Ka Nupepa Kuokoa, Volume XVIII, Number 5, 1 February 1879 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA

Kuokoa me ke Au Okoa

I HUHA

No ka Makahiki $2 Eono Mahina, $1.

Dala Kuike ka Rula

 

Feberuari 1, 1879.

Na Misiona.

 

Yorubs. Aia no ia aioa ma Aferika Komohaoa, ma ka Hikina aku o Guinea. Nui na aina liilii maloko. Hookahi nae alii me kona mau alii malalo iho.

No kekahi kumu uuku loa, ua mokuahana ke aupuni. Aia no ke kaua kuloko, a kaua aku, kaua mai, a kokua ka poe kuai negero i ke kaua ana. 30 makahiki ke kaua ana. 145 aina ka i hooneoneo ia. A noloko mai o na koena, ua hana ia kekahi kulanakauhale. Abekuta ka inoa. Aia no ia ma kekahi papu maikai mawaena o na puu kiekie elua. 100,000 kanaka malaila. He negero lakou. He poe naaupoloa mamua. He poe hoomanakii, a hoomana daimonio, a hoomana uhane o na kupuna.

Ma kekahi leta a kekahi misionari olaila, ua hai ia mai penei.

Ko Yoruba poe kanaka, he poe naaupo, he poe mare lehulehu ino loa, a mohai i na kanaka na ka diabolo. He poe aihue ele nae. Ikaika ke kanawai hoopai i ka aihue. Hiki ke waiho waleia ka waiwai ma na alanui, he mau la me ke kolohe ole ia.

I ka puka ana o keia misionari malaila, he mau alii eono. Malolo o ko lakou mau hale pakahi ka halawai ana mamua, a holo pono ka hana. Hoopauia nae na halawai, he mau malama no ka nui o na ahaaina ohana, a hoomau loihi ia. Nolaila, lilo ka misionari i ka hele i kauhale, e haiolelo liilii ana.

Akahi no lakou a lohe i ka pule a ka Haku. E ko makou makua iloko o ka lani, &c. I na ua lohe makou ia pule mamua, wahi a kekahi alii, no ka Makua ma ka lani, ina ua hoemi ia ko makou mau akua kii, 100 paha ka poe hele i ka halawai Sabati. He mau huli kekahi.

Olelo kanaka, he hiki ole ke hoopau i ka hoomana i na uhane o na kupuna. Aia a hoopau ia, alaila, e huli nui makou i poe Karistiano. Nui na akua kii o lakou. A hoomana hoi lakou i kekahi mau lala o ke kino, oia hoe ke poo, a me na manamana nui elua o na wawae, he mau hope ia no na makua i make mamua aku.

Aole lakou e ai e i kekahi io mamua o ka mohai ana i kekahi hapa na kekahi akua kii.

O ka Diabolo ko lakou akua nui. He apana pohaku kona kii, e ku ana ma ke alo o ko lakou mau hale, a nona no ka mohai mua ana.

            Ifa kekahi akua o lakou. Aole lakou e hoomaka i kekahi hana a ninau e ia keia akua. He lau niu kai mohaiia nana i oluolu oia e kokua mai. He kanaka kai mohaiia mamua i ae ia akua i ko lakou makemake

Sanego kekahi akua nui, ke akua ia o ka hekili. Ma ko lakou olelo, he mau hoailona wane no ko lakou mau akua kii no ke akua nui oiaio. A hai aku keia mau akua kii i ke Akua nui i ka nui o na mohai i mohaiia na lakou.

Elua ahaaina makahiki, kahi i mohai ia na kanaka. Ma Augate ka mua, he wahine ka mohai. Ma Okatoba ka lua, he kane ka mohai. Na ka diabolo ka mohai wahine. Na Oranafe ka mohai kane. Keia ahaaina hope kai oi loa.

Ma na la ehiku mamua o ka mohai ana, noho kanikau malu na kanaka. Pau na malihini i ka hoihoiia`ku. Kapu ka walaau, ke mele ana, ka hula ana, ka hookaui pahu ana, ka hakaka ana. Kapu ka Moi. He mau luna, he mau kauwa kuapaa kai ae ia e ike ia ia. Aole loa i ae ia e ike kana mau wahine ia ia.

