Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVII, Number 35, 31 August 1878 — Page 1
| This text was transcribed by: | Shaun Kamakea-young |
| This work is dedicated to: | Hawaiʻinuiākea School of Hawaiian Knowledge |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUIIA.
NA OLELO HOOLAHA-- O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi Dala no ka puka mua ana: elua puka ana, he $1.50: no hookahi mahina , he 42.00
NA KANIKAU A ME NA MELE:--He 4 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 25 lalani.
HOOLAHA MAU:--E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.
E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukaia kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele, ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.
Ma ke Kauoha.
HE KANAWAI.
E HOOLOLI ANA I KA HAAWINA VI O KE KANAWAI KIVILA, E PILI ANA I KA OIHANA HALIHALI LETA O KE AUPUNI.
E Hoololiia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. Ma keia ua hoololiia ka Pauku 397 o ke Kanawai Kivila, ma ka pakui ana aku i keia mau huaolelo "mamua o ka lawelawe ana i na hana o kana oihana, e hoohiki a kakau inoa i hoohiki a ka Luna Leta Nui i oleloia, a me na Luna Leta e ae o ke Aupuni, imua o kekahi Lunakanawai o ka Apana a e waihoia me ke Kuhina Kalaiaina o ke ano o ka hoohiki i olelo ia, e hana pololei ka mea hoohiki i nahana a pau e pili ana i ka Oihana a e malama i ka maluhia o na palapala o na ano a pau i haawiia nana e malama. a e hooili ak u i na Eke Leta me ka hikiwawe."
PAUKU 2. Ma keia ua hoololiia ka Pauku 461 o ke Kanawai Kivila, ma ka pakui ana aku i na huaolelo "na ke Kapena a Agena paha o kekahi moku, i makaukau e haalele i kekahi awa kumoku o keia Aupuni e holo aku i kekahi awa o na Aina e, e haawi aku i ka hoolaha i kakauia, o ka la a me ka hora i manao ia ai e holo, i ka Luna Leta o ia awa, a e hoohiki no ia hoolaha ana imua o ka Luna Dute o ia awa mamua o ka loaa ana o na palapala hookuu.'
PAUKU 3. Ma keia ua hoololiia ka Pauku 402 o ke Kanawai Kivila, ma ka pakui ana aku i na huaolelo "Aka, ma keia, ua ae ia ke Kuhina Kalaiaina, e uku aku i ua mau moku holo pili aina nei, i na manawa i ike ia he pono a kaulike."
PAUKU 4. Ma keia ua hoololiia ka Puaku 483 o ke Kanawai Kivila, ma ke kapae ana aku i na olelo a pau mahope iho o na huaolelo "Pauku 403" a e hookomo ana ma ia wahi na huaolelo mahope iho nei. "Penei ka uku leta Hawaii, ma na mea a pau i hookomoia iloko o na eke leta, ma na pepa.
Papa 1. Ma kela leta, keia leta, puolo i a@aia na palapala i kakau ia ma ke ano holookoa a hapa paha, na mea i paiia, i kakauia, a i kakauia kekahi mea mawaena e hoike aku ana i kekahi mea hou mamua o na mea i paiia; na mea a pau i hiki ole ke kau ia ka uku e like me ko na leta e hoopau ana i kekahi mea i kakau ia, a me na mea a pau i wahiia a hoopaaia paha i hiki ole ke naaia me ka nahae ole, e hoolilo ana paha i ka wahi i mea ole, elua keneta no kela a me keia hapalua auneke a hapa paha, a ina ua hooiliia ia mea a ua loaa mai paha mai ka aina e mai, eono keneta no kela a me keia hapalua auneke a hapa paha, a e hui me keia eono keneta i olelo ia, ka uku leta moku e ohiia ma na mea mai na aina e mai. Ma na leta e haawiia ana ma ka hale leta, kahi i hookomo ia iloko o ka hale leta, hookahi keneta no kela a me keia hapalua auneke a hapa paha.
