Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXI, Number 35, 2 September 1882 — HE MOOLELO KAAO NO KEANINIULAOKALANI! KA NANI LUA OLE O NA Moku o Kuaihelani KA MEA NANA I HOONAUEUE KUKULU O KAHIKI, A O KE PUKONAKONA O NA LA I AU WALE AKU LA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KEANINIULAOKALANI!

KA NANI LUA OLE O NA Moku o Kuaihelani KA MEA NANA I HOONAUEUE KUKULU O KAHIKI, A O KE PUKONAKONA O NA LA I AU WALE AKU LA.

MAHELE II A KEIA noho ana a lakou nei, ao!e 1 oleV lo no ka wahine, aole no hoi i hui ka-1 mailio me ka wahine a paa e no o Keanini-1 ulaokaUni i ka pulnma ia. { ia KeaniniuiaokaUni e noho an* i ke ka- j pu no ke anahulu hookahi, oko Ulopnna j manawa i<t i kuahaua ai ia Hawaii nei a puni e hookupu no kn la e more ai o kona knikuahine me Keaniniulaok»Uni. Oia noho no hoi ko likou nei a pau no hoi ke kapu. a puka no hoi, a ike na raea a pau i ua mea mare. oia hoi o Keaniniuiaokalaoi me Hninakolo, oia ka la h.ookahikaba nui o Waipio, he la lealoa nui loa in no na 'lii aimoku, na 'lii ai kalana ai oknni no hoi, u» makaainana, hh mea no a pau, koe ka eleniakule hiki ole ik* hele, ine ke keik» ilun* ke ulo. Onn n>e« b pau, ke lawe nei i ka lakou hoikupu; ko Hmnakua hookupu ka ai ine kn i-a, ko Hiio hoi ke olona me ka hulu, ko Pun» hoi ka ka awa kau lauu. ko Kuu hoi o ke kapa, ko Kona hoi ke kuaula, ko Kohnla hoi kela uala kaulan'», ene na waiwai eae A pnu ua h o Keaiiuūulaokalani ma i no* ho ai i k» pulam», i« wa i tbe ai na mea a pau o Hawaii m Ke.ininiulaokaiani me Hainakolo. ike lakou u lau.i. he mea e ka hookani o n* <nea n pau in lau*; oiai ua hoea mm o Hmn.Aolo mai konn kapu mai, a ke nana »ku na mea a p«u i kona mau helehelen>, auhe mea m;«luna ae o ka ilihonua o | k* moku o Hawaii. me ka olelo īho 110 hoi j o na m»kaninnn \ o H«wan nei o kft lakou j no ka oi, a ow.n la auanei ka hoa e pili po- j 00 ai krt h ī Pakaalann, aoie nae hoi l.ikou 1 ike i ko Keaniniulaokaiani kofans, oiai I*. kou ke haooua *ku nei m&hope o Hainako- j lo a hoe« ana i kai i ka Imai lau niu i Kbomakaukaum e kona kaikunane alii. A hiki o Haioakolo i kai imua hoi o kona mau makua na 'lii a pau, us nani na mea i hoomakaukuu ia, a o KeaoiniulaokaUiii hoi tne kooa wahi ma*, kuakane, aii no iakou lloko o ko lakou hale oaoi kahi i hoopu mai ai, oie ka maaaa boi i 0 Haioakoio o ka ike kmo aku i kpo» ho»,! eia ka ua paku'* la manao. i O Olop .na hoi, ke kali »ku nei o ka hoea. mai Uoi o ke Uikueke, aole no he hanma >ke »ku; o Keaniniuiaokahini aa hoi. ke btoUni la no i ko lakou oi kaili abu lakoO nei a kupono Va la i lr« lob< aohe hoea, mai o Keanimtla6kaUai ina.famarmvr4, l oieio »ko la o Olopana i ktma mau kahona: He«ha ia hui ke kumu o lakbu ta e ooho m«i nei. no fea mea, ua &uea inai oei hoi ka kawou »!ii me ia maoao hoi o ka ike aku boi, pela hoi ka kakou malihioi e ike ai i ■ bna am i h*fe mai a>, eii ki h6i hi aoho loa «aai knn*, o k»*u ta hoi *keia ) olelo ai o < ko Uua Ukeii ē hui af; oa pau na ta o ko*o makee «oa aoaa, «• sa«ltauHa m mea *!, a 1 haka)» w«fei no ia», oalaila e kn afel oe « ho*K »4li* k* fcMi»oe B»ia«i 0*«!* || kf kahaiua la Olppana: Au- i hea oa e ke «lii* ioai maaan oe h e h||%p|ie i oo ike kii aku, e iiko «ne oQjfce aaot *?• i pet«, he maaao oo kooa e hele oiai, aka Y i ! * aUaioea.aok kela'hela. Mka e Hk* me kafrb%, he ka&aka keM Oa ana akaa« m« ka «oao ota makoahine, oia , kooukoa haaaoaa, hn a«lo o M kuakaue. ha akoa. *©*««> u*pfc«*fc*«ko kaikoeke; o ka mta hiki ke kii aka iai&» fca

