Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 3, 20 January 1883 — Page 3
| This text was transcribed by: | Ruth S. Goldstein |
| This work is dedicated to: | UH Sea Grant |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NU HOU KULOKO.
E hoakea ia ana ke Alunui Kalepa.
Aia ma ke kihi o Alanui Hotele a me Alakea he hale Kauka huki niho. E kipa ae ilaila ka poe a pau i loohia me na niho eha.
Ua pau aku nei ka hapanui o na paahana Nu Heberadi i ka lawe ia i na mahiko o na mokupuni ma na mokua@o ka Poakahi nei a me ka Poalua.
Ua laweia aku e ka mokuahi Mokalii @ka Poakahi nei, he 7 mau paahana ho@ Nu Heberedia, no ka mahiko o Uma ma Hana.
I ka la apopo ai ole i ka Poakahi e ku mai ai ka mokuahi lawe leta Australia mai Kap@lakiko mai,, a mai iaia e loaa mai ai na lono makamaka a me na nupepa nuhou.
Ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei i @udalaia ai na waiwai like ole o ka halekuai hui o Burua ma, ma ke alanui M@wahine. Nui ka poe i akoakoa ae malaila.
I ka hora i a oi ke ku ana aku o Iahua Hilo i ka Poaha o kela pule aka nei. No ka ikaika loa o ka nalu ma ke awa o Hilo, nolaila, ua holo loa aka oia i Waiakea e hoolele ai i na @kana.
I kela mau kakahiaka aku nei, ua @ mai he makani ikaika ma ke kulanakauhale nei mai ke kukulu Akau Komohana mai. Ua hoikeia mai ia makou he Waikoloa ka inoa o ua makani la, a he makani kipaku anae o Ewa.
Ma ka Poakahi nei ua hopuia kekahi wahine haole maluna o ka mokuahi lawe leta “Kulanakauhale o Nu Ioka”, no ka hoopae malu i ka opiuma. Ua ninaninauia aku kona inoa a ua hoiko mai o Mere, aole nae he inoa e ae.
No ka nui loa o ka ino ma na kapakai a me na awa kumoku o Hawaii, nolaila, ua haalele aku kekahi mau moku kuna i ko lakou mau awa ponoi, a holo aku e imi i na awa @ulu kupono. Aole ma Hawaii wale no keia ino, aka ma na mokupuni no a pau.
Ua ku mai ka mokuahi “Kulanakauhale o Nu Ioka”, ma ko kakou awa nei mai Kikane mai i ka Poakahi nei, a ua holo loa aku oia no Kapalakiko i ka hora 7 o ke ahiahi me ka lawe pu aku he mau tona o ko kakou mau waiwai Hawaii.
Ua wawaia ae he lono ma ke kulanakauhale nei e i ana, ua loaa ia o Mr. Niagara ka hope kauka haawi laau o ka hale haawi laau ma Kikihale i ka mai pupule. He oiaio a oiaio ole paha ua lono la, aka, o na lono i hoike ia mai ia makou mai kekahi o kona hoa’loha, he mai kona me he ano lolo la, a aole ka he mai pupule.
Ma ka auina la o ka Poaono nei, ua loaa aku i kekahi kanaka Kilibati ma kapakai ma Kakaako, he pahu huinaha, a maloko o ua pahu la he 20 tini Opiuma. O ka pae ana mai no ia o ua pahu la, me he la ua kiolaia mai e kekahi mea mailuna mai o ka moku biriga Meyer oiai oia e hookomo mai ana i ka Poaono nei.
Ma ka la i o keia mahina ae, e wene ana o Mr. S. W. Mahelona he kula ao loio ma kona hale noho ma Kaumakapili. Ua loaa he 13 haumana i keia wa aka, aole i panii ka ipuka no ka poe i koe e ake ana e komo hou aku. He elua hora kula i ka po. He $1.00 ke auhau o ka haumana hokahi no na po kula elima.
Ua loaa mai ia makou he manao pane mai kekahi makamaka o Waipio. Hamakua Hawaii,a oiai aole he ano nui o kana mau lakai manao ana, a aole no hoi oia i kakau i kona inoa malalo o ua kukulu manao la, nolaila, ua manao makou hemea pono e kapae iki ia kukulu manao iloko o ko makou hinai opala.
Mawaena o na moku i hukiia ilua o k@ Ala Huki Moku o Waila ma, o ka moku kuna Neti Mela kekahi. Ua hanaia na hemahema a pau o ua Nene Aukai nei o Lahaina a pau pono, a ma ka Poalua ka la 9 o keia mahina, ma ka hora 11 me ka hapa kona haawewe ana i ke awai lai lulu o Kou nei o Lahaina, a kamumu mua aku la oia i kona awa mau i ka Malu Ulu i ka hora 6 me hapaha oia la no. Ua holoia e ia mai Honolulu aku nei a Lahaina, iloko @ o hora me 45 minute. Hono io no @ Nene Aukai nei.
Ma ke ku ana mai o Iwalani i ka Poalua nei, ua loheia mai he lono no ka hoao ana o kekahi mau kanaka Hawaii e pepehi powa i kekahi haole. E helemai ana hele mai ana keia haole mai Honuapo mai a Punaluu, a oiai oia ma ke alanui, halawai aku la oia me kekahi kanaka a ninau aku la oia ina he hiki iaia ke ae aku i wahi nona e hiamoe ai i ua po la, ua ae aku la ua kanaka nei. Ma ka po ana iho, oiai keia haole e hiamoe ana, hele aku la keia kanaka a me kekahi kanaka e iho e pepehi i ua haole la me na laau, a kaualako aku la laua iaia iloko o kekahi lua mawaho, a kiola aku la iaia no ka make. Hao i ho laua i ke dala a me ka lole o keia haole. Aole nae i make ka haole, ua ano maule oia a ua pakele no. Hoo kahi o keia mau kanaka i loaa a ua hopu ia, a o kekahi iho ke imi ia ala no.
