Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 36, 5 September 1891 — Page 2
This text was transcribed by: | Diane Poche |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
[graphic: Seal of Hawaii]
Hoolaha a ka Puuku.
E malama ia ana he anaina pule Hoolewa o Ka Mea Kiekie he Alii ke Kane Keikialii make ma loko o Halealii Iolani, ma ke SABATI la @ o Sepatemaba, ma ka hora 12 30 @ @.
E hookaaawale ia ana na noho no ka Lunakanawai Kiekie o ke Aupuni ko ka Moiwahine mau Kuhina, ka Peresidena o ka Ahaolelo na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, na lala o ke Alo Alii, na Hon o ka Ahakuka Malu na Alii a me ka Poeikohoia o ka Hale Ahoolelo na Luna noi o na Aupuni e ka Puali @ na P@ o na Buro Aupuni a me ka @ mau @
JAMES W. ROBERTSON,
Pu@ o ka Halealii.
Halealii Iolani Sept. 2, 1891.
E komo ana ke Alo Alii i ke kanikau piha no Ka Mea Kiekie Ke Alii make ke Kane keikialii @ ka la aku o keia hoolaha a hale he elua mau hebedoma mahope aku o ka hoolewa ia ana, a e komo ana i ka hapa kanikau mai ia manawa aku a hiki i ka pau ana o na @ elua mai ka la aku o ka @ E @ ana na lede i ka eleele me na lina keokeo i ka wa kanikau piha a i ke @ hoi me na lina eleele i ka wa hapa kanikau
E hau ana na lala a pau o ke aupuni a ino ka poe a pau i pali i ke Alo Alu, me ke kanikau ma ko lakou mau aahu lehulehu.
O na honimana luna aupuni, e homoana lakou i na aahu eleele a me na papale, a me ke kanikau ma ka lima hema iloko o ka wa kanikau piha. O na Luna nui o na Aupuni o na kauikela a me na Agena Kalepa, ke kino @ nei lakou e nana no i ka wa kanikau e L@ ia nei a ke noi ia aku nei ka lehulehu e hoike ne i ko lakou aloha i Ka Mea Kiekie Ke Alii make ma ke kau ana i na hoailona o ke kanikau iloko o ka manawa i kuhikohi ia.
JAMES W. ROBERTSON,
Puuku o ka Halealii.
Halealii Iolani, Aug. 29, 1891.
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki ... $2.00
No Eono Mahina ... 1.00
Kuike ka Rula.
AUHAU NO KA HOOLAHA ANA.
@ @ 1 2 3 4 5 6
1/2 Iniha $ 1 00 $ 1 50 $ 2 00 $ 2 50 $ 2 75 $ 3 00
1 Iniha 1 50 2 00 2 50 3 00 3 50 4 00
2 Iniha 2 00 2 75 3 50 4 00 4 50 5 00
3 Iniha 2 50 3 50 4 50 5 00 5 50 6 00
4 Iniha 3 00 4 00 5 00 6 00 6 75 7 00
5 Iniha 3 50 4 75 6 00 7 00 8 00 9 00
6 Iniha 4 00 5 50 7 00 8 00 9 00 10 00
[graphic: index finger] O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e h@ @ mai me ka auhau, a me aole, aoho hoo@ ia
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H. M. WHITNEY, Luna Nui,
J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono
POAONO, ... SEPATEMABA 5, 1891.
KE KULA HANA LIMA O KAUAI.
Ua hooholo iho nei ka papa alakai o keia kula maluna ae e hoololi hou ao i ka uku kula no ka haumana, oia hoi e hoemi iho mai ka uku kula he $40.00 mai o ka makahiki i hala, me ka manao i kumu e loaa ai ka hoonaauao mikiaia hana i na keiki ilihune.
Ina e hookaa ia ka $25.00 uku komo no na keiki pakahi i oi aku mamua o umikumamalua makahiki, a i hiki hoi ke heluhelu ma ka Buke ao Heluhelu mua e ao ia nei ma na kula la Aupuni, e ae ia no e komo, me ka hoomaopopo nae ina e lawa ana na lilo ai a me na buke ma ka ke keiki hana ana iloko o na hale hana a me na mahinaai, aole no e koi hou ia aku ka uku.
E wehe hou ia ana ke kula ma ka la 7 o Sepatemaba, aka ua ae ia no nae na keiki e komo mai ma na wa a pau ina he mau keena koe aole i piha. E ae ia no na keiki o na lahui like ole.
KA POWA MA KE ALALOA.
