Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 41, 11 October 1890 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA

HE KANAWAI

            E Kuk@ @ na Poi Hana Paa Mau Mauna o na Alanui o ka Lehulehu.

            E Hooholoia o ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii.

            Pauku 1. Na ke Kuhina Kalaiaina e a'o aku i na Luna Alanui a me na Luna Hoomalu o na Mana Alanui o kela a me keia apana e aku o ke Aupuni, e like me ia i hookumu ia ma ka Mokuna IX o na Kanawai o ke Kau Ahaolelo o 1887. e haawi aku iaia iloko o na mahina ekola mahope o ka hooholo ia ana o keia Kanawai, i kekahi hoike ano o kahi, na ala a me na loa o ia mau alanui a alahele paha o ka lehulehu iloko o ko lakou mau apana lehulehu. ke ike ia ka huina o ka hele a hoohana ana, a o na hopena loli kuikawa ana'e paha o na ouli, he mau mea ia e kupono ai ka hoomaupopo a me ka hana mau ana, e hoapono ai hoi i ka hookohu ana i na Poe Hana Alanui Paa Mau.

            Pauku 2. Na ke Kuhina Kalaiaina no hoi e hoopuka aku i na Rula a me na Hooponopono kupono ana no ka hoala ana i kekahi mau Puali Kumau o na Poe Hana Alanui Paa Mau, e kapaia he "Poe Hana Alanui Paa Mau" (Cantoniers), e hookohu ia hoi lakou e ia, mamuli o ka hooia hoapono ana mai o na Mana Alanuikuloko, o na mea nae hoi i manaoia e na Mana Alanui ua kupono i  kahuna mau ia ana e keia Poe Hana Alunui Paa Mau.

            Pauku 3. E hana no na Poe Hana Alunui Paa Mau malalo o na kauoha a me ka hoomalu ana o na Mana Alanui like ole, e like me ia i hoike ia maluna'e, a e like paha me ia i hookumu ia ai mahope aku nei.

            Pauku 4. E haawi ia kekahi loa Alunui a Alahehe paha o ka Lehulehu i kela a me keia Mea Hana Alanui Paa Mau pakahi e like me ka mea i ike ia au kupono, i loaa ai hoi i kela a me keia kanaka ka lawa e hiki kupono ai ke malama iaia iloko o ka hoohana hoopomaikai ia a puni ka makahiki holookoa. E kapaia hoi ua mau loa alanui la he mau "Pauku" i hoonohonoho papa ia a i hoomaopopoia ma o kekahi hoailona helu ku i ka holomua. mamuli hoi o ia e ikeia ai kela a me keia o ua Poe Hana Alanui Paa Mau nei.

            Pauku 5. O ka hana a kelaa me keia Mea Hana Alanui Paa Mau, oia no hoi ka haawi ana i kona manawa a pau i ka hana i makemakeia ai oia e malama i kana pauku iloko o ke kulana loina maikai loa e hiki ana no ka hele a hoohana ana o ka lehulehu malalo o ka hooponopono ana o na Mana Alunui a mamuli no hoi o na hooponopono ana a me na kauoha ana a ko lakou mau Luna Kiekie ae:

            (A). E nana a e makaikai aku i ka loa holookoa o kana pauku i hookahi hele ana o ka pule, a e hoike aku i na Mana kupono i kekahi mea ano e i  hoea ae;

            (B). E lawelawe aku i ka hookahekahe eleu a pau pono ana o ka wai a pau loa mai ke kahua-alanui aku, me ka malama ana i na 'auwaha aoao a waena a me na auwaha kiolepo me ka hoomaemae a hoohamama pono ia;

            (C). E hooko aku i na hana hou a hoomaemae kupono ana a pau loa i loaa'i ka hookaokoa ana o na kahua-alanui, a e hoopihapiha koke aku i na alu a me na lua me ka hoohakalia ole, a me kekahi mau ano e ae o ka hoohanaia ana, i mea hoi e mau ai o ka maemae a me ka maloo o ke alanui a alahele paha me ka loaa o kekahi kahua iliwai like a paakiki hoi i mea hoie hiki ai ke pale aku i ke kupono o na hana a hoomaemae hou ana o ke ano koikoi;

