Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXII, Number 27, 7 July 1883 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lynn Mangel |
| This work is dedicated to: | MacKenzie and Kendall Mangel |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA
KUOKOA ME KE AU OKOA.
{I HUIIA.}
No ka makahiki……………………..$@.00
Eono Mahina……………………… @.00
Dala Kuike ka Rula.
POAONO. IULAI 7, 1883
PEHEA NA HOME!
Ua ike ko makou poe heluhelu i ko ke KUOKOA paipai ana no na home o ka lehulehu. O ke kumu o ko makou hapai pinepine ana i keia manao, oia no ko makou ake nui e hoomahuahua ia na home maemae a maluhia iwaena o ka la @ Hawaii. O na pomaikai a @a holomua @, a me ka pii ana a@ i iluna aole e loaa ana ia mau mea ke ole na home maikai. Aole @iki ke @ a @i@ maikai kekahi @ loaa @ na home maiuhia kupau. E nana @akou i na lahui e ae i @ a noho i keia aina. Hoko o na @kahiki pokole i aui hope ae nei, @ ka lahui Pukiki. O @ e komo mai nei. a @ nae, aole emo ku mai ana @ wahi @ a me na wahi pa hale @ lakou aia o a meaanei o ka aina. E @ na pau panoa o na makahiki i @ malalo iho o P@ina, i keia wa ke @ nei na hale puku o na Puki@ na pa hale hi@ o lakou, ma na @ ia mamua. Ua homoia @ me na puna a ua ai@ na mea hihi a me na la @ a ua hele a ulu wehiwehi @ i na mea kanu i hooulu@ malalo o ia mau hale ua mahe@ hihi no kela a me keia @ Ua maemae loa no hoi kekahi @ hale.
@ nui ko @kou e ike i ka ma@ o na home o ko Hawaii poe ka@. Aole no i hele i keia wa. Ua @wai ka makou paipai ana ma@keia no na home maikai @ na hoa heluhelu o ke KUOKOA. Ua @ maka makou i kahi o ia mau @ noho pa makou me na oha@ ano, he mau home ia e hiki ai i @ oiaio ke haaheo nona iho @ kupena. A o ka makou e @ i mau home a piha @ A @ e loaa ai he kumu @ no ka noho ana @ makou i kau ai ka ni@ poo o keia kukulu manao @ na Home? E imi a e @ i ka noho ana maemae i hiki @ e ka poe maikai.
@ HOLOMUA O AMERIKA.
Ua @ keia la kulaia nui o ke a @ Amerika Hui, mawaena o ka@ i ka Poakola nei. He mau haiolel@ ma ka pa o ka Hotele Hawaii i ke@ a i ka po iho he lealea Europa @ Hale Mele. Nui na aki kao a me @ kukui i hoikeikeia i ka po ma @ a pau o ke kulanakauhale. I @ nui o ua la nei, ua hoo@ hele o ke kulanakauhale nei, a @ kaniia he umikuniamakolu pu, @ ka nui o na mlkuaina he umi@kolu o ia aupuni i kona hoomak@ i a ia e kaokoa. I ke awakea ua @ he kanakolukumamawalu pu, @ ka nui o na mokuaina o Anie @ wa e ku nei.
A ke aupuni elike me Amerika Hui @ nei i keia wa. Oia ka @ ma ka nui o kona mau aina ka @ a ma ka holomua paha o ka@ hana, a me ka ulu ana o na oi @, me ka ulu ana o ka waiwai ua maopopo o Amerika ka oi. He mea kapaianai@ no hoi ka holo@ keia ulu ana o Amerika Hui. He @ makahiki i hala ae nei aole @ mokuahi e holo ana mawaena @ o Amerika a me Europa. A @ ae kekahi haole naauao o @ ia wa aole loa e hiki ke hoo@ na mokuahi mawaena o ia mau @ no ka mea, aole ka e lawa ka la nahy @ ka moku no ka holo ana ma ia mau @nui loila. Aka, pehea i keia @. He makaluakua@malima laina @ e holo mau nei mawaena o Amerika a me na awa o Europa, nona @ he @ paha a oi he maumoku @ wale no, me he mau halelana alii @. O ka loa o ke aianui moana a keia mau moku e hele nei ma ka holo ana aku a me ka hoi ana mai, he ehiku mu@. A ua manaoia ma kahi paha o ka hapalua mil@na ka poe e holo mae @ maluna o ia mau moku. Ua @ hoi o Amerika i puuhonua no @ hoi e ae o ka honua.
KA POPO KULOKO.