I ka po Poakolu nei i ka haole ohi dala oluna o kekahi kaa hapaumi, nona ka inoa Gustav Carlsson, o hoi ana i kai nei o ko kaona mai ka waiho ana aku o kana kaa iuka o Waipilopilo, me ke eke dala he $20 o kana loaa o ia la a kaa mawaho iho o ke Kula Hoopololei o Kooneuia, aia hoi me kona ike ele iloko o ka poeleele ua kui ia mai ia oia ma ke poo me ka ikaika i ka wa pokole loa. Oiai ua poniualu oia i keia puupuu, aka i kona pohala ana ae, ua hukia aku ke kaula wali a na lilo, e koe ana no ka wali iloko o ka pakeke, aka o ke eke dala e paa ana no iaia. Ua hoi pololei mai oia i Kuapapanui e hoike ai, a o ka hokahoka wale iho no ka na makai laau lapaau. O ka pouliuli kukui oie o keia wahi ke kumu o ka ike oie ia aku o ka mea hoohalua. I ka po, ua nui loa kona ehaeha, a i ke kakahiaka Poaha ae kona hele ana i ke kauka. He moku nui aleale mahope o ke poo a ua pehu.
IKE IA KA AIHUE NUI O HONO-
LULU NEI.
I ka hora 11:15 aumoe o ka po Paokolu aku nei, Sepatemaba 2, ia Mr. Day a me kona mau kokua o ka Halekuai Rama Pakipika ma ka huina o na alanui Moi a me Nuuanu o hoohala kamailio wale ana no iloko o ke keena kuai, aia hoi ua lohe aku la lakou i ke kamumu i ka hale iluna. Ua holo koke aku la kekahi mau mea o lakou iluna, a o Mr. Day hoi, holo aku la oia iwaho o ke alanui e nana mai ai. A iaia e nana ana, ike aku la oia i kekahi haole pilalahi loihi kuekue kamaa oie e holo ana maluna o kaupoku o ka hale a nalowale ma kahi o ka Halekuai Kukaa o Kakela me Kuke. Aole i ike pono ia aku kona mau nanaina, oiai ua huli kona alo imua e holo ana. Me he mea la ua manao keia haole e pee iluna o ka hale a pau kanaka i ka hoi, oiai he wahi koena malu no ko luna ua paa nae i ke ki ia. Ua kukulu ia he noho a pili i ka paia, malaila i pii aku ai a komo iloko o ke keena, a me he mea la iaia i hono ai pela, ua hina ka noho a lohe ia ai ka halulu. Ina pela keia haole aihue e hoomau mai ai, alaila e loaa ana oia, aka he keu no ke koa o ka na ana e hele mai a kahi o na makai e ku kiai ai, hana mai kana hookalakupua. A he keu no ka ike oie o na makai e ku wati nei i keia haole.
Ua komo aihue ia o loko o ka Halekuai Lako Hao o E. O. Hall & Son i ka po Poaha nei, a na lilo aku he $5.00 mailoko aku o kekahi ume. Ua pau na ume i ka huki ia iwaho, a o kahi mea wale no ia i loaa iaia. E muu ana na poho ahikoe a me na aoikoe i koe ia. Ua noha ka puka aniani hoolele malalama iloko o ka hale iluna o kaupoku, a he kiekie launa ole ina malaila ke komo ana iho. O ka puka ana, ma kekahi puka o hope.
HE AWA KIPA O APIA SAMOA.
Ma keia mua aku, e hoolilo ana ka Hui Hooholo Mokuahi Oceaniea i ke awa o Apia ma Samoa, i awa kipa no ko lakou mau mokuahi e holoholo nei mawaena o Kapalakiko a me na Panalaau o ka Hema, ma ka holo ana aku a me ka hoi ana mai. Aole hoi e like me na wa i hala, na kahi moku kiakahi nuku e hoohikihiki i na ohua a me na eke leta mai Apia aku me ka hoio i ka moana e kali ai ma kahi he kanahiku mile ka mamao mai ke awa aku.
I lawelawe ia keia anuu, mamuli o ka pii ana mai nei o na launa kalepa ana o ko Samoa me ko waho nei aku mahope mai nei o keia makani ino nana i ulupa ia eha mau moku kaua a me na oia he lehulehu. o keia lawe ana anei ia Apia i awa kipa, he mea maopopo e hooloihi hou ia aku ana ke ala holo moana i kanalima mau mile hou, a e pau ana he mau hora pakui hou iho mawaho ae o ka wa mau.
KULA BAIBALA.
