Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIX, Number 7, 14 February 1880 — Page 1
This text was transcribed by: | Alika Olsen |
This work is dedicated to: | Pearl Harbor Hawaiian Civic Club |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XIX. HELU 7} POAONO, FEBERUARI 14, 1880. {NA HELU A PAU 950.
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
I HUHA.
NA OLELO HOOLAHA: O na Olelo Hoolaha he 10 laina kakau lima, he Hookahi dala no ka puka mua ana; elua puka ana, he $1.50; no hookahi mahina, he $2.00.
NA KANIKAU A ME NA MELE: He 10 Keneta ka uku no ka lalani hookahi, ua like me $1.00 no 10 lalani.
HOOLAHA MAU: E hoomanao na makamaka a e hookomo mai i na olelo hoolaha mamua ae o ke awakea Poaha, i ole e kaukai ia aku a kekahi pule ae.
E hoomanao e na lehulehu, aole e hoopukai kekahi Olelo Hoolaha, Kanikau a me ke Mele ke ole e hookaa mua ia mai ka uku.
KA MOOLELO O
BERIANA KA WIWO OLE
A ME
MAHONE KE KOA:
MOKUNA XVII.
A ka nee aku la ka moneka Malaki me ke 'lii Mukada me ko laua mau wahi koa uuku imua me ka hopo ole, me na manaolana ana e hiki mai ana no na kokua.
Honee ae la lakou i ko lakou mau koa imua o ke alo o ka pakaua, a hoouna aku la ke 'lii Mukada he elele e noi aku ana i ka haawi pio anu mai o ka pakana i ka Moi Beriana.
I ka hele ana aku o ka elele imua, a pupuhi aku la i kana o-le, ike mai la ke 'lii Powa iaia mai ka pakaua mai a pane mai la:
Heahu ka manao a kou haku e hoike mai ai ia'u, e Sir Elele.
K kamailio pu anei au me ka mea i kapaia ka Haku Powa o no kuahiwi? wahi a ka elele i pane aku ai.
E kamailio pu oe me ka mea i haawi ole iaia iho e kulou imua o ka mea pakaha wale, oia o Beriana o Tekomona, a ina ua kupa mai kou haku ia'u he powa, alaila, ke kapa aku nei au iaia, imua hoi o kona alo he hoopunipuni nui oia. Ua paio pu au me ia iloko o ko'u mau la opiopio, a e palo hou aku me ia a hiki i ka make. Heaha kau e imi nei ia'u ma keia wahi. E pane koke mai ano, o hoihoi aku au ia oe i kou haku me na maka iho wela o na pua ma kou kino.
Na ke 'lii Mukada i hoouna mai i ke kauoha imua ou e ka powa o na kuahiwi, pela o Mulaki o Mia i hui pu aku ai me ia e kue aku i na enemi a pau o Erina maloko o kou pakaua. Ina he poe kanaka koa io oukou me ka oiaio, alaila, e puku aku oukou a e halawai pu me lakou ma ke kahua akea a e hooili kaua. Ua aa mai lakou e paio he ihe a he ihe, pahikaua a me ka pahikaua, a i lanakila oukou, e komo lanakila aku oukou iloko o Dubelina.
He kauoha maikai kela, wahi a ke 'lii Kale, oiai oia e ku ana ma ka aoao o ke 'lii Powa ia manawa. E puka aku kakou iwaho a e halawai me lakou ma ke kahua akea.
E nana aku oi ilalo i na koa lio me na laau ihe e maalo ae la ma ke ala, wahi a ke 'lii Powa. E poholo pu auanei ko kakou nui i ko lakou; a no Malaki hoi, he koa oiaio wiwo ole oia. Aole au i kanalua no ke ku ana aku imua o lakou ma ke kahua akea aka, ina e komohia ana oe e auamo i na maewaewa o ke kaua ma Clontarf, alaila, he mea makehewa ia kakou ke puka aku e halawai me lakou i keia wa.
A heaha kau e haua'i? wahi a ke 'lii Denemaka i ninau aku ai me ke ano kanalua. E pau kakou i ka luku ia ianei, e like hoi me na ilio hae iloko o ko lakou mau lua iho.
