Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 43, 25 October 1890 — Page 3
| This text was transcribed by: | Cyndi Uyehara |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Okatoba, 1890. NA LA O KA HEBEDOMA.
Poakolu 1 8 15 22 29
Poaha 2 9 16 23 30
Poalima 3 10 17 24 31
Poaono 4 11 18 25
Sabati 5 12 19 26
Poakahi 6 13 20 27
Poalua 7 14 21 28
KE KAU ANA O KA MAHINA
5-Hapaha hope 9.51.8 A.M.
13-Mahina hou 0 33.5 P.M.
20-Ha@aha mua 7.05.0 P.M.
27-Mahina piha 1.10.4.P.M.
PUKA A ME KA MAPOO ANA O KA LA
Puka Napoo
5-Sabati 5.54 5.42
12-Sabati 5.57 5.33
19-Sabati 6.00 5.28
26-Sabati 6.04 5.23
KELA ME KEIA
O ka moku kialua misionari e ku nei ua hoikeia ae, e holo aku ana oia i nei pule ae no na paemoku o ka hema.
Aia ka hapanui o na mea hou maloko o ka moolelo o ka Ahaolelo. O ka la hana @o ka moolelo o ka Olelo Hooholo Hilinai Ole i na Kuhina.
Ma Lanaina, Maui i ka la 7 o keia mahina, ua make o J. B. Jones, keiki a E. Jones o Lahaina; he 32 on a mau makahiki me na malama keu.8; he piwa kona mai a make.
Ua oleloia, o ka hoikeike nui e hoolala ia la ma Amerika no ke kulana-kauhele o Kikako, oia ana ke pookela loa o na hoikeike o keia keneturia ke holopono. E hoao ia ana e oi ae keia i ko Parisa.
Malalo o kekahi olelo hooholo i waiho ia e Kahookano iloko o ka Ahaolelo, ua hookolokoloia ka Lunahooponopono o ka nupepa Buletina imua o ia aha, no kekahi manao hoinoino i hoopukaia ma ia nupepa.
A hiki @ keia mau kanawai e puka aku nei, piha ke 42 o na kanawai @ kakau inoa ia e ka Moi. He mau kanawai kekahi i aponoia e ka Ahaolelo ma ka heluhelu ekolu. Ke aneane aku nei ka Bila Haawina i knoa hopena.
He haole kolohe, i lawe i ka inoa ke A@i ka Moi Kalakaua i ala huli dala nona ma ka aina e, a ua loaa io mai he puu dala nui iaia mamua o ka maopopo ana he imi loaa wale no keia ma ka hoopunipuni. Ua heo nae kahi kolohe me ka puu dala.
Ua haalele iho he heluna nui o na limahana like ole i ko lakou mau kulana o ka hana, ma Kikane, a ua nui loa ka pilikia o na haku hana no keia hana i kookoia i ka manawa pokole. Ua haalele aku ka mokuahi Zealandia me ka aneane lawa ole i ka lanahu no ke ala moana mawaena o ia wahi a me Honolulu nei, mamuli o ka nele maoli i na paahana. O ke kumu o keia haalele hana, oia ka hoopauia ana o kekahi paahana hookahi, a mamuli o kona hoole ia ana mai ka hoi hou ana i ka hana, ua haalele iho la na paahana a pau i hoopaa ia lakou malalo i ka inoa hui Na Naita o na Limahana.
HE HOIKE POLOLEI
E ke Kuokoa: - Ma ka Elele o ka la 4 o Okatoba, e hoike ana o J.H.K. Mapubau ma kona kukulu manao he hoike hoopunipuni ka ke Komite o ka Ahahui Kula Sabati nui o ka Pae Aina me ka hoino oiaio i ka hoomana Katolika e ku nei ma Kalawao a me Kalaupapa, a he leo wahahee ino loa.
Ma kou helu o ka la 16 o Augate, e hoakaka ana ke Komite i ka pau loa o na keiki ma ka pa mai o Damiano me Pauahi home. O na keki ma ka pa mal o Damiano, he poe katolika wale no lakou a pau. O ka hapanui o na kaikamahine ma Pauahi Home, he poe katolika lakou, a @oe paha he umi o lakou me ka hoomana kalawina.
O ka hapanui o keia mau keiki mamua o ka hiki ana mai ilaila, he mau keiki na kakou, aka i ke komo ana aku ua paipai ikaika na kahuna katolika ia lakou a lilo i mau keiki no ia aoao hoomana. O keia mau hoakaka a ke kom@@e e pili ana no na keikikane a me na kaikamahine ma keia mau pa malalo o ka lakou nei malama ana, he hoike pololei loa ia a he hoakaka ana hoi ia i ka mea oiaio.
I ka wa e hiki mai ai na keiki a hoihoi ia iloko @ keia mau pa mai, e ninau mua ia ana ko lakou aoao hoomana, a ina e pane mai na keiki no ka hoomana Kalawina, e paipai ana lakou nei i lilo i hoahanau katalika a i bapekikoia ma ia aoao. Ina e ninau ia mai ka pololei o keia, e loaa no ka mea oiaio mai na keiki mai.