Ua hooholo ke Komite Hooko o ka Ahahui Kula Sabati e hoonoho i Kula Baibala no ka pono o na kumu Kula Sabati. E malama ia ana keia Kula ma ke Kula Kahunapule o Honolulu nei ma Sepatemaba 22, 23, 24. Ma kela a me keia la he mau wa hana ekolu, kakahiaka, auina la ahiahi, a penei ka papa hoopono pono hana:
Poalua, Sept. 22; hora 9 a.m. na Palapala Hemolele o ke Kauoha Kahiko, hora 10 am. Na Aina o ke K K hora 11 am. Ka Hoikemanawa e ke K. K., hora 2 pm. Ka Euanelio, hora 3 pm. Ke Kumukula Sabati e hoomakaukau ana i ka haawina, hora 4 pm. Kukakuka pu ana, hora 7 pm. Kumupaio---Heaha na hana no ke Kahu Kula Sabati e hooke ai?
Poakolu, Sept. 23, hora 9 am. Na Palapala Hemolele o ke Kauoha Hou, hora 10 am. Na Aina o ke Kauoha Hou, hora 11 am. Ka Hoikemanawa o ke Kauoha Hou, 2 pam Ka euanelio o Ioane, hora 3 pm. Ke Kumukula Sabati e Hoonaauao ana i kana mau haumana, hora 4 pm. Kukakuka pu ana, hora 7 pm. Na Halawai Haipule.
Poaha, Sept. 24, hora 9 am. O Karisto ma ke Kauoha Kahiko, hora 10 am. O Karisto ma ke Kauha Hou, hora 11 am. O Karisto ma ka Ekalesia, hora 2 pam. Ka Euanelio o Ioane, hora 3 pm. Ke Kumukula Sabati e ohi ana i na hua o kona luhi ana, hora 4 pm. Kukakuka pu ana, 7 pm. Kumupaio---Pehea e hooholo ia ai na Kula Sabati o na Ekalesia Euanelio?
Ua konoia na Kumukula Sabati a pau loa e malama i keia Kula Baibala ma ka akoakoa nui ana no na hana hoonaauao o keia mau la ekolu. E oluolu na kahu e hoouna mai ia Rev. C. M. Hyde, Kula Kahunapule, Honolulu, i na inoa o ka poe kumu e makemake ana e komo mai i keia Kula Baibala.
Ka Moolelo o
KE KAUA AINA MUA
LOA MA KILE.
3,000 Make o na Aoao
Elua.
Ma ka nupepa Herald o Nu Ioka o ka la 24 o Augate, ua hoolaha ia malaila ka moolelo o ke kaua aina kuloko mua loa o na aoao aumeume mana ma ka Ripubalika o Kile, i hoouna ia mai Valaparaiso aku, penei:
Ke aumeume nei o Balamaceda a me ka aoao kipi no ka mea o na aoao o noho mana aku ai maluna o ka Ripubalika ma ka hakaka maoli ana. O ke kahua kaua aia ke waiho molaelae mai ia imua o Valaparaiso. Akolu aenei mau la o ka noke ana o ke kaua. O ke kaua mua ma ka waha no ia o Aconcagua ma ka Poalima Augate 21, a o ka hopena o ka emi ana mai o na koa aupuni i hope. O kahi e hoao ia nei ka ikaika o na aoao elua, aia no ia ma ka aekai o Vina del Mar, he elima mau mile ka mamao mai valaparaiso aku.
O ka mea hou o ka Poaha, Augate 20, oia ka lohe ia ana mai, ua hoolelel ia ae la ka puali koa kipi o 8000 ka nui ma ke Kaikuono o Quintero. Ua hikilele ioa ia o Peresidena Balamaceda, aka ua emoole no nae kona lapulapu ana ae e hoouna i kona mau koa imua o kahi a ka enemi e nee mai la no ke keakea ana aku i ka nee ana mai o na kipi e ku ana ma ke Kaikuono o Cosnon ma ka nuku hoi o ka muliwai, e hoao mai ana e a-e ma keia aoao malalo o ka malumalu o na pukuniahi o na moku kaua. Ua po ka la ma ia kaua ana. Ua hoomau mai no na kipi i ka nee ana imua, a e hookuemi ana i na wahi koa heluna kakaikahi o ke aupuni mai mua mai o ka puali koa kipi heluna mahuahua. He kaua kihakahaka wale no keia e nee ana maluna o na mile he umikumamalima oluna o kela aina awaawaa. Ma kela a ma keia wahi e hooili kaua ai, ua kukulu iho o Balamaceda i kona kulana me ka manao kuie, a i ka wa i hoohanahana loa mai ai ka enemi, ua emi mai la oia i hope imua o ka puali o ka enemi i oi ae ka heluna imua o kona, o keia hana hoapaapaa a ka Peresidena no ke ake no ia e makaukau pono ka puali koa nui mahope ona no ka haawi ana i kaua nui ikaika i ka enemi. I ka molehulehu ana, ua hiki mai la ka puali koa kipi imua o ke alo o ka puali koa nui o ke aupuni, aka ua hiki hope loa nae no ka hoehu kaua ana.
