Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 8, 24 February 1883 — Page 1

Page PDF (1.82 MB)

This text was transcribed by:  Mahea Fosi
This work is dedicated to:  Dr. Michael Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA HOOLAHA.

MAIKAI KA HOI

K A P A P A ,

-A ME-

KA LAAU O KOU HALE,

NOHEA LA?

KAI NO HOI NO KAHI O

WAILA MA.

Nana aku no hoi ia la ohi ka lo o ka laau o Makawao, i ka ua mea hoi o ka nani.

NA PAPA! NA PAPA!

A ME

Na Pono Kukulu Hale

O na Ano no a Pau.

AIA MA KE KIHI O NA ALANUI

Papa me Moiwahine,

HONOLULU.

@ e loaa ai e like me ka makemake no ke

KUMUKUAI MAKEPONO LOA.

PAPA! PAPA! PAPA!

NA PAPA HULUHULU,

NA PAPA MANOANOA,

NA PAPA I KAHIA,

NA PAPA KEPA,

PAPA HOLE KEOKEO,

PAPA HOLE ULAULA.

-

Na laau, Na laau,

NA KUA,

NA KAOLA,

NA AAHO,

NA MOLINA,

NA PEAPEA,

PINE HULUHULU,

PINE I KAHIIA.

NA PAPA A ME NA LAAU ULAULA.

PILI ULAULA,

PILI KEOKEO,

PANI PUKA,

PUKA ANIANI,

PANI PUKA ANIANI,

PUKA OLEPELEPE.

-

P E N A

O NA ANO A PAU

Hulu Pena mai ka liilii a ke nui,

Aila Pena,

Aila Hoomaloo,

Waniti, Pate,

Na Lakou o kela a me keia Ano.

NA AMI PUKA HALE, NA AMI PUKA PA,

ANIANI

PEPA HALE A ME LIHILIHI,

E loaa no malaila.

-

PAAKAI HELU I,

-O-

KAKAAO ME PUULOA.

-

No ke Dala Kuike, e loaa no na mea a pau hai ia ae la, no ke Kumukuai Emi Loa. O wana Kauaoha mai Hawaii a NIihau, e loaa aku no ia lakou, e hooko koke ia no ia me ka la pono. E kipa nui ilaila i ike i ka oiaio.

905-tf

 

NA HOOLAHA.:

W.O. SMITH,

LOIO! LOIO!

Helu 36 Alanui Kalepa, Honolulu.

W.R. KAKELA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

He Luna Hooiaio Palapala.

CECIL BROWN.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

-

A he Agena no ka Hooiaio ana i na Palapala no ka Mokupuni o Oahu.

Helu 8 Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.

ASA KAULIA,

LOIO A KOKUA MA KE KANAWAI

-

Ua makaukau au e lawelawe i na hihia a pau ma keia Oihana @ o na Aha a pau o ka mo-kupuni o Oahu. E loaa no au ma Koolau-poko, Heeia, a me Honolulu i kekahiuwa E hooko ia na kauoha mai na wahi a pau o ka mokupuni me ka eleu a me Kahikiwawe.

Jno. Lota Kaulukou,

LOIO A HE KOKUA.

Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia a pau o kela a me keia ano iloko o na Aha Hoo-kolokolo a pau o keia Aupuni. Ua hiki no hoi ke hana i na palapala a pau e pili i ka Oihana Loio me ka eleu. E loaa no au ma Heeia Koolaupoko, a ma Honolulu no hoii Kekahi manawa.

C. C. COLEMAN,

Amara a he mea hana Mekina

Kapili Kapuai hao lio.

A ME KA

Hana ana Kaa Lio, etc.,

Hale Hana ma Alanui Alii,

E kokoke la i ke Alanui Papu.

KALE KULIKA,

Luna hooiaio

PALAPALA KUAI. MOLAKI.

A ME NA PALAPALA OIA ANO.

-

Luna Hooiaio Palapala Aelike mawaena  o na Haku a me na Kauwa. Luna Haawi Palapala Mare.

Ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine me Kaahumau,

kulanakaauhale o Honolulu, ko Hawaii Pae Aina.

Richard F. Bickerton,

[@]

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Keena hana Helu @ Alanui Kalepa,

Elua puka ma o aku o ka hala kauka o Kauka Minuteole.

-

            E hele ana oia imua o na Ahahookolokolo a pau o keia Aupuni ma na ano hihia a pau, in a paha ma Oahu nei, a ma na Mokupuni e ae.

Ua makaukau mau oia i ka hana ana i na Palapala pili kanawai o kela a me keia ano.