I na make kekahi Haku, ua pepehiia kekahi mau kauwa ana, i mau hoa hele nona i kela ao i ike ole ia. Mamua o ka hiki ana o na misionari ilaila, ua hooholo e ia na kauwa ma ke alanui mamua o ko lakou pepehiia ana. A pela no kekahi mau kauwa ekolu mahope o ka puka ana o na misionarei. Aka, o ka nui, ua pephi maluna i ka mea i make ai na Haku.

Ma ke ao ana a na misionari, ua hoemi ia keia pepehi naaupo ana.

E pule nui kakou, e hoopau loa ia keia mau hana naaupo apau.

Iapana. He 15 misiona eoaneho ma Iapana. 161 misionari ke helu pu ia na wahine. 94 Kihapai.. 44 ekalesia. 1761 hoahanau. 102, haiolelo Iapana. 52 Kula Sabati, 1856haumana. Ma ka mak. 1872, 20 wale no hoahanau.

He mau misionari hou i makaukau e hele ana i Iapana. E mau ka holo pono ana.

The Independent.

 

Eternity!

 

Gospel Hymns. No 2. Hymn 79.

1

Kanike na hele wa,

Wa oonei, wa hee mama.

Ma ka po, a ma ke ao,

Maha ole, kani mau.

Kali nae ka poe maikai

E hoea he wa e ae,

Wa oluna, wa okoa,

Wa mau loa, wa mau loa.

2

Kanike na hele wa,

Wa pokole, hee mama.

Kanike ke moe ae,

Kanike ke ala mai.

Kuli no na pepeiao

I ke kanike a mau.

Hai mau nae, he wa okoa.

Wa mau loa, wa mau loa.

3

Kanike na hele wa.

Kani nahe a haahaa.

Kani kiekie no,

A o ae mai o a o.

Lohe kakou, naue aae.

Kali nae i hiki mai

Kela wa, ka wa okoa,

Wa mau loa, wa mau loa.

4

Kanike na hele wa,

Wa pokole, hee mama.

Ane pau a ike ia`e

Ko ka lani kahakai.

Ane ahiahi e,

A pau ae ke ola nei,

A poha he ao okoa,

Ao mau loa, ao mau loa.

HAWAII

Haawna Kula Sabati.

HELU 7. SABATI FEB. 16, 1879

KUMUHANA

Ka aoao o ka poe pono. Pauku Baibala.

Halelu1; 1-6

POMAIKAI ke kanaka i hele ole ma ke aoia o ka poe aia.

I ku ole hoi ma ka aoao o ka poe hewa. I noho ole hoi ma ka aoao o ka poe haakei.

2 Aka, ma ke kanawai o Iehova kona olioli;

A ma kona kanawai oia i manao ai i ke ao a me ka po.

3 E like no ia me ka laau i kanuia ma na kahawai,

I hoohua mai i kona hua i kona manawa;

A o kona lau hoi aole e mae;

A o kona mea e hana`i e pono ana no ia.

4 Aole hoi e like me neia ka poe aia; Aka, ua like ia me ka opala i puehu i ka makani.

5 Nolaila, aole e ku ana ka poe aia ma ka hookolokolo ana,

Aole hoi ka poe hewa iloko o ka ka poe pono anaina.

6 No ka mea, ua ike mai la o Ieohva i na aoaoa o ka poe maikai; Aka hoi, o ka aoao o ka poe hewa, e make ana no ia.

Pauku Gula. Aka, o ke ala o ka poe pono, ua like ia me ka malamalama e aa ana, e mahuahua mau ana i ke awakea loa”

Sol. 4; 18.

Mele. “Oli na Lilia” Lei Alii, aoao 15. Pule i aa nui a mau ka malamalama o ka poe pono ma Hawaii nei.

Ka Wehewehe a Ninau ana.

Akahi no kakou a kula ma na Halelu ma na Kula Sabati hui.

Eha mahele nui o ke Kauoha Kahiko. `. Na Kanawai. 2, Na Moolelo. 3. Na Halelu. 4. Na Kaula. Na Kanawai, mai Kinohi a Kanawailua. Na MOolelo, mai Iona a Esetera. Na Halelu, mai Ioba a ke Mele a Solomona. Na Kaula, mai Isaia a Malaki. No ke ano mele o Ioba, o Solomona, Ke Kahuna me ke Mele a Solomana, ua hui ia lakou me na Halelu a kapa ia ka huina, ka buke Halelu.

Ka Halelu akahi, ua kakau e ia mamua o Nehemia me Esetera. Aole nae i maopopo ka manawa me ka mea nana i kakau. Ua manao ia nae, na Davida i kakau. Elua mahele o keia Halelu.