Aole no e hiki ia J. H. K. M. ke hoike ae i ka oiaio, no ka mea o kona aoao hoomana ia; he hookanaaho wale ae no i maniaeio ia mai ai he hoounipuni io ke komite. He uuku keia hoakaka ana, aka ina e oili hou mai oia me ka uhiuhi, e huai hou aku no au i ka oiaio.
M. Kalepa
KA AHAOLELO
KAU O 1890.
Koena la hana 103.
No ke alanui mai Honokaa a komo loa iloka o na aina hookuonoono ma Honokaa, ua noi o Rikaka i $1,000 a aponoia. No ka hoopaa loa ana i ke alahaka o Waiaka, Kohala, Hema, ua noi hou ia mai e ia a aponoia. Elua noi i haole, oia ke alanui o Waipio, a Waimanu a me ke alanui o Kukuihaele a lalo o ke awawa o Waipio.
Na alanui me alahaka, Maui $19,000
" " Molokai me
Lanai 4,500
" " Honolulu 53,000
Na alanui me alahaka Oahu e komo pu ole ana me ke alahak o Kaneohe, ua hoololoia he $13,000.
LA HANA 104.
O ke noi a ko Lahaina poe e hoihoi ia o D. D. Baldwin i kumu luna no La hainaluna, ua hoike mai ke komite hoonaauao i ko Balauwina ae ana i kumu luna no ke kula o Hamakuapoko, Maui, a ua noi mai ke komite e waihoia ka hoike ma ka papa.
O ka hoike a ke komite kalepa e pili ana i na paahana pake, ua waiho mai he elua bila kanawai i hooponopono ia me ke noi e hooholoia. Haawiia na bila e pai a hoihoi hou mai no ka @oonoo ana me ka hoike o ka hapa uuku. He hoike mahelelua ka keia komite.
Na ia komite no he hoike e pili ana i ke kanawai hoolako paahana o na poe kuleana mahiko mai na aina e mai. A ua noi ke komite hoopanee loa ia.
Na ke komite hookolokolo i ka hoike e pili ana i ke kanawai e hoakaka pono ai i ka manao o ka pauku 338 o ke kivila. Ua noi mai e haawiia aku no kona kakau poepoe. Waihoia ma ka papa.
He hoike na ke komite wae i ka oihana wai o Hamakua, Hawaii, ma o kekahi hui la. Ua maopopo i ke komite he nui loa ka wai ma ka mauna, a ua noi mai e hooholoia ka bila kanawai.
E pili ana i ka bila hoololi i ka pauku 5 mokuna 47 o na kanawai o 1888 no na waiona; ua noi ke komite e hoo panee loa ia mamuli o ke kue o ia pauku i ke kumukanawai. Aponoia.
E pili ana i ka hoololiloli i na apana koho balota o Hawaii, ua hoike mai ke komite wae ia lakou ia hana e hoopanee loa ia ka bila no ke kupono ole i keia manawa.
E pili ana no ka bila koho balota, ua lokahi ka manao o ke komite e hooholo aku, a keo ma ke kauwahi uuku, ua ku hookahi o Balauna malaila.
E pili ana i ke koi a Meekapu, ua hoike mai ka hapa uuku o ke komite e uku ia oia i hookahi haneri dala.
E pili ana i ka hoomoe alahao kaamahu o Hawaii, ua hoike mai ke komite i ko lakou manao e hooholo ia me kekahi mau hooponopono.
E pili ana i na kanawai hooponopono o na home hookuonoono, ua noi mai ke komite e hoopanee loa ia, a ua waiho mai he bila kanawai hou ma ko lakou wahi.
E pili ana i ka bila hoololi i ka puku 56 o ke kivila, ua heluhelu elua ia. Mahope o na hoopaapaa ana, ua hooholoia ka bila no ke kakau poepoe a me ka heluhelu ekolu.
Heluhelu elua ia ka bila helu kamaka a oiai e hooponopono ia ana ka pauku elua, ua noi ia e hoepanee loa. Ae ia.
Heluhelu elua ia ka bila hoonaauao i no Hawaii opio ma na aina e. Mahope o na kamailio apono me ke kue, ua hooholo loa ia ka bila no ke kakau poepoe i keia Poalua ae, Okatoba 21.
LA HANA 105.
O ka hoike a ke komite wae maluna o ka bila e kau ai i mau auhau ma Honolulu no na lilo o ka Oihana Kinai Ahi, ua waihoia mai e J. M. Hona me ke noi e hooholo ia. Ua hoole ka Loio Kuhina i ke kakauinoa malalo o ia hoike ke ole e pahola like ia ka auhau ma na kulanakauhale a pau, no ia mea, e hoike waha mai ana oia i kona manao maluna o ia kanawai.
No na manawa elua, ua heluheluia ka bila kanawai a Waipuilani e hoolaula ai ka oihana lawaia o ke aupuni.
Noonoo is ka Bila Haawina:
Alanui & alahaka, Honolulu $53,000
" " Kauai 20,000
" " a pau loa 30,000
Uku luna alanui, Honolulu 4,000
Noi ke Kuhina Waiwai e hookomo ia ma ka. Bila Haawina, no na poho o na alaui i laweia e ke aupuni, $1180.45. Aponoia
Na Kahookano i noi a ua aponoia i $200 no ke poho alanui o Kealakai.