fbele*ku ine n« mohai, oia hoi keā f i paaa biw* t i awa la», be moa hi«ra me tea q»q, a t maktukta ket« mau met, »i«iit kii aka no oe e Dbaa iiii, aiaila aia mai; ioa aole kakoa e baoa i keia tnsu aiea, a!tili aote kakou i ike aka i ka hope o kooa noho aoa. no * k» nw iii !at ko kaikoeke na ke <ne ka poioiei wale ao kakou e baoa ai, tlai!a pono, noiaiia e awiwi oe, o kt man&wa pooo keia oi kopooo ka la i ka 1010. Ia maoawa, awiwi aku U o Olopana ī oa me.t • pau a ke kahuna i olelo aku «i; a maksuktu keis mau mea, heie.aku Sa la me na me; e mohai tku ai i kooa kaīkoeke, a 5 T hiki aku ia la miw&ho o ka haie, a ma k* paepae o ka puka, noho iho U, ia manawa kahea aku ia i koua kaikoeke ms ka pule penei: <. . ' * £ ku, kuiia iuka, kuiia i kai iluKa Kulia i !o!o i ka u!u o k» po E ka po—e, e ala Eia ka mohai He ai na ke akua—e oia naai. O ko ia oei hookuu aku (a no ia i ka puaa. oia holo no ko ua puaa nei a ma na wawae i i o KeanioiuiaokaUni, moe; kuu aku ia no 1 j hoi keia i ka moa, o ka awa no hoi, na mea | n» a pau. | j la tnaji*wa, aia mai la o Keaniniuiaoka- 1 I Jani, a ai« niai lg no hoi n.\ <uakua,o we ku I , ae (t no ia o Oiopana hoi aoa. Oielo uku | (a o Keauioiulaokalani i na makua: [ keia j manawa e noa ai kakou mai ke kapu uoai o j kuu kaikoeke, a e heleaku ana kakou no ka j ! | inare o'u me kuu wahine, nolaila e hooma- ] | kaukau kakou no kakou iho, no ka men, he ' I ia nui keia.a kakou e ike ai i na hookaha* ! | kaha o keia ama, nolaila, e liuliu kakou ma*! i mua o ko ka-kou hui pu ana aku me na 'iii 1 :f ! jame n\ mihkaainana. A he mea maiiiai'i hoi ia i na | | O ko lakui nei eleu iike »e la no ia, we- | he na wahi opeope o lakou nei, a o na kahij ko o ia inanaWa, oia no na nahu Hawaii ke kapa kaiukalu, ka maio pukohukohu, a peia | aku; aka. o iveaniniuiaakalani, ua hume ne | li oi i i kona maio ia Hikeaweaweula, he ii- | ke ine ka (ihiiiih.i q ke anuenue, «a o kona ahuula ito hoi, kuu ka mahiole hulu manu, oki keia, kiiiili ka mnnu houe i ka wai, o k<t ; heie ia o ka uia o ko i;» nei iii » hea mawa« ; ho o ka ahuuia, ka ua mea 0 ka nnnū O na | wahi makuakane hoi, ua iawe mai ia uo hoi | lauaHa aita.u pono ka ia i Makanooi, ku ka j puali o na wahi kanaka. a ke nnna aku, ua | uhai aku no i ka meheu o ka laua keiki.