            (D). E hookaawale aku i na ino pelapela a me na naeleele a pau loa mai ke kahua-alanui aku, a e kokope aku hoi i ka lepo puehu a ukele, a e lawelawe aku i ka hookaokoa a hoomaemae kupono ana o na alahele aoao a me na paepae a kuapa;

            (E). E hoomakaukau i ka pohaku, one, a mea e ae i kupono no ka hana a hoomaemae hou ana, e hoakoakoa i neia mau mea mai na aina e pili kokoke mai ana me ka loaa o ka ae ana mai o na poe ona aina, ke hoolako ole ia mai hoi ua mau  mea la e na  Mana Alanui a e malama i ua mau mea la iloko o na ahua kupono mai o a o o na alanui;

            (F). E malama lanakila mai na ino pelapela a me na naeleele i na aoao a me na wahi e hoea aku ai i na alahaka, na pale, ahua a me na paia e ae, a e hooiaio i ko lakou kulana maikai;

            (G). E lawelawe aku i ke kanu a me ka malama ana i na kumulaau ma na aoao alanui, ke kauohaia hoi pela, a e pa'ipa'i mai aku i na kumulaau e mau nei e  keakea aku ai paha i ka hele a hoohana ana o ka lehulehu; (H). E hoomaupopo aku i ke kanu a me ka malama ana i na kumulaau ma na aoao alanui, ke kauohaia hoi pela, a e pa'ipa'i mau aku i na kumulaau e mau nei a keakea aku ai paha i ka hele a hoohana ana o ka lehulehu;

            (H). E hoomaopopo aku i ke kulana palekana o ko lakou mau pauku lehulehu ma ke kukulu ana i na hoailona ma na wahi ano poino a kupilikii, a i ole. i na mea akeakea no ka manawa; e kaupale aku i'ka lehulehu mai ka eli ana, kokope ana a hoopoino ana paha i na alanui ma kekahi ano e ae, mai ke kiola ana i na pohaku a i na mea e ae paha e akeakea ai i ka hele a hoohana ana o ka lehulehu, a i ole, hookuu ana paha i ka wai e kahe aku maluna o ke alanui mai na aina e pili kokoke mai ana; a ma na ano e ae a pau, e hoomaopopo aku i ka hooko pono ia o na rula hooponopono Oihana Makai a pau loa e pili ana i na alanui hele mau ia e ka lehulehu;

            (I). E lawe i na hoomanao huahelu ana o ke kulana oihana, ke makemakeia pela, a e hana aku hoi, me ka hui pu ana me ko lakou mau pauku lehulehu, i na hana a pau loa e kauoha ia ai o na Mana Alanui.

            Pauku 6. Ua manaoia kela a me keia Mea Hana Alanui Paa Mau pakahi e hele aku e hana ma kana pauku  o ke alanui i kela a me keia la o ka makahiki, Koe nae na Lapule a me na la kulaia i ae ia e ke Kanawai, aole ka wa ino he mea e kala ia ai no ka hiki ole ana aku ma ka hana; a i ka manewa e ikeia ai ua haule mai ka hana mai me ka loaa ole o ke kumu maikai a lawa kupono, e hoopaiia oia e na Mana Alanui, i ka  huina i papalua iho i kona uku hana mau, no kela a me keia la o ke kaawale ana. Ke makemake kekahi Mea Hana Alanui Paa Mau e hookaawale  iaia iho no kekahi kumu, a i ole,  e hoomaha paha, e pono oia e hookomo i kekahi mea ma kona wahi, me ka  ae ana nae o na Mana Alanui.

            Pauku 7. E loaa i kela a me keia Mea Hana Alanui Paa Mau pakahi, he uku paa e uku ia hoi ma ka pau ana o kela a me keia malama alemanaka, a i  hookumuia hoi maluna o ka haawina oluolu kupono loa o na uku i ukuia no ia ano hana like maloko o ka apana; e ukuia keia  uku mahina e na Mana Alanui mai loko ae o na dala Auhau i hoolawa mua ia e ke Kanawai no na  hana alanui o kela a me keia Apana.

