Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 12, 25 March 1882 — Page 2
| This text was transcribed by: | Nathalie Coelho Da Silva |
| This work is dedicated to: | No Ku'u hoahanau Noelani Halau Hula O Manoa |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma ke Kauoha
OLELO KUAHAUA.
O Makou Kalakaua Moi o ko Hawaii Pae Aina ma ka Lokomaikai o ke Akua ke kukala aku nei :
O ko Makou Oluolu, e like me ko Makou Kumukanawai e akoakoa mai na Hoa o ka Ahaolelo, ma ko Makou Kapitala o Honolulu no ka lawelawe ana i na hana Aupuni ma ka hora 12 awakea o ka Poaono, ka la 29 o Aperila, A. D. Umikumamawalu Haneri me Kanawalu-kumamalua.
Haawiia malalo o ko Makou Hoailona Alii ma ko Makou Halealii maloko o ke Kulanakauhale o Honolulu nei i keia la Iwakalua-kumamakahi o Feberuari. Umi-kumamawalu Haneri me Kanawalu-kumamalua, a o ka Eiwa hoi o na makahiki o ko Makou Nohoalii ana.
KALAKAUA R.
Na ka Moi :
Ke Kuhina Kalaiaina,
W. N ARMSTRONG.
Ke hoikeia aku nei ma keia, ma o ke noi a ka Papa Ola, ua hookohu ia i keia la o Kauka Geo. L. FITCH (Kauka Pika), i Luna O Lima no ka Mokupuni o Oahu
WM. N. ARMSTRONG.
Kuhina Kalaiaiana no ka manawa.
Honolulu, Feb. 24, 1882. Ml 3t
HOOLAHA A KA PAPA OLA E PILI ANA I KA O LIMA.
E like me ke Kanawai (Kanawai Kivila, Pauku 309 a hiki i ka Pauku 317), ke hoike aku nei au ma keia i na makua a pau e noho ana mai Maunalua a i Moanalua, na lakou na keiki i O ole ia, e lawe mai ma ke Keena Haawi Laau o ka Papa Ola, ma Alanui Maunakea, no ka O ana me ka auhau ole. O ka poe oo a pau i O ole ia, ke kauoha ia aku nei e hele ae ma kahi i hoikeia maluna ae no ia kumu hookahi. E noho mau ana malaila ka Luna O i kela me keia la. ( koe na La Sabati me na Poakahi). mawaena o na hora 9 a me 12.
G. L. FITCH, M. D., (Kauka Pika.)
Luna O Lima.
Honolulu, Feb. 24, 1882. ml 3t
Na Pauku o ke Kanawai Kivila e pili ana i ka O ana.
Pauku 309. E hoonoho ke Kuhina Kaaiaina, mamuli o ke kuhikuhi ana o ka Papa Ola. i kekahi kanaka kupono i Luna o lima ma kela Moku Kiaaina keia Moku Kiaaina o ke Aupuni a e loaa i ua Luna la ka uku i hookaawale ia nana e ka Ahaolelo i kela manawa keia manawa, a e hiki no i ke Kuhina Kalaiaina e hoopau i ua Luna la ke manao oia pela.
Pauku 310. E koho kela luna keia luna O lima, iekolu wahi kupono ma kela apana kula keia apana kula maloko o kona moku, no ka hana ana i ka O lima; a e hoolaha aku oia i kela manawa keia manawa i kona manawa e hiki aku ai ma ua mau wahi la, e O lima i na mea a pau i hele mai imua ona, na mea hoi i O lima ole ia mamua ; a kona manawa hoi e hele hou ai malaila, e nana i ka pala a me ka pala ole o na lima o ka poe ana i O ai.
Pauku 311. Na ka makuakane a makuahine paha o ke keiki, maloko o na malama eono. mahope iho o kona hanau ana ; a ina ua make, a ua mai, a ua hele ma kahi e paha, ka makuakane me ka makuahine, alaila, na ke kahu kahu hanai. a mea nana e malama paha i ke keiki, e lawe aku iaia i ka luna O lima e O ia, maloko o na malama eono mahope o kona hanau ana, a i ole ia, ma ka manawa e hiki mua ai ke lawe.
Pauku 312. Ma ka walu o na la mahope iho o ka O lima ana o kekahi keiki e lawe hou ka makuakane, makuahine, kahu, a mea nana e malama paha, i ua keiki la imua o ka luna, i hiki iaia ke nana a maopopo ke ko a me ke ko ole o kana hana.
Pauku 313. Ina ua maopopo i ka luna ua ko ka O lima ana, alaila, e haawi aku oia i ka makuakane, makuahine, a mea e ae paha nana e malama i ke keiki, me ka uku ole, i palapala hoike no ka O lima ana, a e kakau hoi oia maloko o ka buke hoomanao ana e malama ai no ia mea.
Pauku 314. Ina ma kekahi manawa ua manao ka luna O lima aole i makaukau ke kino o ke keiki i lawe ia mai imua ona e O lima ai ia manawa, alaila e hiki no iaia ke hoopanee aku i ka O ana a i kekahi manawa mahope, a olelo aku oia i na makua, a i ka mea nana e malama paha, e lawe mai i ke keiki ma kekahi manawa hou e O ia.
Pauku 315. E hele na luna ma na wahi a lakou i koho ai no ka hana, ma kela hapalua keia hapalua makahiki, a i na manawa e ae ke kauoha ia aku e ke Kuhina Kalaiaina, a e ka Papa Ola.