1 Ke kulana o ke kanaka pono me kona pomaikai. 2 Ke kulana o ke kanaka hewa me kona poino. Ke kulana o ke kanaka hewa me kona pomaikai p. 1,2,3,6.

P. 1. Hele ole ke kanaka pono mahea? Ku ole mahea? Noho ole mahea? Heaha kauoha ma Sol. 4;14. 15/ Heluhelu. Heaha ka Davida olelo ma Hal. 6; .? Heaha ka Ieremia olelo ma Ier. 15;17,? Heaha ka Paulo olelo ma 2 Kor. 6; 15-18?

P.2. Ma keaha ka olioli o ke kanaka pono? Ma keaha kona manao ma ke ao, a ma ka po? Heluhelu Iosua 1; 8. Hal. 119; 1,  35, 47,92,97. Hal. 19;7-11.

P.3. Ua like ke kanaka pono me keaha? Ma keaha ka like ana? Ma ka hoohua ana i ka hua aha? Heaha na hua a ka mea pono? Gal. 5; 22, 23/ Pehea kona lau? Pehea hoi kana e hana ana? Nohea mai ka wai e ma u mau , e ulu mau ai, e hua mau ai? A mae ole? Ka wai aha ia? Ma keaha e loaa`i?

P.4. Ka poe hewa, ka poe aia. Pehea lakou? mehea ka hele ana, ke ku ana, ka noho ana ka manao ana, ka olioli ana? Ua like lakou me ka lakou mau hana me keaha? Heluhelu Ioba. 21; 18. Hal. 35;5. Isa. 17; 13. 29; 5. Hosea 13;3.

P.5. Pehea ka poe hewa ma ka la hookolokolo? Aole e ku, aole e kokua ia`na aole e hoapono ia`na, a hookuu ia`na. Aole hoi e hui ana me ke anaina hea? Heluhelu. Mat. 3;12. 7;19. Io. 15;6. Mat. 25; 31, 41. Hoike 21;27.

P.6. Heaha ka pomikai o ka poe pono? Ua ike o Iehova i ko lakou aoaoa. Ua hoapono mai. Ua oluolu, ua olioli, ua launa, ua kokua ke Akua ia lakou. Ua pale aku i na ino. Ua haawi mai i na pono he nui wale ma keia ao, a loaa hoi na pono pau ole i ka helu ia ma ka lani. Pehea nae ke aoao o ka poe hewa?

Mele. “Hookani kaua.” Lei Alii Him 16.

Ka Hoi Hope Ana.

Heaha ke kumuhana Heaha ka pauku gula? Ehia a heaha na mahele o ke Kauoha Kahiki? Ma ka mahele hea keia haawina? Ua kula anei kakou ma na Halelu mamua? Nawai i kakau i keia Halelu? Owai mamua? Nehemia? Halelu? Hai mai a na pomaikai ma Kan. 28; 1-13. Me na pomaika ma Mat. 5; 3-11.

Heaha ka hope o ka poe hewa? Ma ka aoao owai ko oukou hele ana, ku ana, noho ana? Ma keaha hoi ko oukou manao nui a me ka olioli nui ana?

Mele. “Kena Iesu.” Lei Alii Him. 17.

Pule i hele kakou a pau ma ka aoaoa o ka poe pono

Haawina no Feb. 23, Hal. 2: 1-12.

 

Leta mai ka Pae Aina mai o Gilibati

Sept. 2 1879

REV. H. BINGHAM; Aloha oe:--

E ike ana oe ina mea hou a Terawa a me Apaiana nei, ma keia leta au e hoouna aku nei ia oe. Ua holo au i Tarawa i ka la 29 o Aug. e like me ka`u leta i kakau ai nau, Aug 27, no ka mea, ua hoouna ke alii ia`u e lawe au i kana leta kahea i kooa poe kanaka i holo i Tarawa e hoi mai lakou, a ua hoouna no hoi ia`u e kamailio pu au me ua poe`la. O Teitiahi ko`u hoa hele ma keia holo ana, i ka la a maua i holo ai ua kipa mua maua ma Tabanibara no ka mea, malaila kahi i noho ai o ka poe kipa; a ia maua i lele aku ai iuka ua hele mua au io Namanoku `la ke alii o ka poe kipi, a ia wa no ua akoakoa koke mai la na kanaka na alii e ae, a me na kanaka he nui loa, a i ka akoakoa ana mai o na kanaka, alaila, kahea aku la au i ka inoa o ka poe Apaiana e like ka nui me oa mea i kakau ia ma kekahi pepa, a i ka hoopau ana i ke kahea ana i na inoa, alaila, ua heluhelu aku la au i ka leta a ke alii, a ke hoouna pu nei au ia leta i ike oe.