No ka Buro Oihana Wai, Honolulu:
Uku o ka luna nui a me ke
Kakauolelo o ka Makake $5,000
Uku o na kakauolelo 5,400
Na hoolilo a pau 14,300
Na Masadena i noi e hookaa ia aku ke loena uku hana o Z. K. Myers ma ka huina o $150. Aponoia.
No na hoomaemae hou ana. $10,000
Papa Ola. -
Uku o ka Peredidena 6,000
" " Kakauolelo 4,000
Nahoolilo mau 17,664
Na halemai, hana hou a me ka hoomaemae ana $16,000
Halemai o Hilo 8,000
Na lilo hoomalu 5,000
Home Kapiolani 6,500
Na laau lapaau 8,000
Kuai na kuleana ma Kalawai 2,500
Kokua mai lepera a pela aku $34,000
Na kauka aupuni 44,200
Na lilo hoonee i na mea ino 12,000
O ke koi a Meekapu i elua haneri dala no kona lapaau ana i ka mai lepera ma Kakaako, ua noi ia e Kahookano. Mahope o kehahi mau kamailio apono a me ke kue, ua hooholoia.
Kokua hanu laau $10,000
Na paka lehulehu 12,000
Na lilo laau ponalu 2,000
Oihana Kinaiahi, Honolulu 35,000
Oihana Kinaiahi, Hilo 5,000
Na lilo halemai pupule 40,000
Na lilo kukui uwila, Honolulu 27,5000
Na lilo makeke 4,200
Kokua i na paahao 23,246
Uku luna paahao, Oahu 900
Hapaiia ka noonoo i ke koi a Bowler i ke aupuni no kekahi mau hana i hookoia e ia ma ka pa alii, ka helealii a me ka hoihoi ana i na limahana Gilibati; o ka huina nui o keia koi, he $34,839.84. Ua lilo na hoa o ka hale i ka hoopaapaa a hiki i ka hoopanee ana o na hana me ka holopono ole o ia kumuhana no kahi wa aku.
LA HANA 106.
O ka hoike a ke komite hookolokolo e pili ana i ka bila karaima pepehi kanaka, ua hana ke komite i bila hou ma ia wahi me ke noi e apono loa ia.
O ka hoike a ke komite kalepa e pili ana i na paahana pake, ua waiho mai o A. S. Wilikoki he hoike hapa uuku ma ke ano he bila hou kana e hoopau ia ai ke pohihihi o ia hana.
O ka hoike a ke komite ia lokau ka noonoo o na bila hoololi kumukanawai ua waiho mai ke komite he mau bila hou e hoololi ai i na pauku 47, 48, 59, 63; a no ka bila e hoololi holookoa ana i ke kumukanawai, ua noi ke komite e hoopanee loa. O ke lii Wilimana kekahi lala o ke komite i lokahi ma ka ha panui a kue ma kauwahi o ka hoike e pili ana i na limahana.
Ma ke noi a ke kuhina waiwai, ua ae ia e hapai hou i ka noonoo o ka uku o ka Peresidena o ka Papa Ola. No ka uku o ka luna nui o ka oihana wai o Honolulu, ua hapai hou ia e noonoo ma ke noi a Wilikoki.
He olelo hooholo na Kahookano, e hoomana ana i ka makai o ka Hale e kii a hopu i ka lunahooponopono a ka nupepa Buletina a lawe ae imua o ka Ahaolelo, no ke pale ana iaia iho mai kekahi manao hoinoino i hoopukaia ma ia nupepa e pili ana i na hoa o ka ahaolelo. Mahope o na hooponopono ana i ka olelo hooholo, ua aponoia a haawiia i ke komite wae na lakou e hoko ia hana.
Heluhele elua ia ka bila hooponopono i ke kanu ia ana o ka poe make, a ua hoopanee loa ia.
Heluhelu elua ia ka bila hoololi i ke kanawai e pili ana i ka lawelawe hana o na loio ma na aha hookolokolo haahaa. Ua aponoia ka bila hou a ke komite hookolokolo i waiho mai ai a haawiia no ke kakau p@epoe me ka heluhelu ekolu.
LA HANA 107.
Na Balaunu he palapala hoopii mai ka apana o Koolau e noi mai ana e hookohuia i kauki aupuni no ia apana a o ke kula Hawaii e ku la ma ia apana, e hooliloia i kula ao olelo Beritania; a e hookaawale ia na dala he $20,000 no na alanui, alahaka me na uwapo awa kumoku o ia apana; haawiia i ke komite o na hoopii huikau.
Hapai ia ka noonoo hou ana no ke koi a Mr. Bowler-ke koena mai o na hana o ka la hana 105. Lilo okoa ka hapanui o ke kakahiaka ma ka hoopaapaa ana i keia koi a hiki i ka hooholoia ana e 25 hoa o ka hale kue ia 20; hiki ae la ka manawa i ka hora 3:50, ua noi ia e hoopanee a ua aponoia
LA HANA 108.
Mahope o ka haawiia ana o kekahi mau bila kanawai i pau i ke pai ia, ua waiho mai o Luka he olelo hooholo e koho ia i komite o elima lala no ka huli pono ana i ka hana a ka Ilamuku o ka oihana kinai ahi, a hoike aku imua o ka hale iloko o eilma la; aponoia.