O ka popilikia nui o ko kakou aupuni @ halialia mau mai nei maluna o keia a @ a hoopouliluli mai nei ia maao ke kakou alanui, oia no ka popo kuloko. O ke ano o keia, oia no ke komo ana mai o na hana lapuwale iloko o ke kino holookoa o ke Aupuni. O ke holokeia o ka waiwai o ke Aupuni; o ke hoolapu@aleia o ka lunaikehala o na luna Aupuni, a lilo lakou i poe imi i ko lakou waiwai iho wale no, me ka hoopoino i ka pono o ka lehulehu i wai@oia iloko o ko lakou lima, na lakou e malama; o ka hoolimalimaia o na lunamakaainana me ke dala e pani i ko lakou maka, a hooko i ka lakou hana no ka ukuia mai, o ka noho mai o ka poe kiekie a komo pu me ka poe haahaa ma na hana pakaha wale, a lawelawe pu iloko o na loaa ma ke ano kolohe; o ke kuaiia aku o na oihana nui a liilii paha no ke dala, elike me keia, "e haawi mai oe i keia oihana na'u, a i mea dala a'u e hoihoi mai ia oe i kela a me keia mahina" - "na'u hoi keia hana aupuni, i e mea dala ka uku, a e mahele kaua i na loaa." O na hana a pau o ia ano, a me na hana ano like, ke komo iloko o na oihana o kekahi aupuni, he popo kuloko ia. A he mea e weliweli ai ka poe aloha i ka aina hanau, no ka mea, he hopena make maopopo ke hiki mai mahope o ia mau hana. E aho ka ponalo mawaho, he hiki ke paipaiia a pau; aka, o ka popo kuloko, ke ai malu nei ia i ka puuwai o ke Aupuni. Aole e mau ke oia o ke aupuni ina ua komo ka popo kuloko; e hiolo ana kona kahua. a na hai e lawe i kona kuokoa.
Aole makou e kapa aku i kela a me keia o ko kakou poe luna Aupuni, i kekahi o keia mau hewa i hoikeia ae la maluna, aole pela. Aka nae, ua maopopo loa he hewa no e waiho nei iloko o na oihana o ke Aupuni. Ua inoino kakou imua o ka poe maikai. Nohea mai keia ino? He hoino waleia anei me ke kumu ole? Aole paha pela. He nui loa na olelo hoomalimali i hoopukaia mai kela kau ahaolelo a hiki i keia wa, no na mea e hanaia ana, no ka p@naikai o ka aina a me ka lehulehu, aka, aole i hookoia. E noonoo pono no keia mau mea, a e ninau kakou pehea e pono ai? He poe kuleana nui memakaainana a pau iloko o na hana aupuni. Ina inoino ke Aupuni, poino na makaainana. Ina maikai ke Aupuni, pomaikai na makaainana. Ina uhauha waleia na loaa o ke Aupuni, e ili auanei ke kaumaha maluna o na makaainana.
LUAKINI PAKE MA KOHALA.
Ke kukuluia nei ka luakini hou o na Pake ma Kohala. O Wong Hee, he kamana Pake, ka mea nana e hana nei a ua holopono kana hana, ua paa owaho o ka hale, a oloko koe. O ka hale noho o ke kahu Ekalesia Pake ma Kohala. a me ka pahale, ua makaukau, a he noho wale aku no koe o ke kahu. Ua manaoia e makaukau ana keia luakini hou no ka hoolaaia iloko paha o ka malama o Augate. Ha hala aku nei o F. O. Damond, ka Lunahooponopono o na hana iwaena o na Pake, i Kohala a ua hoike mai nei oia i ka papa inoa malalo iho o ka poe i kokua i keia hale, a e hauoli no paha ko makou poe heluhelu ke ike iho. Pono no hoi i na ekalesia Hawaii ke komo pu ma ke kokua ana i keia hana.
Na Pake ma Kohala $450
Mr. Luke Asu "100
Mrs. Aseu " 50
Mr. Goo Kim " 50
Ekalesia Pake o Honolul " 72
" " Paia " 25
Rev. E. Bond "100
Ekalesia Hawaii o Kohala "100
Rev. S. C. Damon "100
C. F. H. " 50
F. W. Damon "100
Dala " 25
J. Wight " 50
H. R. Wood " 20
Dala " 10
" " 3
" " 10
E. N. Dyer " 25
Robert R Hind " 25
John Hind " 10
George H. Smith " 25
Kakela me Kuke "100
T. H. Davies "100
Mrs. M. S. Rice " 50
Mrs. J. N. Cooke " 50
C. M. Cooke " 50
H. Hackfeld & Co. " 50
G. W. Maefarlane & Co. " 50
Dillingham & Co. " 50
P. C. Jones " 25
Aubrey Robinson " 50
Miss Payson " 10
Iaina $2,033
HEHIKUIA A MAKE.
HE POINO WELIWELI O NA OLA.
ELUA HANEKI A OI KEIKI I MAKE MA KA AINA O SUNELANA ENELANI.
