Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 23, 10 June 1882 — He Haiolelo. [ARTICLE]

He Haiolelo.

liaiia ma ka l.uakini o Kawaiahao. Mei 2S. Ke Ao Uuku. ' Aia hoi, Ue hoea mai la he w.»hi ho uuuuku me he lima la oke Wanaka, mailoko niai o ke kai." 1 Na Lii XVIU:44. Ekolu makuhiki me na mahina eono o ka nohoana o ka aina o S;iuiaria malnlo o ka vv;ii. Ua poino na kaimka a me na huioholona. Ua hiki mai ka wa e p<iu ai la kaumahii Ua hai »ku u Elia la Ahab.i ke alii e hoomnkaukau oia no ka un. K»uoha aku la no hoi o Elia i kana kauwa e pii aku iluna o ka mauna o Karen»elrt e nana mukai; eono hele ana o ke knnak ! < e nana, «ohe nae he me« okoa kai ike ia, he oia mau no ke ka lae o ka lani a u>e ka wela o ka la. Aka, i ka hiku o kona heU ana, hoi inai la oin a ia Elu, hai aku penei: ■Aia hoi, ke hoea mai 1« he wahl ao uuku me he l'ma l \ o ke kai.aka, mai loko uiai o ke kai. Heaha la ke ano o kela ao? he «nea liilii wale no, he ao. he mahu i pua ae e like me k» liina o ke kanaka ka n.n; he meu ano ole ke n.ina aku. Pela na ao e ike ia nei e kakoo, he mea iiiiii wule no ke pua tki ae a nalo koke no, hoea ae no ke »o, a nalowale ae la, ke mahu, a ua pau. He ouli kein ao liiiii rna ka lani, he hoailooa no ka man.iwa. he hiki mua no ka ua nui e haule aria a pu ni ka aina o Samaria. Pau aku la k* wi, a ola iho la ka aina. O ke kuinuhana a'u e lawe mai nei nolo* ko o keia poolelo, oia keia: "He lehulehu wale o ca ulia poino a me na pomaikai nui no hoi, i hoike muu i< mai ma o na hoailona uuku loa." No loko mai ona mea liilii i puka inai ai na hnna nui, a me na hopena weliweh i kahi wa. Na ,ke ao uuku, e like kona nui me ka pulima o ke kanaka, nana i hoike mai he kuaua e haule ana a puni ka aina. Holo.aku la kekahi moku malu* na o ka moano, a halu he mau lu o kona luli ia ana e na ale o ke kai iloko ok » pohu. A ma keknni auma la, hoe\ ae la ma ke komohana he wahi ao eleeie uuku, ua like kona eieele me ka iniku uliuli. I ka wa i kau ai na maka o ke Kapena muluna o kela wahi ao, kahea ae la oia i fi.i luina e wikiwiki lakou e pua īna jiea a p<m. Kufihha ka manan o na eemoku no keia hana, aohe nukani, he pohu loa. No ke aha la keia pua ana i na pea? Aka,aia na maka o ke Kapena maluna o kela wahi ao. v Na ia ao eleele, uuku i hoike mua mai ia ia i ka ulia hoopoino e hiki mai ana. Aohe i hala he hapa)ua hora ma ia hopp, kololio ana ka makani iuo iloko o na i-a a me ka likini o īa moku, hele ka moku a h alulu imua o na kikiao niakani. Aka, ua makaukau e ke Kapena. ina i naaupo oia, a ina paha i palauu oU, ina ua ioaa e oia i ka makani me kona mak»ukau ole a poino kona moku me nn ohua a pau o kona moku. He uuku ka hoomaka ana o ka makani i kahi w.i, ua lik> me ke aheahe maiie, a he ikaika (oa n«e ka hopena, e hiki ai ke kuiai

i na laau nui a me na hale paa. Aole he hanen makahiki i hala, hui pu kekahi mau kan*kt opio, aole pnha i oī ko lakou heluiiH i kn eono. Kuka pu lakou no ka hapai uua i kekahi hana no kn hoomala* nialama anu i na" lahui pouli. A mai ioko in»i oia hui anu o kela poe nawahwali. i ulu mai »i kekahi o na Ahahui kaulana o keia au. n»ntt e hoolahii ngi i ka malainalnma ma na apana a pau o ka hunua nei i keia wa. Aia ka lakou poe kumu ma na aina a