O ka bila kanawai e hooponopono hou ana i ke kanawai koho balota, ua noi o Wilimana i hana no ka la ma ka Poaha a ua aponoia.
He olelo hooholo na Makate e koi ana i ke Kuhina Kalaiaina e huli pono *ku i ke kulana o kekahi mai ano hou e laha niu la iwaena o na Pukiki o Hilo, ma o ka Peresidena la o ka Papa Ola, a e hoao e keakea aku ma kahi i hiki ke hana, no ke pale ana aku i ka laha nui ana mai o ia mai; aponoia.
O ka bila kanawai e pili ana i ka hoolimalima o kekahi mau aina aupuni * ka Moiwahine Kapiolani, oia ka hana o ka la ma kona heluhelu ekolu. Nui ka hoopaapaa ia o keia bila kanawai no ka mana ole o na hoolimalima i hanaia no ia mau aina e na Kuhina Kalaiaina mua, a o ka hopena ua hoopanee loa ia ka bila.
Heluhelu ekolu ia ka bila e hookaawale ana i haawina dala no ka *oonaauao ana i na keiki Hawaii ma na aina e; ua hoopaapaa iki a hiki i ka hoololo ia ana o ka bila.
Heluhelu ekolu ia ka bila e h*opo *opo*o ai i ka hoopukaia o na laikini kuai wai*na kukuaa e like me ka hoakaka o ka Pauku 56 o ke kivila, a i hoololiia e ka mokuna LVI o na kanawai o 1876; ua hoopaapaa iki na hoa, a mahope o kekahi mau hooponopono ana i ka bila, ua hooholoia ka bila.
Helulehu elua ia ka bila kanawai koa o ke aupuni. Me kekahi mau hooponopono ana na hooholoia no ke kakau poepoe me ka heluhelu ekolu.
LA HANA 109.
Na Kahookano o ke komite hoonaauao, e hoomoe ma ka papa i ka hoopii a Kaniho i hoihoi aku i ka hapa o kona aina i lawe ia no ke kula; a ua aponoia.
Na Kahookano o ke komite hookolokolo, e waiho ma ka papa i ka bila ina he like ole ko na olelo Hawaii a me Enelani ma na kanawai, alaila, o ka olelo Hawaii ka mea pono; a ua aponoia.
Na Kahookano o ke komite wae a Kalaola, e waiho ma ka papa i kana mau koi; ae ia.'
Na luka o ke lomite pai, ua pau i ke pai ia kekahi mau bila.
Mahope iho o ka pau ana o ia ua noonoo ia ka bila haawina.
Uku o ka Peresidena o ka Papa Ola noi mai o Baraunu e hooholo i $7000.
Noi mai o Kanealii, e hoohoio ia ia $5000.
Noi mai o Pua, e hoomau aku no i ka $6000
Mahope o na hoopaapaa ana, ua hooholo ia i $6,191.20.
Uku o ka Luna Wai Nui o Honolulu nei.
Noi o R. W. Wilikoki e hooholoia i $6000.
Noi mai o Kanealii e hooholo i $5000.
Noi mai o Pua e hooholoia i $4,800.
Mahope o na hoopaapaa ana ua hoo holoia i $6000.
Hapaiia ka noonoo no na koi o ka hoolewa o Likelike i koe, he $24,039 me 80 keneta, a ua nui ka hoopaapaa ana mawaena o na hoa.
Noi o Waipuilani e hooholo i ka hoike a ka hapa uuku o ke komite, e hoole loa ana i dala no na lilo hoolewa o Likelike.
LA HANA 110.
O ka hoike a ke komite kalepa e pili ana i ka bila no ka hui hana aila ea mama, ua waiho ia mai Mula me kehahi mau hooponopono no ka apono aku o ka hale.
O ka hoike a ke komite wae no ka haawina dala o 1,158.73 e uku aku i ka hui mokumahu o Poka ma, ua waiho wai o Waipuilani, a e apono ana ke lomite i keia haawina e hoolomoia ma ka bila haawina. Hookahi lala o ke komite i kakauinoa ole malolo o keia hoike. Ma ke noi, ua waihoia ka hoike ma ka papa a noonoo pu me ka bila haawina.
Na Buki he olelo hooholo e hoike ana i ka hilinai ole o ka ahaolelo i na hana a ka Aha Kuhina e hooko nei mai ka la o lakou i hookohu ia ai ma ia oihana. Hoakaka manao o Buki ma kehaki mau helehelena i hoomaopopoia, ua kue ka Aha Kuhina i ka makemake o ka lehulehu e hanaia, a pela aku.
Kokua o Wilikoki i ka olelo hoololo a wahi ana, o ka oi keia o ka Aha Kuhina nawaliwali loa i hoonohoia i alakai no ke aupuni. No ke Kuhina o ko na aina e, ua kokua ikaika oia e hoonoho ia elua Hawaii i mau Kuhina aka, he mau hooikaika wale ana no keia mawaho, a maloko nei, ua kue ikaika iho la oia mamuli o ka hiki kino ana aku o kehahi luna aupuni kiekie kuwaho imua o ka Moi a koi iaia e hoole ia manao ana pela.