Pauku 316. O ka makua, o ke kahu, a mea e ae paha, nana e malama i ke keiki, i hana ole e like me ka olelo o ke kanawai e pili ana i ka O lima, e hoopai ia oia ma ka uku hoopai i elima dala ; a na ka mea nana hoike mai ka hapalua o ia dala.
Pauku 317. E malama na luna O lima buke pololei no ka lakou mau hana, a e hooili aku lakou pakahi i ka palapala hoike i ke Kuhina Kalaiaina, i kela makahiki keia makahiki.
W N ARMSTRONG.
Kuhina Kalaiaina no ka manawa.
Keena Kalaiaina, Feb. 24, 1882. 26 3t
Ma ke Kanoha.
KUAI ONA APANA AINA AUPUNI.
Ma Kulaokahua.
Ma ka Poakolu Aperila 26, 1882, i ka hora 12 awakea, ma ka puka mamua o Aliiolani Hale, e kuai kudala akea ia aku ana he Umikumamalua mau Apana.
Aina Hale, oia na Helu 221, 222, 223, 224, 225, 226. 246, 247, 248, 249, 250, 251 ; ke waiho nei ma na Alanui Beritania, Keeaumoku a me Young, ma Kulaokahua.
Kumukuai koho mua, $300 pakahi.
Na Kumu-Hookahi hapaha dala kuike, a o ke koena no hookahi, elua a me ekolu makahiki aie, me ka ukupanee 9 keneta no ka makahiki, me ka moraki ia o ka aina.
W. N. ARMSTRONG, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Honolulu.
Mar. 21, 1882. m22 6t
I NA MAKUA A KAHU MEA KEIKI O KA
APANA O KONA. HONOLULU. MOKUPUNI O OAHU.
I KULIKE ai me ke Kanawai. e malamaia ana ke Koho Balota no ke koho ana i ka Hoa Ekolu o ka Papa Kula Apana o Honolulu, ma ka Halekula Aupuni ma Kawaiahao, i ka Poakahi, la 27 o keia malama o Maraki e hele nei. mawaena o ka hora 10 o kakahiaka, me ka hora 2 o ka auina la. O ka poe Makua a Kahu paha, i paa ko lakou inoa ma na papa helu inoa i waihoia mai i ka Luna Kula e na Kumukula Aupuni o na Kula ma ka olelo Hawaii, ka poe e aeia e koho. O na poe i paa ole ka inoa i na Kumukula ; e hooleia aua lakou, e like me ke Kanawai.
W. JAS KAMIKA,
Luna Kula o Honolulu.
Keena o ka Papa Hoonaauao, Mar. 15, 1882.
1059 2t
I NA MAKUA A KAHU MEA KEIKI O KA
APANA O EWA A ME WAIANAE.
E malamaia ana ke Koho Balota no ka Hoa Ek lu o ka Papa Kula Apana o Ewa me Waianae, i ka la a me ka hora i hoolahaia maluna no Honolulu ; ma Ewa, iloko o ka Halekula ma Waiawa ; a ma Waianoe, iloko o ka Halekula ma Poka i.
W. JAS KAMIKA,
Luna Kula o Ewa me Waianae.
Keena o ka Papa Hoonaauao, Mar. 15, 1882.
HOOLAHA I KA POE HOOPAA.
O ka Poe a pau e ake ana e hoopaa ia lakou iho no ka hoolako ana i ke Aupuni me na Mea Ai no hookahi makahiki, e hoike ae ia lakou ma ke Keena Kalaiaina mai keia la aku a hiki i ka Poalima ka la 24 o Maraki ma hora 12 o ke awakea.
NO KA HALEPAAHAO A ME KA HALEWAI.
Bipi Hou, 1,250 paona no ka mahina a oi a emi mai paha.
Paiai, 14,000 “ “ “ “ “ “
Falena, 400 « « « « « «
Laiki, 500 « « « « « «
NO KA HALEMAI PUPULE.
Bipi Hou, 1,200 paona no ka mahina a oi a emi mai paha,
Palena, 400 « « « « « «
Laiki, 400 « « « « « «
NO KE KAHUA HALEMAI LEPERA.
Bipi Hou, 2,400 paona no ka mahina a oi a emi mai paha.
Paiai, 5,000 “ “ “ “ “ “
Palena, 600 « « « « « «
Laiki, 400 « « « « « «
O na lako ai a pau i hoikeia maluna e nana mua ia a e hoaponoia e ka mana kupono.
O ka hoolako ana no ka Halepaahao a me ka Halemai Pupule, e hoomaka aku ana mai ka la 1 o Aperila, a o ke Kahua Halemai Lepera hoomaka aku ana mai ka la 26 o Aperila no ke koena o ka makahiki. Aole ke Kuhina Kalaiaina e hoohui iaia iho i ka mea noi haahaa.
O ka “Poe Hoopaa” a pau e hoike aku ia lakou iho i ke Kuhina Kalaiaina, a e kakauia---Poe Hoopaa no ka hoolako ana i ke Aupuni.
W N ARMSTRONG, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Maraki 14, 1882. 1059 3t
KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI.
