Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIII, Number 41, 13 October 1894 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kylee Lopes |
| This work is dedicated to: | Bernice Pauahi Bishop |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Maiaio o umi la mamua ae na la koho balota a pau.
E hoouna ia mai kela a me keia @ me ka iwaiaiua-kumama @ ana i ke @ uku ia aku ia @ ka Waihona @ aupuni.
@ ai i ke keena @ ka mea koho @ maluna ka @ me @ minute i @ ai.
@ hoi. in a us haalele a @ hana ia kekahi noi a @ paha e pani me kahi o ka @ make a haalele me ka maopopo ole ae i ka palena o ka @ i olelo mua ia. a waiho @ me ka Papa Nana Koho @ Apana kahi o ka moho i make ai a i ole i haalele mai me @ ana aku hoi i ka uku @ nei.
Ma keia mea ae la. us hiki i ka @oiai e koho ana. @ i kekahi o ia moho holo @ a koho @ like @ i hoakaka ia @ nei.
@ Ua @ no i kekahi @ unuhi aku i @ ae o ke koho @ ana mai @ Kuhina Kalaiaina ma ke @
@ e haalele mai ana ka mea@ ke paiia @ e hoike pu aku oia @ kakau i na Luna Nana Koho @ kahi @ i holo@ Luna Nana Koho Ba- @ aku mamua o ka wehe ia @ma ka la @ olelo hoolaha no ia haalele @ ana o kekahi mea @ hoi me ka @ na mea e holo @ kahi koho.
@ Moho Holo Balota ma @ Pahi Balota.
@ Na Kela a me keia @ mamua ae o ka @ mai imua o na @ Naua ma na mahele koho @ papa inoa pololei o ka @ i ae ia ma ke ka- @ ia e ia no @ ma ia mahele koho, a @ ae ia kekahi i paa @ ma ka papainoa e @ kalu koho ma ka @ holo balota la.
@ manao ia ua papa aku @ kokua wale ana mai a @ kekahi mea holo balota.
@ Lilo Balota.
@ Maloko mai o na la @ mahope iho o kekahi @ ana o waiho akukela @ moho balota Pakahi a me @ pakahi a komite paha e @ ana no kekahi moho i ke @ helu papa o kona @ mau lilo koho balota @ moho holo balota la. e hoike @ pakahi i hoolilo ia : @ ke kumu pakahi @ hoolilo, i ke kanaka @ kanaka paha i uku ia ai : a @ ia ua mau hoike lilo la e @ keia mea @ i hana ia @ no ko ka @
@ Ina o kekahi moho @ kekahi agena a komite @ e lawelawe ana ma kona inoa. @ hana i kekahi mau hoolilo @ balota ana, e waiho aku @ lakou paha me ke Kuniha @ mai o na la he iwakalua @ e wehewehe ana @ mea
@ Eia iho malalo na @ ku i ke Kanawai, aole o na mea @ e hoolilo ia ai e a no kekahi @ ia ai e a no kekahi @ balota ma ke ano Sena- @ unamakaainana paha:
I Kona mau lilo pilikino ma @ ana moho holo balota.
@ Na lilo o ke pai @ ana @
@Na lilo np @ lako palapala @
@Na lilo o na halawai makaai- @
@ Uku hoolimalima a me na hoo- lako ana i na Keena Komit. aole mae e oi aku wahi koho.
@ Na uku o na Kakauolelo aole e oi aku mamua o hookahi a me elua mau elele no kela @ me @ wahi @
@ Na uku o na kiai aole e oi aku mamua o hookahi. ma ka la koho balota wale no. ma kela a me @ wahi koho.
No @ Koho Balota.
Pauku 62. O na koho ana i hoakaka ia maloko nei no ke koho ana ia ma ka balota i na hoa koho @
O ke ano o ke kehu ana oia no wea e @ ia nei maanei, kekahi mea a ea.
@ Balota Kuikawa.
Pauku 68. E malama ia ana @ koho balota kuikawa a ka la iwakalua kumamaiwa o Okatoba, @
O na koho balota mua i @ ia maloko nei, oia na @ e malama @ ana no @ ana i na hakaka o na i @ o ka @ Oia @ hakaka e hoopihaia aku ana @ ka manawa wale aku no i koe i paa ole.
Pauku 64. @ e hakahaka ana iloko o na hoa i kohoia o ka Aha- @ na ke Kuhina Kalaiaina @ aku e malama ia on a koho @ kuikawa e hoopiha no ia hakaka.
E hahai na koho balota Kuikawa @ na mea @ i @ ia maloko nei e like me @ o na @ koho balota @ makahiki i malama ia @ o ia mau hooko ana.