Papa 2. Ma na nupepa a pau, puke liilii, Alemanaka, papa hoike, na mea pai i hooponopono ia, na palapala hoolaha, na puke humuhumu ole ia, na palapala aina, na meke i paiia, na palapala i hoopukaia i kela manawa keia manawa (aole i humuhumuia) ka olelo hoolaha a me na mea pai e ae i humuhumu ole ia, i manao ia i mea hoolaha, a e haawi wale ia paha, hookahi keneta no kela a me keia eha auneke a hapa paha, a ua hooili ia mea i na aina e, a ua hooili ia mai na aina e, a ua hooili ia mea na aina e mai paha, hookahi keneta ma kela elua auneke keia auneke a hapa paha, e hiki no i ka poe hoopuka nupepa ke hooili aku a hooili mai i na nupepa me ka poe hoopuka nuppea ma na aina e me ka uku ole.
Na nupepa i pai ia ma ko Hawaii Pae Aina, a ua hookomoia ma ka hale leta e ka poe pai no ka poe lawe nupepa me ka uku ole.
Papa 3. Ma na puke a pau i humuhumu, a i paiia a pai ole ia paha, na papaa pepa i pai ole ia, na puke i pai ole ia, na papaa pepa manoanoa, na kii i kaha ia, na mea kalepa, na kii o kekahi mau mea hana akamai, na mea hoikeike, na anoano, na lala mea kanu, na aa mea kanu, na hua mea kanu, na kii i paiia, a me na mea e ae a pau i komo ole iloko o ka papa 1 a me 2 i hoike ia maluna, hookahi keneta no kela a me keia auneke a hapa paha, ina no Hawaii nei a no ka aina e paha.
E wahi ia a hoopaa ia namea a pau e pili ana i ka papa 2 a 3 paha i hoike ia maluna ma ke ano hiki ke nana ia me ka nahae ole, a hoolilo ole i ka wahi i mea ole ina hana ole ia pela, e kau ia ka uku leta o ka papa akahi ua huki no i ka mea e hoololi ana i kekahi puke, pepa, a mea e ae paha e pili ana i na papa 2 a me 3, ke kau mawaho a maloko paha o ia mea i ka inoa a me kahi noho o kamea i hooili aku ai, me ka olelo hoakaka, ua hooiliia ua puolo la e kekahi mea i hoike ia ka inoa a me ka inoa a me kahi noho o ka mea nana i hooili, a o kekahi hapa paha o ia mau olelo. Aole e hooiliia maloko o na eke leta kekahi puolo e waiho ana maloko kekahi mea wai, laau make, aniani, mea pahu, holoholona ola, mea ai, kopaa a mea e paha e inoino ai a e lilo ai paha na mea maloko o na eke leta i mea ole, aole no hoi e hooiliia maloko o eke leta, kekahi leta a palapala paha, i kakauia a kaha ia paha kekahi mea kue i ka Moi a me na olelo lapuwale a hoohilahila e ae paha. Ina i loaa i ka Luna Leta Nui ke kumu e manao ai oia maloko o kekahi eke leta mai na aina e mai kekahi mea kupono ke kau ia ka dute o ke aupuni, ua hiki iaia ke malama ia mea a e wehe ia imua o ka mea nona ia mea a me ka Luna Dute Nui, a mea e ae i koho ia e ia. O ka mea a @ maluna, e hoopaiia aole e oi maluna o elima haneri dala, a i ole ia, e hoopaahaoia ma ka hana oolea aole oi mamua o ka makahiki hookahi, ke ku ka hewa iaia, imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha. Aole e oi aku ke kaumaha o kekahi puolo i hooiliia ma ka eke leta, mamua o na paona eha. koe nae na mea malalo o ka Papa hookahi. Aka hoi, aole e manao ia kekahi mea iloko o keia Pauku, ua kue i na olelo o kekahi kuikahi leta e paa nei i keia manawa, a ua haawi ia ka mana ma keia i ke Kuhina Kalaiaina e komo iloko o na kuikahi leta o ia ano a me ke kuikahi leta nui o Berne e like me ka mea i kupono no ka pomaikai o ka lehulehu, a e hoololi a hooponopono i na uku i hoakaka ia maluna no na leta i na aina e i mea e kulike ai me ia mau kuikahi; a e kau i a rula e hiki ai ke hooko ia kela mau mea.