Ma ka Poakolu ka la 12 o Aperila 1882, ma ke alo o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 o ke awakea, e kuaiia aku aua ma ke kudala akea ka hoolimalima a pau o na Apana Aina o ke Aupuni e waiho la ma KAPEHU a me ka aina e pili pu la (Hilo Hawaii) a i hui pu ia mawaeua o PAPAALOA a me MAULUA a mawaena o ka Palapala Sila Grant i hoopukaia no na aina ma na aekai a me ka laina pal@na mauka i kaulike no eiua mile ka mamao mai ka aekai nona na mile kuea he hookahi mile a me ka hapa nona na ili eka he 1200 a oi a emi mai paha. Manawa, hoolimalima no 10 makahiki. Uku koho, $600 no ka makahiki e uku mua ia i kela a me keia kapaha makahiki.
W N ARMSTRONG, Kuhina Kalaiai na.
Keena Kalaiaina, Honolulu, Maraki 8, 1882.
1058 3t
KA NUPEPA
Kuokoa me ke Au Okoa
HUIIA.
No ka Makahiki, $2 Eono Mahina, $1
Dala Kuike ka Rula.
POAONO, MARAKI 25, 1882.
KEKAHI POINO.
Ina e kakau pololei ia na hihia a me na poino i loohia maluna o kanaka mamuli o ka puni waiwai, he moolelo walohia loihi no ia. Aohe hewa o ka imi waiwai. O ke ake loaa ma na ano a pau, he mea pono loa ia. O ka imi waiwai me ka hoopoino ole na hai, a hoohana pono i ka waiwai no ka pomaikai o hai-aole mea nana e hoahewa. Eia nae ka hemahema o kahi poe opio o kakou, a ua komo pu no paha keia hemahema iloko o ka poe aoo, oia hoi o ke ake nui e loaa me ka luhi ole. He makemake i ka waiwai me ka hana ole ; a e like me ka liha nui ana o ka waiwai ma keia paeaina ma o na hooikaika ana o ka poe hana pono, pela no e laha nui ai na hoowalewale no ka imi loaa ma na hana pono ole. No loko mai o keia ake loaa me ka lohe ole i ulu mai ai ka aihue, ka powa, ka puhi rama, ka apuka, ka pili waiwai, a me na hana hoopuaipuni e ne he lehulehu wale. Eia no ma Honolulu nei i keia la na kanaka kino nui puipui, aohe a lakou hana e ae ma waho o ka imi loaa ma na hana hoopunipuni a me ka hoopilimeaai. Na lakou e ai i ka loaa o ka poe imi pomaikai ma na hana maikai. He poe keia e mumulu ana mawaho o na aha hookolokolo, aohe nae he kuleana ilaila. Ma na hana pili waiwai lakou e ike ia ai ; he poe ahai olelo no na hana lapuwale-he poe mano holo honua, aohe mea e koe i ke ale ia e lakou. Ina e loaa i keia poe ko lakou kulana kupono, aia no ia ma ka hana alanui no ke Aupuni . Pono ke malama ke Aupuni ia lakou, no ka mea aole hiki ia lakou ke malama ia lakou iho. O ko lakou poino nui, aole o ka nele i ka ai a me ka ia –ke ai nei no i ka hai. O ka hana o’e ko lakou poino.
Eia hou keia ano o kekahi o ko kakou poe opio, a he poe i minamina nui ia. Aia no lakou iloko o na hana maikai e ola pono ai a e kuanoono ai. Aka, no ke ake nui e oi aku ka loaa ; a no ka piha lealea, a kumu e ae paha, ua haule i ka hihia a me ka po ino. Ua lawe malu i ke dala o ka hako hana ; ua kakau hoopunipuni i ko hai inoa ; ua hoolilo i ke dala a hai i waiho ia na lakou e malama ; ua hoopunipuni i ka hoa kanaka i mea e loaa mai ai kana, a pela aku. e ulu nei keia ano imi loaa ma keia aina, a he mea e poino ai aole wale o ka poe i kiki ia, he mama loa ko lakou kaumaha. Aka, aia ke kaumaha nui maluna o ka poe e hana ana i keia mau hana. O ka lilo o ka inoa maikai, o ka hoolapuwale ia o ke kanaka, a me ka pau o kona hilinai ia e ka poe maikai, he kaumaha ia e make ai ka manao lana no na hana a me na kulana maikai. Ke hooikaika aku nei makou i ko makou poe makamaka heluhelu, e hookanaka ma na hana pono. E makee i ka inoa maikai a e malama ia mea. Mai hopohopo i ka hana a me ka luhi o ka hana o ke alanui no ia e hiki ai iluna o ka waiwai a me ka hanohano.
HALAWAI A KA POE MAHI KO.
Ma ka Poakahi o keia pule i akoakoa nui ai ka poe mahi ko mai Hawaii a Kauai, ma ke kulanakauhale nei o Honolulu. O ke kumu o keia akoakoa ana, oia no ke kukulu ana i ahahui kahi e hapii ia ai na hana a me na kuka ana i pili i ka pomaikai o ka oihana mahi ko maloko o keia aupuni. Ua holo pono no hoi ka lakou hana. Ua koho ia o Mr S N Kakela i Peresidena, a ua koho ia he eha Hope Peresidena, he hookahi pakahi no kela a me keia mokupuni, a me na luna e ae no hoi. Ua loaa aku no hoi ka palapala hoohoi no keia ahahui mai ke aupuni aku, a ua hooholo ia he kumukanawai a me na rula.
E hulawai mau ana lakou i kela a me keia makahiki. Ma ka la mua i weheia ai ka halawai, ua haawi ae o Mr A S Hartwell he haiolelo imua o ua Aha nei a me kekahi poe maka hanohano o ke kulanakauhale i akoakoa ae.