Ua hiki no hoi iaia ke hoaie dala aku ma ka morakiana i na ainaa ma ka ukupaneeehaahaaloa.

E hanaia na hana me ka hikiwawe a me ka uku haahaa.

JAMES M. MONSARRAT,

[MAUNAKEA]

Loio o he Kokua ma ka Kanawai.

Imua o na aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni. E lawelawe ana no hoi ma na hana pili i ka hooponopono waiwai, me ka imi ana i na palapala Sila Aina, ka hana ana i na Palapala Kuai, Hoolimalima a me ka hoaie dala ana.

A HE LUNA HOOIAIO PALAPALA

Keena hana alanui Kalepa.

Joseph E. Wiseman,

LUNAHOOPONOPONO O NA WAIWAI PAA

-A ME-

Luna Imi Hana,

Helu 27 Alanui Kalepa, Honolulu

-

Luna Hoolimalima no na Kumi, na Hale, a me Luna Kuai me Hoolimalima o na Waiwai Paa ma na wahi a pau o ka Paemoku. Luna imi Hana no ka poe a pau i nele i ka hana ole ma na wahi a pau i make-makeia ma kekahi mokupuni o ka Paeaina.

N. R.-Na Palapala Hoolimalima e ha-naia me ka eleu; e ohia na Bila Aie a me na hana e ae a pau e pili ana i na hana Oihana Kalepa me ke eleu a me a pololei. O na Unuhiolelo a me na Maheleolelo ana, e hoo-koia  me ka maikai. O na kauoha a me na kamilio ana maloko o na leta no kekahi o na hana maluna ae, e hookoia me ka eleu loa.

F.S. PRATT & CO.

Luna Kudala, a he Komisina Kalepa.

BEAVER BLOCK, ALANUI MOIWAHINE,

HONOLULU.

E haa wiia na makaala kupono no na kau-oha kuai aina, waiwai paa, a me na waiwai pi-likino eae. E uku koke ia aku na dala i ka poe mea waiwai kudala.

MAKEMAKEIA.

Ua makemake ia ka poe mea ILI KAO MALOO a me na ILI BIBI, a pela hoi me na ILI MIKO o na ano a pau, e kuai mai i ko lakou mau ILI me makou, a e haawi no ma-kou i ke KUMUKUAI KIEKIE LOA o ko kakou Makeke.

C. BREWER & CO.

 

KA MOOLELEO

-O-

Onila Maka!

Ka Makai Kui Kaulana

-O- ENELANI!

- A O KA MEA-

POHIHIHI O KA 1868.

MOKUNA XLIV.

MAI KAMAILIO NO NA AKUA LAPUʻ- IKE HOU IA KA UHANA-ALA HOU MAI KA LUAKUPAPAU MAI-WELIWE-LI KA MEA HANA HEWA-HOLOPONO KA HANA AKAMAI A KA MAKAI KUI-HEAHA KAU MEA I IKE AKU LA?-O KA UHANE O KUU MAKUAHINE-KAMAILIO PU ME KA UHANE-HE HANA KAMAHAO-KA HUII KAMAHAO ANA.

Mai kamailio no na akua lapu! wahi a Keaka i pane mai ai me ka leo uwe i ka wa a kahi opio i olelo aku ai e like me na mea hoikeia ma kela mokuna aku nei.

            Ku ae la ua kanaka opio la iluna a hele aku la  i ka pahu lole ma kekahi kiji o ka rumi a lawe mai la i kekahi omole a me elua kiaha aniani.

I ka wa i waihoia iho ai o ka omole ilu-na o ka pakaukau, hopu ino aku la lo Keaka a ninini iho la iloko o kekahi kiaha a inu ae la me ka iimo ole iho o kona mau maka.

Kahaha! wahi a ke kanaka opio, ua maloo loa no ka hoi oe.

Homai na dala au i olelo mai ai iaʻu  a hele ae au iwaho.

Aole, aole, e noho iho ilalo, ke hai aku nei au ia oe he hana nui kaʻu i keia wa, a aia hoi iloko oia hana ka waiwai-he waiwai keia e lawe ai kaua a hiki i ko kaua mau la hope.

Ia wa, leha houe ae la o Keaka iloko a ke anianai, a ike aku la i ke aka o ko-na mauy heleheiena eleele i hele a no-noula mamuli o kona inu ana i ka ra-ma.

E noho ilalo, e noho ilalo, wahi a ke kanaka opio, auhea oe, in a oe e noho maile iho ana, e ike auanei oe i kou waiwai me ka piha pono o kou mau li-ma i keia mau mea, in a oe e ae mai ana i kaʻu.