E hoolana i kou manao e ke 'lii, wahi a ke 'lii Powa. E paa kakou i ka pakaua o kuu mau kupuna e like me ka hiki. Aka, ina kakou e auhee, e paulele maluna o'u a na'u e alakai aku ia oukou me ka maluhia a i na paia pohaku o Dubelina. Nolaila, e makaukau oukou no ka puka aku, ke hoohiolo mai lakou i na paia o ka pakaua.
Alaila, haliu aku la ke 'lii Powa i ka elele a pane aku la: E lawe aku i ka'u olelo a hoike aku i kou haku. E hai aku oe i ke koa Malaki, he mea ehaeha no'u ke kau ana i ko'u lima maluna ona i keia po. E hoike aku hoi oe i ke 'lii Mukada, ke hoino nei au iaia a me na kanaka Delakasiana ona a pau, ana e lawe mai ai no ka hoao ana e lawe i ka pakaua. Nolaila, e kaawale aku ano, aole he olelo hou aku e hoike aku ai.
I ka wa a ka elele i huli hoi mai ai me ka olelo i kona haku, ia manawa i lele makawalu mai ai na pua mai na huini mai o ka pakaua a i na koa e hoao aku ana e lele kaua aku maluna o lakou, oiai na leo hooho o ka hoomaewaewa a me ka hoino e pahola ana ia wa me ka ikaika.
E hoohiolo kakou i ka lua o na powa, wahi a ke 'lii Mukada. E oki aku i na laau opiopio e na Delakasiana, a e hana aku i mau alapii. E hooluolu ia oukou iho malalo o ka malumalu o ka malu o ka pali, a hiki i ka wa e makaukau ai kakou no ka lele ana aku maluna o lakou.
Eia hou ae he mau puali koa hou e Mukada, wahi a Malaki, iaia i kuhikuhi aku ai ilalo o ke alahele. Ua hiki ia kakou ke hooneoneo ia lakou.
Na na leo hooho hauoli i hoike aku i ka poe e pii ana ma ke ala mauna i ko lakou hui olioli pu ana; a me ka poe iloko o ka pakaua, no ka hiki ana mai o na kokua o ko lakou mau enemi.
Haawi aku la ke 'lii Powa i ke kauoha i kona mau kanaka pana pua e hoomau i ka hoolele ana aku i ka lakou mau pua i na Delakasiana i okioki ana i na laau opiopio ma ka aoao o ke kuahiwi, oiai iloko o ka ponaha waho o ka pakaua na Denemaka a me na kanaka Leinster e ku makaukau ana ma ka aoao o ko lakou mau lio kaua no ka puka ana aku iwaho, ke puka aku ka huaolelo mai ko lakou haku aku.
Iloko o keia manawa, e hookokoke aku ana o Mahone a me Donala maluna o ko laua mau lio ma ke ala e hiki ai i ka pakaua me ka awiwi nui, oiai ko laua mau puuwai e kapalili ana me ka pihoihoi nui no na leo hooho ka hauoli e hookokoke mau mai ana io laua la.
Ia laua i hiki ai i ka piko o ke kuahiwi, ike aku la laua he puali Delakasiana imua no ka hoouka kaua ma ke alo o ke alahaka huki, oiai kekahi poe e hoao ana e pii aku ma na paia pohaku o ka pakaua me na alapii
I ka wa a ka naita opio a me kona ukali i hiki mua ai ma kahi e waiho hamama ana imua o ka pakaua, o na Delakasiana malalo o ke alakai ana a Mukada, ua hookahua iho la i ko lakou mau kapuai ma na aoao o ka pakaua.
E lele kaua aku, wahi a Donala, iaia i lele iho ai mai kona lio iho, a holo aku la no kekahi o na alapii. E luki ia na iliohae o ke kuahiwi e kakou maloko o ko lakou poopoo.
Ua anehe aku ke koa opio e ukali aku i kona hoa, aka, kahea mai la ke koa Malaki iaia, a pane mai la: E ku iho e Mahone. E hoomakaukau ia oe iho no ka lele ana aku maluna o ka enemi me a'u.
I ka oili ana aku o ka huaolelo mai kona waha aku, o ka manawa no ia i hookuu ia mai ai ke alahaka me ka hikiwawe, a puka mai la ka puali holookoa o ka enemi.