He mea ano nui no keia i hoomakaia iho nei e ka poe mahiai, he hana i ku i ka hoopomaikai i ka aina. O ka mahi ana i ka aina, oia ka mole o na pomaikai pili kino aole wale o ke aupuni, aka o na makaainana pakahi. Nolaila, o na hana a pau e hoala ana a e hooikaika ana i na oihana mahiai, he mau hana hoopomaikai ia i ka lehulehu. O ka lepo o ka honua ka makuahine o ke kanaka, a nana no e hanai nei na kanaka. Pono ka aina ke nui ka poe mahiai. Ua paipai makou maluna o keia kumuhana mamua a ua kono aku i na hoa heluhelu e komo nui i ka mahi raiki. He hana oluolu ia, a he hana hua nui no hoi. E pono e hoomahui ko makou poe heluhelu mamuli o na hana a ka poe naauao, a me ka poe mikiala ma na hana maikai.
E Kokua anei ka Ahaolelo i ka Lahui ?
Ua hiki mai ka manawa e haiawai pu ai keia lahuikanaka he alo a he alo me ka ninau no ka Waiona. E hoohaiki ia anei na waiona, a e hookuu akea ia anei ? Oia kekahi o na nina nui imua o kakou i keia mau la, a e waiho ia ana keia ninau imua o ka Ahaolelo o keia makahiki. Ma ka aoao hea auanei lakou e hooholo ai ?
Ua maopopo na poino i loaa mai i ka lahui a me ka aina ma o ka Waiona iloko o na kau i hala. Mai ke au mai o Liholiho (Kamehameha II.) a hiki i keia la ua luku ia he poe maikai iwaena o na ‘lii a me na makaainana o ka aina. O ka ikaika keia o ka waiona me ka paa no nae o kona mau wawae i ke kupee ia e ke Kanawai. Ina pela ka ikaika o ka waiona malalo o ka paa ana o ke Kanawai, he mea e auanei ka weliweli o kona luku ana ke wehe ia ke Kanawai a kuu akea ia ua waiona nei. Ina i hoonoa ia ka rama i ke au ia Kamehameha III., pehea la ka lahui i keia wa ? Loaa anei ke ia kulana maikai e noho nei ?
Ke olelo nei kekahi poe he kanawai kapakahi ke kanawai e waiho nei, e papa ana i ke kuai ana i na waiona me na kanaka maoli. Mahea la ke kapakahi ana ? Eia, ma ka hookapuia o ka rama i kanaka maoli, aole nae hookapu ia i na haole. A pehea ua kaumaha anei, a poino anei na kanaka mamuli o keia kanawai ? Aole, ua maopopo loa, aole. Ina ua ano like ole ka pili o ke kanawai, alaila ua hoana like ole ia i mea e pomaikai ai na kanaka Hawaii, a i pakele lakou i ka make o ka waiona. Nawai i hana keia kanawai ? Na na ‘lii a me na makaainana o Hawaii. No ke aha la i hanaia e lakou keia kanawai ? No ka makemake anei e hoonaukiuki, a hoohaahaa, a hoopoino i ko lakou lahui ponoi ? Ke manao nei makou aole pela ; aka ua ike lakou ina aole e hoopaaia keia enemi o ke ola lahui (waiona) e luku nui ia ana e ia na kanaka, a ua hanaia ke kanawai i mea kokua i ka lahui ma ka imi ana i ke ola, i mea e oi aku ai ka ikaika o kanaka ma ka malama ana ia lakou iho. Pono ia, o ke ano no ia o ke Aupuni, me he makua la e kokua ana i ka poe nawaliwali. Pela no kekahi kanawai o waiho nei. Oia ke kanawai e papa ana i na kanaka Hawaii maoli, aole lakou e holo i na aina e ke loaa ole aku ka palapala ae mai ka lima aku a ke Kiaaina. E nana i ka Pauku o ka Mokuna o ke Kanawai Kiv la. Aole pela na haole, he hiki ia lakou ke holo e like me ko lakou makemake. Aka, aole i lohe ia na hoohalahala ana no keia kanawai ma ke ano he pili kapakahi. Ina i makee nui ia ke ano pili laula o na kanawai. no ke aha la i hoohalahala ole ia keia kanawai ? Me he mea la, aole o ke kanawai kai makee ia, aka ua ake nui ia na waiona e inu, nolaila imi ia i mea e hewa ai ke kanawai. Aole i pau ko makou manao no keia.
NA LETA A NA MAKAMAKA.
Ma ka lokomaikoi o S D Manuhua o Waihee, Maui, ua loaa mai ia makou na anoai o ia wahi penei kana hoike : Ke uleu mau nei na hapauea a me na opio ma na halawai hoomana a pau, a ke hoopiha mau ia nei na hale halawai i na wa a pau a ke ike ia aku nei na hiohiona o ke ala hou a hapai i na hana pono ina ka apana o Waihee nei.
Ua hoike hou mai oia, nui ka inu awa a me ka ukeke ma kekahi mau hale a o ka hana nui iho la ia o ke ao me ka po. O ka Paka, Kulina a me ka Uala na mea kanu nui o keia wahi. Ua haule iho he mau pakaua koikoi ma ka wauaao o ka Poalua ka la 14 iho nei, a ma ke kakakiaka ana ae, kuakea o luna o ka mauna Haleakala i ka hau.