PAUKU 5. Ma keia ua hoololi ia ka Pauku 413, o ke Kanawai Kivila, ma ka hookomo ana mahope o na huaolelo" he mana ko" ma ka lalani elua i na huaolelo " a ua kauoha ia" a ma ke kapae ana aku i na huaolelo "ke kakau i kana palapala ma ka puke a me ka ole paha ma ka lalani ehiku o ia pauku.
PAUKU 6. Ma keia ua hoololi ia ka pauku 414 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluhelu ia ai.
Pauku 414. Aole no e kii ia ka Luna Let Nui a me kona mau kakauolelo e hana ana iloko o ka Hale Leta a me na Luna Leta a pau iloko o keia Aupuni, e noho ma ke Jure iloko o kekahi Aha Hookolokolo.
PAUKU 7. Ma keia ua haawi ia ka mana a ua kauoha ia ka Luna Leta Nui e hoomakaukau i mea kuai aku ma na Hale Leta iloko o keia Aupuni he mau papaa pepa i hana ia mai loko mai o ka pepa paa, aole e oi aku ka loihi mamua o elima a me ka hapalua iniha, a i ekolu iniha a me ka hapaha ka laula, a e kau ia ma ka aoao akau maluna, ma kekahi aoao, kekahi kii kupono a me ka hoailona hookahi keneta ma ka olelo Hawaii, a e kau ia no hoi ma ka aoao i kuai ia na olelo e kuhikuhi ana ma ia aoao wale no e kakau ia ai ka inoa o ka mea nona ia palapala. E lawe ia a hooili ia na pepa oia ano i kakau ia a i pai ia paha me ka inika a peni paha ma na wahi a pau o ke Aupuni, me ke kau hou ole ia o kekahi uku.
PAUKU 8.Ma keia ua hoopau loa ia ka Pauku 406, o ke Kanawai Kivila, a me na Kanawai a hapa Kanawai a pau e kue ana i keia Kanawai.
Aponoia i keia la 1 o Augate M.H. 1878.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E HOOLOLI AI I NA PAUKU 7 A ME 8 O KA MOKUNA LXXIX O KE KANAWAI HOOPAI KARAIMA, E PILI ANA I KA OIHANA AOPALAPALA O KE AUPUNI.
E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hooiollia a ma keia ke hoololiia nei, ka Pauku 7 o ka Mokuna 79 o ke Kanawai Hoopai Karaima, i apono ia i ka la 7 o Iulai 1870, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la. Pauku 7. I mea e hiki ai i ka Papa Hoonaauao ke hooko i ka Pauku maluna iho e pili ana i ka helu ana i na kanaka, he mana ko ua Papa la, ma o kona mau hope a luna paha, e ninaninau i kela kanaka keia kanaka e pili ana ikeia hana, a e hai pono ae na kanaka a pau i na mea a na Luna Helu o ka Papa Hoonaauao e ninau ai, i mea e pololei a e pono ai, ka helu ana i na kanaka; a o ka mea e hoole ana, aole e pane pololei i na ninau, a na Luna e ninau ai, e hoopai ia oia ma ka hoouku ia ana i na dala aole e oi aku mamua o ke kanalima, ke ku ka hewa ia ia ma ka hookolokolo ana imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.
PAUKU 2. E hoololiia, a ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 8 o ka Mokuna 79 o ke Kanawai Hoopai Karaima, i apono ia i ka la 7 o Iulai 1870, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la. Pauku 8. Na kela mea keia mea i ae ia maloko o ke Kanawai, e hooko i ka mare ana, e hoike aku i kela me keia hapaha makahiki, i ka Luna Kula o ka Apana, i na inoa o ka poe a pau i mare ia e ia. Na kela me keia makuakane, ina e ola ana, o kela me keia keiki i hanau ia iloko o keia Aupuni, a ina aole ka makuakane a ina paha he keiki kamehai, alaila, na ka makuahine, iloko o na malama ekolu mahope iho o ka hanau ana, e hai aku i kekahi luna kakau hanau me make o ka Apana, i ka inoa a me ke kama, a me ka la i hanau ia ai ua keiki la.