E komo aku mawaena o lakou a holo aku ma ke ala, wahi a ke 'lii Powa, iaia i puka mai ai me na Denemaka opio pu me ia.
E hopu i na enemi a me na pio, wahi a Malaki i kahea mai ai.
E kou ma na lio, i pa-e mai ai ka leo o ke 'lii Mukada mai ka aoao mai o ka pakaua. Ua pakele aku lakou.
Na ka nakeke ana o na makakila, na leo hooho o na enemi a me ka leo mauliawa o ka poe make, oia wale no na leo lohe ia ma ka piko o ke kuahiwi ia wa.
Aole i pau.
HE MOOLELO KAAO
-NO-
VONA KA WIWO OLE
-A ME-
FINITI KA UI
-O-
NOREWAI.
A HALA ka hora a oi aku, puoho hou mai la ia a kahea mai la i oi pakolu ae ka nui i ka leo i ko ke kahea mua ana; "Aole anei i makaukau?" Kahea aku la ke kolu o na kulu koko: "Ua makaukau." Ala ae la ua kanaka nui nei, a noho iho la iluna o ka inoe, anaanai ae la i kona mau maka, a nana ae la mao a maanei me ke ako e ike aku i ka mea nona ka leo e pa-e mai nei; aka, he mea makehewa ka nana ana aku, "ua hala ka Puulena aia i Hilo ua imi aku la ia Papalauahi." "Pupuhi ka ia o Ukoa." Aohe mea ana i ike aku ai.
Kahea aku la oia me ka huhu, "E Finiti, no keaha ka mea i makaukau ole ai ka mea ai maluna o ka papa kaukau? Aohe haina i pa-e mai. Piha loa iho la ua kanaka nei i ka ukiuki, lele aku la oia mai luna mai o ka moe, a lalau aku la i kekahi puna kioe supa i like kona helehelena me kekahi o na ipu hao ninini hao o Ulakoheo a kioe ae la i ke supa mai loko mai o ka ipu hao, a hoao ae la. Kahea aku la oia ia Finiti me ka huhu, i aku la, "E Finiti, no keaha ka mea i hookomo ole ai oe i paakai iloko o keia supa?" Heaha ke ano o keia supa? Aohe ano mea ulu, aohe no hoi he ano io." Aohe no hoi mea i pane mai, aka, ike iho la ia i kona moena iloko o ka ipu hao, aole i palahe i ka paila ia. Ma kona ike ana aku i keia mau mea i hana ia, piha loa iho la kona manao i ka huho, a hiki ole i kona mau wawae ke kaohi iho i ka huki ana a na io paahana.
Lapuwale maoli! wahi ana i kahea ae ai; ua hana mai oe i kekahi hana pono ole imua o'u, aka, e uku ana oe no ia mea.
Ia wa koke no, o ka holo aku la no ia o ua kanaka nei me ka pauku laau ma kona lima.
Iloko wale no o ka hapaha hora, o ka ike ia aku la no ia o ua mau wahi mahuka nei ua kaawale loa no mai kahakai mai. Ia manawa, o kona kahea aku la no ia me ka leo nui i piha i ka hauoli e haalulu ai ka honua nona na mile he 36 ke anapuni.
Ku malie iho la o Finiti me ka haalulu.
Imua e Kereva! wahi a Vona, aohe no hoi i mamao loa kahakai, ai ae no hoi la; e hiki e ana no kaua mamua o ka hiki ana mai o ka enemi.
Ei ae! eiae ua kanaka nei, wahi a Finiti me ke kuhikuhi ana aku o kona lima i ke kanaka nui e holo mai ana, me he mea la, aole i hiki aku i ka haneri iwilei ka mamao mai o laua aku.
E make ana kaua ke ole e hoola mai keia mau puupuu ia kaua. Lalau iho la o Finiti i ka puupuu keleawe a hoolei aku la i ka honua, me ke kahukahu ana ae, "E ka puupuu keleawe ke noi aku nei au ia oe, e hoola mai oe ia maua, e hoopaa i ke kanaka nui ma kona alahele." Ia manawa koke no o ka owa koke ae la no ia o ka honua a kaawale mai o ao, me ka halulu nui, a owaawaa iho la ke alanui, a ike ia aku la he lua hoonu launa ole i hiki ole ke ike ia aku kona papaku no lalo, a oia ke kumu nana i hookaulua i ko Kahekili hopu koke ana mai ia laua, a lele ino aku la oia ma o a maanei me ka ikaika nui, me he mea la e alualu ana i kana mea e ale ai.