 Iaia i olelo ae ai pela, hoike aku la ia i kekahi mau  bila dala no lakou ka waiwai io pakahi he hookahi tausani.

No ka mea, o ka piliwaiwai ke ake a kona uhane, a i wahi hoi e lawa ai ko-na iini, e pono e loaa iaia kekahi o ke-ia mau bila dala.

            Oiai eia keia kanaka ke hoikeike nei i kekahi mau bila dala he mau tau-sani, a ke kono aku nei hoi oia iaiaia e hui pu mai me ia i loaa ai he mau tau-sani hou.

Ia wa, hopu aku la o Keaka i ka omole a inu ae la.

Ia Keaka i inu ae ai i kona kiaka ho-pe noho hou iho la oia iluna o kona noho.

Akahi no a mohaha pono mai la ou mau helehelena, wahi a ke kanaka opio aka, no kekahi mau sekona aku nei i hala, ua hoomano ae la au i ko'u kula-na o na la i hala aku e like me ko'u a'u i ike aku nei ia oe i keia wa iho nei.

Heaha ke ano o kou kulana ia wa? wahi a Keaka i ninau aku ai.

Kahaha! ka no hoi i pepehi au i ke-kahi kanaka, a no na makahiki loihi elua ua lapu mau ia au e kona uhane

I ka wa a ke kanaka opio i hoopuka ae ai i ka huaolelo "uhane" aui hou ae la o Keaka a nana aku la i ke ani-ani kilohi, a ike hou ae la o Keaka a nana aku la i ke ani-ani kilohi, a ike hou aku la i na hele-helena kiheahea i ke koko.

Ia manawa, lele ino ae la oia a ku ana iluna, a hoopuka ae la i kekahi mau hua olelo ino, aka, aole nae oia i hoike mai i ka nui o kona weliweli e li-ke me ka manawa mua.

Auhea oe! wahi a ke kanaka opio, ma ke ano o kau mau hana, me he mea la, e lapu ia ana oe e na uhane ino, no ka mea, i kela a me keia wa au e hoopuka ae ai i ka "uhane lapu" e haalulu ana oe a puni. E noho iho ilalo a inu hou aku.

Noho hou iho la o Keaka iluna o kona noho.

I hoike aku nei au ia oe no ka'u uhane, wahi a ke kanaka.

Huli ino ae la o Keaka me ka pane ole aku iaia.

Ua ukali mau keia uhane ino ia'u no kekahi mau makahiki loihi, aka, mahope mai ua pau kona alualu loihi ana iaʻu.

Heaha kau mau hana i hana ai, i pau ai hoi kona alualu ana ia oe? wahi a Keaka i ninau aku ai.

Aia a kahi wa okoa aku, alaila hai aku wau ia oe. A o ka kaua hana i keia wa e hana ai o ke kuka no ka ka-ua hana. No ka mea, he makemake ko'u ia oe e lawelawe pu me a'u aka iloko nae o keia lawelawe ana a kaua e hoohanini ia ana kekahi mau koko.

Huli hou ae la no o Keaka a nana aku la i ke aniani kilohi, aia wa i lohe aku ai kona mau pepeaio i kekahi leo nahenahe e i mai ana:

Mai hoopaumaele i ko olua mau li-ma me ko hai koko! Mai hoopauma-ele i ko olua mau lima me ko ahi koko.

 

Ia wa, haule la @ Keaka ilalo a maule aku la.

Iloko hoi o hapalua @, ua pohala hou ae la oia a kona @, mahope iho o ko Onila Maka @ ana ia-ia.

I ka wa i pohala ae @ Keaka, ua pane aku la ua kanaka @ la:

Heaha iho nei keia @ maule ai?

He ake nui ko'u e haalele iho i keia hale, wahi a Keaka i @ ae ai.

No keaha hoi?

Aole ka oe i lohe aku nei i kela leo wahi a ka Hapa-Ilikini.

Ka leo owai?

He leo kai olelo mai nei, Mai hoo-paumaele i ko olua mau lima me ko hai koko.

Aohe a'u leo i lohe aku nei. Ua on a ia paha oe, a i ole, ua lapu ia oe.

Ku ae la o Keaka a hele aku la i ka puka.

E hele ana oe ihea? wahi a ke ka-naka opio i ninau aku ai.

E haalele ana au i keia hale.

Ina aole no oe e noho @ ana, aole, no au e aua aku ana ia oe, wahi a koan hoa.