-■'pnli*, a 6 kk lakw hiari hoohlo aha o ke da!a £ me keia tnakErfjiki -do ka h««na ma - i ■ e, nole paha i haule malaloo ka hapalua a'i' ole ua' eku paha r He uuk6 ! ka hoomika ana, iiui nae , kahopena. - • ■ . [ , JMe wali* 'e uwe-ana ma- ka paepae puki o kek»hi h«le maloko o ke ku- , ,{ar^alf^t|tiaieo JN;UHavaaft. Owai ;ia keiki n uuku? 6 Gptikih*ia, be> keiki i do ka lahai Havyaji.E uwebrra oeike-aha? Da aloha . pinamrrf» rK> h«i -n» kuu hihui e noho nej iloko o ka pouli. Ma ia hope iho opuu ae paa kH puawai o ko Am«rika la£ui no ;ka-liiliui Hawaii, hapai ia ae ia ka noon«p ana i misiona no nei. 0 ke ala mai u 'ia .oo id ona moku o kai lilo e, a poha ae la ka ennlamalama a puni n* kai, he mea lnlii ka hoomaka ana, he nui ioa aku ka hopena. Ku mai o Bnm<nu, Kākina ame .Wini ma keia aina, iloko o 1820. Aohe aupuoi malamalama, aohe palapaia, aohe hale kupono, aohe pono no na kanaka. Aohe pahi, aohe pu, nohe waiwai ma ka limi o na kumu, heaha ka lakou hana? houluulu ae ia lakou i na kaii/ika, aa kane, na wahine me na kamalii, nmlalo o ka maluaialu o na iaau, a ma na ianai. Noho akoako# iho ia lakou iJalo ma ka lepo, ū ma ka m-iuii, a ei>« ka hana, p a pa-p-n pa, p-e pp, p-i pi p o po, p-u pu. He inea lapuwale/ pahn kem i ko oukou hoolohe ana difii i keia wn Aka oka hooinaka ana keia. Ua haln ae he kanaono mauahiki, a ke ike nei kako<> i ka hua o na hana mua. Eia o Lnhainaluna, Punahou, Kehehuna, na kula hanai a pau, na kula la, a me ke aupum e ku ne> me kana mau oihana a pau. Liilii a lapuwale ka hoomaka ana imua o na makn o kanaka, uku nawai e hoole i ke ano uui o kn hua, a me ka maikai o kona hojiena? E lawe kakou i ka pono Kristiano e ku nei maluna o ka hooua i keia wa. Pehea ia pono i kinohi?. heaha kor>a aoo imua o na maka o k.iemka? Ikaika anei? Mana a hanohuno nia kona hoomaka ana? Aole, ao* le loa. He oinio. ua iike me ka hua makeke kona ano, he uuku loa, he 18 haneri a ei makahiki i hala ae nei, a hanau ia iho la ke knnnka o Kristo lesu, maloko o ke kulana kauh.ile uuku o Beteleheinn, he Keiki hilii iloko o ka iima o ka makua, kahi i hn la, a ua Kiii ia Kona oli opiopio ia wa e ka poe ikaika, me ka maimo e pepehi. Ua holo ma- ■ lu na makua me ka laua Keiki i ka aina o i Aikupika e pee ai, huna ia o lesu Kristo o ka lima o ke kanaka. i pakele ai Oia i ka poe pepehi kanaka! Pehea Oia uoko o na inakahiki o Kona noho kanaka makua ana? Ehia la mau wahi makahiki pokole o Kona ola ana, a kau , pu ia aku la me na powa malun» o ke kea, , kahi i make ai? Kuhihewa ka poe nana Oia , i hoowahawaha. Kuhi lakou ua make loa ka : Haku, aka, aole pela, oka mnke nae kai make la la. Ua hala ke kowa nui ona keneturia, a pehea o lesu Kristo? Aohe lnoa e like me Kona ma ka honua nei, ke Keikl a ke Akua! ke Keiki a ke kanaka! ka hoaaloha a me ke KalahHa o ka poe lawehala! Aohe aupuni i like ka maoa a me ka ulu nui ana me Kona aupuni e ku nei iloko o keia ao. Aohe inana ma kein honua i hiki ke kue i ka hele mun ana o Kana hana. Aohe inoa hoauo e ae, hookahi wale keia lnoa maikai. Liilii a oawaliw>ili ka hoomana an», aole nae o kana mai ka nuna a me ka nani o koua ulu ana. E huli ne kakou ano a e nana i kekuhi m«u Ao uuku e knu mai nei ma ke aouli o ko Hawaii nei lewa iani. Ke kamailio nui nei kekahi poe no ka hookomo ana aku i ko kakou nei aupuni iloko o ka aie nui pono ole. i uini mi liona dala, wahi a kahi poe, no na hana hou ma keia aiua. Heahi ia ia mau hana? Aole i hai ia mai, A ke olelo nei kahi poe, he makehewa ka hoohoio ia o ka bila aie e like me keia, no ka mea, aohe e loaa ke dala. Aohe poe waiw.ii e aa ana e hanwi mai i ke dala, pela io no pahn, aohe maopopo. Aka, o keia kamailio nui ana no keia Hie nui no na makahiki i hala ae nei, he ao iiilii ia e kau nei ma ka lewa. Aole kakou i ike i kona hopena, lna he mahu e pua iki ana a nalowale, po|naikai, aka ina e pahola ia ae ke ao eleelē o ka uie nui kupono oie a pu»:i ka lani o Hnwai/, he poino nui ia no keia wahi aina uuku. Eia hou no keia oo liilii, he nui ka poe e wawa nei iloko o keia mau makahiki e hoonoa i na woiona a puni ka aina. A ke olelo nei kahi poe e laikini ia na hale kuai waiona ma na mokupuni a pau, a e ae ia na mea a pau e kuai, e like me ka makemake o keia a me keia, he wahi ao uuku keia i pii ae nei iloko o keia- mau makahiki, a ke mnhua» hua ae nei, heaha la kona hopena? Aoie knkou i ike. O na mea i hala mahope ma ka moolelo o keia aina. ua maopopo, eia imua o ko knkou mau maka, uui Joa na ola i poi- j no 1 ka waiona, nui lon ka waiwai i poho, ; nui ka ilihune, a me ka eha, a me ka uwe ana no keia kuniu hookahi. Pehea ke ao o ka waiona, e pahola ia anei a paa ioa o Ha-