Iloko o kela wa e hoapaapa ia la, ua hele aku o Balamaceda ma ke poo o kaua puali koa he 13,000 ka nui imua o ka puali kipi he 7,000 ka nui. Ma ke kua aku o ka laina pale o na koa aupuni ka papu o Kalio, ka papu nona na pukuniahi nunui i kokua mai i ke kaua o keia la ma ka aoao o ke aupani, e hoopuukauha ana i ka puali kaua kipi ma ka aina, a i keakea aku hoi i na moku kaua kipi mai ka lawelawe ana mai i na kokua ana i ko lakou aoao, koe wale no ke kipu mamao loa ana mai ma kahi kaawale loa. Mamuli o ke oolea o na kipu ana mai o na puali pukaa kipi, me ke kaupe pu mai o na moku kaua, ua emi mai na koa aupuni me ka maikai a pioo ole. Ua emi iki malalo o iwakalua mau tausani koa o na aoao elua kai kome i ke kaua o keia la, a ua kokoke 3,000 o na aoao elua i make a hooha ia. Ua lawe ae ka Aliihikaua nui o na koa aupuni i kona kulana ikaika e kau ai ma ka aekai o Del Mar, am ke ano kahua pale alua, me ka waiho aku i na koa kupono mamua o ke aio o ka laina pale ma ke ano e hoohaiki i kona nee ana mai, a no ia mea ua lawe io ae ua alihikaua la i ua kahua ia mai ka la 23 o Augate, a hoohana aku la ma ka hooikaika ana i kona kahua. Ua hoouna ae na moku kaua kipi i ko lakou mau pukuniahi kani alapine no ka lele kaua ana kau maluna o ko Balamaceda kulana.
He pioloke nui ma ke kulanakauhale o Valaparaiso. ke haalele la na mea a pau a ke haka pono la i ka nee ana o ke kaua. Aia ke kau la ke ao eleele maluna o ke kulanakauhale. Aole e hiki i na ohenana ike ke ike aku maloko o na punohu uwahi pauda, a he wa kakaikahi loa e ike ia aku ai a koho wale ia aku la ka nee ana o na puali koa aupuni. E ia he kaoo ma o oie o na koa i piha i na poe i eha e hoihoi ia mai ana i ke kulanakahale mai ke kahua mai, a ke hoomakaukau ia mai nei ona mau halemai no ka manawa ma kahi e loaa aku ai. Ua piha pono na lima o na kauka o ke kulanakauhale i ka hana a ua haawi wale mai na wahine i ko lakou hookauwa wale ana ma ka malama mai ana. Mai ka poe mai i ku a eha e hoihoi ia mai nei e loaa mai nei na lono poomuku weluwelu o ka nee ana o ke kaua, a he mea hiki ole i kela wa ka hookahua ana iho o ka manao no ka aoao ikaika o na puali kaua.
Ua hui aenei o Adimarala brown o na aumoku kaua America ma Kile me na kapena o na moku kaua o na lahui e ae, e malama lakou i na ola a me na waiwai o na kamaaina o na lahui e.
Ina e lanakila ana na puali koa kipi ma ka hoauhee ana i na koa aupuni i keia kaua, aiaila e a-e ana lakou ma kela kapa o kahi kahawai uuku nana e hookaawale nei i ka aekai mai ke kauhale mai o Vina del Mar, a ma ka lawe ana i ua kauhale la e kaa ana na kipi ma ke kua o ka Papu Kalio, me ke aumoku kaua kipi ma kekahi aoao o ka papu a o na koa kipi ma ka aina ma kekahi aoao, alaila e holopono ole ana. A ina e haule ana na palekaua akau o Valaparaiso, e maalahi ana ka hana o ka lawe pio ana mai i ke kulanakauhale. O ka manao laulaha, e kipoka pahu ia ana ke kulanakauhale o Valaparaiso e na moku kaua o na kipi, ke auhee o Balamaceda, e lele kaua ia mai ana ma ka aina e na kipi. Ina hoi ma kekahi noonoo ana e lanakila ana o Balamaceda, e alalai mai ana na aumoku kaua kipi i ke auhee loa ana, a, ina he mea hiki e hookau hou ia aku ana na koa kipi iluna o na moku.