Ia wa, wehe mai la o Keaka i ka pu-ka o ka rumi hookipa e hiki aku ai i ka puka owaho loa, ak, hoohe e ae la nae oia me ka leo maka'u a holo hou mai la ihope a pani ino aku la i ka pu-ka.

Kahaha! Ua on a ia oe, wahi a kona hoa, me ka mino aka pu iho.

Auwe au, e na iani, wahi a Keaka.

Heaha hoi keia ou?

Aohe ka oe i ike aku nei.

Ike i keaha?

Ka-ka-he-he.-

Heaha? Ua on a oe elike me keka-hi pueo i kupaia. He oi aku o ka po-hihihi o kau mau olelo mamua o ka poe on a ole.

Alaila, nee aku la o Keaka ma keka-hi aoao o ka rumi, a kuhikuhi aku la i ka puka me ka olelo ana:

E wehe aku i kena puka.

Hele aku la ka Makai Kiu a wehe aku la i ka puka.

Aohe ana mea i ike.

Kupanaha maoli, wahi a Keaka, ua on a io paha wau, a i ole, @ @ ia au.

Ma kou noonoo ana, heaha kau mea e ike nei? wahi a kona hoa i ninau aku ai.

 O ka uhane o kuu makuahine, wahi a Keaka i pane mai ai.

Ua pepehi oe i kou makuahine?

Aohe.

Alaila, ua on a ia oe, no ka mea, aole e hiki ia oe ke ike i kekahi uhane o ka mea au i pepehi ole ai, oiai. ua ka-maaiana au ia mea.

Pani mai la ka Makai Kiu i ka puka i hiaka hele aku la o Keaka e wehe hou mai i ka puka.

@, aia nae iloko o kahi pouliuli e ku mai ana o Hale Keleneka.

Ua hele a oki loa kona mau oho na-ni i ka ula i ke koko, a ua hele hou ko-na mau helehelena a nanakea, a ma kona ma onohi mka hoi e a ana he malamalama kupaianaha.

Waiho hamama aku la o Keaka i ka puka a hikaka hou aku la ihope a ni-nau aku la i ka Makai Kiu:

Aohe ou ike aku i kekahi mea ma-waho aku o kela puka.

Aohe.

Ua maopopo anei ia oe ohe mea mawaho?

E hele oe ma kahi e e hoopunipuni ai.

He manao anei kou in a wau i ike aju la i kekahi mea malaila, aole au e hai aku ia oe?

Ia wa, hoao hou aku la o Keaka e puka iwaho, aka, hapai ae la ua uhane nei i kona lima iluna a ani mai la iaia e hoi aku ihope.

Kuemi hope mai la o Keaka a pani ino aku la i ka puka.

He keu oe a kahi kanaka lapuwale, ke hele nei au a haalulu no kau mau hana apiki. Ua pupule io paha oe, noka mea ma keia hana kupanaha au, eeu ko'u io i ka maka'u.

Ua ice hou aku nei no wau.

Ike hou aku nei oe i ke aha?

I ka uhane o kuu makuahine.

Auhea oe, e pono oe e hoi e Keaka, aohe mai la o'u makeamke iki ia oe, no kou hoomaka'uka'u mau ia'u.

I ka Makai Kiu i pane ae ai i keia mau huaolelo hele aku ia a wehe aku la i ka puka.

Nana aku la o Keaka ia waho, aohe nae ana mea i ike aku.

O hele! wahi a kona hoa, ua pupu-le oe, a i ole ua on a ia oe.

Hele aku la o Keaka a ka puke me kona manao, e maka'u mai ana la hoi ka uhane, mamuli o ka hele ana aku o kona hoa, aka iaia nae i hiki aku ai i ka puka, hoea hou mai la no ua uhane nei a ani hou mai no iaia e hoi aku i hope.

Kuemi hou mai la o Keaka i hope me ka weliweli nui a hooho ae la:

Aha! aia no la! aia no la!

Aia owai? wahi a ke kenaka opio, aohe a'u mea e ike nei?

Hele aku la oia a ma ka aoao o ka puka ku iho la a pane aku la ia Keaka:

Auhea oe, he mea io paha @ e ike nai, no laila e pono oe e hai mai owai kau e ike nei?

No ko Keaka hopohopo loa, aole e hiki iaiai ke wahahee hou, nolaila, pane aku la oia;

He oiaio. ua ike nei au i ke ka-naka i kamaaina mau ia'u.

 

Owai ua kanaka ia?

O ke kanaka i holo malu ai.