Na ke kahunapule i lawelawe i ka hoonalo ana; ka mea nana i kanu aku i ke kupapau, ka luna o ka Oihana Ola; na luna ka mea i make, e hai ae i ka luna kakau make o ka Apana, e kii aku ana, i ka inoa, ke kama, ka nui o na makahiki, a me ke one hanau o ka mea i make.
O kela me keia mea e hoolohe, a e hooko ole ana paha i na kuhikuhi a hooponopono ana o keia pauku, ke ku ka hewaiaia ma ka hookolokolo ana imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu, a Apana paha, e hoopai ia oia ma ka hoouku ia ana i na dala aole e oi aku mamua o ka iwakalua kumamalima, no kela me keia hala.
Apono ia i keia la o Augate M.H. 1878.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E HOOLOLI AI I NA PAUKU 998, 999 A ME 1003 O KE KANAWAI KIVILA E PILI ANA I NA MANA A ME NA HANA O NA KOMISINA ALA LIILII A ME NA PONO WAI.
E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hoololi ia a ma keia ke hoololi ia n ei ka pauku 998 o ke Kanawai Kivila, a penei e heluhelu ia ai.
PAUKU 998. I ko lakou hooponopono ana i na mea hoopaapaa o keia ano, e hooholo na Komisina e like me ka mea pololei a kaulike i ko lakou manao, mawaena o na aoao pili i ka hihia. O ka olelo hooholo o ka hapanui o na Komisina e paa no ia maluna o na aoao i pili, me ka hiki no ke hoopii hou ia ae.
PAUKU 2. E hoololiia a ma keia ke hoololi ia nei ka pauku 999 o ke Kanawai Kivila, i hoololi ia ma ke Kanawai i apono ia ma ka la 13 o Mei, 1868, ma ka hookomo ana i na huaolelo "a me hookahi dala no ka palapala hoopii hou," mahope o na huaolelo "i ka la hoopii" i heluhelu ia ai ua pauku 999 la o ke Kanawai Kivila penei:
PAUKU 999. Ina e hoohalahala kekahi no ka olelo hooholo o na Komisina no ka hooholo ana no na hihia o na ala liilii a me na kuleana iloko o ka wai, e hiki no iaia ke hoopii hou imua o ka Aha Kaapuni o ia mokupuni a imua o ka Aha Kiekie paha a na ka Aha Kaapuni a Aha Kiekie paha e lohe a e hooholo no ia hoopii ma ka baneko a me ka ae ana aku i ke kukuu ana i na hoike hou, eia nae, ina ua manao kekahi e hoopii, e hai mai oia i kona manao pela imua o na Komisina iloko o na la elima mahope iho o ko lakou hooholo ana, a e uku no i na Komisina i na koina a pau a hiki i ka la hoopii, a me hookahi dala no ka palapala hoopii hou a e waiho me na Komisina i ka palapala hoopaa no na dala hookahi haneri me na hope i kupono i ka manao o ka hapanui o ua mau Komisina nei i mea e uku ia ai na koina mahope ke ko ole ka mea hoopii imua o ka Aha maluna, alaila e haawi ia mai ka palapala hoopii.
PAUKU 3. E hoololiia a ma keia ke hoololiia nei ka pauku 1003 o ke Kanawai Kivila ma ka hookomo ana i na huaolelo "a e hooko i ka lakou olelo hooholo" mahope iho o na huaolelo "i na hoike e hele mai" ma ka lalani ekolu a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la.
PAUKU 1003. He mana ko ua mau Komisina nei e hoohiki e hoopai i ka poe hoowahawaha e hoopanee aku i ka hana a e kena aku i na hoike e hele mai, a e hooko i ka lakou olelo hooholo, a e hoopuka i ka palapala ohi no na koina, e like me ka mana i haawi ia ma na Kanawai i na Aha Hookolokolo Hoomalu.