E malamaia ana he heihei lio ma Kapiolani Paka i ka la 17 o keia mahina ae.
Aole i loihi ke ku ana o Makee i ke awa o Kapaa i Kauai, no ka nui loa o ka ino o ua awa la.
I keia po e haawi ai ka puali hana keaka o na keiki Hawaii he aha keaka hoonanea ma ka Hale Mele. E naue nui ae e na makamaka.
Ua hoololiia ae nei ka manawa holo o Iwalani. E haaleie mau ana oia ia Honolulu nei i ka Poalua a me ka Poalima o na pule a pau.
Ua hanau mai ka puhaka mai o J. I. Kanoa ame kona Eva he kaikamahine mohaha maikai i ka la 10 o keia mahina, ma Keaukaha, Hilo, Hawaii.
Ma ka po o ka Poaha nei i kuka ai na lala o ka Ahahui Opiopio o Kaumakapili no ke kumuhana o ka hoololi ana i ko lakou mau Kumukanawai a me na rula o ko lakou Ahahui.
Ke pua la ka uahi o na puka uahi o na hale wiliko o Kohala a pau, koe ka hale wiliko o Kohala a pau, koe ka hale wiliko o Union, a e hoomaka ana ka wili ana o na ko mai keia manawa aku a hiki i ka mahina o Iune.
Ma ka la 1 o keia mahina, inu iho la o Nahuina (w) i ka rama ma kona wahi ma Waikiki, a ua hoomau aku no oia i ka inu ana a hiki i ka Poakolu o ia pule no, make loa aku la oia.
I ka Poalua nei a me ka Poaha, ua haawiia ae he lealea puhi ohe mahina ma ka Ema Kuea e na keiki puhi ohe o ke aupuni. Ua nui no ka poe i akoakoa ae malaila.
Ua kupai aku ua mea he ukana i ka uwapo o Likelike i ka Poalua nei no ka lawe ia aku e Lehua, aka aole i pau i ka lawe ia, no ka uuku loa o ko Lehua waihona ukana.
Ua lono wale ia, e hooholo hou ia aku ana kekahi moku i oi kona nui mamua o Julia i na mokupuni o ka Hema, no ka hoolaupai hou ana i na mahiko me na paahana hou.
Ma ka Poakahi o kela pule aku nei, ua hookui iho la o Kaanaana k me kekahi Pake oiai laua maluna o na lio, a ua loaa he poino kukonukonu maluna o Kaanaana. Ua nalowale ka Pake aole i ike hou ia.
Ma ke ahiahi o ka Poalua nei, ua pa mai la ka makani Kona me ka ikaika maluna o ke kulanakauhale nei mai ke kukulu Hema mai, a no ia mea, ua pae mai kekahi mau papa o ka moku Niagara i kula.
O Paiola, kela kanaka i nahoahoa ai kona poo ma ka uwapo mokuahi i kela mau pule aku nei, ua make loa oia i ka Poakolu nei, mamuli o na poino manaonao i kau aku maluna ona. E hookolokolo ia ana imua o ka Aha Hoomalu i keia la na mea ekolu i hui pu ma keia hana.
Ma ke kakahiaka o ka Poakolu nei, ma Kaopuaua ae nei, ua haule iho la kekahi wahi keiki uuku mailuna iho o kona lio a ua maule ia oia, ua lawe ia aku la oia e kekahi makai i ka Halewai.l O keia wahi keiki, i hele mai oia no ke kula, me kana eke palapala no a loohia ia iho la i keia pilikia.
O Hana, kela wahine i manao wale ia naua i haawi i ka laau make i kana kane mare oia o Kamaile, ua hookolokoloia oia imua o ka Aha Kiekie i ka Poakolu nei. Mai ke kakahiaka ka hookolokolo ana a hiki i ka hora 10 o ka po puka ka olelo hooholo a na Kiure e hooknu ana ia Hana.
Ma keia huakai aku nei e ka moku kunu Emma i Waianae i ka Poalua nei, a oiai oia e ku ana ma kona awa mau e ku mau ai ma Waianae, ike iho la ke kapena i ke ko ia o ka moku i kula oiai no hoi ka makani ikaika e pa ana mahope pono ona, a aole i liuliu mahope iho, ua kau aku la oia i kula iluna o na puu one.
Ua lohe mai makou ua hanau kupauaha kekahi wahine ma Waialua ae nei i na Poakolu o kela pule aku nei. Ua hanau oia he keiki kane he ekolu waha hookahi waha mahope o ke kua, hookahi mahope pono o ke poo, a hookano hoi ma kahi mau o ka waha. Ua make ua keiki la iloko o ka opu o ka makuahine, a i huki maoliia ke kumu o ka hemo ana.
Ma kela pule aku nei, ua hoike aku makou i ka holo ana o ka moku kuna Mana o Kuke ma i na mokupuni liilii o ka Hema, no ka hoihoi ana i kekahi heluna o na Kilibati i ko lakou mau wahi ponoi. Iloko o keia mau pule iho e holo hou aku ana ka moku kuna Julia no na mokupuni a me na kai o ka Hema, me ka hoihoi hou ana aku i kekahi heluna o ka poe Kilibati e noho nei ma Kakaako.