Koho Balota Kuikawa Maka
Pai @ Balota.
Pauku 65. @ ma kekahi koho halota @ nele maoli aohe mea i @ ma ka pai a pai @ o na balota mawaena o elua a oi aku mau moho i holo balota e hoike aku ka Ilamuku a i ole Makai nui me na kumu i ke Kuhina Kalaiaina, a nana @ kauoha aku @ malama koke ia kekahi koho balota Kuikawa e hoopiha ai ia hakahaka.
No kei ano koho balota kuika-wa ae ia. ua lawa iho la no na nonoi mua a na moho i waiho mua ia mai.
Ua hoko no i na nonoi a na mohohou ke waiho ia mai ke kulike me na kuhikuhi ana maanei.
KOHO BALOTA NUI.
(@ Pauku @)
Pauku 66. E malanaia he ko- ho balota nui ma ka poakolu hope o Sepatemaba. M. H. 1897, a e ma- lamaia na koho blota nui ma ka Poakolu hope elua makahiki ma ia hope aku.
Ina no kekahi kumu aole i mala- maia kekahi koho balota nui ma ka manawa i kaiohaia, na ke Ku- hina Kalaiaina me ka hoohakalia kupono ole koho i manawa hou e malamaia ai ia koho ana
Hoolaha Koho Balota.
Pauku 67. Aole e emi malali i kanaono la mamua ae o kekahi ko= ho balota nui ana, aile hio e emi malalo o Kanaha la mamua o ke- kahi koho balota Kuikawa ana, na ke Kuhina Kalaiaina e hoopuka aku i hoolaha Koho balota a hooili aku i na kope oia hoolaha i na Papa Luna Nana Koho BAlota ma na wahi a pau o ka Repubalika a i ole i kahi e malama ia ai ke koho balota ana.
Na olelo o loko o ka Hoolaha.
Pauku 68. E hookomo ia ma- loko o ia hoolaha he hoakaka no ka manawa a me na wahi kahi e malama ia ai ke koho balot a ana a me ke kumu o ke koho ana. Ua hiki no hoi e hookomo ia na mea e ae e pili ana ia hana a ke Kuhina i manao ia he kupono, i hui ia me ka haawi ana i na uku makana no ka hopu ana a me ka ahewa ana i na poe kue i na kanawai koho balota.
Pai ana i na Hoolaha.
Pauku 69. E hookomo ia na koolaha koho balota iloko o hoo- kahi a oi aku mau nupepa ma Honolulu ma na olelo Hawaii a me Enelani, a e kau ia na kope o ia hoolaha koho balota ma na wahi akea aole e emi malalo o ekolu iloko o kela a me keia mahele kahi e malama ia ai ke koho ana.
NO NA LUNA NANA KOHO
BALOTA.
Heluna. - Peiiea e koho a e
hoopiha ai i na Hakaiiaka.
Pauku 70. E hoonoho ia i ekolu mau Luna Nana Koho Balota no kela a me keia mahele.
E koho ia lakou e ke Kuhina Kalaaiaina, e like me ka mea hiki, mai na aoao kue holo balota mai.
Ina ua hiki ole , a hana ole a hoole paha kekahi mea i koho ia pela ma ke ano Luna Nana, na ke kuhina Kalaiaina e koho aku i kekahi e hoopiha ia hakahaka mai ka aoao mai o ia mea i hiki ole ke hana.
Eia no nae, in a he mea hiki ole ke hoike ia aku ia mea i ke Kuhina Kalaiaina iloko o ka manawa ku- pono e hiki ai e hookohu i kekahi mea mamua ae o ka malama ia ana o ke koho balota, ua hiki no i ka lala a mau lala paha o ka papa i koe, e koho i kekahi mea a mau mea paha e hoopiha ia hakahaka.
Na Hana a na Luna Nana.
Pauku 71. O ka hana a na Papa o na Luna Nana lehulehu, oia keia:
1. O ke pai koke aku, i ka wa e loaa mai ai o na kope o ka papa inoa o ka poe koho i kakau a pai ia paha. mai ka Papa Hoopaa Inoa mai. aole e emi malnlo o ekolu wahi akea a ike nui ia o loko o na mahele koho lehulehu.
2. Ma ia ano like, e pai aku i na hoolaha koho balota, i ehiku la mamau ae o kekahi koho balota ana. a ma ka wehe ana o ka pahu balota e pai aku i na balota hoike- ike a me na olelo hoonaauao, e like me ka mea i makemake ia maloko nei.