Apono ia i keia la 1 o Augate M.H. 1878.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E HOOLOLI AI I KE KANAWAI I APONO IA MA KA LA 13 O MEI, M.H. 1868, NO KA HOOMALU ANA I KE OLA A ME KA WAIWAI MAI KA POINO ANA I NA MEA ANO PAHUPAHU, KOE NA PAUDA.
E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hoololiia a ma keia ke hoololi ia nei ke Kanawai i kapaia, "He Kanawai e hoomalu ai i ke ola a me ka waiwai, mai ka poino ana i na mea ano pahupahu, koe ka pauda" i apono ia ma ka la 13 o Mei, M.H. 1868, ma ka pakui ana aku i keia muku mahope iho, e paia Pauku 3 A.
PAUKU 3 A. Aole no e ku i ke Kanawai i kekahi kanaka a mau kanaka paha ke lawe mai iloko o keia Aupuni, a kuai paha iloko o keia Aupuni, i ka Benzole, Petroliuma, Aila Mahu, a aila e ae paha, i komo ka Naptha, a Gasoline paha a e puka ana ka makaui e aa ana malalo o ka 100 degere wale, Fahrenheit, a o ka mea e lawe mai ana, kuai, haawi a hoolako aku paha i ke kahi mea iloko o @ ka @ kom@a Gasoline paha, a e puka ana ka makani e aa ana, malalo o ka 100 degere wela Fahrenheit; e manao ia ua hana i ka hewa mikamina, a ina e ku ka hewa iaia imua o kekah Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopai ia ma ka uku aole emi malalo o na dala he kanalima aole hoi e oi aku i na dala he Elima Haneri, a i ole ia, ma ka uku hoopai dala a me ka hoopaahao pu e like me ka manao o ka Aha.
PAUKU 2. E lilo keia i Kanawai mai a mahope aku o ka pau ana o na la he kanakolu, mai kona hoolaha ia ana.
Apono ia i keia la 1 o Augate, M.H. 1878.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E HOOMAOPOPO ANA NO KA HOPU ANA A ME KA HOOPAI ANA I NA ALII MOKU A ME NA KELA E HOOLE ANA I KA HANA A E MAHUKA ANA MAI NA MOKU HAWAII E HOLO ANA I NA AINA E.
E Hooholo ia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. O kekahi alii moku a sela paha, i kepa pono ia e like me ke Kanawai maluna o kekahi moku Hawaii, e holo ana i na Aina e, e hoole ana i ka hana maluna, a e haalele ana paha ia moku e hoopai ia oia ke ku ka hewa ia ia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu, a Apana paha i na dala, aole e oi aku mamua o na dala he kanalima a me na koina o ka aha, a ina e kaa ole ia uku hoopai me na koina e hoopaa ia ma ka hana oolea, aole e oi aku mamua o eono mahina. A e kauoha ia e hoihoi ia oia i kona moku.
PAUKU 2. Ua hiki i kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha ke hoopuka i palapala hopu mamuli o ka hoopii ana o ke kapena a ageni paha o ia moku no ka hopu ana i ke kanaka i hoopii ia no kekahi o keia mau hewa.
PAUKU 3. Ua ku no i ke Kanawai i ka Ilamuku a o kona hope paha, a makai nui a Lunapaahao paha ia ia ka malama ana o kekahi kanaka i hoahewa ia malalo o keia Kanawai, i ka manawa e makaukau ai ka moku i kepa ia ai ia kanaka e holo aku, ma ke noi ana o ke kapena o ia moku a me ka uku ana i na koina o ka hoopii ana oia kanaka e hoihoi aku ia kanaka maluna o kona moku, ina no aole i pau kona manawa hoopai.
PUAKU 4. Ma ka hoolohe ana i na hihia i hoakaka ia mamua ua hiki ke lawe ia mai na palapala kepa i hooiaio ia e kekahi Kanikela Hawaii a Luna Aupuni Hawaii ma ka Aina e, i hoike no ke kepa ana o ka mea i hoopii ia.
Aponoia i keia la 1 o Augate M.H. 1878.
KALAKAUA R.