E malamaia ana he hookuku heihei waapa pukahi ma Ausetaralia iloko ae nei o ka @uhina o Maraki, mawaena o Laycock a me Rush oia wahi hookahi no, maluna o ke kahua heihei o ka muliwai Kalalena. He hookuku heihei keia i ka mea e lilo ai o ka moho o Ausetaralia a puni, a me 5,000 dala ka pili. He mau kanaka keia i kamaaina ko laua inoa a me ko laua ano i ka honua nei a puni.
Ua holo aku ka Mokuahi Waimanalo i Waianae i ka Poaha nei no ka ho@o ana e huki a hemo ka Moku kuna i ili ai Emma.
O ka haina nane a Mr. Isaac Kihe i kuailo ia mai nei maloko o ka Elele o ka Poakolu nei, ua kulike ia me ka haina a ka mea nana ka nane i waiho mai ia makou a ke hooia aku nei makou ua pololei ua haina la i kuailo ia.
O ka moku i telefonia mai ai mai Waimanalo, oia no ka moku Kalepa Herman. Ua liu oia. E holo ana oia no Valaparaiso i Kili Amerika Hema, a oiaia oia ma kona ala moana, na loaa iaia ka poino. Ma ka auina la o ka Poaha nei ka holo ana o James Makee e kokua iaia.
Ua konoia mai makou e hoike aku, ua makemakeia na lala a pau o ka Papa Himeni o Kawaiahao, e hui ae ma ka Hale Mele Hou ma ka hora 3 o ka auina la Poakolu, ka la 24 o keia pule ae. Ua akeia lakou e hui ae malaila no ka hoomaamaa ana i na himeni no ka la Poni Alii, malalo o ke kauoha a ka Hooilina Alii. E holohe i keia kauoha e na hoa.
Ma ke alo iho o ka halekuai buke o Lopikana Ma, ua ike iho makou i ke kii i paaia o na keiki hana keaka Hawaii, e hana keaka ana i ke ahiahi o keia la, ma ka Hale Mele Hou. Ua paiia na kii o lakou e like ke kulana me ka lakou mau hana e hoikeike mai ana i keia po, iwaena konu o ua kii la na keiki hoonanea pila, nani ua kii la.
Manuli o na lono lehulehu i hoikeia mai ia makou mai ko makou mau makamaka o Kohala, nolaila, ke hoike aku nei makou i ko makou poe heluhelu i keia mau lono malalo iho penei: Iloko o na la mna o keia mahina, ua ikeia na hiohiona maikai ma Kohala a puni, a hiki mai i ka la 9, ua puhi puahiohio ae kekahi makani ikaika mai ke Komohana Hema mai, me ka lawe pu mai i na pakaua eloelo, a ua manao wale kekahi poe o ka hoomaka ana ia o ka pa ana o ka makani kupueu Kona, aka, he la hookahi wale no ka pa ana o ia ano makani a mao ae la a hoi hou ae la ke kulana o ua aina haaheo la a ka mau.
IMUA O KA LAHUI HAWAII.
Imua o ko oukou alo e ka Lahui Hawaii e poniia ai ko kakou Moi ma ka la 12 ae nei o Feberuari 1883.
Ua kali loihi kakou e ike i ka pau pono ana o na hana i pili i keia hoailona e kau aku ana maluna Ona.
A i kulike ai me na maa o na aupuni Moi, e lawe ana Oia maluna iho Ona i na kapukapu a me na ihiihi o na Moi kahiko ou e Hawaii.
E kaikai ana Oia i keia hoailona hou loa ma ke ano e hiki ole ai i na hanauna hou e hiki mai ana ke hoopoina, i imua o na Elele o na Aupuni nui e hoounaia mai ana, e hoohanohano i ka lahui Hawaii ma keia poni ana i ko kakou Moi.
Nolaila, e na Makaainana aloha alii a pau o ka Moi Ilihia ke poloaiia aku nei oukou e hele mai e ikei na hana nui aKamahao o kea poni Moi ana, e hoike paulele hoi i ko oukou makee alii ma ka hoohanohano ana aku Iaia, a e hoike i mua o na Elele o na aina e i ke ano o ko kakou welina Moi aloha maluhia.
A oiai, e like me na maa o keia lahui mai kinohi mai, mna na la nui o keia ano, he mau makana a he mau manawalea ana i ke Alii Aimoku e noho poo ana, nolaila, na ko oukou opu aloha alii e hoike no oukou iho, e like me ka hiki i kela a me kaia puuwai i hoolioli ia no kona Moi. A ia kakou e wehe ae ai i ko kakou mau lima ohaoha, e hoolaha ia aku auanei ia hana aloha alii i mua o ke ao holookoa, i ka wa a na Elele o na aina e e hoke aku ai i ko lakou mau aupuni iho, ma ke ano he haawina kamahao a lakou e akena aku ai, aole i ikeia kekahi lahui makee alii malalo iho o ka la e like me Hawaii.
A i mea e maopopo ai i na mea a pau mawaho aku o Honolulu, no na mea pili i na hookupu, ua hookaawaeia o ka manawa mawaena o na la 13 o Ianuari a me 5 o Feberuari, 1883, o ia ka wa a na apana mamao e hoouna ae ai i na makana a me na hookupu i ka Luna Nui o ka ahaaina, Halealii, Honolulu.
A o ko Honolulu neia pau, e hookaulua a ma ka la 21 o Feberuari, alaila lawe mai ma ka pa alii. Ma ia la hookahi no hoi, e hookuu akeaia ana ka Halealii hou no ka makaikai ana mai o na makaainana o ka Moi.