3 Ehooponopono i ke kope o ka poe koho balota, i ka manawa a ma ke ano a ka Papa Kakau Inoa e kauoha ai.
4. E hoomakaukau i na wahi koho balota ma ke ano i hoakaka ia maloko nei: e noho e hoomalu ma kela a me keia koho ana, a e malama ia koho ana a e malama i ka maluhia.
5. E kakau i ka inoa o ka mea e koho ana, a e kaha ae i kona inoa maloko o ka papa inoa o ka poe koho i hoolako ia mai ai e ka Papa Hoopaa Inoa.
6. E hoomaopopo a hoike ae ma ke akea i ka hopena o ke koho ba- lota ana.
7. E hooili aku i ka hopena o ia koho ana i ka Makai Nui o ka Mokupuni, koe Ilamuku ia e hoouna aku ai.
8. E malama a hooili aku i ke Kuhina Kalaiaina i na balota a pau i hookomo ia, holoi a hoohana ole ia, me na papa inoa a me na mo- olelo a pau e pili ana i ke koho ba- lota, a me na kope o ka hoike ana i ka hopena o ke koho balota.
9 E malama i moolelo piha o na hana a pau o ka Papa.
10. Ina ua haalele mai, a i ole ia, ua make kekahi moho holo ba- lota nona ka inoa i pai ia maluna o na balota, a ua waiho ia mai paha na moho holo balota hou, e pai aku i hoolaha no ia mau mea ma kahi koho.
11. E malama i na pahu balota a mea na waiwai e ae e pili ana i na koho balota, @ i na hana @ na haua a me na mea i kau- oha ia e ke kanawai. a me na hana @ e hooko ana i ka lakou mau hana.
@
Koho Balota.
Pauku 72. Ina aole mea e ae i kuhikuhi ia e ke Kuhina Kalaiaina. alaila o ka Luna Nana nona ka ka inoa mua. ma na papa inoa o na Papa Luna Nana Koho Balota. oia ka Lunahoomalu a e noho hoomalu oia ma na halawai apau a na Luna Nana e malama ai.
O ka olelo hooholo a ka hapanui o na lala a ka Papa Nana, Oia ka olelo hooholo a ka Papa.
Ke hiki ole mai ka Lunahoomai. @
Pauku 73. Ma na mea a pau i pili i na hana a ka Lunahoomalu o na Luna Nana Koho e lawelawe ai, ua hiki no ia mau hana ke lawe- lawe ia e kekahi o na Luna Nana Koho i ka wa o ka Lunahoomalu e ae paha a hiki ole ke lawelawe i na hana.
Hooponopono ana i ka papa inoa
o ka põe Koho.
Pauku 74. Aole e hana ia ke- kahi hoololi ana i ke kope o ka papa inoa o ka poe koho i hoolako ia mai e ka Papa Hoopaa Inoa, aia wale no a na na Luna Nana Koho, a i kulike ai me ke kauoha i kakau ia a ka Papa Hoopaa Inoa o ka Apana.
Ka inoa, ka la a me ke kumu o ia hoololi a hooponopono pakahi ia ana e hookomo ia ai iloko o ka na Luna Nana moolelo.
Na Pahu Balota.
Pauku 75. Na ke Kuhina Ka- laiaina e hoolako mai i elua mau pahu balota kupono no kela a me keia wahi koho balota. Hookahi o ia mau pahu e kau ia me na hua- olelo moakaka maluna "No na Senetoa," a ma kekahi "NA Luna- makaainana." Aole e kau ia ke- kahi mea a hoailona paha maluna iho.
E hana ia ua mau pahu nei mailoko mai o ka laau, e like ka manoanoa o na papa, aole e oi aku i ka hookahi e ekolu hapaha iniha. E kahi ia a pahee oloko a me waho, e hana ia i pani me na ami a hoopaa ia me ka laka a mau laka maikai. Mawaena oia pani e oki ia i puka i oi ole mamau o ekolu iniha ka loihi, a aole hoi ma- mau o hookahi hapaha iniha ke akea, i hiki ke pale ia me na apana i kau ia ma na kae.
NONA WAHI KOHO BALOTA.
Papa ia na hale Hoainu Rama.
Pauku 76. Aole kekahi wahi koho balota e ae ia ma na wahi e laikini ia ana ke kuai o na wai on a, bia a waiona paha.
Keena e Kohoai.
Pauuku 77. Na na Luna nana koho e hoomakaukau ma kela a me keia wahi koho baota, i keena ku- pono a kowa kaawale paha i wahi e hoonoho ia ai ma kahi kupono no ka poe hele mai e koho, na pahu balota elua i hoakaka ia maloko nei.
Hoonohonoho ana o na Keena e
Koho ai.