He poino weliweli o na ola ka i ikeia ma ka apana aina o Sunalana Enelani, ma ke ahiahi o ka la 16 o kela mahina aku nei mawaena o na keiki. Ma ke @iahi o ka la i hoikeia maluna, ua weheia ke aha hoolaulua a hoonanea ma loko o kekahi hale holo o Vitoria kona inoa, a ma ia anaina i hele nui ai na keiki he mau tausani ko lakou nui a ua aneane e piha holookoa ka rumi ia lakou wale no. Ua ikeia keia hiona weliweli i ka wa i pau ai na hana. Ua pau ka hapa nui o ka poe a pau iwaho, a ia wa no i hoomaka ai he hookahi haneri a oi keiki i ka holo mailuna iho o na noho o luna a ilalo ma ke alapii. Ma ke poo o ke alapii he puka a i hiki wale no ke weheia no iwakalua iniha, a ma keia puka he hookahi wale no mea e puka i ka wa hookahi, a aole he @ a ekolu hoi. Ma keia puka i ikeia ai keia poino weliweli nui. I ka wa a na keiki e holo paukiki nei no keia puka a e hookeke aku ana kahi i kahi, ua hina ulia iho la kekahi o lakou ilalo a ua hiki ole ke ala hou ae iluna i ka ua mea o ka nui hookeke o ka nui iho o lakou. No ia mea, he heluna nui o lakou e hookeke ana e puka iwaho, a o ka poe i hina ilalo, ua pau loa lakou i ka make. He weliweli a ku i ka manaonao na hiohiona. Aole e hiki ke hookuem; hope ia aku ka iho makawalu ana o na keiki, aole he mau leo uwa i puka mai ko lakou mau waha mai, aka, o ka iho makawalu wale no me he wai kahe nui la, a iloko o ka manawa pokole, ua waiho a make iho la iluna o ka papahele he 202 o lakou. O kekahi o lakou aole no i make loa e kamau iki ana no ka hanu, o ko lakou mau lole ua pau i ka nahaehae a waiho olohelohe na ili. aka. ma ka nana ana i ko lakou mau hiona holookoa a pau, me he mea la he poe ua make wale no a pau. Mawaena o eha me umikumamaha ka nui o na makahiki o keia poe keiki i make iho la. Ua hoomako kokeia ka hana no ka hookaawale ana i na keiki i make a me na keiki e kamau ana no, aka, ma ka hoomaka ana o ia hana, ua oleloia, he keu ia a ka hana nui. Ua pili pla na keiki me he la ua nakiia a paa loa i ke kaula, a nolaila. aole he hiki ke hookaawale ae ia lakou mai kahi o lakou e waiho puuluulu ana ma ke ano hele uluulu, aka, me ka malie loa a me ke akahele ka hanaia ana a hiki i ka loaa ana o ke keiki e waiho ana malalo lilo loa.
Ma kekahi mau ohana he eha a elima lala opiopio o ka ohana i make, a malalo mai kekahi mau home ohana. O ke kumu o keia holo makawalu ana o na keiki i ke alapii, wahi a ka hoike a na keiki i pakele mahunehune, oia no ka hoolahaia ana iwaena o lakou, o ke keiki mua loa e puka ana ilalo ma o ua wahi puka haiki la, e loaa no iaia he makana. Ua hoike aku ka Moiwahine Vitoria i kona manao kaumaha i ka Meia o ka apana i hoikeia maluna kahi o keia poino weliweli i ikeia. He lono kaumaha keia i pahola ae a puni ka honua.
NA MEH HOU O MAHUKONA.
MAKE ELUA KINO I KE AHI O KA IPUKUKUI.
Ma ke ahiahi Poaono Iune 23, e nanea ahiahi ana o Mauae me kona mau hoaloha ma kona home, a i ka hora 8 paha, ua hoi aku la oia e moe ma kona keena moe, me ka hoopaa ana i ka puka mahope ona. Ua hoemiia ka a o ke kukui, a e moe mai ana no kana wahi kamaiki maemae, me he mea ia e aka iki mai ana, e hea olioli mai ana i kona mama e hele aku malaila. O laua wale no ia mau minute, aohe mea i ike mai ka hoomaka ana o ke ahi, a hiki i kona kahea ana: "Pau au i ke ahi e"
Ua hiki @ na kokua, a me ka ikaika hemo ae la ke pani i lakaia mai maloko, a mamua o ka lalau ana aku o na lima hoopakele, aia hoi o Mauae a me ka bebe iloko o ke ahi, a e lalapa ia ana ke keena a puni e ke ahi.
E ku kohana mai ana o Mauae, ua pau ka lole ka lauoho, uli ke kino a puni, hanini aku la he amu kolamu ahi iluna o kahi bebe, a wela aku la oia me ka uwe kapalili ana, a he ku i ke aloha manaonao ke ike aku.
Ua lawe akahele ia ae na pio iwaho, a me ka eleu hoi ua pio iho la ke ahi Ua ninauia o Mauae i ke kumu i ipau ai, a ua pane mai penei; "Ua ike au i ke ahi e lalapa ana mawaho o ka ipukukui, a i kuu kii ana aku i ka ipukukui me ka manao e kiola iwaho, loaa e mai la nae kuu wahi lole."
Eia ka apiki, aole oia i kahea i ka hoomaka ana, aia a pau ka lole a mainoino kona kino, o ka wa iho la ka ia e kahea ai e kokua.
Ua hoounaia ke kauka, a ma kana ike, aole e ola, a pela io no. Make kahi bebe hora 12 aumoe, a ma ka hora 3 o ka wanaao hookuu aku la o Mauae i kona uhane.
He ohana nui ko Manae e noho mai la i Puako, aole hoi i ike mai i keia pi likia. Ua noho mai oia me kana kane Samoa i Makukona nei no ka hana. a no na ulia o ka manawa, ua lilo aku la kela i Manua, me ka haalele i ka wahine me ke keiki.