A no ka manao o ke Komite Poni Moi, aole paha oukou e pau loa mai ana i ka hele, oiai e noho ana kekahi poe o oukou e malama i na mahinaai, na kula palahalaha a me na kuauna, no ia mea, ua hooholo makou he hana maikai a hanohano ka poloai ana aku i kela a me keia apana koho lunamakaainana pakahi e houluulu ae lakou ma kekahi wahi maluhia a malama i halawai makaainana. a na ia halawai e wae i Umikumamalima mau Elele e hele mai i ka poni Moi ma ka inoa o na makaainana o kela a me keia apana iho. A ke noi ia nei na Lunakanawai ma na apana, e lilo lakou i mau alakai no ke kahea ana i keia halawai makaainana ma na apana kahi o lakou e noho kahu hookolokolo ana. E hoike koke ae ma Honolulu i ka Lunahoomalu o ke Komite i ka papa inoa o na Elele i kohoia ma ia halawai, mamua ae o ka la 28 o Ianuari nei.
He mea pono no hoi e ka lahui, i ka wa a oukou e wae ai i ko oukou mauElele, mai lawe pu i na noonoo ana no na mea pili aupuni.
Ano e Hawaii! Ua hiki mai kakou ma ka wa e hooi loa aku ai i ka hoohanohano a me ka makee laahia ana i ka Moi, ka manawa hoi a Hawaii ike ole ai mamua.
E ola loihi ka Moi i ke Akua!
Walter M Gibson. Lunahoomalu
H. A Widemann Wm. P. Wood.
Jos. U. Kawainui Chas H. Judd
Komite Poni Moi
Aliiolani Hale, Iannari 11, 1883.
OLELO HOALOHALOHA I HOOHOLOIA E KA PAPA O KA AHAHUI EUANELIO O KO HAWAII PAE AINA. NO KA MAKE ANA O REV. TITO KOANA.
Oiai ua oluolu i ka Haku o ka malawaina e hookomo aku iloko o kona haawina pomiakai mau loa i ko makou hoa ia Rev Tito Koana. ka mea i noho i Peresidena no keia Papa mai kona hookumuia ana i ka makahiki 1863. a he mea kupono e hoike makou i ko makou ehaeha kaumaha o ka manao no kona kaawale ana aku.
E nele ana makou i ka ike ana i kona helehelena elemakule maikai a me kona hiohiona oluolu, a e nele pu ana no hoi i kana mau olelo kuka i manao nui ia a me kona noiau kuoo.
O kona mikiala a me kona kupaa ma ka oihana misionari, o kona naau lua ole, o kana mau hana he lehulehu, a o kona ano Karistiano laahia, ua kuni paa ia iloko o ka hoomanao ana o keia lahui Hawaii, a o na mea a pau i halawai pu me ia.
Mamuli o ka ikaika pakela o kona ola kino, ua hoolawa ia kona mau la a oi aku imua o ka haawina mau o kanaka, me ka mau no nae o kona ikaika a kokoke loa i ka hopena, a ua haule aku oia me ka hemo ole o kona aahu hana.
Kakaikahi na mea i aeia e hoopiha pono i ko lakou haawina hana o keia ola ana e like me ia, a e koe mai ana ka hoomanao ana no kona lawelawe piha ana me ke kupaa oiaio, he waiwaihooilina makamae no ia no na hoaloha ana i haalele iho ai mahope nei.
Ua loaa iaia na haawina o ka makaukau loa ma ka hoike ana ia Karisto a me kona ola i na kianaka e noho ana ma na kulana haahaa loa o ke ano pegana; aole no hoi oia wale, aka ma kona ano akamai no hoi i ke kakau ana, a me ka hoike ana’ku i na manao i haupu ae iloko ona iho no na mea a no na hana ano e a kupanaha ana i ikemaka ai.
Kakaikahi no hoi na paahana Kaistiano i loaa i ka haawina pomaikai e like me kona, oiai he kuleana mahuahua ma ka hoohuli ana i ka lahui hoomanakii a i ka Euanelio o Karisto, a ma ka ikemaka ana i na hoanohou ia ana o ka noho ana o na kanaka a me ka lahui ma o ka mana o kela Euanelio.
Me ka hoomaikai, ke kukulu nei makou i ka makou olelo hoike no ke ano mana o kana mau haiolelo wewela i na makahiki i hala mamua, a ma ia ano o kana olelo, ua ikeia na hana kupaianaha a ka Uhane o ke Akua maluna o na ahakanaka paapu i kona hai ana i na mea oiaio o ka Euanelio imua o lakou. I na no hoi i haule mai kona aahu maluna o na kauwa a Karisto a pau e hai ana i kana olelo ma keia pae aina a ma na mokupuni mawaho aku.
Ke hoomanao nei makou me ke aloha nui i ke ano hauoli a me ka wiwo ole o ka manaoio o ko makou hoa i hala aku, a i ka hopo ole a me ka paulele lanakila ana o kona mau manao a me kana mau olelo no na mea e pili ana i ke aupuni o Karisto a me kana hana.
Ua noho mau iloko ona ka manaolana maopopo lea me ke kanalua ole no ka holomua ana o ua aupuni nei, a no ka mana piha o ka olelo a me ka Uhane o ke Akua ma ka waha o kana mau kauwa e lanakila ai maiuna o na keakea a pau. I ka nana’ku he paulele piha a me ka hauoli kona i na manawa a pau i ka hooko mau ia o ka olelo hoolana a ko kakou Haku, oia pu me kona mau elele a hiki i ka hopena o keia ao.
Hooholoia:---
I Ke hoike nei makou i ko makou aloha paumako i kana wahinekanemake, a i na keiki e u nei i ko lakou nele i ka makuakane ole, a ke kalokalo ae nei makou i ke Akua lokomaikai pau ole i iho mai kona hoopomaikai ana a me kona hooluolu ana maluna o lakou.