- s^.j Ia lakou i puka aku ai mai ioko aku n'ky , iakou hale hulu o na mnnu, oia uo ka ma- | nawa i pouii ae ai ka la, a lohe ia oku la ka ieo o Kenamu me Kenawa, u he mea hao* hao ia i ka aha kanak t e noho ana, no ka n>ea, akahi no lakou a ike i keia mea kupaīan»ha; o iakou nei nae, ke heie aku nei. la lakou nei i kokoke aku ai e komo iloko o k« |anai, ia wa i mao ai o ka pouii, a ike nui ia ua meu a pau ia lakou oei, a he mea e ka nam o lakou nei, o ka manawa koke no ia i naha ai ka aha, no ka ike ana mai o na me.i a rau i keu poe kanaka ui, me ka manaoia 'i l '* l o Kenumiki ke kane a ke 'in. no ka mea oia no uiamua, o Keauka aku, a 0 Keoniuiui'iokaiani oia oo mahope. aia nu 01» iioko o ka puiouiou. Ia lakou nae e ko-! mu ui<u nei uoKooka lauai a hiki >na kahi 1 hookaawaie īa no na mea mare, ua nee.ioa aku na makuakan| ma kahi eja o Keaniniuiaokaiani, nyh? iho ia ma ia wahi; a ia KeaniniuUokaiani i wehe ae ai i kona puioulou a ike mai la ke apainu, ia maoawa, uwa ae ia ka pihe a haaieie, uwa hou a haaiele, | uwa hou a hauieie, paiakuii na wtiau [a(i, ; i ka ua mea. o ka hookiua o ka leo, aufte : mea a ka naau e olelo ne at o ka iakou mobo ka pi o ka nani. Ia wa t puka mai i* o Haioikolp a ooho iho la ma ka aoao o kana kane mare, a i ka qana aoa. aohe mea a ka naau e wae *i, oo ka mea, ua iike a (ike la« ua me Liaunui. ia maoawa, ku uiii ta o Olopaoa a oielo mat ia imua o ke anaina, a peoer kaoa hai- i IK* ii| mnka«iuaOa; ua j kuahaua \% aliiyt oukoueakoakoa mai no ka j mar» ana o ko'u k&ikuahioe haku me ka mo« a koom uhaoa » aloha ai, a ke ike oei hat kakoo ia laaa i keia maoawa; noail», ke hai aku oei aa la ouko«, oa ae aa a me ko mtua mau makua e iiio ka kakou Aii; i ka maiib»n», aohe a makou «oea e hanaioa ai» • o kt oiaiihioi bot ko kakou Alu, oolai-1 ia v e ik« ®at ookoa,iara, a pela boi ia i« ou- ] koe; « ««au hei, * ooho akt> aa malalo o | kaA» taau boopo*opoōa aai. Nofaila, i kela la aa iil» ia«a i teoe « i wahioe. (a wa, uwm iKMi ka piliē a ba«teie wale, Owa hou a haaiele, «e ka iohe pa ia aku » na !eo beo» i»au«, * O ke kape so keia a ke ' a aut vnOe m oielo i ieli« t». 1 | I b «e o tetamai» ieo kupmai, • i Qa tt«ha (r%# ilto la nM mea a pau, a o ka > | boo>»aka iho la aO ia o kl book«pa; eooo { «lakOi eeaaaaoaaka aako» t kt «ai- * waī lm ka alMia &a&a aweawa i ka ua j «Mao b» iiiwik A fb >aa i

o na moku eeaa o Uawaii oei, ia maoawa, hoomaka iho la ka ahaainaoa & oa 'Ui »e oa j t 'ui aīmoko. aa makaaioaaa aaeoa skea no a ! i piU. | E oi hoa helaheiu, aoie paha kakou i po-! ini i na heaheie o Keaniniuiaokaiam mai | Kuaiheiani mai, o;a hot o M»j. o Übu, o f Nfeh»bīkf, JMila, Ka- ] f ma, na ee waa i heie pu mai ai. Oka ma* ) nao o keia poe, e Ii!o o Haioakoio ia iakoo, pela ko iakoa kuko, no ka mea, ua ike mua lakou mamua iho oko Keaainiuiaokaiaoi hiki ana aku, aka, ua hoohoka ia ko lakoo • manao ana peU ; a iioko o ka maiu pooo o j ;ka aī ana, ui komo aWu U \foko 'o k?TS poe j tke anu n ka hiiahiia, a hoio aku ia o Moi ] iioko oke kai, a pe!a aku ia no hoi o Übtt, I ke hoi ia no ī kona w»hi i puka mai ai. ! O Niuloahiki hoi, nana mai ia ta Keam- ] niuiaokalani a oleio mai ia penei; Kupaia- j naha maoii ce, ua manao au na'u ke eo o j | keia ia, eia ka aole, e iiio ana ka'nau ke <o, |no ka mea o oe no ko'o kahu, a he mea htj iahiia no na 'iii o Hawni nei ka hoohlo ana iaeneiiaoe i Ai i no