He olu olu o Mauae, a he heahea i kona mau hoaloha. He wahine @'i okoa no oia i kona wa i make ai, aole i ikeia ka wa o ka pilikia, o ke kiiia mai la no ia a laweia aku la
Ke ao mai la kahi moolelo o Mauae i ko Mahukona, a me na wahi a pau, e makaala i na ipu kukui aila mahu, he nui ka poe i piilikia i ka hemahema. A oia wale no anei? Aole. Eia kekahi: e noonoo i ka hopena o ke kino, nohe mea ku imua o ka make.
A owai la ka i @ e kuikui iaia a haule pio, a lanakila loa kakou maluna ona i na wa a pau ana e hoea mai ai? Aole loa hookahi. He poe pio wale no kakou a pau malalo ona ke kii mai kela i ke aumoe paha, i ke kakahiaka pa ha; aka, e hiki io mai ana no ia.
Pomaikai wale ka poe i makaukau mua i.
"Hana e ka opeope kau ma ke kua.
E kaukoo aku ana i ke alauni pali.
Ke ku ka nalu paka ke akamai,
Ke uli la i ka waa o ka pae aku ia,
I ka aina lani anei? me e ka olioli
Ina i Gehena, auwe! he palena ole."
AEONE.
Mahukona, Iune 20, 188@
NUHOU KAUHAHA MA KALAWAO.
He nuhou kaumaha ka'u e hoike aku nei ma ke akea a oia keia: Ua kaawe iho kekahi kanaka iaia iho maloko o ka halepaahao o Kalawao nei, oia o W. H. Kala, i ka la 21 o Iune.
Malalo o keia mau kumu: I ka la 16 o ka mahina o Iune, ua kii aku ka lunn nui o na mai oia o C. Strawn i na waiwai ponoi o keia kanaka e kudala ma ke akea, ma ke ano pakaha, ua kue ia aku ia mau hana; no ia kumu ua kii aku na makai o ka Papa Ola i keia kanaka ma ka la 18 ae, a hoopaaia iioko o ka halepaahao me ka ae oleia e puka iwaho no hookahi mahina, mamuli o ke kauoha a ka luna aui.
Oiai oia e paa ana iloko o ka halepaahao, ua kiiia aku ka waiwai o keia kanaka e ka iuna nui a me na makai, a ua hele uluulu aku la na lima aloha ole, huea ae la na piha-a a moe wai o ka uka, ahu a lala kuikui ana i kahi o ka luna nui.
Pilikia la e ka Papa Ola? Heaha nei hana au i ka waiwai o keia kanaka? Ua nele anei ka waihoua o ka Papa Ola ike dala ole? Pela anei e hanaia ai ko makou waiwai oiai e ola ana no? E ka lahui. haiia mai k@ haina oi ola aku no makou. H. PUAMANU.
Kalawao, Molokai.
HEAHA KA MEA IKAIKA!
Ka liona paha. ka rama paha, ka wai paha?
Ikaika ka liona, he mea haehae wale i ke kanaka.
Ikaika ka rama, he mea hoohina a pepehi i ke kanaka.
He kanaka ikaika loa o Samesona. Heaha kana nea inu? O ka wai.
Ikaika hoi ka liona. Heaha kana mea inu? O ka wai no, oia hoi ka mea inu ona lio, na bipi, na hipa, na kao, Aole kakou i ike i na holoholoa na mea inu wai e hele hikaka ana, a e hina ana iloko o na lua lepo.
Ka rama, nohea kona ikaika? Alia. He mea ikaika auanei ka rama? Ika ika! O! Weliweli kona ikaika. Me ia e hiki ai i ka mea inu ke moni i ka hale okoa, me na aina okoa, me na aupuni okoa.
Kahuhu! wahahee wale. oe! Aole.
Halawai o Keaka me Keoni ka mea inu rama. Ihea la oe e Keoni? I-i-i-kahi o ke kauka. No ke aha? No-no kuu puu. Ua pehu kuu puu a nui launa ole. E-e-ke kauka, e nana oe iloko o kuu-kuu puu. Pane aku au. He maka i-i-ike ole ko'u. He mea no maloko. Ilaila kuu wi-wi-li olo papa. Ua moni ia e a'u. A pane mai oia. Me ka wai e olo ai kau wili olo papa ma keia @. Hoao ia, a waiho i ka rama. Pohihihi! Heaha ke ano? Ke ano? Eia ia; ua aie Keoni ma ke kua liilii i ka rama me na mea ona e ae. A ua lilo kona wili olo papa i mea e kaa ai kona aie! A pela anei e moni ia'i na hale noho, na aina, na aupuni? Ae. Lilo na dala i na mea ona. Nele oe i ka hale ole, i ka aina ole, i ka ai ole. Ua lako no mamua. Inu oe i na mea ona. A aha oe i keia wa? Ilihune, hale ole, home ole, aina ole, weluwelu kou aahu, inoino kou kino. A o kekahi, ua ilihune no i kinohi. Ua loaa nae ka hana e waiwai ai. Ina ua malaina ia ke dala i loaa mai, alaila, ua lawa ia dala no ke kuai ana i na lako e kuonoono ai. Ua puehu nae ka loaa i na mea ona. Mau ka ilihune, ka hemahema, ka home maikai ole. Auhea na aupuni i moni ia ma ka inu ana i na mea ona? Ke aupuni o Belehazara, oia ke aupuni o Babalona. Lilo ia Dariu i ka Media me Kuro ka Peresia. I ka po e ona ana Belehazara ma. Nana Dan mok. 5. Make Alekanedero ka Nui i ka inu rama ana. Lilo ia hai kona aupuni.