            Pauku 8. E hoolakoia kela a me keia Mea Hana Alanui Paa Mau pakahi e ke Aupuni, ma o na Mana Alanui Kuloko, me na lako hana a pau no ka hooko ana aku i kana hana, maluna ona ka poino no ka malama a me ka hoohmalu ana i ua mau mea la, me ka ae ia hoi o ka hoohana kupono ana; aka, e ku no kona uku i ka hoemi ia no ka nalowale a hahaki pono ole wale no paha.

            Pauku 9. E hooia ia ka wae ia ana o na Poe Hana Alanui Paa  Mau mai waena mai o na Hawaii oiwi a mai no haole mai  paha i noho loihi maanei, e akahele ia nae hoi ka wae ana i na poe oi loa aku o ke kupono no ka hana, i loaa ke ola a noho'na maikai, a e noho ana ma kahi kokoke aku, e like me ka hiki, i na pauku o ke alanui i haawi ia ia lakou. Ke ike ia e na Mana Alanui me ka ae o ke Kuhina Kalaiaina he mea hiki a kupono loa paha, e kukulu ia no ona mau hale  kuikawa e ke Aupuni no ka noho ana o na Poe Hana Alanui Paa Mau o na pauku, ma kahi a ke alanui  e kamoe ana ma na mahele kuanea o ka aina i ano noho nui ole ia e kanaka.

            Pauku 10. Ina mamuli o kekahi ulia emoole a kumu e ae paha i ike mua ole ia, ua kono mai ke kulani o ke alanui he mea pono e hana koke ia, a ka Mea Hana Alanui Paa Mau hoi i ike iho ai ua kupono ole loa iaia hookahi ke lawelawe aku; e hoike koke aku oia i ka lohe me ka hakalia ole i na Mana Alanui, na poe  hoi i  loaa  ka mana e kahea aku  i kekahi o na Poe Hana Alanui Paa Mau kokoke mai , na poe hoi e hiki ana ke lawe ia mai ka lakou  mau pauku mai me ka hiki kupono a hoopilikia ole, a e hoouna aku ia lakou e kokua i kela mea aku; ua kuleana kela a me keia Mea Hana Alanui Paa Mau i kahea ia pela mai kana  pauku aku i kekahi haawina kokua o hookahi-hapalima uku kaulele no kela a me keia la hana.

            Pauku 11. Ke makemake ia kekahi hana kuikawa i kekahi mahele o kekahi pauku o ke alanui, nona hoi ka nui i hiki ole ke lawelawe ia e na Poe Hana Alanui Paa Mau o na wahi kokoke mai, a i ole, i ka wa paha a kekahi Mea Hana Alanui Paa Mau e makemake ai i kekahi kokua ana ma kana pauku, e ae aku no na Mana Alanui i ke kokua kaulele kupono mai na paahao e hiki ai ke loaa a mai na poe hana la e ae paha mawaho, e like hoi me ka mea e makemake ia ana  mamuli o ke kulana o ke alanui, e hana no ia poe paahao a poe kokua paha malalo o ka hoomalu ana o ka Mea Hana Alanui Paa Mau o ka pauku, ina hoi ua hoouna ile ia he luna kuikawe e na Mana Alanui.

            Pauku 12. Ke ike ia he mea kupono, e loaa no ka mana i na Mana Alanui e hooili aku i na kanaka kuikawa i ke kulana, e kapa ia hoi na "Poo o na Poe Hana Alanui Paa Mau," i koho ia mai waena mai o na Poe Hana Alanui Paa Mau i hookelakela nui ae ia lakou iho no ko lakou makuakua a noho'na maikai hoi, i ka mana o ka hoomalu ana i na Poe Hana Alanui Paa Mau o kekahi apana, o ka hele ike ana aku i ko lakou mau pauku like ole a me ka nana ana a kuhikuhi ana paha i ka lakou hana la mau, a me ka hoike ana i na Mana Alanui i kekahi hoopalaleha hana ma ka aoao o kela a me keia Mea Hana Alanui Paa Mau; e loaa no i keia mau Poo ka uku kaulele e like me ka haawi ana mai a ka Mana Alanui.