Ihea kahi i holo malu ai?

Mai ke kau wahi kauhale o kuaaina aku nei.

Alaila, ua pepehi ia ha oia?

Aole na'u oia i pepehi.

He wahehee kau mau olelo wahi a ka leo i pane mai ai.

Ia wa, aole e hiki ia Keaka ke pane aku.

Ku maile iho la ka Makai Kiu me ka manao ole ae i na mea e hana ia ana iloko o ia hoea.

Mahope iho pane mai la o Keaka:

Aohe out lohe i kekahi leo?

Aohe.

Ua pane mai nei ka uhane wahi a ka Hapa-Ilikini me ka leo aliiili.

Auhea oe e Keaka, wahi a kona hoa, ke huna nei oe i kekahi mea ia'u.

Heaha kau mea e olelo nei?

O ka uhane owai kau e ike nei?

O ka uhane o Hale Keleneka.

Heaha ke kumu o ka hoike ana mai o kona uhane ia oe e Keaka;

Aole au i ike i ke kumu.

He wahahee! wahi hou a ka leo pane mai ai.

Aohe oe i lohe aku la? wahi a Kea-ka i ninau hou aku ai.

Aohe a'u mea i lohe aku la.

Auwe! pehea la wau e hana ai! wa-hi a Keaka me ka maka'u nui.

Ina ke ukali mau nei kela uhane ia oe, alaila o kou pono wale no o ka ho-ao i kekahi mea e hahai ole ai oia ia oe, wahi a kona hoa.

Pehea e hiki ai ia'i? wahi a Keaka.

Ke hai aku nei au ia oe, aohe lapu o na uhane i kanaka, aia wale no a he mea na lakou i makemake e hookoia alaila, hahai; nolaila, e pono oe e ni-nau mua aku i kona makemake, alaila pau kou pilikia, pela iho la i pau ai ko'u hahai ia ana e na uhane.

Pehea e moapopo ai ia'u kona make-make, i hike ai ia'u ke hooko aku?

E kamailio aku no hoi oe iaia.

Aohe e hiki ia'u.

E pono e hana i keia wa, no ka mea, ina e haalele na uhane i ko lakou mau lua, aole loa lakou e noho ana me ka oluolu a hiki i ka wa e ko ai ko lakou @ @.

Noho maile iho la o Keaka no ke-kahi wa, a pane aku la:

E wehe ae oe i ka puka.

E kamailio aku ana nae paha oe?

E.

Ia wa, wehe ae la ka Makai Kiu i ka puka, a ike ia aku la na helehelena we-liweli o ka uhane e ku mai ana elike me kona ike mua ia ana.

-

HALAWAI A NA ELEELE KO-MITE.

Ma ko lokomaikai o ke Kuhina Ka-laiaina a me ka oluolu o Kanui.

Ua halawai na Elele Poni Moi mai Hawaii a Niihau ma ke keena Ahaole-lo.

D. Kamaiopili, Lunahoomalu, J.W. M. Poohea Kakauolelo.

Hapaiia ke Kumuhana, e noonoo ke-ia Aha i ka hana pokole e hiki ai e pa-ne aku i ka Moi i ka lakou hoike.

Hooholoia:- I hookahi Komite nana e heluhelu aku ka hoike o na Apana Koho a pau, mai Hawaii a Niihau.

Hooholoia:-Na na Luna Hoomalu o na Elele e haku i na olelo pane aku i ka Moi.

Hooholoia:- E noho na Luna Hoo-malu o kela Apana Koho keia Apana Koho i keia manawa e noonoo i hoike piha mai Hawaii a Niihau.

Ma ke noi A. Kaukau, e hookuu ia keia halawai a noho mai ka halawai a na Luna Hoomalu.

Halawai na Luna Hoomalu o na Ele-le ma ke Keena Ahaolelo.

G.M. Keone; Luna Hoomalu, J.W.M. Poohea; Kakauolelo.

Ma ke noi a A. Kaukau, e hoike mai na Luna Hoomalu i makaukau i na ho-ike, alaila, na keia Aha e hooponopo-no i ua mau hoike la, alaila, pokole na hana; Hooholoia.

Noi mai o Poohea, e heluhelu mua ia kana hoike, oiai, he kanaka pilikia oia no ke Kakauolelo o keia hana; Ho-oholoia.

Heluhelu mai o Kamaiopili ka Lu-na Hoomalu o na Elele o Lahaina i ka-na hoike.