O ka ona kekahi kumu i hoopauia ai ke aupuni o ka Iseraela. A pehea ke aupuni o Hawaii nei? E hele aku ana paha ia ma ia alanui. E ale ia'na paha ia e na mea ona ke ala ole ia a imi i na mea e pakele ai. Heaha na mea e pakele ai? E hooki i ka haawi ana i na laikini kuai i na mea ona.
E hoihoi mai i na laikini i haawiia'ku. E hookapu loa i ka lawe mai i na waiona, me ka hana ana, me ke kuai ana, me ka haawi ana. Auwe! Lokoino oe, e ke kahuna. Waiwai ke aupuni. Waiwai makou ka poe lawe mai a kuai i ka waiona. He waiwai aha ia? He waiwai ino, he waiwai hooilihune, he waiwai hoopoho i ke aupuni. NA'U NO. NA KA MEA ALOHA.
EIA KA OIAIO!
I ke KUOKOA; Aloha oe:
E oluolu mai kou kapena ia'u e hoike ae i na mea i hoolaha ia ma kou mau kolamu o ka pule i hala malalo o ke poo o na mea hou o Hakalau.
A mawaena o na @amu ua ike iho la au i na mea a D. Helela i hoolaha ae nei, e pili ana i ko maua pepehi ana ia Kuokoa k.
Maloko o ua manao la, ua hoike ae oia, ua pepehi o Moku a me Puaa kona kaikaina ia Ku kou k. no ka ona i ka rama. He oiaio keia mau olelo au e D. Helela, ua ona io no o Kuokoa, a mamuli o kona ona i ka rama, ua kokua aku au a me ko'u kaikaina i kona aoao palupalu mai @a hoeha ana a kona mau lima kakauha menemene ole.
Ina ua hoao maua e hoopokele i kana whine mai kana mau hana ino ana, mamuli o kona iny ana a ona, alaila, oia auanei ko maua mea kapaia mai ai, he mau hoa kanaka lima menemene ole? I ko'u manao he okoa na hana ka ole i ke kanawai, a he okoa hoi na hana ku i ke uwao i ko hai poino.
Aka, no'u iho, ke hoike ae nei au i ke akea, aole loa au e hopo ana no ka nui o kau mau olelo hoopunipuni, no ka mea, ua hoike mai ka baibala penei: "E hiolo anei ka pono no ka nui o na hoomaloka?" Aole. Pela no me oe, aole no ka nui o kau mau wahahee ana he kumu ia e hiolo ai ka oiaio. Aole loa. No ka mea, he ikaika ka oiaio, a e ianakila mau no ia. PUAA.
Honolulu, Iulai. @, 1883.
MRS. FANNY T. GULIKA.
Ma na lono hope i loaa mai i keia pule i lohe ia ai ua make o Mrs. F. T. Gulika, wahine a ka Rev. J. P. Gulika, kekahi o na kumu kahiko nana i lawe mai ka pono i keia Paeaina. Aole no paha e poina ana i ko omakou poe heluhelu ka ohana o Gulika ma Hawaii nei, a me ka hele ana no hoi o na makua i ko laua wa elemakule a nawaliwali i Iapana e noho ai me na keiki.
He mau makahiki he eiwa paha i hala ae nei ka make ana o Gulika makua ma Iapana, a ano mai nei hoi, i ka la 24 o Mei ukali aku la kana wahine mahope aku o kana kane. Ma ka hale o kana keiki ka Rev. O. H. Gulika, ma Kobe Iapana, kahi i make ai o Gulika wahine. He aneane kanalima makahiki o ko laua noho pu ana i Hawaii nei, a huli hele akuy la no Iapana. I Hawaii nei no kahi i hanau ai na keiki a pau a laua, a aia no lakou a pau i na aina kahi e lawelawe nei i ka hana.
MRS. EMMA CROWNINBURG.
UA HALA.
Mawaena o na lono walohia nana i hookaumaha i ko makou puuwai, a he mea hoi e luuluu ai kona mau hoaaloha he lehulehu, i ka make ana o Mrs. Emma Crowningburg, o Makawao, Maui. Ma ke la 30 o Iune i laweia aku ai kona uhane, mahope o ke kaa ana i ka mai no na la pokole. Ua haalele mai oia he kane a me na keiki liilii ekolu e @ aku ana nona ma keia aoao. He wahine keia, a he makuahine hoi, i aloha nui ia e ka poe a pau i ike iaia ma kona home ponoi. Aole loa no hoi e poina ana ia makou kana mau hookipa aloha ana iloko o na makahiki i hala, ma kona home olu o ia ulu wehiwehi o na aoao o Haleakala. He makuahine ia @hoao me ke ahonui e malama i kona ohana, e like me kahi ike i loaa mai. O kana kane a me keiki makua ole na mea aloha, a me kona lehulehu e noho mai nei iloko o keia kaumaha, no ka mea, aole ae nei oia. Mimino ka mauua mae wale ka pua, pela e pau wale nei ka nani @a pau o kela a me keia honua.