Mai ia W Cart o Haiku, ua hoike mai oia ua malama ae ka Hon. J Kamakele he paina luau ma Pauwela, Hamakuapoko i ka Poaono o ka pule i hala. He keu a ka inoino o na alanui o Haiku i keia wa he nihi ka hele ana ma kekahi mau wahi. No ka pepa pili kukaepele ke mau nei no ka hana ana ma na pa kumakahiki a ke hana laula ia nei me ke keakea ole ia.
Mai ia D Kailikea o Kohala Akau ua hoike mai oia i ka hele ana o kekahi kanaka o Kolomona kona inoa i ke alualu kao ma ka aoao ma Hamakua, aole nae i loaa ke kao lele e aku la oia i ka pali a make loa ; ma ka la 9 o keia mahina kona hele ana a ma ka ia 10 ae ua loaa kona kino make.
Mai ia J W Keawe o Mana, Honolulu nei, ua hoike mai oia no ka loaa ana o kekahi puolo hana a kahuna Hawaii ma ke alanui Puowaina. Ma ka nana pono ia ana ua ike ia he lole ula, he huluhulu awa, he ia, a me kekahi mau mea e ae i huiia iloko o ua puolo nei, a o keia mau mea a pau ua puhi ia i ke ahi e ka poe i loaa ai –poha ae la kekahi mea mailoko ae o ua puolo nei me he kani ana o ka pu panapana.
Mai ia S Anapu mai, ua hoike mai oia i ka hoike ana o ke Kula Sabati o Pauoa ma ka la Sabati i hala iho nei malalo o ke alakai ana a L Beku. Ua hoikeia na papa Kula Sabati ma ka moolelo o Iosepa ma na mea ano nui a me na hana naauao a Solomona ; ua puana ae oia e hoomau aku ko Pauoa poe ma na hana pono a hiki i ke kau ana o ka lei o ke ola i hoomakaukau ia.
Mai ia Keliikoloa o Kalihi Oahu, ua hoike pololei mai oia i ke ano o kona kanu ana i kona kaikaina a makou i hoolaha aku ai ma ka pule i hala penei kana hoike : Ua hookomoia he elua palule, elua lole wawae, elua kihei pili, elua huluhulu, he moena malalo o ka lua, he m ena maluna iho a kanu ia. O ke kumu o ka hanaia ana pela ua pehu mai ke kino a puni a ano kupono ole no ke kali ana he mau @ hou aku no ka mea he mamao loa kahi e kii mai ai i ka pahu. Ua make oia i ka po a ao ae o ke ano e mai la no ia o ke kino, a nolaila oia i manao ai e kanu koke.
LIA MAU I KA UMI MILIONA.
Ua ike au i kau haina a me kau wehewehe ana e Mr. T N Puuohau ma ka Helu 25 o ka Elele, Feb 22. e pili ana no ka’u ninau i paholaia i ke akea ma ka Helu 7 o ke KUOKOA imua hoi o na ‘Lii a me na Lunamakaainana o ka A. D. 1882. a imua hoi o ka poe naauao a me ka poe koikoi o ka Pae Aina Hawaii ; a mailoko mai o ka nui o na Hawaii naauao, a me na helu pa-umi o na loea kalai manao, o he hookahi kai hikilele ae iloko o kou hiamoe kulipolipo o ke awakea a puana ana me ka leo o ka moeuhane, “Lia mau i ka Umi Miliona.”
Ke manao nei au, aole paha oe i ike pono i kau mea i kamailio ai iloko o kou moeohane ; aka he mea pono iki no’u ke hooluliluli iki aku ia oe, malia o ala iki ae hoi oe la, ike pono iho i ke ano o kau mau olelo.
I ka wa i noho iho nei o Hawaii me ka Umi Miliona dala ole, ua pilikia anei o Hawaii ? Ua emi mai anei kona holomua ana ? Ke hai aku nei au, aole. Ua mau no ke ea o Hawaii i ka Pono ; ua pii mau no ke ea maluhia o Hawaii me he mohai pono la imua o ke alo o ka Haku, ka Mea nana e alakai a malama i ka pono me ka maluhia o Hawaii, a aole na ka Umi Miliona momoku ahi, ka mea nana e ho-a mai i ke ahi enaena o ka aie nui ; e wela ai oe e Hawaii.
Nolaila ea, ke paipai ikaika aku nei au i o’u mau hea Hawaii makee aina. e hoolala koke mai kakou i Hui Kinai Ahi, i mea nana e hoopio a kinai loa i keia ahi enaena e manaoia nei e ho-a iloko o ka Hale Ahaolelo o keia Kau o 1882.
Ina o keia mau noonoo ana au e Puuohau, he mea pono i ke Aupuni ke aie i keia waiwai nui, a hoopukapuka aku ma ka hoaie ana aku ; e hoaie aku ana anei ia i na aupuni e ? Ke manao nei au, aole. A ina paha e aie ia mai ana ua waiwai hoopukapuka nei, ma ka 10 a 12 pa keneta puka paha o ke dala, ina i loaa mai keia waiwai ia oe ma ka 8 pa keneta, alaila, ua like ia me elua a eha paha keneta puka no ke dala ma kau hooikaika ana, no kekahi manawa. a i ole no kau manawa like paha ou i aeia mai ai e hoopukapuka ; a i ka lilo ana aku la o ua waiwai la i ka hanaia o ka palapala aie a moraki paha, no ka manawa 5 paha makahiki. I ka pau ana o ua mau makahiki la i hoopaaia ai iloko o ka palapala, kikoo ia mai la ua waiwai la e hoihoi aku me ka ukupanee ; kikoo koke aku la oe i kau bila i ka mea au i hoa ie aku ai, kaa ole mai la. No ke aha keia ? No ka pii loa o ka ukupanee i ka 10 a i ka 12 pa keneta puka, e like me kau i wehewehe mai ai, i lilo ka ka hapanui o na aina e moraki ia nei no ka pii o ka ukupanee i ka 10 a i ka 12 pa keneta ; alaila na nele iho la oe no ka manawa i oleloia, a he lilo no ka hopena o ka aina i hoopaaia.