Rula ka Peresidena i keia mau oleo hope a Wilikoki e pili ana i na luna aupuni o na aina e.
Pane hou o Wilikoki–aole na kuhina i hoopau aku i na aihue opiuma o ka Hale Dute a me ka Halewai.
Kue o Pilipi i keia mau olelo a Wilikoki, oiai aole hiki iaia ke hooia mai i kekahi poe i haukae pu iloko o wa mau aihue opiuma maloko o keia mau oihahana o ke aupuni.
Pane hou o Wilikoki–no keaha la ke kumu e ola loihi aku ai keia aha kuhina; aole i lawa ka hanohano o ka aina ia lakou; aole loa e hiki ke hoomau ia kekahi aha kuhina ma Europa malalo o keia mau helehelena me ka manao aku aia ka p*no o ka lakou mau hana malu i ka hopena o ka n*ho ana o ke lau ahaolelo.
Kokua o Nawahi i Ka olelo hoololo mamuli o na helehelena i hoomaopopo ia e ia no ka lakou mau hana i hooko ia. Ke manaioea aku nei eia lalou ke hooko nei i ka makemake o ka lehulehu, a ma ia ano pono ia lakou e lokahi no ka mea, o ka mokuahana ke kumu i helelei ai o kela aha kuhima mua. O ka hewa o keia aha kuhina, oia lo lakou naaupo; noho wale ma na noho me ka hana ole. Ma ka hana, aole i loaa he hoohalahala ana i ka aha kuhina mua, oiai, ua ikaiki maoli no lakou ma ka hana. Koe wale no lo lakou kuee. Ua kali loihi oia o ka wai ho ae o keia aha kuhina i ka lahou kumuhana no ka pomaikai o ka lehulehu, no ia mea, ua nalohia liilii aku kona hilinai ia lakou a hiki i ka nele loa ana.
Pinepine ko lakou haalele i na noho a waiho iho i ka hale e malama nona iho. Inehinei, pau niu i ka holo oiai e noonoo ia ana ka bila haawaina. I kekahi la, lawe ia mai kekahi noi kokua i kekahi laina mokuahi, a ua hoole mai ke Kuhina Waiwai aohe dala o ka Waihona; he mau la nae mahope mai, he noi o ia ano kai lewe ia mai a ua loaa ae la ka ke dala o ka Waihona.
Hoakaka manao iki ke Kuhina Waiwai no na olelo hope a Nawahi, a no ka hala loa o na minute he umi ma keia kamailio ana a Nawahi, ua ku o Kilila Balaunu malalo o na rula a lawe iaia ka papa.
Kue ikaika o Wilimana i keia koi a Balaunu me ke noi ana e ae ia aku i manawa hou no ka luna o Hilo, e like me ka mau malalo o na rula ke noi ia. Ae ia i manawa hou.
Hoomau o Nawahi–Ua lawe mai oia he olelo hooholo ninau mamua ina paha ua ao aku kekahi mau luna aupuni kuwaho i ka aha kuhina. Ua hoole ia mai la ma o ke kuhina waiwai la . O keia hale ka mana nui maloko o ka aina i loaa ke kuleana e ninau pela. Ua apono ke kuhina waiwai mawaho i ka bila *oololi kumukanawi, a maloko nei ua kue iho la . Ia lakou i noho kuhina ae ai, ua i ia mai e hoopau ia ana kahi poe limahana, a aole au i ike ua hooko ia; hele mai kekahi kanaka mai Maui no kekahi kulana aupuni i ho oia ia aku noma maanei, ua kuee nae na kuhina a hoi kela kanaka me ka manao poho. He ekol* malama o keia aha kuhina, ua lawa ia manawa no lakou e hoike mai a* i na hoolala aupuni. Ke holokiki nei ka bila haawina i ka elima miliona dala, aole nae i maopopo kahi o na loaa mahuahua mai, noho wale na kuhina mao, aole hookahi o ia ano i hoikeia mai O ka bila e hoomama ana i ka Moi mai kona aie a e pili ana no hoi i ka ohana alii, aole ia mai ia lakou. Aohe no hoi a lakou mau hoikeike ana mai i ka ninau pili i na pake. O ka ae ana aku ia lakou i ekolu amalama hou, aole loa ia i pono.
Kue o Balauni i ka olelo hooholo; wahi ana aohe i lawa na kumu kue aku ia lakou; o na lunamakaainana ke kahua e hoea mai ai na pomaikai o ka aina a o ke kokua mai ka na kuhina ke kupono. Ke i ia mai nei o ke kuee i like me ka aha kuhina i pau ke kahua o keia hilinai ole; ke hoole nei au i ka o*aio o ia a pela no na kuhina e hoole mai ai. E pili ana i ka ninau pake, na** ia wahi i hana iloko o ka bila kanawai ma ke noi ana mai a kekahi komite o keia hale, a o ka pono o ia mea i hana ia aia imua o ua hoa o keia hale. O ke kapa ana aku na ka aha kuhna keia hana ke kumu i hoea mai ai keia *il*nai ole ia lakou, he oiaio ole ia. Ke noi nei au e hoopanee loa i keia olelo hooholo.