HE KANAWAI
E HOOLOLI HOU AI KA PAUKU 56, O KE KANAWAI KIVILA I HOOLOLI IA MA KA LA 27, O SEPATEMABA M.H. 1876, A E HOOLOLI AI KA PAUKU 59, O KE KANAWAI KIVILA.
E Hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:
PAUKU 1. E hoololi ia a ma keia ua hoololi ia no ka Pauku 56 o ke Kanawai Kivila, i hoololi ia ma ka la 27, o Sepatemaba M.H. 1876, ma ka pakui aku i ka pauku hou e kapa ia "Pauku 56, A.," a penei e heluhelu i'ai--Pauku 56, A. Na ia Kuhina no e haawi i kela a me keia malihini a mea e ae e noi mai ana ma ka palapala i laikini e kuai aku, ma ka apa hoike ano, i ka lole a me na waiwa kalepa e ae, a e kapa ia he Laikini Agena, a e haawi ia na laikini o ia ano i ka poe wale no e noho paa-ole ana maanei e kuai ai, aka i hoouna ia mai lakou maanei no ka manawa wale no, e ka poe kalepa o na aina e, a e kuai ana ma ka apa hoike ano a me ka palapala hoike ano paha. E pili no na rula e kau nei no ka laikini kuai kukaa i na Laikini Agena e olelo ia nei."
PAUKU 2. E hoololi ia ama keia ua hoololi ia no ka Pauku 59, o ke Kanawai Kivila, ma ka pakui aku i Pauku hou, e kapa ia Pauku 59, A., a penei e heluhelu i'ai.
PAUKU 59, A. Ua paa ia ka poe mea laikini a pau iloko o keia Aupuni, aole e ae lakou i kekahi Agena ku i ka wa, a agena e ae paha, e lawelawe malalo o ko lakou iinoa a laikini paha, o hoopai ia ma ka hoopau ana i ka palapala laikini.
Aponoia i kela la 1 o Augate M.H. 1878.
KALAKAUA R.
E hoomaka ana ka hapaha hou o ke Kulanui o Lahainaluna ma ka Poakolu la 5 o Sept. 1878, ma ia la e hoike ia ana na haumana komo hou ma ke Keena Kula o Lahainaluna. Nolaila, he mea pono a pau e manao ana e hookomo @ kulanui, ke hoounamai ia lakou mamua @
Ka La 31 o Iulai ma ka Mahiko o
Kohala.
E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe:--
E oluolu oe e ka lei lau ahihi Mokihana a ke aloha i moeuhane ai i ka lipo hau anu o ka lauae o Makana, e hookomo iho ma kahi kaawale o ka ili haaheo o ke KILOHANA POOKELA O KA LAHUI HAWAII.
Ma ka la i haina maluna, oiai ka hiki pono ana ae i ka hora 11 am, ua naue aku la na keiki paahana o ka hui kaulana o Halaula, ka hui hoi e ku nei ma ka ili aina haaheo o Kohala, ma ke kau wahi i hoomakaukau ia ma ka hale wili, me na mea ai Hawaii, i makana ia mai e ke keiki lalawai o ka pahapaha o Polihale i Kauai, oia o Mr. Henry Johnson ka luna nui i keia manawa, oiai hoi kona mua aia ke hooipo ala me ke ala waianuhea o na pua nani o Kaleponi, oia o George C. Williams.
Ma keia la, ua hookuu ia na paahana a pau, aole hana, no ka hoomanao ana i ka puka ana mai o ka hanu ola o ke aupuni Hawaii mai ka huelo weliweli mai o ka liona o Beritania a me ka maiuu ana ole o ke tiga o Farani; ua kahikoia kahi e luakaha ai na keiki oia hui i komo i ka helu kiekie me na lau lipolipo o ka waokele, i hele wale a nohea i ka ua apaapaa; ua ai no hoi a lawa kupono, koe nae hoi ka puipui ana ma ke ano alunu o ke kanaka Hawaii.
NA LEALEA O KA AUINA LA.