Kiei hou ae kaua ma kahi aoao ; ina e aie io ana ke Aupuni i keia Umi Miliona Dala, a hoopukapuka aku ia ma ka hoaie ana iho no i ka lahui alaila, heaha iho la kona puka, no ka mea o ka lahui, oia no ka pulapula o ke Aupuni, a pehea iho la oe i manao ai e ohi papakolu ana ke Aupuni i na loaa o keia aie nui.
Halo hou ae kaua ma kahi aoao ; ina e hele ana oe e Mr. T N Puuohau, me kou manao i dala hoopukapuka ia nau ma ka hoaie ana aku, e hoaie aku ana no anei oe i kau keiki ? ka pulapuia o kou puhaka ; a i ole i kau wahine paha ka iwi o kou iwi a me ka io o kou io ? Ina ma ia kahua oe i kukulu ai i kou noonoo, alaila, e hoohalike no auanei au ia oe me he kanaka hupo la i kukulu i kona hale maluna o ki puu one, a i ka haule ana mai o ka ua, a kahe mai la ka wai, a nou mai la ka makani, a pa ma ua hale ‘la, hehee aku la kona kahua, a hiolo iho la kela hale. Auwe ! Aloha wale ka hiolo ana oia hale mamuli o ka hupo a me ka hawawa o kela kanaka.
He kumuhana nui no keia a kaua e noonoo ai, a kalai ma ka oi o ka kaua mau makakila, a pahola ae imua o ko kaua mau hoa Hawaii, oia hoi ka manao ana o ke Aupuni e aie aku i dala a hoaie hou iho no ka iaia iho. a manao iho la ka ia, e ohi papakolu an a ia i na loaa o ua waiwai aie ‘la ona, aole anei ia o kona mokuahana ana iho iaia iho ? “ Ina e mokuahana ke Aupuni iaia iho, e pau ia ; a o ka hale i ka hale iho, e hiolo ia.” Luka m. 11:17.
Nolaila, ke noi aku nei au i kou aloha a me ka oluolu o kau makakila, e hoi mai kaua a kupa like aku ma ka aoao hookahi, a i hookahi a kaua aoao e kalai ai, oiai hoi ke kulai aku nei hoi au ma keia aoao, eia ka hoi, ke hauhoa mai nei hoi oe ma kahi aoao ; he keu no ka hoi kou apiki.
Ke hoomaha iki nei au maanei. Me ka Luna Hooponopono o ke KUOKOA ko’u hoomaikai piha ; me na keiki ulele hua kepau ko’u anoai, a me ka poe i kokua mai i ka’u ka hauoli piha o ko’u puuwai ; a me oe hoi e ka hoa kakele o ka makakila ko’u welina.
Owau iho no me ka oiaio,
S MEHEULA.
Iolani College, Honolulu.
I ka la apopo e malama ia ai huina hoike hapaha o na Kula Sabati o Kawaiahao
Ke kono ia aku nei ka oluolu o na opio a me na hoahanau o Kawaiahao e hele ae ma pa o ka luakini no ka hoomaemae ana i ka pa a me ka luana ana ma kekahi mau paani, ma ka hora 4 o ka la apopo. E hoolohe.
Ua loaa mai ia makou he leta mai kekahi mai o na apana kuaaina e hai mai ana i ka nui o ka ona ma ia apana a me na wahi e pili ana ; “ he haunaele a he hakaka pinepine kai ike ia.” He mea weliweli no hoi wahi a kekahi, ke ike ia aku ka nui o ka waiona i kuai ia ma keia wahi. Ma ka hope o ua palapala nei, ua hai mai ka mea kakau penei : “ E hooholo ia ka bila aie umi miliona a e hoonoa ia ka waiona, a aole auanei e mamao aku ka hopena o keia aupuni.”
O ka poe e kuai nui nei i na waiona i kanaka i keia wa, oia no kekahi o na poe Pake, a o ka poe nae nana e inu a e poino ana, oia no ko kakou lahui Hawaii ponoi. He akamai na Pake ma keia mea ; aole lakou inu nui, no ka mea ua ike lakou he mea ia e ilihune ai a e make ai. Aka, ua ike lakou he nawaliwali ka manaopaa o kanaka Hawaii, a he makapo ka noonoo o kah i hapa ma ka inu ana i na waiona—he inu nui naaupo kanaka. Aka, heaha la ka hewa ke poino ko Hawaii ponoi ina ma ia poino ana e waiwai ai ka poe kuai waiona ? A ke olelo nei nae ko kakou poe lunamakaainana o keia apana, pono no e hoonoa ia na waiona. Ke puana ae nei no hoi o Puuohau, “ he kanawai hoohaahaa i kanaka, ke kanawai e papa ana i na waiona.” O ke kanawai e kokua ana i ka poe nawaliwali, he kanawai hoohaahaa iho la ka ia ! Aolo anei he mea pono ia kakou ke noonoo akahele mamua ae o ka hooholo hikiwawe ana ma na hana e poino ai kahi hapa uuku i koe o ka lahui.