"E u holo kaua! wahi a Finiti i kahea ae ai. Hopu aku la o Finiti i ko Vona lima a kauo aku la, oiai oia e nana ana i ka lalama mai a ke kanaka nui, me ka lele ana mao a maanei me kona ikaika nui a pau.
Holo aku la ua kanaka nui la i hope, imua, i o, ia nei, me kona ikaika a pau, e like me ka hea i hoopaa ia iloko o ka pa hao e imi ana e loaa ona wahi puka e puka aku ai i waho.
Pela okoa iho la no ua kanaka la i hana ai, aka, he mea ole ia hoooikaika ana. Ike aku la oia i kekahi kumu laau oka e ku ana lele ino aku la oia a hopu aku la i ke aa o ua kumu laau la, a lewalewa ae la kona kino nui pepeekue i ka lewa, a me kona hooikaika nui i hauhili ae ai oia ma na lala o ua kuinu laau la, kau aku la oia ma kela aoao.
I kona kau ona aku ma kela aoao, ike aku la oia i na mahuka (Vona a me Finiti) ua aneane hiki loa aku i kahakai, a aia imua o ko iaua alo ke uhola mai la na poianalu o ke kahakai.
Auwe! hookahi mea pilikia, aohe he wahi moku hookahi ma ia wahi, aohe mea i koe, hookahi wale no o ka noonoo iloko o laua, aia laua iloko o ka poho lima, o ko laua haku me ka ike ole i kana mea e hana mai ai, o ka make paha, o ke ola paha, aia i kahi a ka aumakua e hoopomaikai mai ai.
O ko Vona ano mau no hoi o ke ano koa, lalau iho la oia i na pohaku ilalo me ka manao e lele aku maluna o ke kanaka nui ko laua enemi a e lawe ae i kona ola. Hoolei aku la o Finiti i kekahi o na puupuu kala me ke ano haalulu i ka makau nui me ke kahukahu ana ae.
"E ka puupuu kala, he hulali a he aliali kou.
E hoola mai oe ia maua mai ka lima mai o keia kauaka nui weliweli."
A i ka pau ana ae no o keia mau huaolele kalokalo a Finiti, o ka manawa koke iho la no ia i hoeo mai ai o kekahi moku nani mai na ale anaanapa mai o ka moana me he nene la e pahaha mai ana i kona mau eheu i ka ili o ke kai e lawe palanehe ia mai ana e na aheahe makani o ka moana.
Lele aku la o Vena a me Finiti iloko o ke kai a au aku la i ka moku, aia hoi hoolei ia mai la kekahi kaula ia laua na kekahi lima i ike ole ia, a huki ia aku la laua nei kau ana iluna o ka moku. A i ka hiki ana mai o ke kanaka nui i kahakai, aia hoi ua puhalahiu aku la laua'a iluna o ka moku; o ka hao a na pea heke, ahu iho la ka hoka i kapakai.
He mea mau, he makau na kanaka nui oia ano i ka wai, nolaila, aole oia i au aku i ka wai (kai) ia manawa.
Ua hoike ia keia mea iloko o na moolelo kahiko i kakau ia e Homera kekahi kanaka ka@iana o ka wa kahiko ma ke kakau moolelo a me ka haku mele.
Kahea ae la oia me ka leo nui (Kahekili) i kona ike ana aku i kana mau kauwa e u holo ana.
Holoholo ae la oia ina na kapakai me ka wela o ka inaina, a kipehi aku la me na mamala pohaku nui maluna o ka moku, a he mea laki loa ka haule ana ae oia mau pohaku ma na aoao o ka moku, a o kahi a keia mau hohaku e haule aku ai, ua ike ia aku he mau pohaka lua eleele iloko o ka wai.