waii? Ina pela, alohn ino! A eia hou keia ao uuku, ke hoea ae nei mailoko ae o ke kai; Ke olelo ia nei, e pono e lawe mai ke Aupuni i ka Opiuma, n e hana la a kvai la maioko o keia aupuni, ua hoolaha ia'iloko o ka hale Ahnolelo, n lawe mai ana kekahi hoi oia hnle he bi!a kana-1 wai no keia mea. I inea e oi aku ai ka loaa | iloko o ka waihonu o ke Aupuni, oia paha | ke kumu o ka inakem»ke nui o kahi .poe e | hana a e kuai i ka opiuma ma keia aina. 0 ! keia mea ino. a he mea hoopoino weliweli I hoi iw-iena o kanak», nm na «wa knhi i hoolaha i;i; a he meu no hoi i pakela loa aku ka weliweli o kaoa m<tu hoopoino ana ma-' mua o ka waiona, he mea i kue lokahi ia

hoolaha aaa mafl*aioa malamalami, a ma KttM"flO hoi kekahi, ua koe no ka wahaalalo 4i«w«ii ppeoi o« r e Honolulu., iloko o ka AhaoielAwa aupuni e hapai a e hooUha mei.' he bila kmawai kana e lawe mai ai no ka hō'okomo ana mai, ka hana nna a me ke kuai ana i ka opiuain ma keja aina, ua ike anei oukou ike ano o koit mau ouli e kau mai nei mamua ponoi o ko kakou nei aina aioha? ina o keia mau wahi ao uuku a he oiahu wale do, e nalo koke ana, poinaikai kakou. Ina he tnau ao keia e ulq ana, a lilo i mea io, a paa ka aina, be poino ka bopena> no ka mea, aole iloko ooa ouJ) o keia ano na paka ua e ola ai ka m o ka aioa. no nae keia ao uuku, e oki au maj anei. Iloko oka makahiki i hala ae nei, ua hiki aiai ia nei, mai kela aoao mai o ke kai he makamaka a be hoa hana pu me ka poe e imi nei i kanaka e hoola. Ua lawelawe pu oia me kakou iloko o na hana ma Honolulu nei. Aua īke pu kakou i ka hua o ka hana akt Ohane, e akali ana mahope o Kana j mau lawelawe aoa, mawaena o na makamaka haoie o keia kulanakauhale ka nui o ka hua i ike la. Aka, aole no i nele kakou i na hoopomaikai ana o la hana, ua hoi hou mai nei ia makamakn, o Mr Hailenheek, a e boomakaukau ana oia e lawelawe hou i ka ha. na. A inalia pahu o heie loa aku kaaa tuau lawelawe »na a puni ka aina. £a, he ao uuku paha keia a kakou 1 ike iho aei ilako o na niiihina i kaahope ae, a e kau nei no hoi i keia wa. E naoa pono k»kuu. lua he ouli keia e hoike ana no na hana pono e īho nui ana malnn<i o kakou, he poma;kai la no ka aina a puni, ua pmoa o Hawaii iloko o keia mau mikahiki, ua wi na mahinaai, ua nui ke ko, ka raiki a me na waiwai e ae. Ua ma huahua loa ke dala iloko o keia aupum, aka ua make ka Hiua ina na mea e pili i ka pono e ola ai. Ua wamai na kanaka, ua hune, ua aau, ua pololi, aole nae lakou i ike. aohe ola lloko o ke aohe e ola kn lahui ma ke dala, o ka punawai i wehe ia e Kristo iesu, he ola la no ke kanaka, a no na lahui a pau Ka mulmai o ke ola e kahe ana mai loko mai o ka noho alii o ke Akua, he kumu ol>i oiaio ia. O ka poe inu ia wai, ua ola mau Ukou. Pehea, e haule aua anei ke ku<iua nui a puni ko kakou aina? Ke i m»i nei ka Haku: "Me ko oukou manaoio, pela e han> la aku ai no oukou." E noi a e ha iwi ia la oukou. O ka mea iini e no ia la, Ke noi aku nei au i ko oukou oluolu, e hooinak*«kau no na hana o keia mua iho, e hana pu kakou. E noi. e iini w e hooikaika me ka manaoio, ua waiho i* mai i keia la ka pono a ine ka bevVa. ke ola a ine ka rnake. E koho oe ma ke olu, i »la-oe a me k»»u hua.