KUAI A KA ILAMUKU.
Mamuli o ka mana o kekahi palapala hoomalu i hoopuka ia e ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina no no ka pono o J P Meudonca ka mea hoopii kue ia Kaaiahua mea hoopii ia e uku $298.50 no ka pomaikai o Meudonca, ua ohi au a kuai kudala aku ma ke akea i ka mea oi o ke koho ana ma ka Poalua ka la 25 o Aperila o ka mh 1882 ma ka hora 12 o ke awakea ma ke alo iho o Aliiolani Hale i na pono a me na pomaikai o Kaaiahua iloko o ka aina i hoike ia malalo :
E waiho la ma Kamananui ma ka apana o Waialua penei : Palapala Sila nui Helu 271 nona na eka he 50 oi a emi he aina maikai i ka hanai holoholona ke ole nae e hookaa mua ia ka hoopai na koina a me ko’u mau lilo.
W C PARKE,
Ilamuku Nui.
1060 4t.
Honolulu, Maraki 22 1882.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na mea a pau o Antone Pedro (Akoni Lolo) oia ko’u hope e nana ai i kuu mau Lio a me kuu mau Bipi a pau e hele ala ma ka apana o Ewa a me Waialua, Oahu.
ANTONIO MANUEL.
Honolulu, Mar, 9, 1882. 1058 4t
HOOLAHA HOOKAPU AINA.
KE haiia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, ua kapu loa ke kii waie ana o kekahi mea a mau mea paha i na mea ulu a pau maluna o kau mau aina e waiho nei ma ke awawa o Palolo, Kona, Oahu ; oia hoi o Kaea, Kekio, a me ka Lele o Wailupe o Kalelona. A ua kapu pu no hoi ka hele wale ana o na holoholona o kela a me keia ano maluna o keia mau aina ; oleloia maluna ; a ua kapu no hoi ke kii wale ana i na pihaa maloo i wah @. O ka mea a mau mea paha e kue ana i keia hookupu ana, a ua loaa pono aku i kuu Luna oia hoi o John Guser (Kaisa), alaila he mana no kona e hoopii ma ke Kanawai, i aoia ke kolohe. « He kuli ka make, a o ka ke ola. » Owau no.
P.MILTON (Pilipa)
1059 4t
Kulaokahua, Maraki 16, 1882.
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
UA hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo ih@ nei, e ka Mea Hanohano A F Judd. ka Lunakanawai Nui o ka Aha Kiekie i Lunahooponopono no ka waiwai o Puhipaka k, i make ma Honolulu, Oahu Ke hoike aku nei i na mea a pau, o ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai o ka mea i make. a me ka poe ua ale mai, e hoike koke mai lakou i kou Loio ma Honolulu W L Holokahiki, a ia’u no hoi ma Lihue i Kauai, i hooiaio kupono ia, iloko o na mahina eono mai keia wa aku, o hoole loa ia.
J B HANAIKE.
Lunahooponopono Waiwai no ka Waiwai o Puhipaka i make
Honolulu, Mar.20, 1882. 1060 41°
HOOLAHA HOOKAPU AINA
E ike auanei na kanaka a pau ma keia palapala, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ua lilo ia’u ma ka hoolimalima ka Aina Mahi Kalo o ka Hui Mahiko o Waihee, Maui Nolaila, ke papa a ke hookapu aku nei au i na kanaka a pau aole e uhuki i na Kalo maluna o na mau aina la. mai Waihee wahikuli a me Waiehu; aole hoi e mahiai, a ua kapu pu hoi ke kil ana i na mea ulu a pau e ulu ana maluna o ua aina la, oia na La-i. a mau mea e ae. O ka mea a mau mea e kue ana i keia, e hoopii ia no ia e like me na Kanawai e kau nei . E lilo keia i olelo paa mai kona la aku e paka ai
C B MAKEE
Waihee, Maui, Mar.18,1882 1050 4t
OLELO HOOLAHA.
UA haalele mai kuu wahine o MAKAIMOKU i ko maua wahi moe a me ka noho’na me ke kumu kupono ole, ke papa aku nei i ka poe a pau aole e hoohui a e hoaie iaia ma ko’u inoa
1059 4t WALTER WHITE.
WAI ! WAI !
O ka poe a pau he auhau wai ko lakou. i piha ka manawa i ka la 1 o Ianuari, a i uku ole ia, ke hiki aku i ka la 31 o Maraki, e hoopauia ko lakou kuleana, me ka hoike hou ole ia aku.
J. D. FREETH.
Luna Wai.
Honolulu, Mar 11, 1882. m 15 3t
OLELO HOOLAHA.
UA pau iho nei ka noho ana o J T Waterhouse ma ka Halekuai Helu 10, ma ke Alanui Papu ; a ua hoi aku eia a me kona mau Waiwai a pau, i ka Halekuai iho nei o S Magnin, ma ia alanui hookahi no. E loaa no i na Makamaka na Lole kumu @ makepono. E naue nui mai i ike pono
1059 4t
KUAI KUDALA.
He Aina Waiwai Nui ma Manoa, Oahu.
