Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 40, 4 October 1890 — NA MEA HOU O NA MOKUPUNI O KA HEMA. [ARTICLE]

NA MEA HOU O NA MOKUPUNI O KA HEMA.

O ki leU malalo iho, na Rrv. Jamcs Kekela ia Kauka C M. Hydc, ua ae U mai makoa e hoolaha akn. Papeele, Aogate 6, 1890. Ret. C M. Hydc, Aloha dqī oe mc kaa «ahine, a me ka oloa mau keiki He loihi ae nei ka maniwa aohe o kaua launa hoo ma napaUpah- He oU maikai no makoo a piu na Mii'-onm Hawaii ma ka Pae iuu o Nuuhiwa ne», koe nae kā wahine a S. Kauwealoha, oU ka mea ano nawaliwah a palupnln; peU mamua ai

no eha mahinA, a oa *uo oioolo i\\ mai n»e i ken fMKttwt; \» īke •« *» *»t» mj Uapoo, ma ki pote mua o lalii oei E» iq i keia ma t* m« FipNte oei, i ku mai au iiit (k»"u kaikioNikwi bopr) e hoiho» «ku iai», i kurou ao ke| kola ao )eo Far»ai ma Htvao«. oo a« | kaikamah ne Nuaahiw. He 4 makAhtki ka noho ana o ke a kaīkamahioe a eoaua ma Tahiti nei, a ua l>aa uu ka makaakaa ma ka leo Paranī no ke ao aku. Ua hoapooau e oa kumq a na U>na oke iupuni Farani ma TaHiti nes. Ma rta na la hope o lune, ua haalele au u Puimao, a holo 00 Nuuhiwa a hiki i!aili» ua hala ke kusie no fahiti nei, a ua heie ikt au i Uapou e launa laioha ai me S Rauwejitoha ma, he 'pule o*-oi, a hoi heu 00 liiohae i Nuu hiwa, e kaii ai no ka luoku nai Ka!ito oia mai

lu!at 29, haalele ia Taiohie« holo 00 Tahiti la 2 o Augate, ku m»i U no F»peete nei no eha U h. »o, 11 e 1 ohe ana au i keia mau !a maanei, e kah iki 00 ka moku e holo ai no Nuuhiwa. U» hoolauna aku au me n-a kumu mtsicna rt F»rant ma Papeete neī. o Mr Verenie a uie lana wahine, 01» kr k»hun»pule no na kamaama, » he ha lepu e uiaikai ko lakou, a ua h»awi mai la'u'e haiolelo ma ka!» Sabati. U» hauoli loa lakou e lohe i ka hana a kt Akua ma k» Taeain» Nuuhiwa, a ma Hawaii » ma n» aina o Maikoimia. Ma ka paeaina o Tahiti ne>, o koa )»- eaina mua kai )ohe i ka euaneho o tesu. Ona kumu mua ua pau lakou 1 ka make, a o ko iakou mau h"pe m»i ua hoi i Knelam, a ua hele ma n» aina lalu Rarotona, Sau)oa, Solouion*, F;gi ame Papua. Ke hoom»nao no na kana ka makua, no ka hana a na misioß»ri mua mai Beritania mai, he poe ike ma ka Baibala, malaila ka lakou hana nvti. Kia he mau mis'Onari Pero&et»ne| Farani u Verenie me kana wahine, 0 Mr. C Vienot nne kana wahine. Me keia ohana ka noho o ka'u kaikamahine. He ekolu mau wahme kane ole, o lakou na kumu ao o ka auao hoole pope. He kula Kato!ika no hoi ma*nei ke hele kekahi poe ilaila. O Ta* hui nei a me Moalea, no ka Faram ia mau moku uiamua, a me ka pieaina Poomuta a me ko Nuuhiwa.

I ka 1889, he kaua ma Kaiatc*, na kamaaina me na moku Farani, mai ia wa mai a i keia wa, ua noho kali no na moku Farani, aole kipu waie aku, a ao le no hoi kipu wale mai o na kamaaina o uka. A 1 keia mahina o luUi, he kaua ko ka Farani ma Huahine, a ua pio na kamaaina a ke kau la ka ha« Farani ilaila, a o Borab ra ua ae wale mai e noho malaio o ke aupuni Farani. He wahi wa pokole i koe, ua kuikahio Raiatea malalo o ka hae Farani, ua makaukau loa'o Faratii me na moku* kaua. Eia ke ku nei kekahi moku* kaua nui mai Honnlulu mai, i ka la 30 paha o lulai i ku mai ai, eia kahi inoku Farani Cham[ lain mai Raiatea, Huahine, a mai Borabora mai, no ke kaua ia ma ia inau aina, a nana i hai mai ka lomv O ka hana a ka Haku ma na aina 0 Nuuhiwa, ma ko makou mau lima, ao!e no ia i hol.i m«»iatlae loa, e Uke me ka n.anao oka j><>c nana ka hana. O ka huii nui mai o n* kanaka a pau no lesu, oi» ka pono maoli; pela io no ka makemake. Ke ao aku nei makou i na kanaka ma ka inakaukau 1 ioaa :a makou uiai ka Haku mai. He nui no ka po-.ili a me ka naaupo a ka hewa e uhi mai ana maluna o na kamaaina o ka aina.

O ka paeaina o Nuuhiwa aia no ia milalo o ka hoomalu ana a na 'lii Farani. He kiaaina Faram, a he )unaaubi.u, he kauka, a ma na mku e aku, he mau mutoi Farani. He maikai kekahi mau bana a lakou a hc maikai ole kekahi. Ma na hana alanui he maikai ia; paipai 1 na makua e hoouna i na keiki 1 ke kula a e hanai i ka ai; he pono vale no u mau manao. Hc poe maemae ole nae, r lawe ana hoi i na wahine Tahiti aole mare, pela ina e hiki i Nuuhiwa, noho mare o.e, a pau ka noho mutui, ua hoi no Tah.ii nei a no Far»ni t kiola wale ia na wahine. Ke nana mai ia ka naaupo a ike 1 ka hana a ka poe naauao m»i ka au»a Kristuno mai. Aoie nae o makou rnaruo kanalua a h*K>palaualtlo no ka hana a ko kakou Haku a Ke lana nei ka ma nao me ka pule laia, '*£ hiki mai Kou aopuni, a e hana ia kou niakemake ma ka honua nei, e like la me la ina ka laoi U H F, haawi 1 ko'u aloha nui 1 kao mau haumana kula kahunapoie, ta Rev. L Smith ma, na hoaliuna haipu* ie ma Hono!uhj. ia Paleka oua, ka u»akuahioe a ne na kaikuauine uoa.

E pule nui oukoa no ik» Haku i Uoakila ke Aupani o k« Haku ma ko Noohiwa mau » ; na. Ka->lr* oui otoo i p«o—Ovau ou koo hoa lawehaoana, J. Kekela. Ua kauloau na palapala nui na h«a »1 vfr,a m»i tvi k%hi kopo«K> o r>ci helu te, Kao keta ika nuko. loa e loaa mai ia makoo ki moo'ef<> piha o Mrs» Kanalulu i make. e h<x> poka la aku no i keia pule ae. Eiua malama okoa i ko< a holi &e ka {Mira 6 kc<a makahiki; o ka maka* hiki hou a kiei mai, e oUoo ka la o k» haooh ka makoo kalahea e ka