Ike iho la oia, he mea ole wale no kana hooikaika ana, ano ka piha loa ana mai o ka inaina iloko o ua kanaka la, aohe ana mea i koe e noonoo ai, hookahi wale no o ka au aku a loaa ka moku.
Ia manawa, lele poo aku la oia iloko o ke kai, a hoomaka aku la e au me kona mama nui.
Iloko o ke au hookahi ana a kona wawae, na loaa he 40 kapuai ka loihi o kahi i hala mahope ona.
O kana puhi ana, ua like no ia me ka ke kohala; a e holo ana oia e like me ka holo ana a ke kohola ka oloio iloko o na ale hanupanupa o ka moana kai lipolipo. He manawa pokole, aneane keia e hopu aku i ka hoeuli o ua moku nei. I kona makaukau ana e popu aku i ua moku nei, ia manawa, hoolei aku la o Finiti i ka lua o na puupuu kala iloko o ke kai, a kalokalo ae la me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina
"E ka puupuu kala, he alohilohi me ka hulalikou
E hoola mai oe ia maua mai ka lima mai o ke kanaka nui weliweli."
Ia wa koke no, puka mai la kekahi a-u nui (ia) mailoko mai o ka hohonu o ka moana me kona nuku oi aole i emi iho kona nuku loa i ka iwakalua kapuai.
Lele pololei mai la ua au la maluna o ke kanaka nui, a no ka hiki ole ia ia ke luu iho ilalo, ua alualu ia mai la oia e ua ia la ina na wahi a pau ana e holo ai; a peia wale no oia i hana ia'i e ua au nei, a hiki i kona pae ana aku i kahaone me ka nawaliwali a ua lanakila mai la ka ia o ke kai maluna o ua kanaka la.
Imua e Kereva, wahi a Vona i kahea ae ai. Pane aku la oia ia Finiti, "pakele kaua la, aohe pilikia i koe, o ko'u manao, ua make aku la paha ua kanaka la." Auwe no hoi oe" wahi a Finiti i pane aku ai me ka haalulu. Aole oe i ike aku i ka hopena; he makuahine kupua ko ia la la, i na oia e haawi mai ia kaua ma ka poho o ka lim o kana keiki, oia iho la no, aohe o kaua wahi e ae e pakale ai.
Auhea oe e Vona kuu aloha, ke hai mai nei na lia ana ia'u i kekahi mau minute pokole, e piha loa ia ana wau i ka makau ma na mea a pau.
Kahea ae la o vona i ae la, "ma na mea i kaulana 'i o ko'u mau mua kaikuaana; e loaa no auanei ia oe ka puuwai o ka hare aole o ke koa wiwo ole."
Aole anei au maanei? I hele mai nei anei au e kala aku ia oe? Ke manao io nei anei oe e hoopakele mai ana na aumakua o ke kai ia kaua, mai ka waha mai o ke alii o ke kai a hooili aku ia kakou ma ke a wa ka moku?
Akaaka ae la oia me ke ano hooio, a ua liko ia mau manao i mea na Finiti e akaaka malu iho ai iloko o kona naau me ke kaumaha pu. Aole i pau.
Ka Moi Makaainana
Kenela Ulesia S. Kalani.
EI AE A HIKI MAI.
I ka pule i hala iho nei, ua hai aku makou i ka lono i ko makou poe makamaka, ua hoe mai, a eia ke luana nei ma na paia wehe olu o "Maemae i ke Kai ka Pua o ka Hala," ka makou makana i ka poe a pau i hooko i ko makou mau rula. –oia hoi ke Kii o ke kanaka kaulana nono ka inoa ma ke poo o keia manao. Ua kaulana keia kanaka ma kela a me keia wahi o ka honua nei, a oiai oia e hele makaikai ana i ka honua nei, e kaapuni ana hoi i ka poepoe ma ka aina a me ka moana; ua ulu nui ka iini o na kanaka e ike i kona mau helehelena, a me he mea la, aole paha he kanaka e ola nei a i make paha, i lawe nui ia ke kii o kona mau helehelena ma na aina a pau e like la me Kalani. Ua lawe ia kona kii me na lilo nui, aka, ua minamina ole nae kanaka a wiwo ole ia mau lilo, o ka loaa ana o kona kii ka mea nui ia lakou, a loaa kekahi o na hiona nana e hoonani a hoohanohano na paia o ko lakou mau home.