HE AINA KALO A ME KE KULA
E kuaiia aku ana ma ke kudala ma ka hora 12 awakea o ka POAONO, oia ka LA 25 o MARAKI, 1882, ma ka Rumi Kudala o E P Adamu, he Elua Apana Aina ma ke Awawa o Manoa, e kokoke ana i ke alanui maluna.
1-5 36-100 eka Kula maikai, i kupono no ke kanu ana i ka maia, a mea kanu e ae paha; a ia ole, ko ke kukulu hale ana paha He maikai na palapala e pili ana i keia aina, a ua kokoke hoi i kahi o Kale Long.
2-2 16-100 eka Aina Kalo maikai, he apana aina ma ka Ili o Kaipu. Ke mahiia nei kekahi hapa o keia aina, a ua lawa pono hoi me na pono wai. He maikai n palapala.
No na mea i koe e ninau ia W R Kukeia Loio ma Waikiki o ka Hale Leta.
Honolulu, Mar. 10, 1882. 1058 3t
HOOLAHA KUAI AINA MORAKI
Ma ke kauoha a Thomas K. Clark, ka mea i hoolilo aku, i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia i ka la 12 o Maraki, 1870, i hanaia e H Kaha a me Napae kana wahine ia Walter R Seal a i hoolilo ia e Walter R Seal ia S B Dole a mai a S B Dole mai ua hooliloia aku ia Thomas K Clark Ua kauohaia ou e kuai aku ma ke kudala ukea ma ka
POAONO, LA 25 O MARAKI,
ma ka hora 12 m, ma ko’u rumi kudala ma Honolulu i kela apana aina a pau loa e waiho la ma Kapalama, Oahu, a nona ka Palapala Sila Nui Helu 685 Kuleana Helu 1101 H 1 44-100 eka.
Na ka mea kuai mai na lilo no ka Palapala Hoolilo.
E Ninau ia E P ADAMU, Luna Kudala
1058 3t A i ole ia Kikila Baraunu, Loio.
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
UA hookohu pono ia mai ka mea nono ka inoa malalo i Luna hooponopono Waiwai no Thomas Jefferson i make o Wailuku ma keia ke hoike ia aku nei, o ka poe a pan i aie i ka waiwai o ka mea i make, a o ka poe paha eia ma ka lakou hooponopono e hoike koke mai a e hohoi mai. O ka poe hoi he kuleana ko lakou i ka waiwai o ka mea i make e hoike koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iloko o na mahina eono o hoole mau ia lakou.
CHARLES E GROSER
Luna Hooponopono Waiwai o Thomas Jefferson o Wailuku i make.
Wailuku, Feb. 25, 1882, 1057 4t
HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.
UA hookohuia ka mea nona ka inoa malalo i Luna Hooponopono no ka Waiwai o W A Markham i make o Honolulu Oahu. Ma keia ke hoikeia aku nei ka lohe i ka poe a pau i aie i ua waiwai nei e hookaa koke mai; o ka poe hoi h kaieana ko lakou i ka waiwai i oleloia ma ka moraki a moraki ole paha a ma kekahi ano e ae paha. e hoike koke mai i na palapala hooiaio iloko o na mahina eono o hoole mau ia laku.
ALEX. J CARTWRIGHT, Lunahooponopono
Honolulu, Maraki 4, 1882 1053 II
OLELO HOOLAHA.
Ma ka hana o ka waiwai o Manuela Makalii. O ka poe a pau i aie i ka waiwai o M Makalii i make. ke hoike ia aka nei ka lohe e hookaa koke mai i ka mea nona ka inoa malalo a o ka poe he kuleana ko lakou i ka waiwai i olelo ia, e pono e hoike mai lakou i na hooiaio kupono iloko o na mahina elua mai keia la aku, o hoole mau ia lakou.
JOHN MAKEAOUE, Lunahooponopono o ka waiwai o Manuela Makalii. Ma o kona Loio J M Davidson
Honolulu, Mar 4 1882. 1057 4t
HOOLAHA HOOKAPU AINA.
E ike auanei na kanaka a pau ke nana mai, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ua hookohu aku au ia Nawela k, o Niulii, Kohala, Hawaii i luna nana e malama kuu aina kuai, ma ka inoa o Kalihi ma Waiapuka Kohala Hawaii, na kuu luna e malama ka aina o na poe a pau i mahiai kalo maluna o keia aina, me kuu luna no ka mahele ana, ua kapu loa hele wale ana o ua ano holoholona a pau, a ina o ka poe kue i keia olelo maluna ae, a laila he mana no ko kuu luna ke hoopii ma ke kanawai. Owau no,
KALEOHANO
Honolulu, Maraki 1 1882. 1057 3t
HALEKUAI MA HANAKAPO.
E na Lede maka palupalu a me na Keonimana puukani o ua Lai Ulu nei o Hauola a me kona mau eheu, ma ka Akau a ma ka Hema , -E naue mai oukou ma ko’u Halekuai Hoopahee, a e wae no oukou iho , i na mea a ka manao e hoohiki ai. E kuai aku ana au i na Waiwai a pau ma ke Kumukuai Emi a Waipa-he hoi, ma ke Dala Kuihe anolaila, e na Makamaka aloha, e kipa mua mai oukou e ike ia’u, mamua o ko oukou kipa ana aku ma kahi e.
E loaa no au ma ka Helu 155 ma Lahaina, Maui.
C. ATONG.
Lahaina, Ian. 10,1882. 1051 3ms