He pau wale na mea i ike maka ia; aka, o na mea i ike maka ole ia, ua onipaa mau loa lakou.
HE HOOMAIKAI.
Ke haawi aku nei maua, Mr. & Mrs. Chas. T. Gulick, i ko maua hoomaikai aloha i ka poe a pau i hana me ke alo ha, ma ko lakou haawi ana i na kokua, ma ka hoopakele ana ae i na ukana o ko maua hale pauahi ma ka wanaao o ka Poaha ka la 28 o kela mahina; ua hookaumahaia maua no ka pau ana o ko maua home, aka, ua hoomamaia ko maua manao kaumaha ma na hoike i hoikeia mai e na manao aloha o ko maua mau makamaka, a me na hoaloha ma ko lakou hana ana i na hana ku i ke aloha. CHAS. T. GULICK.
B. A. GULICK.
Aha Kuapuni Apana Eha o ke Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o KAUAHIPU k i make kahoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Moi a Hii w@e hoike mai ana o Kana hipa k no Aanahola, Kauai, ua make kauoha ole ma Anahola ma ka la 14 o Feb@ M. H. 1883, a e @ ana e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia A. K. Mika.
Ua kauohaia, o ka POAONO, ka la 21 o IULAI M. H. 1883, ma ka hora 10 kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Koloa, ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili a @ke mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua Noi la.
A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii e paiia maloko o ke KUOKOA, he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia @ ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloa ko Hawaii Pae Aina.
Iune 15 M. H. 1883 J. HARDY.
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha. 1127 @
HOOLAHA.
Ke papaia aku nei na mea a pau aole e hele maluna o ka aina o Waialae iki, e oki i ka laau Kiawe e ulu la, aole no hoi e hele a lu i ka hyy Kiawe, @ waiho malie no ia mau mea e hoomaluia aku nei, ina o ka poe kue i keia hoolaha, ua like no ia me ke ku@ i ko maua p@no, a e hoopii no maua e like me ke kanawai o ka aina. W. C. AKANA, CHUNG WA.
1126 @
HOOLAHA.
Ke kauohaia aku n@ na mea Aina Kuleana e waiho la ma Waialae iki, e hoomaopopa pono i ka palena o ko kakou mau aina i ole e loaa na hoopaapaa, i mea ew maikai ai ka noho like ana me ke kue ole aku kahi i kahi, a e kali maua a hala na mahina Ekolu mai ka puka ana aku o keia hoolaha, ina e hookaawale a hoomaopopo ole mai i ko lakou pakoa, alaila, e hana a hoomaikai no maua i ka aina me ka manao no ke Konokiki no ia o Wai@ iki m@ ka @hewa ole mai ia maua.
W. C. AKANA, CHUNG WA.
11@ @
@A HOOLAHA HOU.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAPA AINA.
Ma ka Waiwai o MAWLE k@ Laupahoehoe Hilo, Hawaii.
Ua heluheluia a @ waihoia ka palapala noi a K@ noi ana e hooponoponoia ka waiwai o kona makuakane oia o Maele k. no Laupahoehoe @ ia waiwai.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau i p@, o ka POALUA, ola ka la? o AUGATE 1883, i ka hora 10 o ke kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia i a ia me kahi i kohoia ao ka hooiohe ana i ua noi la, @ me na mea kue @e @ P. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni
Hilo, Hawaii, Iune 1@, 1883 11@7 @
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.
Ma ka Waiwai o KAUALII @, no Wailua, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua @aihoia ka palapala noi o J. Palau, ka Lunah@ponopono malalo o ka palapala @ hope @ a Kaualii k., no Wailua, Hilo, Hawaii, i make, e noi ana e hoaponoia kona hoike hope a e hooholoia ka waiwai i na hooilina, a e hookuu iaia mai ka oihana a me kona mau hope.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POALUA, oia ka la 7 o AUGATE. 1883. i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana ua noi ia a me na mea kue ke hoikeia. F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Iune 1@, 1883. 1127 @
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.
Ma ka Waiwai o HAHALELEPO k., no Hilo, Hawaii i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a J. P. Hanaumoe, kekahi mea i pili, e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o Nahalelepo k., no Hilo, Hawaii, i make, a e hooholoia i m=na hooilina, a e hoonoho iaia i lunahooponopono no ia waiwai.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 7 o AUGATE, 1883, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolok@ ma Hilo, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia. F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Iune 15, 1883. 1127 3@
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.
Ma ka Waiwai o LAHAINA k., no Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi o Jos. Nawahi, e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o Lahaina k., no Hilo, Hawaii i make, a e hoonoho iaia i Iui@hooponopono no ia waiwai.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau i pili, o ka POAKOLU, oia ka la 8 o AUGATE, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia. F. S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Iune 27, 1883. 1127 3@
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.
Ma ka Waiwai o LONO k., no Puna, Hawaii i make.
Ua heluheluia a na waihoia ka palapala noi o Kamalu w., @ noi ana e hooponoponoia ka waiwai o kona makua kane o Luno no Puna, Hawaii, i make, a e hooholoia i na hooilina, a e hoonoho aku ia Papapa k., i lunahooponopono no ia waiwai.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka POAKOLU, oia ka la 8 o AUGATE, 1883, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia. F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni.