Ma keia wahi, e kala ia makou ke pane ae no makou iho, keia kekahi o na makana nani a kilakila i haawi ia e na nupepa ma keia paemoku. O kekahi o na kumu nui nana e hookelakela loa keia ku, oia no ka hooiaio ia ana mai, aia o Kenela Kalani ke naue mai nei ma ke ala e kamoe ana i Hawaii nei, a ke hiki aku i na la mua o ka mahina ae nei o Moraki, alaila.
Hehi o Kalani i ka Lepo o Hawaii!
Nolaila, ua manao iho makou o kekahi keia o na makana maikai ina, oiai, i kona hiki ana i ko kakou aina nei, aia hoi, ua hoea e a ua kamaaina kakou me kona mau helehelena – ka mea hoi nona ka lima kakau nana i hoopaa i kona inoa e apono maluna o ke kino @@ o ke Kuikahi Panailike, ka hooiaio ana hoi i kona manao aloha a makemake e haawi mai kona aupuni i na kokua ana i ke aupuni a lahui Hawaii, ka mamo hoi a ua Repubilika Nui la i hanai aialo ai a ku a heie. He oiaio, o ka mea e loaa ana keia kii, e loaa ana ia ia ka pomaikai o ka ike kumaka ana i na helehelena o neia kanaka kaulana nui wale.
Ua hiki ole ia makou ke kapae ae i ke kamailio pokole ana no kekahi o na hana koa wiwo ole a keia kanaka maluna o ke kahua kaua, imua hoi o ka waha o na pukuniahi, a iwaena ua elele a ka pauda, ka poka kepau weliweli. Aia ma ke kahua o ka hoouka kaua weli hahana ma Pittsburg Landing; i ka hiki ana aku i ka aluna ahiahi, a ua pouli ka lewa me ka uwahi, a kaumaha hoi ke ea me na ahe makani polopolona o ke koko kino kanaka, a e waiho mokaki ana na koa poino me he lau laau la mahope iho o ka pa ana o kekahi kikiao makani kona ikaika – ia manawa, e ku ana ua Kalani nei ma kekahi wahi oneanea, aohe ana pono kaua, ua waiho aku i kana pahi ma kahi e no ka manawa. E ku ana oia malaila e noonoo ana no ka hana hope aku a kona mau koa e oni ai, a oiai oia e ku hookahi ana, ua haupu wale ae la no kona manao no kekahi mea ana i hoomaopopo ole iho ai iloko ona, aka, na ia haupu ana i hoaui ae i kona mau noonoo ana a leha'e la kona mau maka ma ke kini akau o kona mau laina koa a lele ino ae la kona oili i ka hoomaopopo ana aku, e like me ka pii ana ae o kekahi ale nui kawaha a emi iho, pela kona mau laina koa oia aoao e nee aku ai a emi hou mai la i hope, me ka hooikaika nui no nae, aka, me ka nui no nae o ka make, oia no oe o na kumu raiki e kamoeia ana e ka oi o ka pahi a ke kanaka oki. Poina iho la ia i na mea a pau, a lele aku la me ka holo mama loa ana, a hou aku la mawaena o na koa a ku ana imua o lakou. Ia manawa, akahi no oia a hoomaopopo iho ua olohelohe kona kino, aole kana mau pono kaua, aka, kulou iho la oia ilalo, hopu iho la i ka pu a kekahi o kona mau koa e moe ana i kia moe puauanu, a huli mai la ihope a pane mai la: "Imua e o'u mau koa wiwo ole, a na'u oukou e alakai a lanakila mamua o ka napoo ana'ku o ka la!" A ua oiaio kela mau huaolelo. I ka hoomaopopo ana mai o kona mau koa i ko lakou alakai imua o ke alo o ka make, aia hoi, ua holo ae la ka wawalo o na leo kupinai hae o ka hauoli mai kela a me keia puuwai he mau tausani, a nee aku la lakou imua, e like la me ka oku ana'e o na nalu o ke kahakai, poha mai la a olokaa mai la me ka nee lalani ana i mua, pela iho la na koa o ke aupuni ia la, me ko lakou alii aloha e alakai ana, he pu ma kona lima. Mamua o ka napoo ana o ka la, ua auhee aku la na koa o ka aoao kipi, a e welo ana i ka welelau o ke ahe makani ka hae nani kaulana o Amerika maluna oia kahua kaua weliweli, a moe iho la ke poo o kela a me keia kanaka koa ia po malalo o na hiona hauoli, i loaa'i na moeuhane hoomama a hoohoihoi puuwai o ka halawai kino uhane ana me na makua, ka wahine a keiki paha, ma na home he mau haneri lehulehu mile ka mamao mai ia honua hookahe koko aku. Ia po, mamua o ka hookuu ana o kela a me keia no ka hooluolu ana i na kino maluhiluhi, ua lohe ia aku na leo pule hoomaikai i ke Akua, a ua puana ia'e ka inoa o ko lakou alakai aloha maloko o ka lakou mau noi no na hoopomaikai ia mai. He oiaio, ua kupono ka olelo kaulana a kahi keiki hoomani pahu o kona mau kou, he umikumamalua wale no makahiki – "O kona mau koa kana mau keiki, a oia hoi ko lakou makua i ka wa o ke kaua, a i ka wa o ka hoomoana."