            Pauku 13. E kau kela a me keia Mea Hana Alanui Paa Mau oiai oia ma kana hana, ma ke ano he hoailona akaka kaokoa loa i omau ia ma ka lima hema, i kekahi apo-molina lole ulaula, me ka hoopaa ia o ka helu o kona pauku ma na huahelu eleele nunui. He apo-molina olenalena o ia ano like ka mea e akaka ai na Poo o na Poe Hana Alanui Paa Mau.

            Pauku 14. E hoike mai no na Rula Hooponopono i hoomaopopo ia ma ka pauku 2 i na hoopai kupono no ka hoopaleleha hana o na Poe Hana Alanui Paa Mau i ka hana, ma ka hoopai dala, hoopau ana a ano e ae paha; a pela no hoi me na kumu e loaa ai ka hoonee ia paha i na pauku e aku.

            Pauku 15. E hiki no na Poe Hana Alanui Paa Mau ke hoomana ia e  lawelawe aku ma ke ano he poe makai kuikawa ma na mea a pau loa e pili ana i ka hoomalu ia o na alanui.

            Pauku 16. I kela a me keia elua makahiki e hoouna ia ai i ke Kuhina Kalaiaina, e na Mana Alanui like ole, he hoike o ka hana a me ka lilo o na Poe Hana Alanui Paa Mau a pau loa, no ka waiho ana aku imua o ka Ahaolelo.

            Pauku 17. E mana keia Kanawai, a e ike ia hoi ma ke ano o ke "Kanawai o na Poe Hana Alanui Paa Mau o 1890," mai a mahope aku o ka la o kona aponoia ana.

             Aponoia i keia la 1 o Okatoba, M. H. 1890. 

KALAKAUA REX.

Na ka Moi:

C.N Spencer,

Kuhina Kalaiaina

NUPEPA KUOKOA

NO KA MAKAHIKI             $1.00

NO EOWO MAHINA           1.00

KUIKE KA RULA.

Po@ono@ Okatoba 11, 1890.

 

            He helehelena kau kapakahi ka makou i hoomaopopo ma na koho ana a kekahi mau hoa o ka Ahaolelo, @ i ka hoohoihoi laina mokumahu o Sana Diego, a apono  i ka haawina no ka laina mokumahu o Tahiti. He ano powehiwehi iki paha ma kahi o ka lilo aku a me ka loaa mai, aka, ua pane ia iho malaila, " u@ he ilio mahope o ka pa."

 

            HE lalau na alakai kanawai a ke kalaimanao o ka Leo e i ana, o ke kau ole ana i kanawai no ka aihue, he ae ana ia e aihue aole hoi ia he hana ku i ka hewa. Aole no hoi keia o ka hoohalike kupono no ka hamau ana o ke kumukanawai, he ae ana ia i kekahi  kanawai e ala ae a pepehi iho i ua kumukanawai ia. O ka loina a ua kalaimanao nei i hoikeike ai, aole hiki ke hooko ia i na wa  a pau, no ka mea, he hookahi wale no aoao a pau o ke kumuhana, aole a nele kona maopopo i kahi kuhohonu o ka pololei. O ka aoao oi o ka pololei, oia ke ala o ka hana.

 

            E nana ia ke kumukanawai ma kona ano he mea kino-maloko ona ka noonoo a me ka manao. Aole he mea hiki i kekehai kino ola ke hapai i kona mau lala me ka mea make a hoomake iho i ke kino. Pela hoi kakou e nana ai i ke kanawai ahaelele i hoalaia mai noloko o ke kumukanawai i mea hoomake i ua kumukanawai la. E hoomaopopo pu ia no hoi, o na kanawai a pau i hoomanaia e ka ahaolelo, he mau lala ia o ke kakoo ana mai i ke kumu; a ma ia ano, ina e make ke kumu pela e make wale ia na lala. No ia mea i ao ole ai ke kumu i kona mau lala, e ala kue mai ma kahi o kona mau kina, aka, ua ao mai oia e hooponopono hou a e hoololi a pakui mai paha, e like me ke kupono a me kona hoeha ole ia.