2 E kakauia keia mau olelo hooholo ma ka buke moolelo o keia Papa, a e hooiliia no hoi kekahi kope i ka wahinemake a me ka ohana o ka mea i make,
3 E hoolahaia keia mau olelo hooholo ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Haole.
Ma ke kauoha a ka Papa Hawaii.
HE WAHINE HUHU OLE MA AMERIKA HUIPUIA.
Ua oleloia me he la he hookahi wale no wahine huhu ole ma Amerika Huipuia a apuni i ike ole i neia mea he huhu, a o keia wahine aia oia ke noho la ma ke kulanakauhale o Austin ma ka mokuaina o Texas.
O Fegasona ka inoa o kana kane. He mau makahiki ae nei ko laua noho ana ma ka berita paa o ka mare, a iloko oia mau makahiki loihi, aole i ulu ae he kuee a paonioni hoi mawaena o laua, a ua nui loa ke kaena o kana kane no ka hiki ole i kekahi mea ke hoohuhu iaia.
Ua hana pinepine kana kane i na hana a pau ana i manao ai e komo ana na manao huhu iloko o kana wahine, a i ole hoi o kona ike aku i na nanaina huhu ma kona mau helehelena i kumu e pau loa ai kahi aweawea kanalua iloko ona, aka iloko o ia mau hana ana a pau loa, o ka oi loa aku ia o ka oluolu a maikai kona mau nanaina holookoa.
He mau pule mahope mai, halawai aku la ke kane a keia wahine me kekahi o kona mau hoaloha, a olelo aku la oia i ka nui o kana mau hana i hana ai i kumu e ike pono ai oia i na he wahi aweawea huhu kekahi o kana wahine.
Aa aku la kona hoa’loha a pane aku la, ke aa nei au e pili i 50 dala, he hiki loa ia’u ke kuhikuhi aku ia oe i na kumu e ike ai oe i ka huhu o ko wahine, a penei oe e hana ai.
E hele oe e inu a ona, alaila, hoi aku oe a kauhale hoala hoohaunaele oe, a ke ike oe ua makaukau ke pakaukau paina a e kakau ana na pa mea ai a me kekahi mau mea e ae, alaila e lele aku oe a huki i ka pale pakaukau ilalo o ka papahele me na pono no a pau.
Ua olelo aku o Fegusona aole ona makemake e powa wale i ke dala a kona hoa’loha, no ka mea, he mea makehewa wale no ia mau hana, aka, no ka nui loa o ka paakiki a koikoi a kona @ona a piliho @a laua he 50 dala. a hoohohoa’aloha. nolaila ua ae aku la o Fegu loia iho la e pee kona hoa’aloha iloko o ka pa a e kiai oia ma ka puka aniani i na hana e hanaia ana maloko o ka hale.
Ua aumoe loa hoi aku la o Fegusona i ka hale me ka hikaka nui me he la ua ona loa oia, a ma ka puka o ka hale halawai iho la oia me kana wahine, honi aku la ka wahine iaia a kuikui lima aku la iloko o ka hale. Noho iho la oia iluna o ka papahele a olelo ae la oia. Konafauna, e kena wahi kii pupuka, heaha kou manao mo ka huki ana i ka noho mai ia@u aku nei?
O, aole au i manao ua ehaia oe, no’u ka hewa a e ho@o au e hana hou ole pela wahi a ka wahine me kona kokua iaia e ku iluna a hoonoho iluna o ka noho koki. O keia mau hana ana a pau aole i lawelawe aku kana wahine, a he mau hana hoao wale no keia a kana kane me ka hoimi apa ana i kumu e huhu ai oia, a mahope loa iho alakaiia aku la oia ma ke pakaukau paina. Lalau iho la oia i kekahi pa a paki aku la i kana wahine, aka, aole oia i pane mai a haawi mai la oia he kiaha hope no kana kane, ia wa i lalau aku ai oia i ka pale pakaukau a huki aku la iluna o ka papahele me na pono a pau o luna.
Me ka mino aka maikai a me na nanaina oluolu p@ne aku la ka wahine:
Auwe, ,e Keoki Fugasona, he wahi manao a noonoo hou keia ou, he umi ae nei makahiki o ko kaua o ka noho pu ana ma ke ano he kane a he wahine, a iloko oia mau makahiki aole kaua i ai i ka kaua mau mea ai iluna o ka papahele, ua ano like iho la keia me
kela wa e malamaia ana na paina liilii a kaua hoi e hele mau ai a e noho ai hoi iluna o ka manienie, me keia mau olelo noho iho la oia ilalo o ka papahele, a hoonohonoho pono iho la i na wahi mea ai i koe a ai iho la me ka mino aka ana. Ua eo ia Fugasona ka pili, a hoi aku la kona hoa’aloha me ka hoka.
Ua ike ole io no keia wahine i keia mea o ka huhu.
PUU KA LAE KAHI KE POHUE.
E ka Nupepa Kuokoa: Aloha oe. Ma ka la 25 o Dek. 1882, ua hoopai ia o Kihikihi imua o ka Lunakanawai Hoomalu o N. Kohala no ke kuai waione, he $100.00 me na koina he $3.10.
O ka hana mau keia a Kihikihi, ao ka elua keia o na hoopai ia ana ma ke kanawai ma keia ano hewa. Ua oolea ka a-i, me ka manao paha, e lanakila ka hana ino ma Kohala nona iho, eia nae, “Puu ka lae kahi ke pohue.”
Me ke aloha no L. P.
Honolulu, Ianuari 18, 1883.