Noi mai o Kepanila ka Luna Hoo-malu o na Elele o Kohala: e lawe ka hale i keia mau hoike a elua a e koho i ka hoike a lakou e makemake ai, a e ninau ia malalo o na rula o keia Keena; Hooholoia.

Hapaiia ka ninau mua i ka hoike a ka Luna Hoomalu mai Lahaina mai, ua haule.

Hapaiia ka ninau elua i ka hoike a ka L. Hoomalu mai Molokai mai: Apo-noia.

Ua noho ka Aha e hooponopono i na hoike la: a ua hooholo loa ia.

Ma ke noi a A. Kaukau. e lilo keia hoike a ka L. Hoomalu mau Molokai mai i hooponopono hou ia, i hoike piha no na Apana Koho a pau mai Hawaii o Keawe a hiki loa aku i Niihau; hooho-loia.

Ua koho ka Aha ia J.W. M. Poohea i L. Hoomalu a i Komite nana e helu-helu aku i ka hoike a na Elele a pau mai Hawaii a hiki i Niihau imua o ka Moi; Hooholoia.

Hookuu ia ka halawai me ka hoopu-hopu-alulu pihoihoi o na hoa Elele, ma-lalo o na rula huikau ano kamalii.

 

J.W. M. POOHEA.

Kakauolelo o ka Aha L. Hoomalu o na Elele Poni Moi.

Ua hiki aku ka huakai o na Elele Poni Moi malalo o ke alakai akahele ana a Kanui, ma ka Hale Alii "Iolani Hale."

A ua hoohalawai mua ia na Elele me Chas. Judd, Puuku o ka Moi; a na ka Puuku i alakai aku i na hoa Elele ma-luna o kekahi Keena akea e halawai pu me ka Moi; a na ka Puuku no i hoono-honoho i na papa laina o na Elele a pau; a na ka Puuku no i kii aku i ka Moi-kane a me ka Moi-wahine e launa pu me na Hoa Elele Hanohano o na Mokupuni a pau. Nani no.

I ka wa i pika mai ai ka Moi-kane a me ka Moi-wahine a ku mai mamua po-no o na Hoa Elele a pau, ua eleu ae la ka L. Hoomalu Nui a Komite Nui o na Elele Poni Moi mamua pono iho o na laina Elele a huli pono aku kona alo imua o ua mau Hiwahiwa Lani la, a panee aku la i keia mau huaolelo kana-enae; E na Moi Lani, Ua loaa iaʻu ka Hanohano piha a me ke koikoi o ko'u Apana Koho, malalo o ka noho ana o ka Aha Elele Poni Moi ma kekahi Ke-ena o ka Hale Aupuni, e kuka lokahi, a e pakiko i ka lakou mau hoike ma o kekahi Komite la i koho pono ia e ia Aha Hanohano.

Nolaila, ua koho ia mai au e panee aku imua o ko olua Kiekie i ka lakou hoike piha ma o na makaainana la o ko lakou mau Apana Koho a pau, mai Ha-waii o Keawe a hiki aku i Niihau, Alo-ha Olua.

Eia ka lakou Olelo hoike.

I ka Moi Nui o ko H. P. A. ia Ka-lakaua I a me ka Moiwahine Kapiolani;

E Ola Mau Loa Olua.

O makou o ka olua mau kauwa haa-haa loa, na Elele i koho pono ia e na makaainana o na Apana Koho a pau, mai Hawaii o Keawe a hiki loa aku i Niihau; ka poe i hoonauia mai imua o Olua e hoohanohano pu aku me na alii a me na Luna Hanohano a pau iloko o ko Olua Aupuni, ame na Hoa Hano-hano  a pau o ka Hale Ahaolelo Kau Kanawai o ko Olua Aupuni, a me na Hoa Elele Hanohano  a pau, a me na Komite a pau, ma o na makaainana la i hui pu mai maanei, a haawe pu aku i ka ukana nui koikoi o ke Aloha Alii, ka paulehia, ka makahehi, ke Kikiopau, ka ulu-a o na manao pumehana Aloha Alii.

Nolaila, ano, ua loaa ia makou ka Hanohano Koikoi Kiekie i oi aku ma-mua o hanohano a pau o ke ao ho-looka a puni ka honua nei; mamuli o ke komo pu ana iloko o ka eehia kapu-kapu ihiihi, ma ka la i Poniina'i o na Lani Kauliluaikeanuwaialeale, ke aho-loa nana e paa ka malu, ka pono, ka pomaikai, ka waiwai, ke kuonoono, ka hanohano, ka nani, ke koikoi, o ko olua lahuikanaka iloko oko Olua Aupuni, a me ka holomua ma ka mikiala a eleu ma na hana.

