Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 1, 6 January 1894 — HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua—kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei. [ARTICLE]

HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahine Alii. KA Ui Oi Kelakela o ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Ui i Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua—kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka Honua nei.

KE KIOWAI KAPU A ME KA MANA KUPUA E KIAI IA ANA E NA HONU ALII HE UMIKUMAMALUA; UA LILO IA MANA I MEA OLE I KA NANI A ME KA UI O HAWAII. E na makamaka, o ka mea nana ka olelo paa i kau maluna o lakou o Puakoolau, no kona manao aole ia e hele me kana hanai, oiai, he mea maa mau aole na ka wahine e kii i ke kane, ua manao no ia na ka hanai a Puakaunaoa e kii a moe ma kahi o kana hanai, ua kuhihewa loa ia o Puakoolau, oiai, ua hana akamai o Puakanakamaikai, ua kii no kela a lawe ma ko iala wahi e moe ai. I ka pau ana o ka laua hoomaha ana, ku ae la laua a hopu i na ukana a laua, me na puolo maile no o na hanai a laua, a me na lei lehua o Mokaulele, ua hele wale a paoa i ke ala. Oia hoi o laua nei a hiki i kauhale, haohao laua nei i ka holoholo ole mai o na hanai a laua nei mawaho o ka hale, a me ka naau kaumaha o Puakaunaoa i hoi aku ai a ka hale o Puakaunaoa, a oia hele no ia o Puakoolau a ma ko kanai wahi e moe ai, a i wehe aku ka hana aole ka hanai, akahi ninau ana, alua, akolu, ua ike ia no ua hewa ia laua, a i wehe aku ka hana o Puakaunaoa i ka hana i ka paku o kana hanai e wawaiho ana laua la ua kala loa ia e ka hiamoe nui, a no ia mea ua hoo manao ae la au i kau wahi lalani mele a ka poe loea. Kuhikuhi ma Puuloa ke ala Loaa koke aku no i ke kula o Kanehili E wawaiho ana i ke kula o Kaupea O ka moe no a ke kula Ia ike ana o Puakoolau i ka hewa o kana hanai, lele iho la ia a honi i kana hanai a uwe iho la me ka ehaeha nui o ka naau. I mai la o Puakoolau me ka huhu e, ua hewa kau hanai ua kii i ka'u hanai, ua hele a ma kahi o ka'u hanai e moe ai. Ae aku o Puakoolau, ae, ua hewa maua. Ae, e uhaele olua, mai kali a mai lohi, i mea e hooko ia ai ka olelo paa a kakou. O Puakanakamaikai ia mau la, aole oia e ai i ka ai no ke aloha i ke kaikuahine a me ia kaikuaana ona. Ua pono ole ke kaikunane i ka ai ole i ka ai, pela no hoi o Puakaohelo aohe ai i ka ai. I mau la, lohe aku la na makua oia o Leleiwi a me Kapoho i keia hele o na keiki, a pela pu hoi me na makaainana no keia mea, ua piha ke kaona o Hilo i ka uwe i na lii e hele nei, a i au'a mai ka hana o na makua e noho, hoole aku la o Puakoolau aole hiki ke noho, he kanawai paa mawaena o makou, nolaila, ua haki ka olelo paa, a e hele maua e pono ai. Huli hele aku la laua nei i waa, a aole nae he loaa iki o ka waa, a i ka nele ana o ka waa e hiki ai, ua hele laua nei e ike i ke kupunawahine o laua nei ia Punahoa. Ia laua i hiki aku ai, me ka uwe