I ka pau ana o ka heluhelu ana ia leta, alaila, ua ninau aku au ina kanaka Apaiana penei; pehea ko oukou manao no ka hoi a no ka noho aole nae i pane mai, ua nui ko`u ma uninau ana aku aole no i pane mai, a no ko`u ninau pinepine, alaila, ua pane mai, a no ko`u ninau pinepine, alaila, ua pane mail la ke alii kipi penei; “aole au e hookuu aku i keia poe kanaka, ua aua ia e a`u i mau hoa no`u e hele ai e kaua ia Kourabi.” I ka pau ana o na kamailio ana, alaila, kamailio au me ke alii o na kipi a me na elemakule e ae, a paipai nui au ia lakou e hoopau i ke kaua a e kuikahi, aka, ua hoole mai lakou aole e kuikahi; a i ka pau ana o na kamailio ana, ua moe no maua malaila, no ka mea, ua poeleele loa; Ia maua e waiho ana iloko o na moe uhane; a me na hihio ana no ka lhi o ka holo ana aku a no ka wela o ka la, a iloko oia hiamoe nui a i ka hora 11 paha o ka po, aia hoi he uwa ana a me ka halulu nui, ia wa no puoho ino ae la au mai loko ae o ko`u wahi kihei huluhulu i moe ai, me ka manao ana o ka hora hope loa la ia o ko maua ola naa, eia ka o ka poe kipi e hula ana, ma kahi he 20 paha anana ma ka akau aku o kahi a maua e moe ana, aole no i moe ua poe kipi nei a hiki i ka hora 4 o ka wanaao, a pela no ko maua hiamoe ole ana no ka halulu loa o ka honua. I ka hora o 6 o ke kakahiaka ana ae ua haalele maua i kahi o na kipi e holo ana i Tabian kahi i noho ai o G. Haina ina, a ua hiki maua ilaila i ka hora 11 me 30 minute. I ke kamailio ana no ka`u huakai i hiki ai i Tarawa a me na mea a pau no ke kaua; ua nui wale na mea i lohe ia mai ia Haina ma mai a mai na kanaka mai no hoi, aole malaila o Te-Koruabi ke alii o Tarawa, aia oia ma Nea he wahi ekolu hapaha mile paha ma ka akau o Tabian a mawaena o Kourabi a me ka poe kipi elua paha mile.

            I ka hora 4 me akahi hapalua oia ahiahi no lohe mai la makou ua hiki mai ka poe kipi ma Uai he wahi hapalua mile paha ma ka akau aku o Kourabi, manao mua nae au e hele mua e ike ia Te-Kourabi me kuu manao e haalele ia lakou i ke kakahiaka ana e oia ka Poaono Aug 31, aka, no ka nui loa o ke kai o na kowa (rawa.) nolaila, aole au i hele ia ahiahi. I ka po ana iho a i ka hora 9 me akahi hapalu lohe aku la makou ina leo paapaaina o na pu kaupoohiwi, aliala, manao ae la makou ua hui na aoao kaua, a i ka hala ana he hapalua hora mahope iho ua hiki mai la ka poe o ko Te-Kourabi aono i auhee mail, a hai mai la ua make kekahi poe. Ia wa no lilo iho la ko makou hiamoe ana i mea ole no ke komo nui ana mai o na kane na wahine a me na keiki, ma ka rumi a makou e moe ana, a hehi kekahi maluna o kekahi no ka nui loa o ka makau, a no ka nui loa ana mai o ka poe komo mai, ua pani ia na puka a ua kinai ia na kukui, aole no hoi makou i hiamoe hou aku a hiki i ka malamalama ana, a pela no ko`u hiamoe pono ole ana iloko o ia mau la a me ia mau po a hiki i ka haalele ana ia Tabian Sept. 3 aka, o Mr. a me Mrs. Haina aia no laua mawaho o ka hele me na kanaka he nui, o na wahine a me na keiki, na elemakule a me na luahine. Mai ka hora 9 me hapalua mai o ka po a hiki i ka hora 2 o ka auina la o ka Poaono Aug. 31, lohe mai la makou ua hee loa na kanaka o Te-Kourabi, a ua make kekahi poe, aole nae makou i lohe mai i ka make o ke alii, nolaila, manao makou e hele e noii na kipi e hoopakele i ke `lii ina he mea hiki ia maua o Haina e hele aku ai, a ia hoi e holo mai ana na kanaka o ka aoao o na kipi e hao i na waiwai, ia wa ninau au, auhea o Kourabi? hai mai la lakou “ua maka o Te-Kourabi a me kona kaikaina, a me kana keikikane mua a me ka makuahine a me ke kaikuahine a me kekahi poe e ae,” ia wa no ua hele loa maua e nana i ke kahua kaua a e ike i ka poe make.