Nolaila hoi, ke haawi haahaa aku nei makou ma ka aoao o na makaainana, e hoike aku imua o ko Olua Kiekie i ka lakou mau hoomaikai kelakela no keia haawina Koikoi Hanohano i hookauia maluna o Olua. He Kalaunu o na Alii Aimoku o ke Aupuni Alii o ka honua nei. Ka la i Poni ia 'i na Lani Alii o Hawaii. "He La Ha-oiloko o ka Mo-olelo o ka Noho Kalaunu o Hawaii."

A no keia hana ano nui; ua kono ia na Aupuni Nui i Noho Kuikahi me Ha-waii nei, e hoouna mai i ko lakou mau Elele no ka hoonani pu ana ma ka La Nui Hiwahiwa o na Lani o Hawaii.

Ke hoike mai nei keia hana i ke ku-lana naauao o noeau o ka hooponopo-no Aupuni ana o ke Au o ka Noho Alii ana o Kalakaua, a me Kona mau Hoo-ilina Alii. Ka Have Kalaunu e welo ana ma na pu-koa o ka Moana Pakipi-ka.

E kahea ana i na malihini, e noho malalo o kona malu me ka maluhia.

Nolaila; E ka Makua Nui a maikai.

Ua oluolu ia i kau mau kauwa me ka haahaa, e hele maino ka Hoohanohano ana i ak La Nui o na Lani Alii, e like me ia i paloai ia ae.

Nolaila, ke waiho aku nei makou me ka haahaa i na mahalo kiekie a me ke aloha nui koikoi imua o Olua e na Lani, a e kaukou pu aku no ia makou iloko o ko Olua aloha makaainana.

E ola na Moi a me na Alii a pau i ka makou pule. Amene.

J. W. M. POOHEA Haku-Moolelo.

Olelo pane a ka Moi i na Elele o na Apane Koho a pau, mai Hawaii a hiki loa aku i Niihau.

"E ka Luna Hoomalu Hanohano, i koko ponoia e na Elele a pau o na Mo-kupuni a pau iloko o Ko'u Aupuni.

Ke haawi aku nei Au i Ko'u mahalo a me Ko'u aloha walohia no oukou, ma-muli o ko oukou akoakoa ana mai, ma-lalo o keia hana nui a ke Aupuni i Hoo-holo ai

Nolaila, ua manao Au he hana nui keia i paulehia pu ia e Kakou a pau. Nolaila, ke hoike aku nei Au imua o oukou, i Ko'u mahalo a me Ko'u aloha i na makaainana a pau ilokoo Ko'u Au-puni no keia hana kamahao, a i ko ou-kou wa e hoi aku ai ma ko oukou mau Apana ponoi e hoike aku oukou i ko Maua Aloha no lakou. Ke hoike aku nei Au imua o oukou e hele aku ana no Maua e halawai pu me na makaaainana o na Apana a pau, nana oukou i hoou-na mai ke loaa he wa kupono.

Nolaila, ke haawi aku nei Maua i ko

 

Maua aloha no oukou a pau.

Aloha oukou."

-

ALOHA WALE IS WAHI HOME.

(Kakau ia no ke @.)

E nana kau, aia la he wahi hale e ku ana ma ke kuono, mawaena o na kumu laau manako; he wahi hale o ka helu haahaa loa; oia ko makou wahi home la, o ka noho na o keia @ Alii, o na makahiki i pau aku nei. Ma i wahi home haahaa, makou i @ ai, a i aloalo ai hoi; i na hauna @ a ka pololi a me ka @; haahaa no nae ia home la, hiki no nae hoi ke hookipa, a pulama mai i na makamaka. o ke ku-lana like me ko makou. Aohe huhu. aohe lokoino, aohe no hoi he leo ma-kona, i poha ae mai ua wahi home la i na la i newa aku la. Aloh! Aloha! Aloha wale kahi Home o makou!!!

Heaha, a heaha keia pilikia, o na wa-hi Home'la? Aole anei oia mau no ia? Aole anei hoi ua oi ae kona kulana i ko na kau i maalo aku? Auwe! e ka manawa. e kali iki mai no'u no kuu pane walohia, no kau mau ninau noelo, e pili ana no ua wahi home 'la. E pa-ne aku aum a e ike oe, he okoakana uka-na, o keia mau la e naue nei. Ano, he olino o ke aloha, he halia mai nei, no ua whai home la. O kona pumehana, a me kona maluhia, ua pau aku la; a he nalu o ke kaikoo nui he ulupa nei; a ke paluku nei i kona kahua; a ke pai nei ka lena, a poha ke au awaawa, a hopala ia ae la ma ua wahi home nei.