Papai–Mamua o ko‘u koho ana, e hoike aku au, ua kokua nui au i na kumuhana a ka aoao homaemae lahui i kupono me ko‘u mau noonoo pololei ana; o ke kumuhana imua o ka hale aole na ia aoao holookoa, aka na kekahi mau hoa helu o ia aoao. Ina au e ike ua kue io na alakai aupuni a keia aha kuhina, e hapai au i na lima elua e kue ia lakou; aka o kekahi hana maopapa ole imua o‘u e like me keia, ua lawa ole ia‘u e koko kue. Eia anei kakou me na hana a na keiki liilii a i ole a na kanaka makua paha i akoakoa ai e hana no ka pomaikai o ka aina? Ua komo mai keia i ka manawa kupono ole nona. E ae aku i manawa hou no lakou, a nalaila e Mr. Peresidena, e koho an au, Aole.
Kue o Rikada i ka olelo hooholo a ua hoakaka mai i ke kumu o kona hana ana pela. Wehewehe manao o Paehaole, a ma ka hopena, ua hoike ae la i ke kupono ole o kona koho kue ana i na kuhina.
Kuhina Waiwai–E pili ana no keia olelo hooholo, aohe i loaa ia‘u ka haina e pane ai. Ua hooko makou i ka hana e like me ka hiki a ua neie ole me na keakea. Ke ahewa mai nei o Buki no ka bila kanawai e pili ana i ka * nau pake i hoea ole mai imua o keia hale no ka noonoo ia, a i wehewehe ia mai nei na mea e pili ana no ia bila e lunamakaainana Baluanu. Ke i mai nei o B*ki ua hoouna aku keia aha kuhina i agena huli limahana pake i Kina. O ka mua loa keia i lohe ai ka aha kuhina ia mau olelo. Ke i mai nei o Nawahi i ko makou hamau; me he la aohe o* i hoomamao "O ka mau be gula ia." Ke kue nei oia i ka pehu o ka Bila Haawina, aka, ua paio ikaika makou e like me ka hiki ma kahi * kupono ole no na loaa mai. Ua kue au i na hana pomaikai ole no ka aina, a ua kokua no ke alahao no ka mea he pomaikai ko ke aupuni ma ia mea. No ka nele o makou mai na noho i kahi manawa, ua paa makou na kehahi mau hana e ea o ke aupuni.
Buki–Aole anei e hiki i ka aha kuhina ke alakai i ka hale, kahi a makou e nana aku ai? Ke olelo nei au ma ia ano i nana aku ai ka bale ia lakou me ka hilinai ole. Ke ole au e kuhihewa ua loaa aku nei ia Afona he kmia*ina o ka ohi limahana.
Loio Kuhina–Ke ahewaia mai nei makou, aole nae au e ae aku ana. Ua like ole ka makou koho i kahi manawa aka ua poino anei ka aina? O ko Buk iiini anei ka makou e koho ai a hppnele ia makou me ma noonoo ana? He nele ana ia me ke kahua kupono o ka ahewa ana. Ke ahewa ia mai nei **e makou maluna o ka ninau pake, aka, auhea na kumu hooia? Ao‘e. O keia ka aha kuhina i kok*a i na hoohaiki ana a pau no na pake . Ke i ia mai nei ua loaa aku he komisina ia Afona no na limahana pake. O ka manawa mua loa a‘u i maopopo ai i keia, i neia kakahiaka iho la no maloko o ka nupepa a Buki e noho luna hooponopono nei, a ua haha aku au i ka oiaio o keia iwaena o kuu mau hoa, ua haohao lakou a ua manaoio po au. Aole loa e hiki ke alakai ia keia hale i na wa a pau e kekahi aha kuhina e like me ka hiki ole ia Pohakuhauoli, a me Salibure, a me Bikonapila. Ina e haalele na kuhina a aponoia paha keia olelo hoololo hilinai ole ia lakou, he hooia a*ei kekahi o ka aha kuhina hou e noho mai ana e lilo ia lakou ke alakai ana o keia hale? Ina no hoi ua hiki i keia hale ke hooholomua i kana me ka nele i keia aha kuhina, alaila e olelo ae au, na ke Akua e hooholo ka olelo hooholo.
Wahi a Buki, ua kuekaa pono ia ka olelo hooholo a no ia mea ua noi oia i ka Ninau Ano; aponoia.
Ma ke noi ua kakauia na ae me na hoole penei; Ma ka hilinai i ka *aha kuhina, Makapolena, Makate, Papai, Kauhane, ekolu Hona, na Wilikoki elua o Kauai, Konuwela, Walabalaki, Haina, Masadena, Anesona Temaseke, Balaunu, Kauhi, Rikada, Kahookano, Apiki, Paehaole, Waika, Koketa, Holoke, Kanuka, Laiki–26 .
Ma ka hilinai ole i ka aha kuhina, o Wilimana, Baga, Mula, Pua, Pilipi, Paka, Kanoa, Bila Kamaki, Makuika, Luka, Wilikoki, Rosa, Buki Nawahi, Beka waipuilani, Kanealii, Kamai
Benson Smith & Co.
Na Mea Laikini ia e K*ai Kukaa
a me Kuai Liilii aku.