I ka hiki ana ma ke kahua kaua ua ike maua i ka poe i make e mokaki ana me ka manaonao, ua okioki ia na poo o kekahi poe, o ka nui o ka poe make ma ke kaua an he 24 he 22 kane a elua wahine, he 19 Pegana a he e 5 hoahanau.

I ke Sabati Sept. 1, ua hiki ma Tabian na kino make o Te-KOurabi ma, aka, no ka po e ana, aole i kanuia, a i ka Poakahi ae ke kanuia ana. Eia ka poe nana i eli ka lua a i kanu hoi, G. Leleo, Teitiaki a me Teraoi, a malokko o ka lua hookahi ua kanuia na kino make elima, D. Kourabi, Tekamatie, Teutimawa, Nei Kamoia a me Nei Tebanimarawa. O na kino make ma kahi o ke kaua, ua kanuia kahi poe, a o kahi poe ua puhiia i  ke ahi, a hookahi kino make i aiia, i aiia e kahi poe kipi me ka niu opiopio; a o ka inoa o ka mea i aiia Ten Reaua, he hoahanau oia no ka ekalesia o Tabian. I ka la Sabati ae, Sept. 1, ua komo mai maloko o ka pa o na misionari na kanaka he nui loa, a me na pu, a, na pahi a mona laau, wawahi kahi poe i ka pa, a hou mai i ka hale i na laau, a lawe aku i kahi mau mea liilii o na pio, a manao no hoi e pepehi i na pio maloko o ka pa o na kumu, nui ko makou hana ma ia la no ke keakea i ka poe pepehi, ua hana aku a luhi ke kino, ua kamailio a hikiole. Ia wa no, ua hele au i na `lii kipi e noi aku aole e pepehi ia ka poe pio, ua nui nae ka hoopaapaa a me ka loihi o na kamailio ana, ua ae mai me ka manao nae e kipaku i ka poe o Kourabi, a no ka makau o na hoahanu a me ka poe e ae o pepehiia, nolaila, ua hooholo o Haina ma e hele pu me na kanaka i Apaiang.

I ka Poakahi ua loaa mai ka waapa o kekahi haole oia o Mati Karai e kokua i na kanaka hele i Apaiang hui pu me na waapa liilii o na kumu, akolu waapa. I ka Poalua, Sept. 3, hora 6:30 o ke ahiahi, ua haalele makou ia Tabian, a i ke aumoe hiki makou ma Buariki, a moe iki malaila no ka maloo e ana o ke kahi, a i ke ao ana ae ua holo loa mai; ua kau na kanaka he 44 ma ka waapa nui o ka haole, a o na kanaka he 43 a me kahi mau ukana ma ko`u waapa, a o na mea ai a me 12 kanaka ma ko Haina waapa, a ua noho no kahi poe ma Tebuatarawa. I ko makou holo ana, ua loaa o Teirio, a ua waiho ia na mea a pau malaila, a ua hoi loa mai au e hoalohaloha i ko ka hale o`u a o ka waapa o ka haole, ua kii hou ia i ka poe i koe, a he nui no na kanaka e holo ana ia nei ma na waa e ae, ke manao nei au, ua elua haneri kanaka i hiki mai. I ka la 6 o Sept. ua hoi hou o G. H. i Tarawa e hoihoi ana i ka waapa o ka haole, a e kii ana no hoi ia Mrs. Haina a me na keiki; a i Sept. 10 ua hiki mai o Kaluahine me kahi mau kanaka e ae, a o G. Haina ua noho i Tabian. I ka la 18 o keia malama, ua hoi mai nei ne kanaka mai Teiro mai, a ke noho nei ma ko kakou pa ma Tetonobara.

NA MEA HOU O APAIANG.