Hawaii nei. Nani imai ( a me na maka huhu, a hamama hou jae a»a oo paha ka waha e hoopukahou mai 11 huaoieio hou ? e uwa eia aku nno, ike aku oe i ua Niuioahiki nei, mama i ka holo a ; iuu »na iioko oke kat, Ama .keia moolej io, ua oieioia o Niuioahiki, oi« ka puhi I pai a he oi aku kona ino imua o pa ptthi e | ae j A pau ioa na hoa heie o Keaniuiuiaoka- ) lani i ka iioio ine k*o iakou hoka, aole oo hoi |he manao ii aku; aka, i ko lakou akoakoa I ana iloko oke k*i, oieio aku ia o Uhuma- | kaikai e houna ia a noho i MakApuu, a oia j no ka Uhu a Kaweio ī kii ai e hoohei. peia | mti ko Kawe!o mooleio; o Mot no hoi, noho • no m > ke Komunuiainke, hoi ioa ia i 1 H io ne». i* o a ka Limaioa i pepehi ai i kona heie mak-nkii an< ia Hawaii• nei; o Moanoi uikaiehu* hoi, hoi ia a noho i Kahoo* iawe; a o Rou me Awei», noho 'no iaua i i kahe«a. Aole paha kakou e heie iot ma ko j iakou nei meheu, no ka mea, aoie na iakou | ne» k« kakou huakai, pono no kakou ke hoi | hou e huonuu i ka momona o Waipio. kahi | i hoomnkaukau ia ai o na mea ai anui.*|j£| | Is iakou nei e noke ana ika hoonuu ike |.poo o ka uu'ie oaho pu o Laiakea, me ke i nwa o Kihoio, nn ilio nahu maka o Hiiopaii* | ku, ka anae kuapuu o Waiakra, kela ono | keia ono no lio> a ka Hawaii; a pau ka ai |ana a na mea a pau, ia hoomaka īnohoina ieaiea, ka heenalu, ka hula oo i hoi, ka mokomoko me ka pohenehene; a o ka oi aku ma ka heenaiu. o Kaweiohea, ke keiki heenaiu o Kawa; o ka oi hoi ma ka mokomoko, o Hinakahua, ke keiki auau iau iliu o Kiauhnhu o Kohaia; o ka oi hoi raa ka puhenehene, o Palauhulu, ke weiki nao uwau o ka uka i Oiae; o iakou ne oei nn moho oka la hookah.iknha. Aia ke kouaoe hoi a in aluwahine, o Liiinoe ka o<; i ma ke kilu hoi, o Luukia no ka oi, ko Haioakoio hoahanau. A p:»u na ieaiea oks ia, la wn» hoi aku ia q« 'iii ma ka hale o Haioa* koio, a maini'a laua i noho ai. Mi\ keia wahi a ko kakou mooieio, e hai aku «u i kihi mooleio «o Hainakoio, peoei: | O Haioakoio, he wohioe oia i pia ole i ke kapu. oia hoi k i ai ana ī na meakapu a ke akua, oia hoi ka maia, ka iu»u.& A o Keaniiiiul.i<>ka!aoi, he paa iaia ke kaoa mai kora ia i hanau «) » hikt i kona tke ana i ka wahioe, ma ka haule ana o kani wahine, ua hauie pu aku ia iaua, a haaieie ihe ia ko t KeaniniuUokaiaiu mau akua iaia, a nobo iho ia o Keaomiulnukaiani me ka noaooa, aoie | hoi e like me mamua; a ua noho iaaa a iioj iiu ma ia ano. Ma la hope, haaieie iho I» j o Keabiatufsokaiani ia Haiōakoio, a boi aku ia i Kuaiheiani; / \ Maanei ena hoj, e hoike aku au ia kaj kou. oa o Keaoiniuiiokaiani i |kn laoa nohd aloha nna me konā kokoolaa, !no na hana hewa a k m!» Wahine, a hoi aku »la i Koaiheiani. < E waiho kakou ia Haioakoio me kona | mau hoa noho, a e htn% ae hoi kakou ia Keaniniuiaokaiaol, oni, i kona makaukau aoa e hoi, aole ola i hai tkd i kana wahioe, me na aiaio. na 'ili, a me kooa mau makaa, e iike me ke aod maa o rn *ip, aka, oa heie aku ia keia tne k* palanehe ole, a o koaa waa o ka bot ana, oia no kaki waa ona i he* (e ai e ike i ka makoakane. | (Aole i pao.)