Hilo, Hawaii, Iune 27, 1883. 1126 3@.
MA KE KEENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI APANA EKOLU O KO HAWAII PAE AINA.
Ma ka Waiwai o ALEXANDER BANDE RIA, (Likana) no Hilo, Hawaii i make.
Ua heluheluia a na wahoia ka palapala noi o Joseph Gomez me Kelopi w., e noi ana e hooponoponoia ka waiwai o Alexander Bande ria i [Likana} no Hilo, Hawaii, i make, a e hoonoho ia Jose. Nawahi i lunahooponopono no ia waiwai.
Nolaila, ke kauohaia aku nei na mea a pau i pili, o ka POALIMA, oia ka la 10 o AUGATE, 1883, i ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia ka la me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na mea kue ke hoikeia. F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni,
Hilo, Hawaii, Iune 27, 1883. 1127 3@.
HOOMAHA O NA KULA AUPUNI.
E hoomaha ana na Kula Aupuni mai o a o mai ka POALIMA, la 27 o keia maiama o Iulai e hole nei, a hiki i ka POAKAHI, la 17 o ka maluna o Sepatemaba 1882, 1 ma ia la e hoomaka hou ke kula ana.
W. JAS. KAMIKA,
Luna Kuia.
Oihana Hoonaauao, Iulai 5, 1883. 1127 @
HOIKE KULA AUPUNI, EWA ME WAIANAE.
E hoike ana na Kula o Ewa & Wai@ iloko o keia malama o Iulai @ hele @, olike me keia hoopaopapa ana malalo iho:
NA KULA HAOLE.
POAKOLU, la 23 o Iulai, ma Waiana, Ewa.
POAHA, la 20 o Iulai, ma Pokai, Wai@nae.
POALIMA, la 27 o Iulai, ma Pokai no, na Kula Hawaii o Pokai me Makua.
E hoomaka ana ka hoike i ka hora 9 @ kakahiaka o kela a me keia la i oleloia maluna.
W. JSA. KAMIKA.
Luna Kula.
Oihana Hoonaauao, Iulai 5, 1883. 1127 3@.
Aha Kaapuni Apana K@ o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o PUAA k. no Molona, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho @ mai o ka Palapala Noi a Mele wahine kanemake o Puaa e hoike mai ana o Puaa @ no Moloaa, Kauai, @ make kauoha ole ma Moloaa, ma ka la 18 o Mei M H. 1883, a e @ ana e haawiia ka Palapala Hookoho Lunahooponopono @ k.
Ua kauohaia, o ka POAONO ka la 28 @ LULAI, J. H. 1883, i ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i na nonoi la, imua o ua Lunakana@ la ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Kolo@, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ke KUOKOA, he nupepa ma Honolulu.
Kaka@ia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, Iune 28, M H. 1883. J. HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha. 1126 @
E HOOLOHE.
I KA LEHUL@HU Ma ka @ kahiki o na Luna Nui o ka Oihana @ o Honolulu i malamaia ma ka la @ hina, ua ha@ ka @ ana @ hipuhi opula a me kekahi @ ho@aia ma na pa noho maloko mai a me @ e kokoke @ ina paha i na aplena o @ makaahale nei, ua nui ka @ hoopukaia kekahi mau kamail@ ke kukana o ko ke kanaka kinai @ ana, a ua manaoia malia o ulu ae @ manao pono ole ma o kekahi poe la @ makahiki aku nei, ua hoopau @ wa o na o ka poe kinai ahi, a me @ luhi waleia ma na hana o ka @ ma ka kinai ana i na pua @ wai ole, mamuli o ka @ o na @ ano ahi e @ me ka @ hoike mua @ ia a me ka @ manawa e kani ai ka @ keia mau ahi p@ mau hana @ wa wale no @.
Nolaila, @a @ @ Kinai Ahi Nui e @ poe waiwai a me na kama@ kulanakauhale, he mea @ lakou i ka lohe: ka Hamuku @ Oihana, a i ole i ka Luna Nui @ Ahi.: manawa mamua ae @ ai na ahi puhipuhi @ naoia ai e ho@, i ole e hoo@ le pauahi.
Ua hoomanao kekahi i keia mea, @ e ae lakou i ka lohe, aka, aole ia he @ ia inaena o ka lehulehu o ke @ nei.
Nolaila ke waihoia aku nei keia @ ka lehulehu me ka manao maikai, @ o ka hana a na @ ka Oihana @ na makahiki i hala ae nei, ua @ huelhu, a me ia @ o ia mau @ mau la, pela no keia.
Eia he ekolu hane@ ka nui @ ka @ ahi hana mau, a @ ka @ kai aku nei ke ala o k@ lakou, mau @ lakou pu, maluna o na uku hana @ le o lakou pupuahula @ a @ lakou manawa. Nolaila ka waihoia @ ia noi. Ma k@ kauoha a ka Papa.