EIA HOU MAI UA OHEWA.
O Roma hea la keia a Kauahi e pane mai nei, me ka haina e nana ma ka Hai Manawa, he Nupepa i pai ia ma Roma, i na o Roma i ke aupuni o Italia, ke hai aku nei au me ka pololei, aole he moku kalepa i ku mai, mai Italia mai, me na Nupepa Hai Manawa, ai ole la hoi ia, mai ke kulanakauhale mai la hoi o Roma, he ole maluna, he ole malalo, he ole loa no.
Ua ku aenei no nae paha ma Honokohau, no ka manao nui loa no ia Kauahi, oia wale no ke ike i kana Nupepa Hoike Manawa, ai na o Roma hale pule e ku nei ma Honolulu nei, ke hai hou aku nei au, o ko makou hale pule ia, he okoa no na hale e pai ia nei na Nupepa.
Eia kahi olelo papa ia oe, mai hoolilo oe i ko makou hale pule, i hale pai malu i kau nupepa hai manawa poepoe.
H. B. Kaleikumahoa.
UA HALA MA KELA AOAO.
Ma ka la 4 o Ianuari o keia makahiki, ua hala aku la o M. Kaaimanu i ke ala hoi ole mai, a ua waiho mai ia makou na keiki, ka wahine, a me ka ohana no a pau, a ke hoike aku nei makou i kona wahi moolelo polole i ike mai ai kona mau makamaka, a mau hoa aloha pu.
Ua hanau ia oia i ka wa o ke kua laau ala, oia ka makahiki 1825, a ua komo oia i Lahainaluna i ka makahiki 1849, a ua hookuu ia mai i ka makahiki 1850, malalo o ka loaa ana i kekahi ano mai Opulepule, a ua noho hou no me kana kumu o Emesona, a hiki i ka oluolu ana o kona mai, a ua hoi mai oia e noho pu me kona mau makua, ua koho ia mai oia i Kumukula no na keiki malalo o ka Hoomana Katolika i ka makahiki 1855, a i ka makahiki 1856, lilo iho la i Kumukula Aupuni, pela kona noho hoomanawanui ana a hiki i ka M. H. 1871, i ka la 19 o Iulai kona waiho ana aku i ka hana, a ua hoomaka oia i ka Oihana mahiai Raiki, i ka M. H. 1866, ma kahui ana me kekahi Pake, a i ka M. H. ana i waiho aku ai i ka Oihana Kumukula, ua hana kino oia me kona mau paahana no eha M. H. me ka hapa. A i ka hapa o ka M. H. 1875, ua lilo hou ka aina ma ka lima o na Pake ma ka noho Hui no : no umi makahiki, a ua hala ehiku, a i ka ewalu o na makahiki, make e aku la ia, a o ka nui o na makahiki a pau ma ka Oihana mahiai Raiki he 17, e imi ana i na mea e pono ai o kona kino, a me na keiki, wahine, a me ka ohana a pau, he kanaka lako no hoi, a makaukau, he kanaka mikiala no hoi ma na hana, he kanaka oluolu a me ka haahaa, he heahea a me ka hookipa, a he lokomaikai, a he kanaka no i hilinai ia, a ua loaa no iaia ka noho ana Peresidena no ka pono, a me ka pomaikai o ka aina kuai o Puheemiki, a he Puuku no oia no ka Halekuai o ka Hui Opiopio ma Punaluu Koolauloa. A ua pihi iaia na makahiki he Kanalimakumamahiku ma keia ola mauleule, a ua haalele mai ia makou e noho aku me ka @ a me ka minamina iaia, aka, he hope loaa naa kona i ke alualu ia aku, e hoomaikai ie ke Akua ma na lani, he malu he aloha kona. J. M. Kauahikaua.
Puheemiki, Kolauloa.
KU KA MANU MA KA EHEU KE KAPALILI NEI.
Ke ikeia aku nei ka liki ana mai o Katolika me na pupuu lima, ua ku nae ma ka eheu ke kapalili mai nei. Akahi au a ike ia oe e Katolika, he mea oe e paa ana i ka mea laa, aka aole au e haawi pio ana ia’u iho malalo o kou lanakila.
Eia ka pane ia e oe Katolika, aole he kalai olelo akamai e hiki ke olelo ae ua hewa ka ka Lunakanawai Kiekie hoopuka ana i ka moolelo o Kaahumanu a me ka ohana Misionari. Ina e kaanaia ka pono o na aoao elua, oia hoi o Katolika ma kekahi aoao, a o ka Lunakanawai Kiekie a me na Misionari ma kekahi aoao ke hai aku nei au me ka oiaio, e ikeia no ma ko Katolika aoao e noke nei i ke kuamuamu ka hewa. Ua hoopuka oia i na huaolelo kuamuamu a o ia mau olelo kuamuamu. ua ili iho maluna o kona hokua ponoi a me ka poe ana i kue ai maloko o kano kalai manao ana.
O ka hooouka ana i na huaolelo kuamuamu ma ke akea, he hoike ana ia i ka piha o kou puuwai me na noonoo awahua @aina o ka lapuwale haalele loa, a me he mea la he kanaka oe i hanaia me ka uhane noonoo maikai ole. O ka hoino ana ma na olelo pelapela i ke au o ka manawa e noho mai ana o ka Lunakanawai a me na Misionari, he laau oioi ia e hou maoli aku ana i ka maka o ka mea uhane naauao. He hilaaila ko’u ia oe, e aho no ka hoi ko Kawaapae a me ko Waolani poe ia oe.