Ke paulele nei na luna aupuni a pau o Valaparaiso, e hoauhee ia aku ana e Balamacada na puali koa kipi, a ina aole e hooneoneo loa ia ana, alaila e hookau hou ia aku ana na wahi koena koa kipi aku e koe ana a hoihoi hou ia aku i ka akau ke hiki.
Ke haule o Valaparaiso, alaila o ka pau no ia o ko Balamacoda mana. Mawaho ae o na koa e komo nei i ke kaua, aohe mau koa e ae e kue mai ai i ko na puali koa kipi nee ana aku i Kalio, a ke lilo ia lakou ia kulanakauhale, e holopapa no lakou maluna o na okana aina hema. A ina hoi e pio na kipi, alaila ua emi iki iho la ia mamua o ka ai hoopau loa, no ka mea ua pau loa ae la no ko na kipi mau koa konekonea i ka hoohana ia, a aole hoi e hiki ia Balamaceda ke uhailoloa mai i na hauoli o ka lanakila i ka akau a lawe pio mai ia Iquique a me na okana aina kipi, aia wale no a hiki mai na moku kaua hou loa o ke aupuni o Errazuria a me Pinto, aole hoi na kipi e oia mai ina e auhee ana lakou ma Del Mar.
O ka nanaina aku o ke kaua mai Valaparaiso, he inoino loa mamuli o ka hoomalumalu iho o ka punohu uwahi o na mea kaua o na aoao elua. E anapa mau ana na oaka ahi o na pukuniahi, na pu raifela a me ka halulu o na kani o na puku@iahi.
KE OLELO mai nei o Dr. B. Hamliu o Lemore, Kaleponi, na lilo i mea makemake nui ia na hapa kakini omole Laau Kunu kakaikahi a Chamberlain i kuai ai malaila a hiki oie iaia ke hoohana ke oie me ia na laau ia. Aole no mea i maopopo lea i ka waiwai io o keia laau aia wale no a hoao pono ia. O ka poe a pau i hoao i keia laau, ua ike lakou ua oi ae keia mamua o kekahi mau laau e ae i hoao ai, nolaila lakou e hooia aku nei i ke lakou mau ho'aloha, a pela iho ia i kaulana ia. E loaa no keia laau ma na Halekuai Laau Lapaau a pau. O BENSON SMITH & Co., na Agena ma Hawaii.
NUHOU KUWAHO.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Zealandia i ke kakahiaka Poalua nei mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na mea hou makamaka loa malalo iho:
HE HOOHANOHANO I KE AIIKOA
RUKINI.
Parisa, Aug. 25---Ua hiki ae ma Bergerac o Generala Obruteff, ko Rusia ukali poo. Ua hoouluwehiwehi ia na alanui no kona hanohano a ua apo ia aku oia me ke ohohia.
KO H. M. STANLEY PALEKANA ANA.
Genewa, Aug. 24---Ua haalele iho o Mr. a me Mrs. Stenley ia Muerrana i keia la a holo aku no Parisa. Me he mea la ua oia loa o Mr. Stanley mai keia ulia poino i haule ai oia a eha ma Muerran.
MAKE KA LUNA LETA NUI O ENE-
LANI.
Ua make ma Ladana i ka la 24 o Augate, o Right Hon. Henry Cecil Raikes, ko Enelani Luna Leta nui.
KA WEHE IA ANA O KE KIA HOO-
MANAO O VICTOA EMMANUEL.
Roma, Aug. 24.---Ua wehe ia ka uhi o ke Kia Hoomanao o Victoa Emmanuel e ka Moi Humebata o Italia ma Mondovi. O ia anaina, ua lilo i wa hauolio no ka lahulehu, mamuli o ko ka Moi kakau inoa ana i kekahi kuahaua e huikala ana i ka poe a pau i ahewa ia o na koa mai ka 1848 a hiki i ka 1872.
KO KA EMEPERA WILIAMA OLA
PALEKANA.