Na Laau Lapaau
*O NA ANA A PAU.
HELU 113 me 115. ALANUI PAPU
O LAUA NA AGENA NO NA
Laau Lapaau Kuluwai Liilii!
Boreicke & Schrecke
:A ME NA:
WAi Lukini OnAonA Waianuhea!
WAIALA MAILE
-A ME KE-
O noona Lei Aloha!
O na lako no ka Lauoho a me ka Ili, a me na mea hoonani o ka Home, e loaa no ia ina makamaka ke kipa mai ma keia hale.
2204-tf
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma Ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o MOO (k), no Kipahulu, Maui, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala Noi a Kailihao Hikilele (*) no Wailuku, Maui, he mea i pili i ka mea i make, e hoike ana ua make kauoha ole o Moo (k), no Kipahulu, Maui, ma Kipahulu i ka la - M.H. 1868, a e noi ana e hooponoponoia ka waiwai a e hookoia no hooilina. Nolaila, ke hoolahaia aku nei, o ka POALIMA, ka la 7 0 NOVEMEBA, M. H. 1890, ma ka hoia 1 0 kakahiaka, oia, ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua O * ma ka Hale Hookolokolo ma Hana, Maui, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.
Kakauia ma Wailuku, Oct. 3 1890.
Geo. E. Richardson,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
2306-31
[Kanoha no ka Hoolaha ana i ka Palapala Noi Lunahooponopono.]
Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o J. HAIHA LAINAHOLO o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o a Palapala Noi a Samuel L*inaholo o Honolulu, Oahu, e hoike ana o J. Haiha Lainaholo o Honolulu i oleloia i make kanoha ole * Honolulu ma ka la 5 0 *une, M. H. 1890, a e noi ana e hoopukaia ka Palapala Lunahooponopono Waiwai iaia.
Ua kanohaia, o ka POAHA, oia ka la 30 o OKATOBA, 1890, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua Noi la imua o ia Lunakanawai, ma ke Keena Hookolokolo o ia Aha *a Honolulu, a oia no hoi kahi a me ka manawa e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu i* he kumu oiaio ko lakou e ae ola ia ai ua noi la.
Hanaia ma Honolulu, H. I., Oct. 9, 1890.
NA KA AHA;
J.H. REIST,
Hope Kakamolelo.
a 306-31.
HOOLAHA HOU
Hoolaha Hoopii Auhau,
M. H. 1890
E *oho ana na Papa Hoopii Auhau ma ka Mokupuni o Hawaii
Kohala Akau–Hale Hookolokolo, Poaono, Novemaba 15.
Kohala He*-Hale Hookolokolo, Poalua, Novemaba 15.
Hamakua–Hale Hookolokolo, Poakolu, Novemaba 19.
Hilo Akau–Hale Hookolo*lo, Poakahi, Novemaba 24.
Hilo–Hale Hookolokolo, Poakola, Novemaba *6.
Puna–Hale Hookolokolo, Poaha, Novemaba *7.
Ka*–Halekula, ma Punaluu, Kau, P*a*no, Novemabe 29
E. S. LYMAN.
Luna Hoomalu o na *apa Hoopu Auhau o ka Mokupuni o Hawaii
Hilo, Hawaii, Okatoba *, 1890
**07-**
[Kanoha no ka Hoolaha ana i ka Palapula Noi Lunahooponopono]
A HA HOOKOLOKOLO KIEKIE o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono no waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o KEKOA (w) o Aiea, Oahu, i make kanoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waihola ana mai o ka palapala noi a Kalua *., kana kane ma* e hoike ana o Kekoa o Aiea, i make kauoha ole i oleloia, ma Aiea, ma ka la* Sepaioma*a, A. D. 1890, a e noi ana e hoopu*a*a ka Palapala Lunahooponopono *ia.
Ua Kauohaia, o ka
Poalima, Novemaba 4, 1890, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai ia m* k* K* na Hookolokolo i keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi n* e hele mai ai na poe a *au i pili e hoike mai * ke kumu, ina he kumu kekahi e apono ole ia ai ua noi la.
Na ka Aha :
J. H. REIST,
Hope Kak*uolel*
*307-3*
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ma ka waiwai * J. W. M. P*ohea *, * Kamalo, Molokai, i make.
Ma ka heluheluia ana a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a S. K. Kupihea a me Edwin Jones no Lunahooponopono o ka waiwai o J. W. M. Poohea no Kamalo, Molokai i make. E noi ana * e hoaponoia ka laua hoike hope a e hoohololoia ka waiwai no na ho*ilina a e hookuu ia laua me na hope ma ka oihana. Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili o ka
POAONO, la 29 o OKATOBA, 1890,
i ka hon* *o kakahiaka, ma ka hale hookolokolo o Pukoo, Molokai, oia kahi a me *a manawa i kohoia no ka hoolehe aku i ua noi la me na kue ke hoike ia mai.
Kakauia ma Waikuku, Maui, Okatoba *, 1890
GEO. E RICHARDSON,
Lunakanawai Aha Kaapuni Apana Elua H. P. A.
2307.30
Hoolaha Hoolo Moraki.