I ke ahiahi o ka Poakolu Sept. 18 i ka hora 6 a me 45 minute, ua puiwa ka manao o ka`u wahine no ke komo ana mai o kekahi mau kanaka ekolu o na hoahanau me na pu, a me na mea kaua e ae, a owau ia wa aia au e kamaili ana me na kanaka pio o Tarawa, i ka ike ana o ka`u wahine, ua manao oia ua hoouua ia mai kela poe e pephi i ka poe pio o Tarawa, nolaila, kahea koke mai oia ia`u, a holo aku la au me ka wikiwiki a ninau aku la; heaha ka oukou? Eia ka lakou, “He kaua, no ka lohe ana mai nei o ke alii ua makaukau loa o Te-Kabunare a me kona poe e kaua mai i ke alii, a ua hoouna no hoi i kekahi waa i Tarawa, nolaila, ua makau ke alii o nui loa ka poe me ia, (Kebunare,) no ka mea, ua kipi i ka moopuna, nolaila ke hele nei makou.” Ia wa no, kapae ia aku la na mea ai e hoomakaukau ia ana no ko makou paina ahiahi, a lilo ae la ia mau mea ono i mea mananalo i ko makou manao. I ka wa e hele nei na kanaka, ua ninau aku au, auhea ke alii? Hai mai lakou, aia no e kali ana i na kanaka, nolaila, aole loaa ia`u he wa kupono e hana aku ai, no ka mea, ke hele nei na kanaka. Ua olelo mai na kanakaia`u, ua huna loa ia keia mea, aole e hai mai ia`u o keakea ka wau a hiki koke mai na kipi o Tarawa a hui pu me Kanbunare. I ka la hala ana o ka hora ehiku a me hapa, ua hele au a me ka`u wahine i ke alii e kamailio a e lohe i ke kumu o keia kaua, a ua hai mai no oia mai ka mua a i ka hope, eia ka`u ninau i ke alii, he oiaio keia mea au e ololo mai nei? He oliaio no, wahi ana; olelo au i ke alii penei, aole naei oe e ae mai i ko`u manao, e kapae iki ke kaua? Ua hoole mai oia me ka i mai, aole loa au e ae aku i kou manao, no ka mea, ua hana o Te-Kabunare me ka maalea, a ua hoouna i kona poe kaikaina i Tarawa e kokua i ka poe kipi, a ua make o Kourabi, a owau wane no ka mea i koe, nolaila, e hele no au e kaua aku iaia, oi uuku na kanaka me ia, o hiki mai auanei kela poe kipi o Tarawa a hui pu me ia, alaila e pilikia no kakou; eia hoi, ina e loihi ka hoomakaukau kaua, holo no kekahi o na kanaka ma kela aoao a nui loa kona poe kanaka a pilikia loa kakou. Ia manawa ike no au ua paa ka manao o ke alii, nolaila, ua haawi aku la i ko maua aloha hope a hoi mai la. I ka hora 9 oia ahiahi no, ua hele ae ke alii ma ke alanui, a kahea mai la ia maua me ka i mai, “Ke hele nei makou i ke kaua, a ina lanakila ko makou aoao, alaila, halawai hou kakou, aka i hee makou, alaila, halawai hou kakou, aka i hee makou, alaila, o ko kakou hui hope ana keia, aloha oukou.” Mai ia po ka hele ana o na kanaka a hiki i ke ao ana, a pela aku.

Ua hoonohonoho na aoao kaua ma kahi kokoke i Tabuiroa, a ma ka hora 2 ka hui ana o na aoaoa kaua, a ua nui na kipu ana; he ekolu hapaha hora paha ke kaua ana/ alaila, make iho la o Te-Kabunare, Tekautabuki, Tekaitaba, Teantua, Te-Arawaia, Ten Tibaua, Nei Tinae, Te-Nenaia Kabunare opio, Temaromaro, a o Ten-Reke a me Te-Namakei no Marakei laua; o ka nui o na make ma kela aoao he 11, a o ka poe make ma ka aoao o ke alii, Wanikaie, Te-Bonteman, Ten-Kakora, nolaila, ua lanakila ke alii. O ka poe e ae ua holo nui `ku i Tarawa. I ko maua lohe ana i ka nui o ka poe i make a me ka poe i hee, ua nui ke kaumaha o ka naau. I ka Poalima ae, Sept. 30 ua holo au a me Leleo wahine e ike i na kino o ke poe i make, aole nae maua i ike ia lakou, no ka mea, ua kanu e ia e A. Tekea a me Ten-ebea kela keiki hanai a Te-Kabunare. He 8 na kino make i kanu ia e laua maloko o ka lua hookahi, oia o Kabunare a me kona poe ponoi.