Berelina, Aug. 24.---Mamuli o ko ka Emepera Wiliama puka ana ae ma na alanui o ke kulanakauhale maluna o ka lio e paikau i ka puali Gardes du Corps, ua hoauhee ia ae na ao hakuepa e pili ana i kona oia kino a na nupepa farani i hoonuinui hakuepa aku ai ma na ia i haia. Me he mea la ua kapae loa aku ka Emepera Wiliama i na moolelo imi hala, a aole loa i kauoha ia kekahi hooie pili aupuni no na hoopunipuni i hoolaha akea ia e pili ana i kona oia kino. Inohinei, ua hele kino aku oia i ka halawai anaina pule, a aole loa he wa maikai e ae o kona oia ana e like me ia, oiai ua oi aku kona ikaika a me ka nui, aole hoi i hoike mai na helehelena hoomailo mai, koe wale no ke ano eaea kai no keia huakai holo moana loihi. Ua ike iki ia aku no ka paoioi eha o kona kuli ma ka lele ana i ka wa e hele ai a me ke kokua ia aku i ka wa e pii ai iluna o ka lio.
NA MOKU KAUA AMERICA MA
KINA.
Aia ke akoakoa la ma na kai o Kina, ma moku kaua America Palos, Monocacy a me Alliance. O na moku kaua Mohican a me Alert, aia ma ke Kai Beherina a ua kauoha pupuahulu ia aku laua e holo ae i Kina, aka malia o ku mai @ ma Honolulu mamua o ka holo loa ana aku i Kina. O ka moku kaua Lancaster, e ia ke holo mai nei me Ria Adimarala Harmony mai Nu Ioka mai no Kina. O ka moku kaua "Kalekona," eia ke holo aku la mai Honolulu no ia wahi hookahi, a e hoolilo ia aku ana i moku no ka adimarala no ke aumoku kaua ma Kina.
KA OLELO A EMEPERA WILIAMA.
Maloko o kekahi ahaaina i haawi ia ma ke kulanakauhale o Berelina, a mawaena o na olelo kanaenae kamailio mahope o ka nuu ana, o ka Emepera Wiliama o Geremania kai hoopuka ae i keia mau huaolelo: "O ko kakou manaolana a pau, no ka noho maluhia no ia, aka ina e ulia mai ana kekahi kaua, aole no kakou ia hewa." He Emepera hookelakela kamailio no keia, a ina e puai kona leo ma na anaina o kela ano, o kona aho no ka hoopuka i na kalaiolelo o ia ano.
KELA A ME KEIA.
Ua hoomana ae ke aupuni o Rusia e aie pokole aku no ka manawa i 25,000,000 roubles.
Ke hapai mai nei kekahi nupepa Rukini o Sana Peteroboro i ke kamakamailio ana no ka papa loa aku i ka noho ana o na malihini mawaho aku o na kulanakauhale, a i oie ia mai ka noho ona no na aina ma na apana kuaaina e pili aku ana ia Auseturia. O ka poe e ona aina nei a e kipaku ia aku ana e ke kanawai hou, ua hiki no ke puka aku lakou.
Ke puaipuai mai nei na lono mai Hamabuga mai, ua hooie aku ka Emeperese Ferederika i ka ike ana i ke Kama Aliiwahine Bisimaka, a aole no hoi ona kunou iki ke ulia ae ko laua halawai ma ke alanui oiai e holoholo kaa ana.
Ua hoouna aku ka Emepera Geremania i ka Moiwahine Victoria, i ke kii nani o kona moku holo lealea, ka "Hohenzollern," me ka emepera e ku ana iluna o ka papa holoholo kiai o na aliimoku, i kahiko iaia iho me ka aahu piha o ak adimarala.
Ina e banakarupe ana kekahi hoa o ka ahaolelo o Enelani, ua kapae ia oia mai ka noho ana a koho ana ma na ninau o ka hale.
E ia na makua o Bessarabia ke kuai maoli nei i ka lakou mau kamaiki i mea e lona ai ka ai, a o ka poe piepiele ma Konatinopela ke kuai mai nei lakou i na kamalii wahine. He nui na make mamuli o ka wi a me na ohana e loaa aku ana ua pau i ka make mamuli o ka pololi e puukiuki ana iloko o ko lakou mau maewaewa.
NA LETA.
( Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o ua hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau )
E Akahele ka Uhauha.
Ua ake nui makou e hoike pinepine aku i na makamaka a pau, mamuli o ka ikemaka ia ana aku o kekahi mau hoakanaka i ka auina la Sabati aku nei i hala, ma kekahi mau wahi o Kalihi-waena aenei, e holo hele ana ma na kuauna loi, a e lawelawe pu ana hoi i na hana hoohaunaele Sabati. Ua lohea na leo hooho kupikipikio, na lea kuwo a pela wale aku. he mea nui ke Sabati ke eha ka lunaikehala, a he mea hauoli no ka uhane ke malama laahia ia. Aole ka uhauha.