 

O ka hoomanaia ana o kekahi kanawai i kakauia e kue i kona kumu, ma kekahi ano, ua kapaia aku, he kanawai noloko o na noonoo lili a me na kaana kapakahi ana; a ua loaa koke ka hoomaupopo ia o kona hopena aku, i kela me keia manawa e laweia ai na noonoo kaulike ole i kahua no ka hana. Ua loaa i na Mokuaina Huiia o Amerika i keia la, he kumukanawai maikai a ku i ka makemake o ka lahui. Aole nae ia hopena i hoea mai noloko o na kau ana i na kanawai kue a pau, aka, mamuli no ia o kona hooponopono pinepine ia mai kekahi manawa a i kekahi. Ua like hoi ia me ka kanaka kukulu i ka hale a hooponopono hou aku ma na wahi o ke kina. Pono o Hawaii i keia la, e hahai ia alahele o ke kau kanawai ana-he hopena maluhia kona. A oiai hoi ka naauao e pu mau nei iluna i kona pookela, he kanalua ole ka loaa hou he alahele maalahi o na hooponopono pilikino a pili laula o na ano a pau.

 

He hana ku no hoi i ka pono me ka mahalo nui ia, ka akoakoa maluhia ana o na kanaka e nonoi aku i ka Moi me kona aha kaukanawai, e hoopau i na kanawai hookaumaha a pau. i ka hoomaopopo ana i ka io a me ka manao nui o ke noi a ke Komite Lahui, he palanaiki loa na wehewehe kumu o ka hookaumaha ia o na kauaka, aia wale no maluna o kekahi mau wahi huaolelo kakaikahi i hiki ke hooponopono ia, e like me ka manao o kahi mau hoa o oa Ahaolelo he pono ke hanaia pela. Ina ua hookaumaha ia na kanaka ma ia mau huaolelo helu o ke kumukanawai oiai e pono ana no ma ka hapanui aole i pololei ka hoopili pu ana iho i ke noi o ka hana kumukanawai hou ma ia wahi Ina ua hoopilikia holookoa ke kumukanawai mai ka mua a i ka hopena, ua lawa ka ike no ka lahui e hoomaluia ana malalo ona, a me ka poe a pau mawaho ae, i ka ehaeha o ka noho hoomau ana pela, i kuleana ai ke koi e hoopau loa a e hana hou i kumukanawai.

 

Aka, hookahi mea i maopopo a oia keia: Ua ehaeha ka naau a ua hoolilo ia na hana pono e ae e hooko ia ana i mea mananalo mamuli o ka ulupuni. Aole nae e loaa mai ana ia hopena, ke kuokoa ka noonoo o ke  kanaka nona iho, a kaana pono i kona nee ana mau na la i kaahope a me keia la ona e ku nei; no ka mea, he wa nona e hele lalau ai a he wa e hoopololei ai; e haakei ai a e  hoohaahaa ai; e hanaino ai a e hana ponoai. Aole hoi e nele kekahi hana hewa ana i ka mihi a me ka huikalaia. Ina oiake alahele o ka noonoo mawaho ae o na hoopiipii ulupuni, he alahele pololei loa ka ka lahui i keia la ma ke kahua o ka hooponopono aupuni. O ka ulupuni a me ka manalo o na hana pono, mamuli ia o ka hoonele ana i ke kaana like a me ka haawi pio wale ana'ku malalo o ke alakai ku kapakahi a kekahi poe helu. Aka, ua palekana ka lahui mamuli o ka haule pio ana o ke alakai pololei ole o kona noho ana laula.

Na Makua Hai Lamaku

A ME KA

Lakou mau Hana Euanelio

ma Hawaii nei.