I KULIKE ai me kekahi mana i hoikeia maloko o kekahi mau palapala mo*aki elua penei: 1–He moraki * hanaia mawaena o George W. Nawaakoa o Honolulu, Oahu, m* Alexander J. Cartwright o Honolulu, Kahu Waiwai o R. W. Holt o Honolulu i make, i ka la 130 Novemaba, 1886, i kopeia ma ke Keena Kope Aupuni, ma ka buke 103 ma na aoao 65–7.
2–He moraki i hanaia mawaena o George W. Nawaakoa a me Alexander J. Cartwright he Kahu Waiwai i hoikeia mamua ae, ma ka la 5 0 Augate, 1889, i kopeia ma ke Keena Kope Aupuni, ma ka *uke 117 aoao 270, a no ka uhakiia ana o na kumu a*likeo ia mau palapala moraki, oia *a uku ole ia mai o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka hopena o ka manawa, nolaila, o na aina, na lako, me na pomaikai maloko o ia mau palapala moraki, e like me ka manawa i hoakakaia ma ke kanawai, e kuai kudala aku ma ke akea, mamuli o ka uhakiia o na kumu aelike i hoikeia.
O na waiwai i hoakakaia ma ia mau moraki oia kela mau apana aina e waiho la ma Kaikahi, Pauoa, penei:
1–O kela apana alna a pau nona ka ili he * eka me 69-100 o ka eka, oia hoi ka aina i hoakakaia ma ka Palapapa Sila nui helu 4453 Kuleana helu 1555 ia Kealaau, a i hoolilo*a aku e Kealaau ia George W. Nawaakoa, ma ka la 25 o Maraki, 1863, i kopeia ma ka buke 18 ma na aoao 288 me 289.
2–O kela apana aina a pau nona ka ili he 36-100 o ka eka, oia hoi ka apana * * ka Palapala Sila nui helu 2638 i hoopukaia no M*** N. Pua malalo o ka inoa, Me*e Nahakuelua, no kana mau keiki, Kalaimia, Emma a me Ioane, a oia no hoi kahi i hooliloia aku e lakou ia George W. Nawaakoa me kekahi palapala i kakauia ma ka la 20 o Aperila, 1885 a kopeia nia ka buke 96 aoao 223.
ALEXANDER J. CARTWRIGHT, Kahu Waiwai o R. W. Holt i make,
Mea Moraki mai, J.M. Monsarrat, Loio no Ka Morake, Kakauia Honolulu, Oct. 18, 1890.
2307-41
Hoolaha Hookapu Aina.
E ike auanei na kanaka a pau o kela o keia ano ke nana mai i keia hoolaha hookapu aina, Owau o Kikaha (w), ka moopuna a *u (k) * make, a owau no ka hooilina kupono ma ke kanawai no kona mau waiwai, aole kekahi mea e ae, a eia no ia*u ka Palapala Sila nui o k* aina ma ka inoa o Hu.
Nolaili, ke hoolaha aku nei au ma ke akea, ua kapu loa kela mau apana aina elua e waiho la ma Milo*ii, Kona Hema, apana *, pahale ma kahakai, apana *, aina mahiaia mauka, aole e komo hewa a hanaino i na kumu alani * me na mea ulu e ae o ka aina mahiai mauka a pela no hoi e maluhia pu ai ka pahale ma kahakai. A ke hookohu aku nei au ia D. S. Kaui i luna nana e kiai a hoomalu ma na ano a pau, a ua loaa po iaia ka mana piha ma ke kanawai e koi hoopii ke kue ia *ai. A no ka oiaio, ke kau nei au i kuu inoa. KIKAHA.
Auwaiolimu, Honolulu, Ok*, 16, 1890.
2307-31
Hoolaha Hooko Moraki.
I kulike ai me kekahi mana i hoikeia maloko o kekahi moraki i hanaia mawaena o B. Manoa o Puna, Hawaii, me J. Tucker o Hilo, Hawaii, i kakauia ma ka la 1 5 0 Dekema**, 1887, i kopeia ma ka buke 108 ma na aoao 423 me 424, ke hoikeia aku nei ma keia hoolaha e hoolo ia ana ia mana moraki mamuli o ka *h*kiia o ke ku** aelike, oia ka uku oleia o ka ukupanee.
Nolaila, ke hoikeia aku nei, mahope o ka hala ana o na pula ek*lu mai keia l* aku o ka hoolaha, e hoolaha ** aku na waiwai no ke kuai k*dala akea ma ka hale hookolokolo ma Hilo, ma ka
Poakahi, Nov. 24, 1890, ma ka bora 12 awakea o ia:la. No na mea i koe, e ninau ia Hitchcock & Hitchcock.
Kakauia *a Hilo, Hawaii, Okatoba 10, '90
J. TUCKER, Mea Moraki Mai.
Penei na waiwai i hoikeia ma ia moraki ia:
1–O ke kuleana i mahele ole ia iloko o ka aina e waiho lama Opihikao, Puna, i hoikeia mamua ae, a *a hoakakaia kela kuleana iloko o ka Palapala Sila nui helu 3231 nona ka ili o eo*o eka.
2–O kela hale noho o *. Manoa ma Waiakea, Hilo, Hawaii. 2307-31