Ua palapala aku au ia oe e hoike mau ana i na hana maikai ma Apaiana nei, aka, ano ua kaumaha ko maua naau, aole nae i emi ka hana a ka Haku. Nui kuu minamina no ke keikikane a Te-Kabunare no kona make e ana, no ka mea, he haipule oiaio oia a he keiki holo loa o kona naauao. Ua haalele lakou ia Auainano a ua hele mai a noho maanei no ke ao kula ana. O ka nui o na haumana kula i hele mai mai Auainano mai he ehiku, eia na inoa, Ten-Kabane (Tebea), Te-Neneia, Nei Moia a me Nei Taboraua, na kaikuahine o Neneia, Ten Tiban, Te-Mataua a me Nei Kamaua. I ka wa aole i kaua iho nei, nui loa na haumana i akoakoa mai, ma ke 30 a oi aku i ka la kula. I keia pule ke hoomaha wale nei, no ka mea, ua pau loa na kanaka i ka hele i kela aoaoe mahele i ka aina o ka poe i make.

Ke hoapono nei kahi poe i ka make ana o Te Kabunare me ka i mai ke kanaka puni kaua ka oia, a holo pinopino me na kipi o Tarawa, aka, aole o`u mahalo ia manao. Ke noho nei o Haina wahine maanei me na pio o Tarawa, a o Haina kane wale no i Tarawa, ua lohe mai nei nae makou aole pilikia. Eia maanei o Te-Kabure a me kana wahine a me na makua, no ka mea, ua lilo ka aina, a ua puhiia na hale. Eia no maanei o Teraoi a me kana wahine, no ka mea, aole haumana ma Tarawa. Ua ike au i kekahi leta i kakauia na inoa o kekahi mau alii o keia pae aina ma ka limo o G. Haina, e manao ana e hoohui aku i ko lakou mau aina me ko kakou Pae Aina Hawaii. Pehea la e malu ai keia mau aina Ke hoohenehene nei lakou i ka manawa Amerika me ka manao paha he mea ole loa a he heopunipuni wale no; aole o koonei poe, aka, o ko Tarawa no, oia no kela poe kipi. Hookahi kaikamahine o Tarawa e noho pu nei me maua, ano no ia i noho mai ne i i pani no kela kaikamahine i mare me Teraoi. Ua pau na mea hou, ke aloha pu aku nei maua ia olua a Binamu wahine.

G. LELEO

OLELO HOOLAHA.

A.  MCWAYNE,

HALE KUAI LAAU LAPAAU A ME NA WAIALA o na ano a pau, me na SOPA ALA o na ano he nui wale. Ma ke kihi o Alanui Papu me Kaiepa. 840 ly

            DR. RODGERS,

OIA O

KAUKA LOKEKE.

Ua hoonee ae nei i kona keena oihana mai ka hale ae o Apaene ma a Meaikahaae i loko o ka Hale Mo. helu 54 Alanui hapa.

Ma keia hope e hoomakaukau ana ke Kauaka i kena mau Laau ponoi a puunaue aku i ka poe kii mai.

O kona hale noho, aia no ma ka pa o ka Hotele Hawaii ma kahi i noho mua ai

E STREHZ,

(AILUENE.)

MALAMA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E haumama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o alanui Papu a me HOtele, ma Monikahaae.

E.O. HALL & SON.

(E.O. HOLO MA.)

NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI,

Na Lole, Na Pena, Na Aila, a me

Na ano Lako e au a pau he lehulehu wale. 846 Kihi o Alanui Papu me Moi. ly

LOLE MAKEPONO

Ke Kuike

E LOAA NO IA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE!

E LAA NA

Ahinahina, Kalakoa,

Keokeo, Leponalo,

Pena, Aila, Aniani,

KA ME PIULA!

KOPA, AILA HONUA,

AILA HOOMALOO

Kui Kakia, Pakeke,

Tabu, Kaula, Noho Lio,

Hulu Palaki, na Pulumi.

A HE

AGENA NO HOI NO NA MOKUPUNI O HAWAII NEI NO NA

Lainakini-nao,

Lainakini Maoli,

Palule Kalakoa,

Alapia, Kelepa, Kilika,

Na lole kupono i ka wawae,

Palulue Huluhulu,

Na Lole Huluhulu,

Na Lole no ka hoohehelo ana

Lipini, Lihilihi, &c.