JOHN @d
Luna Nui o ka Oihana Kin@ Ahi.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
Mamuli o kekahi mana kuai i hoik@ ko o kekahi palapal moiaka i hanaia @ na o Laika K. Kepohoni a me @ honi kana kane mare no Honollulu @ o Oahu ka aoao mua, a me @ Honolulu i oleloia @ ka @, i @ la 15 o Dekemaba M H. 1883, a @ ka buke kope 73 @ 37 @ uhakiia ana o na kumu aelike oia hoi @ oleia o ka uku panee i @ palapala moraki la. Nolaila ke @ nei e ka mea nona ka aoaoa elua, e @ oia ia mana kuai, a ma ia @ ana @ kudala akea ia aku ana ka aina i hoike @ moraki ma ka Poalua la 24 o Iulai M. H 1883, ma ke Keena kudala o Lyons @ nolulu i oleloia ma ka hora 13 M. o ia @.
Penei na aina e kudalaia ana: O kela @ apana aina a pau loa e waiho la ma @ lua, a me Keauhou, Kalihi, @ i oleloia, no @ na eka he 2 @ 100 @ 2@ kakaia mana Palapala Sila Nui @ me 079. JAMES I. @
NO KA AOAO @
Hanaia ma Honolulu Iune 9 1883.
Aia ma kahi o J. M. @ na hoakaka no keia mea. @
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau ke @ keia Olelo Hoolaha, owa@ o @ kaina ponoi o lakoka (Pake) ua hookuhu @ noia mai au i hope malama a hooponopono @ kona mau waiwai a pau, oiai ua hoi aku @ oia ia Kina. Ma keia ke @ aku @ ka poe a pau i aie iaia, e hookaa @ kou i k@ lakou mau aie ia'u iloko o @ elua mai ka la e puka aku nei keia @ laha, a i ole, e hoopiiia no lakou ma ke @ wai. @ kekahi, aole loa au e au e @ kekahi aie i hoaie ia ma ko'u @ aa aku na hoapono ana mai ia'@ aku. @ keia i kanawai mai keia la aku.
Hanalei, Kauai, Iune 11, '83. 1124 @
HOOLAHA HOOKO MORAKI
Oiai ka mea nona ka inoa malalo. @ Wideman, ka Luna Hooko o kekahi @ moraki i haawiia e ka hui o ka H@ ia Bihopa Ma. i kakania ma ka la @ A. D. 1881, a i hoopaaia ma ka @ 74-79, ma keia ke hoolahaia aku nei @ o ka mana kuai i hoakakaia ma@ pala moraki la, e hookoia aku ana @ ai la no ka uhakiia o na aelike a @ ole ia o na uku panee, a ma ia @ kuai ku@lalaia aku ana ma ke @ Poakahi ka la 10 o Iulai. ka aina @ ma ua palapala la penei:
O kela apana aina e waiho la ma ke @ Moi ma Honolulu a i hoakakaia @ pala Sila Nui Helu 32@ i na Hui @ la, nona ka ili he 11038 kapuni @ hale e ku la maluna @ aina la @ mau pono a pau. H. A. W@
H. M. HAKI, Loio no ka Moraki
Honolulu I@ 13 1883. 11@
HOOLAHA HOOKO MOKAKI @ KUAI.
Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia @ ko o kekahi palapala moraki i @ o S. M. Kininiakalehua o Koolauloa @ ni o Oahy, o ka aoao mua, a me Mele @ Kal@ Malania Waiwai @ na Keihi @ Naone i make @ ka aoao elua, ma ka @ Dekkemaba 1880, i kakau kopeia ma @ 69 @ 57. 58, a mamuli o ka @ ana @ kainu aelike o kela moraki, nolaila, @ haia aku nui e J. M. Monsarrat, ke @ lama Waiwai @ na Keiki @ i make e hoooko ana oia ia mana @ ma ia hooko ana, e kudala @ ana ia @ na i hoikeia ma ia moraki, ma ka la @ M. H. 1883, ma ke Keena Kudala @, ma Honolulu, ma ka hora @ Aia ma kahi o J. J. Mon@ na @ ka no keia mea.
Hanaia i keia la 20 o Mei, M. H. @ J. M. M@
Kahu Malama Waiwai o @ Keiki @ Hao Naone i make.
Penei na aina e @lalaia ana: O ke @ na a pau loa o S. M. Kininiakalehua @ olelo @ oia hoi he hookahi @ i mahele @ ko @ kela aina a pau loa e waiho ia ma @ pau. Koolaulea. Mokopui o Oahu, @ palena ma ka Palap@ia Sila @ Helu 234, i haawiia ia @, @ eka he 12; a @ emi mai paha. 1124 @
HOOLAHA.
Ke kauohaia aku nei na mea holoholo pau e hookou wale la i ka lakou mau @ na e holo wale la maluna o ka aina @ iki, e kii mai i ko kakou mau holoholona @ lawe aku mailuna o ko maua aina oia @ iki, a e kali maua no ka manau a he @ mai ka puka ana o keia hoolaha. @ ole mai alaila he mana i ko maua luna @ Elia ke lawe a hoop@ iloko o ka Pa Aupuni @ o ka poe e makemake ana e @ i @ holoholona e hele maluna o ka aina, @ ka pu no lakou me ko maua luna oia o Elia @ maua i haawi ai i ka @ iaia. W. C. AKANA, CHUNG WA. 1126 @