KALIHI.
Pau Kauna o ka Hoole ia.
E ka Nupepa KUOKOA e,
Aloha oe:
E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino i keia mau huaolelo e kau ae la maluna.
he mau makahiki i hala aenei, ua kahea aku makou (Ekalesia o Kealakekua a me Kona-Waena) ia Rev. C. M. Kamakawiwoole i kahuna pule no makou, a ua hoale ia mai.
Ma ka mahina o Maraki o keia makahiki, kahea hou makou ia Rev. O. Nawahiue o ka makani Kilioopu o Waihee, oia haawina hookahi no.
Ma ka mahina o Mei iho nei, na kahea hou aku makou ia Lui, kekahi haumana o ke Kula Kahunapule e holo mai i Haiolelo no makou, nele hou no.
Ma ke Sabati la 23 o Augate nei, ua kahea hou makou ia Rev. S. L. Desha (Kiwini) o ka Ua Kanilehua ma ke kakau ana o na hoahanau i ko lakou mau inoa me ka noho Luna Hoomalu ana mai o ka makua Rev. J. D. Paris, a o ka eha iho la ia o na Kahu i kaheaia. Nolaila au i hoomanae ae ai i keia mau ialani mele.
Ua maikai ka noho a Waialua,
Elua o'u po aina e ka hauliuli,
I hoi hou aku ka hana,
Pau kauna, pau pu me ka nele.
Me na keiki oniu huila hao o ka Hawaiian Gazette Co., ko'u aloha pau ole. Owau no me ka oiaio,
Z. P. K. HAPAOKEKALAUNU.
Napoopoo, S. Kona, Sept. 1, '91.
Na Mea Hou o Kalaupapa.
E kuu KILOHANA POOKELA,
Aloha oe:---
Ma ka Poaha Augate 20, ua pepehi iho la o S. W. Kawelo i kana wahine ia Kamaka a eha loa, ua hele aku o Kamaka imua o W. H. Tell e hoopii ai. Nolaila ua kii ia mai o S. W. Kawelo a lawe ia aku la imua W. H. Tell a me Dayton e hooponopono ai, a ma keia hooponopono ana a W. H. Tell ia Kawelo no ka hewa i hana ai maluna o Kamaka kana wahine mare. Ua pelu iho na kuli o Kawelo a mihi aku la imua o Tell me ka olelo aku ua hewa wau, ua olelo Tell iaia, ua loihi kuu hoomanawanui ana ia oe a me kuu ao ana ia oe, aka iloko o keia hora ke hai aku nei au ia oe ua pau kou noho makai ana, nolaila e hoihoi mai oe i kou hookohu a me kou pihi makai, ua noi mai o Kawelo ia Tell e hoomanawanui a pau keia mahina, ua hoole mai o Tell, nolaila ke haawi ae nei au i ko'u mahalo ia Tell no kona hooko i ka manao o ke kanawai a me na rula o ka Papa Ola. Nolaila eia o Kawelo ke hamohamo nei ka lanu a ke Kuaokalani ia hoolehelehe kii.
Mamuli o ka malama mau o ka Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o Kalaupapa nei i na halawai mau i na ahiahi a pau o keia a me keia la, nolaila ua nui loa ka huhu o Fatta Wenderlin kahunapule Katolika i ka malama mau ia o na hana pono Karistiano maloko o ka Luakini o Kanaanahou, ua holo @ i Honolulu e hoopii i mua o ka Papa Ola hoopau i ka malama ana o ka halawai o ka Ahahui Opiopio i na ahiahi a pau, a ua hoi ke pu aku oia, o ka halawai o ka Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o Kalaupapa, he halawai hool@unaele ka a he hana i na hana pono ole, nolaila ua apono mai ka Papa Ola i ka hoike hoopunipuni i keia kahuna pule Katolika. Ke ninau nei keia makapeni, heaha la ka hana a ka Ahahui Opiopio Imi Pono Karistiano o Kalaupapa i hoohaunaele ai? O ka hoomana anei @ Iehova i ke Akua Oiaio i kela a @ keia ahiahi, oia anei ka hool@ ele a keia kahunapule Katolika @ hele aku ai i mua o ka Papa Ola e hoopunipuni ai? Nolaila ke @ haik@ ia nei na hana pono Karistiano ma Kalaupapa nei. Auhea @ na makua o ka pono mai Haw@ Kauai a pela hoi ka mea io ke k@ e noho ana, ka mea hoi @ iho, o ka pono oia ka maki@ @ @ nohoalii, eia makou na hoah@ @ ka Ekalesia o Kalaupapa nei k@ @ haiki ia nei i ka malama an@ @ @ hana pono. Na ka makua @ @ pono e nana mai i keia piliki@ @ A eia no hoi na kahunapule Katolika nei ke kaena nei oia k@ mana nui ma ka Panalaau @ Pela io anei e ka Papa Ola, @ mai.