LIPINE, LIHILIHI, &c.

A ME NA      

Mikini Humuhumu MakeponoLOa!

A HE

MAU MEA AI KAHI

Ka Palaoa, Kopaa,

Raiki, Pia, Hoohu,

Paakai, Huaala,

Pia Kulina, &c.

A he Laau Lapaau Kaulana Loa

A DR. JAYNES.

Laau Kunu,

Laau Hoomaemae Koko,

Laau Hoopau Naio,

Penikila, Huaale,

A ME NA LAAU HAMO, A PELA`KU!

827.3 m 839

PAPA! PAPA!

NO

ALLEN & ROBINSON

UA WEHE AE NEI MAUA I

PA KUAI PAPA

MA

KA UWAPO O PAKAKA

Na Papa Ulaula o na ano a pau.

Na Papa Paina o na ano a pau.

Na PIli Hale Ulaula.

Na Pili Hale Keokeo.

Na Pepa Hoonani Hale,

Na Pepa Molina.

Na Pena a me na Aila Pena!

NA KUI O NA ANO A PAU.

NA PANI PUKA a me

NA PANI PUKA ANIANI.

NA PANI PUKA a me

NA OLEPELEPE.

NA LAKO KUKULU HALE

O NA ANO A PAU!

E KUAHA MA KE

KE KUMUKUAI HAAHAA LOA

O keia Makeke.

ALLEN & ROBINSON 

Honolulu, Ian 1, 1878.

PAPA, PAPA

MA MA KAHEO

LEWERS & DICKSON!

(O LUI MA.)

MA KE KAHUA KAHIKO MA

Alanui Papu a me Moi!

E LOAA AI NA

Papa Nouaiki!

o kela a me keia ano.

Na Papa Naui a Paa no ke Kukulu

ana i na Hale!

Na Pani Puka. Na Puka Aniani.

Na Olepelepe, Na Peu. Na O-a.

Na Papa Hele. Na Papa Ku.

A me na Papa Moe nui loa.

NA PILI O KA HALE

O NA ANO A PAU.

Na Pepa Hoonani, Na Pena o na Wai a pau.

Na Kui mai ke Nui a ka Makalii,

Na Ami Puka, Na Ami Puka Aniani.

Na Ami o na ano a pau.

Na Aila Pena, o kela me keia ano.

Na Aila Hoomaloo, he lehulehu wale.

Na Aila e ae o na ano a pau.

NA WAIVANIKI

A ME NA

WAI HOOHINUHINU NANI!

o na ano a pau loa.

NA BALAKI ANO NUI WALE!

A ke hai ia aku nei ka lono i na makamaka a

pau, ua makaukau keia mau makamaka

 o oukou e hoolawa aku ma

na mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

NO KA

UKU HAAHAA LOA!

E like me ka mea e holo ana mawaena o

 LAUA a me ka MEA KUAI.

E Hele mai! E na Makamaka!!

A e lawa no hoi ko oukou makemake

 a me ka oluolu a me ka maikai!

845 tf

KOPA KUKAEPELE

A

GLENN

AOLE LUA NO KA HOOMAEMAE I KA ILI!

He mea hoopau i na eha,

Na Ili Puupuu,

A he hoomaemae i na mea ino,

A he hoopau Lumatika,

A he kopa auau no hoi.

O keia kopa ka oi aku o ka mea maikai

I waihoia mai imua o kanaka.

Aole wale no ka Hoopau ana i ka Huehue

Ili Poha, Wela la, Luluina, a me

na mea e ae o ka Ili;

A ma ia holoi ana, o ka hoopalupalu pu ke-

kahi i ka Ili,

A keia Laau Hoomaemae lua ole e hana ai.

 O ka hoemi ana ino i na mai o ka Ili, a o

ke pale aku i ka mai mai na lole e na

Mai Lele, oia kekahi. O na ohana

ame na poe makaikai, ina

e hoolako lakou

i keia

KOPA HOOMAEMAE LUA OLE!

ALAILA, UA LANAKILA LAKOU.

He hoopau i ka lehu o ke poo,

A he Kopa no hoi e kaohi mai ai

I ka lauoho mai ka ina ana.

Ua hooia nui mai na Kauka no ka maikai o

keia Kopa!

E loaa no ma kahi o

M. MCINERNY.

Kihi o na Alanui Papu me Kalepa.