Palapala Hoomaikai.
E na Makaaikana. Aloha oukou:
O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, ka poe i hoio ma ka Paa Balota hookahi, ke haawi aku nei makou i ko makou mahalo me ke aloha pumehana ia oukou i ka poe i hoomanawanui, e koho kapaa ma ko makou mau inoa, a hiki i ka hope o ke koho ana.
Ed. K. Lilikalani
R. Hoapili
G. H. Lahilahi
D. Kahanu
O maua hoi o Ed. K. Lilikalani, a me R. Hoapili Baker, ke hoike aku nei maua ia oukou, na makaainana o ka Apana koho o Honolulu ma o maua iho, e hooko maua, me ke koho kaulike, ma na kumuhana a pau, e hoea mai ana iloko o ka Hale Ahaolelo o keia Kau e hiki mai ana.
Ed. Lilikalani
R. Hoapili.
Haimoeipo, Honolulu, Feb. 4, 1880.
MAIKAI KA HOI KA PAPA!
-A ME-
KA LAAU O KOU HALE!
NO HEA LA!
KAI NO HOI NO KAHI O
WAILA MA!
Nana aku no hoi ia la
Ohi ka lo o ka Laau o Makawae
I ka ua mea hoi o ka nani o
Na PAPA! Na PAPA!!
-A ME-
NA PONO KUKULU HALE
O NA ANO NO A PAU.
Aia ma ke kihi o na
ALANUI PAPU me MOIWAHINE
HONOLULU
MALAILA E LOAA AI
E LIKE me ka MAKEMAKE
-NO KE-
KUMUKAUI MAKEPONO LOA!
PAPA, PAPA, PAPA,
Na Papa Hululu,
Na Papa Manoanoa,
Na Papa i kahua,
Na Papa Kepa,
Papa Hole Keokeo,
Papa Hole Ulaula.
NA LAAU, NA LAAU
Na Kua,
Na Kaola,
Na Aaho,
Na Moli
Na Peapea,
Pine Huluhulu,
Pine i kahua
NA Papa a me na Laau Ulaula!
Pili ulaula,
Pili Keokeo,
Pani Puka,
Pani Puka Aniani,
Ipuka Aniani,
Puka Olepelepe.
PENA O NA ANO A PAU
Hulu Pena mai ka Liilii ake Nui,
Aila Pena,
Aila Hoomaloo,
Waniti, Pate.
NA LAKO O KELA A ME KEIA ANO!
Na Ami Puka Hale.
Na Ami Puka Pa.
ANIANI!
Pepa Hale a me na Lihilihi
E LOAA NO MALAILA.
PAAKAI HELU I O KAKAAKO me PUULOA
No ke Dala Kuike, e loaa no na moe a pau i hai ia ae la, no ke Kumukuai Emiloa. O na kauoha mai Hawaii a Niihau, e loaa aku ano ia lakoa, e hooka koke ia no ia me ka lawa pono. E kipa nui ilaila, i ike i ka oiaio. 905tf