no laua e hele aku nei, a oia ka ke kupunawahine i ninau mai ai i na moopuna: He waimaka aha keia e na moopuna? He waimaka hele! Ihea olua e hele ai? E hele ana maua i ka aina ike ole ia, oia o Kuaihelani. No ke aha hoi ke kumu o ko olua hele ana ilaila? No ko maua loaa pono ana mai nei e moe pu ana, a oia iho la ke kumu o ko maua kipaku ia ana mai nei, aole maua e noho koke iho ma na mokupuni a pau o keia paeaina, a aia ko maua wahi o noho ai o ka aina ike ole ia o Kuaihelani, oia ka maua olelo paa me Puakaunaoa, ina na kana hanai ke kii i ka'u hanai, alaila, o laua ke hele, a ina hoi na ka'u hana, alaila o maua ke hele, a oia keia au e ike mai la, o keia wale no ko maua wa e kali ai no ka hele wale no ka nui, aole maua e kali hou aku ke loaa ko maua waa e holo ai, a o ke kumu hakalia wale no o ko maua hele ana, oia hoi, ua pau ka waa i ka wawahiia mai ka lae o Leleiwi a hiki i ka lae o Makahanaloa, oia ke kumu e hakalia loa ai ko maua hele. I ka pau ana o ka laua nei mau olelo, pane mai la ke kupunawahine, o lakou nei, heaha la hoi, me he aina no hoi ia, aole maanei ae, aia ma ka mole o Lehua, a oia ka manao e na moopuna, a ua ae aku no hoi na moopuna. Eia ko maua manao, ua huli mai nei maua i waa a aole nae he loaa iki, a ina i loaa mai nei ka waa, ina la aole ae e ike ia maua. Pane mai la ke kupunawahine, ae, ei ae ka waa o na kupuna o oukou, ke waiho mai nei iloko o ka halau, hookahi no kikoo o ka aoao, a he elua no kikoo ka loa, elua no hoe, elua nohoana, ina olua e na moopuna e makemake ana, alaila, e hele mai olua i kakahiaka nui loa, mai kali a mai lohi olua o hala ka manawa pono. Ina e ae ana olua, alaila, e hele mai olua, alaila e hele mai olua me ka ia ula, ia eleele, niu, puaa, me ka aahu, me ka moa, a ina e makaukau na mea a pau a'u e hai aku nei ia olua, alaila, e loaa ana ka waa o olua. I ka pau ana o na olelo a ke kupunawahine, hoi aku la laua nei a hiki i ka hale, i mai la o Puakaunaoa, me ka helehelena huhu: Kai no hoi ua hele aku nei olua, eia ka e hoi hou mai ana no olua. I mai la o Puakoolau, ka, e hele aku ana no hoi maua, o ka loaa ole hoi ka hewa o ka waa e hele ai, oia ke kumu o ko maua hele ole, ina e loaa ko maua waa, alaila, no ka hele aku ka nui. O ke kii aku la no ia o Puakoolau i na wahi puolo o laua nei, a i makaukau ana, o ko laua puka aku la no ia haele ana. O ko laua hele aku la no ia a hiki i kahi noho o na makua, aia ko laua wahi noho i Uluauoeli, a hoomanao ae la ka mea kakau i keia wahi kanaenae a ka poe kahiko: Manai lehua ka nahele malu no i ka puulena Mau no uu i ka pua hala a ke kai Kuu kai awili lehua haawe lehua haawe lehua. I komo pulo'u i ke aka o ka ilima Lei ke kupa kahiko i ke ala a u iho He mea ole ke kaua mai a na makua, hookahi no olelo, e hele no maua. Ninau mai la na makua a me na alii, ua loaa nae paha ka waa o olua? Ae, ua loaa ka waa o maua. No wai ko olua waa? No kupuna no, no Punahoa. Ninau hou mai la na makua, he waa nui no ia o kupuna? Hoole aku na keiki; aole ia he waa nui, he wahi waa uuku no. Pehea ka loa o ka waa o olua. Hookahi no kikoo ke akea, elua no kikoo ka loa, elua no hoe, a oia la i lohe olua e na makua me na lii a me makaainana. I mai la na makua, aole na he hana he pepehikanaka maoli no, i pane mai ai na makua i na keiki, aole paha olua e kau ana iluna o ia wahi waa uuku loa. Aole i pau.