 

            He mau makahiki helu wale no koe he iwakalua a piha ke keneturia mai ke hehi mua loa ana i ka lepo o keia Paoaina ka huina mua loa o ka puali Paionia kahiko i kapaia e ka lahui Hawaii o "Na Makua o ka Pono." A i ka hoaui ana ae i na hoomaupopo a alawa ae i hope a hoomanao hoi i na moolelo o na mea a pau e pili ana i ko lakou hoea malihini ana mai, a me ke ano o ka lakou mau hana e pili ana i ka hookumu a me ka hoolaha ana i ka Euanelio a ka Haku iwaena o ka lahui Hawaii e noho ana iloko o ka pouli iloko o ia mau la, he mea e no ka hoomanawanui a me ka pauaho ole o ia poe ma ka hooikaika ana e hookahua ia ka malamalama a me ka pono iwaena o keia lahui, a he mea kamahao no hoi ka hoomaupopo ana iho i ka apo ana o ia poe me ke ohohia i ka ke Akua olelo a me ko lakou hookipa oluolu ana mai i kela poe elele o ka lamaku a me ka haawi ana i ko lakou mau hilinai pihi maluna o ka lakou mau ao a kuhikuhi ana.

            Ma ka Poalua, la 30 o Ma@aki, ma kahiki 1820, ua ku ae la ka moku Thaddeus ma Kailua, Hawaii, me na makua mua loa o ka pono mai Bosetona, Amerika mai. Mahope mai, ua hoea mai la ke koena aku o ia poai, a ua hoonohoia kela me keia ma na kehipai ma o a maanei o ka aina. Aia iloko o ka makahiki 1823, ua helu ia ka lahui e like me ka hiki, a ma ka hoomaopopo ia ana, ua hooholo iho la ua mau makua nei o ka heluna o na kanaka Hawaii ia manawa, he 142,050, a iloko o ia manawa hookahi ua hoohuli ia mai la he 2,000 poe kaukaualii a apo i ka pono, me ka poni ia o kanalima poe alii koikoi i mau kumu haiolelo malalo o na kuhikuhi a me na alakai ana a na makua, a mai ia manawa mai i hoomaka ai ia poe e kanu i ka lakou mau anoano o ka pono i lawe mai ai mai ko lakou aina mamao no ka pono a me ke ola o keia lahuikanaka.

            Ma ka la 4 o Augate, 1822, ua mele ia ka himeni Hawaii mua loa maloko  o ka luakini o Mokuaikaua, ma Kailua. Hawaii, a ua oleloia, ua piha pu ka luakini me na kanaka, mai na alii a ka poe i lalo loa, a ua pii ae la na leo kupinai o kela poe e mele ana i na leo hosana me ka hauoli, e hoike mai ana i ka loaa ana o ka hopena kamahao i hua mai mamuli o ka hooikaika o na makua o ka pono. Mahope koke iho o kela, ma ka la 11 o Augate o ia makahiki no, ua hoohui ia ma ka herita o ka mare Karistiano no ka manawa mua loa ma Hawaii nei kekahi mau hauma no hoahanau o ka pono. Aia iloko i keia manawa, ke kanu a ke hoolaha ia nei ka pono ma ka hui waha a me ke kakau lima, ua imi a haku ia iho la na huakumu o ka olelo Hawaii, a e pela ana hoi ka "pa-a-pa," a ia manawa, me ka ma lie a me ka hooikaika ke unuhi la o Binamu, Kakina, Bihopa, Laiana. i kokua ia e Malo a me Ii i ka Baibala mai ka olelo Beritania a i ka olelo Hawaii, a ma ka la 10 o Mei, 1839, ua paa iho la ka huke mua loa. Aia nae mamua aku o keia manawa, i ka la 5 o Sepatemaba, 1832, ua kukulu ia ke kula o Lahainaluna, a e ao ia ana na haumana, kahi hoi i hoea mai ai na kanaka naauao o Hawaii nei i ike ia iloko o na makahiki i hala ae, oia o Kauwahi ma, Keawehunahala ma, Koii ma, Kamakau ma, a he nui wale aku.