Ke hai hou aku nei au ia oe, o ka ino i hanaia e Kaahumanu a me na ‘li e ae, aole ia e ala hou mai ana, no ka mea ua pepe ia a ua holoiia e Binamu ka mea nana i uwao i ko pono a me ko lanakila, imua o ke alii wahine huhu, a o ia huhu a me ia kuhihewa o Kaahumanu, aole ia he mea kino i keia wa e hiki ai ia oe ke puoho a olelo ino o ka LunakPnawai a me na Misionari, nana i waele ke au poeleele o Hawaii nei, a no ia poeleele o Hawaii nei, oia ka mea i kuhihewa ai o Kaahumanu he hoomanakii o Kakolika, a no ia kuhihewa, ua lele koke aku o Binamu e poi, e hoopau imua o ka Moi a me Kaahumanu: ma keia wahi e ike pu kaua, o Hawaii nei ka mea nana i kapa aku ia oe he hoomanakii, o Hawaii nei ka mea nana i olelo e kipaku ia oe e Kakolika, o Hawaii nei ka mea nana i hoomainoino ia oe ma ka inoa o Kaahumanu a me na alii e ae, a me ka Moi Kauikeaouli ma ka aoao o Hawaii, na lakou i hana lima ia ino. O ka ohana misionari a me ka Lunakanawai, ua kaawale, aole i komo pu aku iloko oia ino; a no’u nei ke kala aku nei au ia’u iho, ma o ka huaolelo poo i kakau ia e a’u maluna, i hoopuka ia i ka la 6 o Ianuari ma ka NUPEPA KUOKOA. 1 – Haina. Ina ua heluhelu oe i ka moolelo a ka Lunakanawai mai ka mua a i ka hope wahi au, heaha ko mea i ike ole ai i ka huaolelo a’o a Binamu ia Kaahumanu? No ko makapo anei? 2 – Haina. Heaha ka mea i hiki ole ai ia oe ke wehewehe akea mai i ke ano oia a’o ana a Binamu ia Kaahumanu? No ka nele anei o ka puniu i ka noonoo ole? Aole pela ko’u manao. 3 – Haina. No ka wikiwiki i ka olelo ino kuamuamu, nolaila, haule ka noonoo maikai; aole i ike ia ma ka aoao o misionari he olelo kuamuamu aole hoi ma ka aoao o Lunakanawai. Nolaila, e akahele e Kakolika, no ka mea, o ka aina kahi au e ku nei, he aina hoano ia.
H. B. Kaleikumahoa.
Ua hookohuia o Mr. thos. N. Birch i keia la i Agena Hooiaio Palapala Mare no Kalawao, Molokai, ma kahi o L. K. Kapololi i make. Jno. E. Bush.
Kuhina Kalaiaina.
Ianuari 15, 1883. 1103 3ts
Ua hookohuia o Mr. W. H. Daniel i keia la i Agena Hooiaio Palapala Aelike Kepa mawaena o na Haku me na Kauwa no ka Apana o Hana Maui.
J. E. Bush,
Kuhikna Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Ianuari 2, 1883, 1101 3ts
I ku like ai me ka Pauku 232 o ke Kanawai Kivila, ua hookohu aku au ia J. W. Kane i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Halawela, Niihau.
PAULO P. KANOA,
Kiaaina o Kauai.
Keena Kiaaina o Kauai, Dek. 22, 1882. 1101 3ts
I ku like ai me ka Pauku 231 o ke Kanawai Kivila, ua hookaawaleia he wahi kupono no ka hoopaa ana i na holoholona hele wale ma Halawela, Niihau.
Jno. E. Bush,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiana, Dek. 22, 1882. 1101 3ts
W. L. HOLOKAHIKI.
He Loio a he Luna Hooiaio Palapala.
Ua hiki no ia’u ke lawelawe i na Palapala pili Kanawai a me na hihia o kela a me keia ano imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. No. 5.
Keena Wehekealaula Alanui Betera. 1101 tf
Hoolaha Lunahooponopono Waiwai.
Oiai ua hookohu ponoia mai na mea nona na noa malalo iho e ka Aha Kiekie, i mau Lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Joseph G. Tuckedr i make o Honolulu, ma keia ke hoike ia aku nei ka lohe, o ka poe a pau he kuleana ko lakou i ka waiwai o ka mea i make ma ke ano moraki a ano e ae paha, e waiho koke mai lakou i ko lakou mau palapala hooiaio kupono ia Alex. J. Cartwright iloko o na mahina eono mai keia la aku, a i ole, e hoole mau ia no lakou. O ka poe hoi i aie i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai lakou m ke kaulua ole.
ALEX. J. CARTWRIGHT.
ALLAN HERBERT.
Na Lunahooponopono o ka waiwai o Joseph G. Tucker i make.
Honolulu, Ianuari 6, 1883, 1101 3ts
E ka Lunahooponpono:--
Maloko o kekahi o na nupepa o ka pule i hala, ua ike au ua hookomo kolohe a apuka ia ko’u inoa maloko o ka olelo hoolaha hoopunipuni nui, e hoao ana e hoowalewale i ka manao maikai o na poe heluhelu nupepa, me ka olelo ae, he hiki no iaia ke kuai i na waiwai malalo iho o ka’u kumukuai, o ka hana maalea ia a ke kalohe a me ka apiki.
Ua hookomo ia keia mau olelo hoopunipuni, no kona ike ua haalele na kanaka i kna halekuai, aole o lakou hele ilaila e kuai ai no ko lakou ike, o na waiwai o kona halekuai he kahiko a ua mimino ia.