Eia keia hana ekaeka a ua kahunapule Katolika nei, ma kek@ o ka pule i hala, ua hele aku @ mua o Umi Kukailani (k) a @ @ aku la iaia e hoonoho i ka h@ iloko o ka hale. Ua pane @ iloko o ka hale. Ua pane @ Umi Kukailani aole ona makemake e hoouoho i kekahi haole iloko o kona hale. Nolaila ua nui ka huhu o keia kahunapule Katolika ia umi Kukailani. Ua olelo mai keia kahunapule ia Umi Kukailani i na aole oe e ae ana i ko'u manao e kipaku ana wau ia oe. Nolaila eia o Umi Kukailani ke imi nei i wahi nona e paa ai iloko nei, a oia ka'u e makemake nei e ninau i mua o ke akea. O keia kahunapule anei ka mana e kipaku i kekahi kokua mai Kalawao a me Kalaupapa aku nei, a i ole o ke kanawai paha, @ ka mea aole i ike ia ka hewa o Umi Kukailani? no ka mea ua hooholia ma ke kanawai o M H 1890. Ina ua ike ka luna nui i ka hewa o kekahi kokua, e hoopii aku i mua e kekahi lunakanawai apana a nana e nana mai i na ua hewa ka mea i hoopii ia, alaila e kau aku oia i ka hoopai aole e oi mamua o ke kipaku, i na aole alaila e hookuu aku iaia, nolaila e pono i ka lehulehu e nana mai i na hana eka eka a keia kahunapule.
Ma keia ke hooki nei au me na keiki oniu hua mekala ko'u welina pau ole.
J. K. KAINUWAI.
Kalaupapa, Augate 22, 1891.
He Poino Weliweli ma Nu Ioka
Ua hiolo me ka weliweli ka hale pahaku elima ke kiekie o Paka Place ma Nu Ioka ma ka awakea o ka la 22 o Augate. He wahi punohu wai kai ike ia i ke poha ana ae ma ke kahua hale, alaila ua kiola ia ae la na pohaku he lehulehu a me na laau iloko o ka lewa he kanakolu paha akpuai ke kiekie. Ua hina aku la na paia o ke alo a pahu ana@ i ke alanui, e hooneoneo ana iloko o ka wa polole i ka nani o ua hale ia i ku kilakila iho ai i na sekona mamua iho. Ma keia wa i hiolo ai ua piha ke alanui i na kanaka a me na kaa ukana. Ua hamu koke @ la ke ahi i ka hale, a ua loihi ka ap@ ana a na poe kinai ahi no k@ imi ana i ke alahele o komo aku @ e kinai. Ua lehulehu no na poe o loko o ka hale i pakele ma ka lele ana ma na puka aniani a me na puka malalo loa. Ma ka lono hope loa, ua hoomaopopo ia he 88 ka poe i nalowale a he 34 mau kino make @ loaa ae, he 20 o lakou i hoomaopopo loa ia. He lehulehu wale na olelo no ke kumu o ka hanee ana. O kekahi, oia ka hoonioni a na papapai i uwai ia a iluna o kekahi hale iluna loa, i pakui ia me ke koikoi o na mekini. Manao o City Chamberlain Train, ke keiki a ka @kuahine nona ka hale, aia he pauahi mahope koke o ke pahu ana.
Ua lohe mai makou me ka minamina nui, o ka aahu koa a me ka papale koa hanohano o ka Naita Kahunapule o Waialua i aahu ai ma kela huakai hololio o na wahine o Waialua, he aahu koa keia no ke aupuni Hawaii i aihue a huna loa ia me ka hoihoi ole ia i ke aupuni i ka wa i kahea ia ai e hoihoi. A mai nalowale loa paha aole e ikeia ina aole e puni hoohanohano hoonua ka Naita Kahunapule o Waialua a aahu i ka waiwai i aihue ia. e ia kela hihia imua o ke Kuhina Kaua, a hookahi wale no pakele o ke apoipoi a me ke iwi kuamoo ole o ke kuhina kamalii.