            Mahope koke mai o keia manawa, ua hoala ia ke Kula Alii ma kahi e ku nei ka Halekoa, malalo o na alakai ana a Mika Kuke kane me Kuke wahine, ilaila hoi i hoonaauao ia ai na alii o ka aina mahope mai, a o kahi no hoi ia i hoonaauao ia ai ka Moi Kalakaua  a me ka Hooilina Moi Liliuokalani. Ua hoaia pu ia ke kula hanai ma Hilo e Laimana me Wilikoki o Kauai; ua  hoala ia ma Wailuku he kula ne na kaikamahine e Mr. Bailey. Kukulu ae la o Mr. Lot ma Waialua, Oahu. he kula ao palapala me ao hanalima; a ia manawa hookahi; ua hoi ae la o Wilikoki makua mai Hilo a i Waioli, Kauai, a kukulu iho la oia he kula ao palapala me ao hanalima. Aia ia manawa hookahi, ua hoala ia na kula o keia ano ma na wahi lehulehu o ka aina.

            Aia hoi o Kakina ma Kailua, Hawaii, kahi i hooikaika ai e ao aku i na kanaka i ka olelo haole. Ua haawi oia i kona ike a pau, a pela pu no hoi me kekahi mau makua e ae, aka, ua ike iho la nae lakou he paakiki loa, he ulolohi ka apo ana o na kanaka i ka huapalapala haole, a ua awiwi loa hoi me ka hololea ka apo ana a me ka makuakau o na kumu i ka olelo Hawaii, no ia kumu, ua hoololi iho la lakou i ke ao ana mai ka olelo Beritania, a hoomaka e ao aku i ka palapala ma ka olelo Hawaii. Ua ike ia no ka holomua o keia mau hooikaika ana a na kumu, a ua omaka mai la ka lamaku o ka malamalama ma o a maanei o ka aina; a hiki mai i keia la, ke mau nei no ke kau o ke anuenue hoailona o na hana aloha a kamahao a kela poe no ka hoemalamalama ana ia Hawaii nei; he mea hiki ole ke holoi ia, ina no e ala mai ana na manao kue o na tausani o ka poe hanauna hou i hoanoe ia ko lakou noonoo a i lilo hoi na kuko nonohua ma na mea pili kino.

            Ua kahea ia mai kela poi makua paionia o ka pono e ko lakou Haku hana; ua huli hoi aku ko lakou mau uhane ma kela home i hoomakaukau mua ia no lakou, a ua hoomah i lakou iloko o ke ola mau loa, aka, o ka lakou mau hana nae i hookumu a i ku kulu ai a onipaa ke nee nei no imua. ke mau nei no kona nani. Ma ka@ lakou i waiho iho ai, ua apo ia aku a hapai ia e ka lakou mau makalua o ka lakou mau haumana, ua hoopiha ia ko lakou mau makalua o ka lakou mau haumana ia ao ai a i kuhikuhi a@. Aia iloko o ka lima o na Hawaii na hana Euanelio, na haiolelo ana a me ka hookele a malama pono ana i na hana o ka pono i keia manawa. A Pehea hoi na mamo a ua poe makua la? Mai hoohewahewa kakou ia lakou. Eia lakou i;oko o ke apo hookahi a iloko o ka pupuu hookahi ma ia makalua. Ke hana nei a ke ko kua nei lakou me ka hooikaika ma na mea a pau e pili ana i ka noho'na Karistiano ma keia Paeaina. Oiai lakou e lawelawe ana i ka lakou mau hana pilikino i ola ai ka noho ana o ka ohana. ke hoolilo nui nei  nae lakou i ka lakou manawa a me ko lakou loaa no ka hapai ana i ka lahui Hawaii opio iluna a imua. Ke kokua nei lakou i na Ekalesia, ke kukulu nei i na oleloao maikai a pono, a ke hana i nei i na mea a pau e mau ai ka holomua o na hana a ko lakou makua i hookahua ai, a ke kokua pu nei i kahi poe ma na mea o ka pono kino a me ka nohona ohana.