E ike ana no ka lehulehu a pau loa, ke kipa mai ma ko’u halekuai, he mau mea hou wale no ka’u, a ke aa nei au e kaena ae, aole loa @ hiki ia Charles J. Fishel ke kuai i kana waiwai no ke kumukuai i oi ka emi malalo o ka’u ka haahaa loa a me ka emi loa malalo o kana ma na ano waiwai a pau.
Ke hooia nei au ia oukou e o’u mau makamaka maikai o ka Lahui Hawaii, he kolohe a he puka keia hana a kela powa, a he hoao e hao wale i ka oukou mau dala maikai.
E kipa mai i o’u nei, a na’u e hoolawa me ka waip@he. Owau no me ka haahaa.
A. M. MELLIS (MELEKI.)
Ona o ka Hale Hoahu Lole Nui o Honolulu Helu 104, Alanui Papu.
Honolulu, Jan. 3, 1883. 1101. tf.
NA HOOLAHA.
Hoolaha Hookapu Aina.
E ike a@anei na mea a pau ke nana mai ma keia: Owau oka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa, a ke hookap loa aku nei au i kuu mau aina o Pihanakawai, Niumale, a me Kumakahi, e waiho nei ma Kaupo Mokupuni o Maui. Ke hookapu loa aku nei au i na kanaka a pau, aole hele wale a kolohe i na mea kanu, a me na mea e ulu ana iluna o kela mau aina i hai ia ae la maluna; oia ka alani, kope, ulu, lai, niu, a pela aku. A ke hookohu aka nei au a hooiaio aku ia Wm. A. Kala, i hope no’u nana e hopu, a e uku aku i ka poe e hele wale ana maluna o kela mau aina, he $5.00 ka uku o ka mea hookuli. Ua kapu pu ka poe e pu ana i ka ahaalu kao maloko o kela mau aina i haiia, i na e loaa pono aku i kua hope, e hoopuia lakou ma ke kanawai. Nolaila o ka lohe ko oukou e ka poe o Kaupo, malama o pilikia.
Mrs. Kanahanaauwai.
Kaupo, Maui, Dek. 21, 188@ 1101 3ts
PAPA! PAPA!
--NO--
ALLEN & ROBINSON
Ua wehe ae @ @
PA UAI PAPA.
--MA--
Ka U@@po @ Pakaka.
Na Papa Uhula o na ano a pau,
Na Papa Paina o na ano a pau.
Na Pili Hale Ulaula,
Na Pili Hale Keokeo,
Na Pepa Molina,
Na Pepa Hoonani Hale.
Na Pena a me na Aila Pena!
Na kui o na ano a pau.
Na Pani Puka a me
Na Pani Puka Aniani,
Na Pani Puka a me
Na Olepelepe.
NA LAKO KUKULU HALE
O NA ANO A PAU!
E kuaiia ma
KE KUMUKUAI HAAHAA LOA
O keia Makeke.
Mrs. W. H. Wilkinson,
MEA HUMUHUMU LOLE.
HELU 103, ALANUI PAPU.
Ke makaukau nei oia e kuai aku i kona mau lako hale o na ano a pau, oia:
Na Lole Lihilihi a Lihilihi ole,
Na Papale i kinokinohiia o na Wahine a me Opio,
Na Lole o na Lede o kela a me keia ano, etc., etc.
Oiai e hoea mai ana na lako lole hou, no laila e kuai ia aku ana na waiwai maluna i hoike ia, no ke
KUMUKUAI HAAHAA LOA.
1095 TF
L. WAY,
KAMANA HALE
HELU 109, ALANUI MOI.
Na Pani Puka, Aniani, a me na Olepelepe, he nui wale e waiho nei.
He mau paahana ko’u o ka helu ekahi wale no, a o na hana a pau e kauohaia mai ai, e hookoia me ka eleu loa.
A oiai he mau paahana helu ekahi ko’u, @ hanaia no na hana a pau me ka maikai a me ka haahaa o ka auhau. 1008 tf
UA MAKEMAKE IA
NA ILI BIPI,
NA KIWI BIPI,
NA IWI BIPI,
E haawi ia no ke kumukuai kiekie o ko kakou makeke nei e
H. HACKFELD & CO.
Honolulu’ Mei 22, 1880 @@@@
S. AUKAI.
LOIO! LOIO!!
Honolulu, Oct, 19, 1882. 1090 3ms
HE NUI ANEI KOU MAKEMAKE I NA
Mikini Humuhumu Lole!
Ina pela, e kipa mai no ma ka Halekuai o
Kakela & Kuke!
A malaila oukou e ike ai a makaikai i na ano
M@kimi a WHEELER a me WILSON
mai ke 840 a hiki i ke @50 ke kumukuai ka mea hookahi.
NA MIKINI A SINGER!
ma ke $50 pakahi me ka ano
MIKINI A WILCOX ME GIBBS
ma ke $30 a hiki i ke $30 ke kumukuai.
I mea e pau ai ko oukou kanalua e na makamaka no k@
kupono o keia mau Mekini, e naue mai uo
me ke kuihe ole, a e ike no oukou iho.
60@ ft
HALA TELA HOU!
KAUKAIWA
Helu @f, Alanui Papu,
KOKOKE I KA UWAPO.
R. H. MEEKAPU
Iune 22, 1883. @@
A. ROSA,
(AKONI)
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Ua makaukau oia e kokua i na mea a pau e hele aku ana i ona la ma na mea pili Kanawai imua o na Aha. Hookolokolo a pau o keia. Aupuni. He Hiki iaia ke hana i na palapala pili Kanawai o na ano a pau me ka pololei a me ka eleu.
Keena hana:--Ma ke keena o ka Loio Kuhina, ma Aliiolani Hale, Honolulu.
1101 @@@