I ka hiki ana ae i ka hora 1 o ka auina la, ua eleu mai la ka mea i mahaloia Mr. W.C.P. Haleakala i kana hana he hulahula haole, me ka oniu ana i nahapa maikai o ka ua haaheo, a i ka hoomaopopo aku o ka huinakolu o ka'u maka kila, ua kiekie ia Hawaii oiaio ma ia hana malihini o ke kai mai.
Ma ia hope mai o ka pau ana o na hana aia kamaeu, ike aku la au i ka hele ana ae o J.U. Kekaulike a kono aku la i kekahi mau keiki maka nohea elima a me kekahi mau keiki maka nohea elima a me kekahi mau opio palupalu i hele a nohea i ka ua apaapaa o ka aina haaheo, a ku like mai la lakou a himeni, na ke alakai i puana, a hui like lakou a pau, a i ka lohe ana o ko'u pahu kani i ka nanahe olu waipahe a ka leo i kuu puuwai hauoli ka manao a lok u i ka iwi hilo. Eia kekahi mau hunahuan oia himeni.
"Hamau e Kohokalole
I ka muli o Kalani
Mailoko mai o Kapaakea
Eo e Kalahoolewa."
He nui aku, aka, ua lawa no ia mauhua himeni, a ua eleu ia Hawaii ponoi, a nona ka olelo ana he keiki puniu ia.
A pau hoi kana, ku mai la o John Kalama e ulele mai la no hoi me kekahi mau keiki eono i ka himeni, a i ka hoolohe ana a ke anaina, ua kiekie keia mau keiki, hele kela a "Ne hone ka leo o ke Kolohala i ka po lai." Aka, aia ma o J.W. Kekaulike ka nui o na hauoli a piha akaaka no hoi, a me Haleakala ka mea nana ka iki poka kila; a i ka pau ana o na himeni, kuu mai la no ke keiki Haleakala i kana hana o ka lealea Europa, a hiki wale i ke ano ahiahi, a hoi aku la kela me keia mea i ko lakou mau home me ka maluhia. Aole he mau keakea i loaa ma ka la i hoomanoia. Nolaila, ke hooki nei au maanei, ma ke aloha kilihune i kuu poli. GEROGE W. KALOHAI.
Halaula, N. Kohala, H., Iulai 31, 1878.
MAIKAI KA HOI KA PAPA
A ME
Ka Laau o kou Hale!
No Hea la?
KA INO HOI NO KAHI O
WAILA MA!
Nana aku no hoi ia la,
OHI KA IO o KA LAAU o MAKAWAO
i ka ua mea o ka nani o
Na Papa, Na Laau.
A ME
Na PONO KUKULU HALE
O NA ANO NO A A PAU
MA KE KIHI O
Na ALANUI PAPU a me MOIWAHINE,
Honolulu
MALAILA E LOAA AI E LIKE ME KA
makemake no ke
Kumukuai make pono loa
PAPA, PAPA, PAPA
Na PAPA huluhulu,
Na PAPA manoanoa,
Na PAPA i kahiia,
Na PAPA kepa,
PAPA hole keokeo,
PAPA hole ulaula
NA LAAU! LAAU!
NA KUA,
NA KAOLA,
AAHO,
MOLINA,
PEAPEA,
PINE HULUHULU,
PINE I KAHIIA,
Na Papa a me na Laau Ulaula!
PILI ULAULA
PILI KEOKEO,
PANI PUKA,
PANI PUKA ANIANI
IPUKA ANIANI,
OLEPELEPE!
PENA O NA ANO A Pau
Hulu Pena mai ka liilii a ka nui
AILA PENA!
AILA HOOMALOO,
WANIKI, PATE.
NA LAKO
o kela a me keia ano.
NA AMI-PUKA HALE,
NA AMI-PUKA PA
ANIANI!
Pepa hale me na lihilihi.
E LOAA NO MALAILA
Paakai Helu 1.
O KAKAAKO a me PUULOA
No ke Dala kuike, e loaa no na mea a pau i haiia ae la no ke kumukuai emi loa. O na kauoha a pau mai Hawaii a Niihau, loaa'ku ana ia lakou, e hooko koke ae mai ana no ia me ka lawa pono.
E kipa Nui Ilaila, i ike i ka Oiaio