            Ua wehe ia he kula home hou no na kaikamahine ma Kulaokahua; he wahi e hoopiha ia ai a e hoolawa ia ai ka ike, ka noonoo makua a me ka manao kuonoono o na kaikamahine ma na mea o ka noho ana kino a me ka noho ana ohan@. He home e hoomakaukau ai ia lakou no ka hoolilo ana i mau makuahine a i kihapai hookawowo a hoopulapula i ka lahui. Ilaila lakou e ao ia ai me na mea a pau a ilaila ke kau nui a me ka manaolana ana o na mamo a na makua o ka pono no na kaikamahine makua ole a noho ilihune o keia lahui. A pela no lakou e haawi nei i ko lakou mau kokua no na kula keikikane. He lehulehu wale na keiki makua ole a ilihune hoi e noho nei ma na kula hanai i hookomo ia e na mamo a na Misionari, a ke malama mau ia nei lakou me ka lawa i na mea a pau me ka maikai. O ko lakou apo ana keia a kaikai pu i ka hana a ko lakou mau makua i waiho iho mahope nei. Ua koe iho ia apana hana na lakou e hooko nei me ka makahehi nui. Mamuli o ka lakou mau hooikaika ana ua hoea mai na kahunapule Pake, Iapana a me Pukiki mawaena o kakou no ka hapai ana ae ia poe maluna o ka papahele kiekie o ka noho ana Kristiano me ka maemae. O keia ka hua a kela poe makua o ka pono i hoea kahiko loa mai, a o ka lakou mau mamo a me ka lakou mau haumana na kiai a me na malama mahinaai iloko o keia mau la.

            A heaha la na kumu ahewa o keia mau hana? Pehea la i hiki ai ke hoohanau ia na manao nonohua a me na hoino i keia poe e hapai nei a e kokua nei i neia mau hana pono a pili i ke ola o ka lahui? Ke manao nei makou he mau hoao wale ana no keia e kinai i na hana pono a e lumai hoi i na manaolana o ka poe makee ia pono; aka, he mea hoohauoli no nae ka hoomaopopo iho, aole no e hilinai ia aku ana ia mau okomokomo a na enemi o ka pono; no ka mea, he mea maopopo ua ike a ua moakaka i ka lahui ko lakou mau makamaka oiaio, oia hoi ka poe e hana io ana i na mea e pono ai lakou, aole hoi o ka poe e walaau wale ana me na hoino, aole loa nae a lakou wahi hana no ka pono o ka lahui a no ka pomaikai hoi o ka aina.

            Ke paipai nei ke KUOKOA i kona poe makamaka mai hoolohe i na olelo hoopaukoalaala a ka poe noonoo nonohua, aka, e hoomau aku i ka hana maikai, e hoomanao ae i kela mau makua kahiko o ka pono a me ko oukou mau kupuna a me na makua i komo pu me lakou, a e kaikai ae i ka lakou mau hana iluna a e hoomau ia ka olino ana o ka nani o na kukuna o ka pono ma Hawaii nei. E apo me ka lokahi, e hana me ka hoihoi, a i hookahi puuwai ma ka hilinai ana maluna o ka pono a e hoea mai no ka la e hoopau ia ai ke kuhihewa o ka poe i haule iloko o ke kuhihewa.

 

KE KANAWAI HANA ALANUI

 

            Ke puka aku nei ke kanawai o ke kukulu ana i puali kumau o na poe hana alanui paa mau. Ua koiia na kanaka Hawaii oiwi o ka aina, e loaa he hena malalo o keia kanawai, me ka hooponopono pu i ke kulana o ka hana. Ua haawiia ka pauku alanui na kekahi mea, a malaila wale no kana hana i na wa a pau me he ukupau la. He kanawai hoopomaikai keia ke pili mau ka hana wale no, aka, o ka lehulehu pu kekahi ma ka maikai ana o na alanui. He kanawai hoohoihoi hoi ma kekahi kapa ana.