma kona wahi e noho ana. A i ko'u hele ana aku & hiki, p&ue mai la kela, U E nana pono aku paha oe la i kela mea nui eleele." A ma ka huli pono ana i ke ano, ua maopopo, he moku nni na piho i kekahi mau hora mamua koke iho no. A pane hou mai la o Koaila, U Ua pono ka o Nede Lana i i mai nei ia'u, he moka me na likini no, e welo ana ma ka paUkai. Ua pau na kia ike okiia, a me he mea la, ha mohai na kia i okia, i na ai ka lili o kii moana, aka y aole nae i pakele, ua holo a ia, a make pu me kona oiaa eemoko. Ma ka ikaika o ka malamalama uila o ka Naatilo, ua ikeia aku elima mau kino kanaka, hookahi ma ka hoeuli kalii i pili ai, a he wahine a me ko keiki uuku e kn aoa ma ka hale mahope, ua paa i m kauia. (Jde i pau.)