Ma ua home la ua lohea ka nakulu o a hula ku-i, a me ka leo o ka puniu e ouou ana, a me ka leo mele e oli ana, a nakolo aku ko lakou nakeke o na ka-uhale kokoke mai, a hoala ia ke ano kau malie o ko lakou hiolani ana, e ua mau leo la o ke aloha ole. Ma ia poai lealea e haiamu ana, aia he wahine opio e olapa ana, nona na hiona maemae, kupono i makuahine hooulu lahui, e oni oniu ana kona pauku kino, a o ko-na mau wawae hoi, e akalele malie ana iluna o ka papaku o ua whai home nei, a o kona mau lima, e auwana hele ana iloko o ka lewa; a mai kona waha aku e @ ana i ke @ o ka @ @ @.

I waena oia kupinai olioli, e noho ana kekahi kanaka nui a koikoi o ka aina, he Luma kiekie hoi no ke Aupu-no, me ka lima i lawa hapa ke hhaa mai, e olohio ana io ianei. A o ka Pinika hoolelehu maka, ka wai poni ia no ia wahi, ka mea hoino loa i kahi home aloha nei. Auwe! Pehea la wau e hiki ai ke uumi iho i ka hoomanao aloha ana no ua wahi nei; oiai, ua kipakuia kona maluhia, a ua kanuia he anoano o ka puakala a me ka kakalio? Ua hala ka nani. Me keia mau hiona ho a'u i ike ai, ua ehaeha iho la ka naau. a ulu mai la he aloha no ua wahi home la, no ka mea, ua lilo ka ia he puna-na no ka lealea, a kapu wai no ka hau-mia. Na wai, a pehea i lilo ai ua wahi Home nei, i punana no ka lea-lea? &c. O kuu hanau mua, oua ka on a ponoi nona ia wahi, ka honua ame ka lani; a he noho hale aku ka makou, ma ke ano "he mau pokii." A nana i wehe aku i ka ipuka, a hoohamama aku la imua oia mau hana; a ua hiki ole no hoi ia makou ke kaua aku, oiai, nona ia wahi, a ua hana oia e like me kona makemake. mamuli paha o na pono i loaa ia ia.

Pela iho la i pau ai ka nani oa wa-hi home i keia wa; a oia ka'u e kaukau ae nie, me na waimaka haloiloi, no ke aloha i ua whai hom e la, o na la loihi o ka noho'na ilaila. A na ia mau hana i kipaku mai i keia pauku kino, e onou aku na ko hai wahi. E na makamaka o ke one oiwi, mai hoolilo i na home ponoi a oukou, i punana no na hana pono ole &c.

O ke aloha i ka home, o ke aloha ia i ka ohana. I na pau ia mau mea, ua haunaele ka noho'na. Na'u me ke aloha.

-

HE MELE INOA NO NA LUI-NA O KA ELELE.

O ke kolu keia o na pule e nee nei a ke aui anei mahope, aole nae i pane mai na luina o ke Elele i ka haina kuu ei Ahihi ( nane.)

Nolaila, ke panee aku nei au i keia la he mele inoa no ua mau Luina la o ka Elele a penei:

Uian aku la ka lae o na luina. Ke pu-ke nei na kuli o ka Elele. Ike pono iho la i ke anu o Omaha. Ka uwe a ke kini o Koolau. I @ no nae i ka lele mua. I ka hooulu i ka la ino. Alaa ke ku i ke a u la. Pae olulo ana i Koolaupoko. E kuhi ana no paha oukou. Hookahi halau i ao ia'i. Auhea oukou a pau. E na kuina o ka Elele. O kuu poo @ okiia. Kuu kino kuu hiu ua ai ia. Aia kuu poo i ka @. I ka hono hoi o na moku. Huiia kuu pooo me kuu hiu.  Ua lilo auu i muliwai. O kuu kino wa hopo ia. E na @ o ka Elele. O kuu @ na lia ia. E na @ o ka honua. He inoa ko'u ua lei ia.

E na luina e o mai.

I ka lei hoohie o ke @. Owau no me ka haahaa.

-

Ua hoopaneeia ka hana keaka a  a keiki Hawaii o kakou i ka Poaono nei no ka hoomalamalamaia o ke kulana-kauhale nei ma a po la. I keia po paha lakou e hana keaka ai ke maopo-po pono.