Pauku 78. Na na Luna Nana koho e hoolako maloko o ke keena oho balota, aole e oi mamau o ekolu mau haka koho, a keena paka, i wahi e hiki kupono ai i ka poe koho bolota ke koailona i ka lakou mau balota.
E hoonoho ia keia mau haka koho balota ma ke ano e hiki ole ai ke ike ia mai e kekahi poe i ka wa a ka poe koho e hoailona ai i ka Ia- kou balota.
E hana ia kekahi kaola kea kea a paa i mea e hiki wale ai no i ka poe maloko oia kaola ke hele mai a aneane eono kapuai ke kokoke i na pahu balota, a me na haka koho paha, a keena paha.
Ka hoonohono ana nae, e hana ia ma ke ano e hiki ole ai ke nalo na pahu balota, a mau haka koho , a keena paha, mai ka ike ana aku a ka poe mawaho koke iho o ua kaola keakea la.
Aole no e ae ia kekahi poe ma- waho a e o na Luna koho balota, a me ka poe koho e hoomakaukau ana i ka lakou mau balota, a poe paha e koho balota ana, maloko o ua kaola nei i olelo ia, koe wale no ma ke kauoha a na Luna Nana no ka malama i ka maluhina a hooko ana i ke kauawai.
O kela a me keia haka a keena paha e hoolako ia no me na makaukau no ka hoailona ana i na balota.
Ka poe ale no i ae ia Maloko o
ke Keena koho Balota.
Pauku 79. Na na Luna Nana koho mamau a e o ka wehe ana i kahi koho, e hookaawale i wahi kupono mawaho ae o kahi koho i mea e keakea ai i na hana kue i ka wa koho; A aole no e ae ia kekahi mea mawaho a‘e maloko i kahi i hookaawale ia i ka wa e koho ana, o na Luna Nana koho, na moho na ponoi paha i oi ole aku mamau o eono i ka manawa hookahi, e hele maoli ana e koho ia manawa.
Ka Manawa o ka wehe ana a me
ke pani ana i kahi koho
Balota.
Pauku 80. E wehe ia no kahi koho balota e na Luna Nana koho ma ka hona 8 o ka wati ma ke ka- kahiaka o ka la koho, a e hoohama- ma mau ia a hiki i ka hona 5 o ka wati ma ke ahiahi oia la no, koe wale no in a ua pau loa mai na poe apana i ka hookomo i ka la- kou balota mamua ae o ia mana- wa, alaila e pani ia kahi e koho balota ai, a e helu ia na balota e like me ia i hoakaha ia mahope aku nei.
Na hana i ka wa e wehe ai i
kahi koho.
Pauku 81. I ka wa e wehe ia ai kahi koho no ke koho balota ana na ka Lunahoomalu o ka poe Luna Nana koho e wehe akea imua o ke alo o ka poe e ku ana malaila a e hoikeike aku i ka poe a pau malaila, i ua mua pahu balota nei. i mea e hiki ai ke ike ia aohe mea oloko. Alaila e pani ia no ua mau pahu nei a e laka ia a paa. a aole loa e wehe hou ia no kekahi kumu, a hiki wale no i ka manawa e pani ia ai kahi koho.
Ma ka manawa e whe ia ai kahi koho e wehe akea ia na sila hoopaa o na ope balota, a na ka Lunahoo- malu e wehe us mau ope balota nei.
E kau koke ia no ka pepa kuhi- kuhi e hoakaka ana i ke ano e hoai- lona ia ai na balota, a me koho ana, a me ke kii hoike o kela a me keia ano balota ma kela a me keia haka koho, a keena paha i hoakaka ia maloko nei, a aole hoi e emi malalo mai o ekolu kii hoike o kela a me keia balota e kau koke ia ma na wahi e ike ia ai mawaho ae ka rumi koho balota.
Na Aahu koa a me na Ahahui ma
Kahi koho Balota.
Pauku 82. Aole no e hele keka- hi koa i kahi koho balota no kela a me keia kumu me ka aahu koa; a aole no hoi e kai haukai kekahi ahahui koa a ahahui e a 3 paha a ia ole hele paha ma ke ano puwalu i kahi koho balota.
Ka mana o na Luna Nana e
Lawelawe i ka Hoohiki.
Pauku 83. Ke hoomana ia nei kela a me keia Luna Nana Koho e lawelawe i kekahi hoohiki i hoa- kaka ia maloko nei na na Luna Nana Koho e hana.
Hoike Wahahee.
Pauku 84. O kela a me keia mea e lawlawe ana i kekahi hoo- hiki i hoakaka ia maloko nei, a i hoomana ia e lawelawe ia aku e hai ana i na mea oiaio ole, e pane ana me ka oiaio ole i na ninau i haawi ia aku ia ia malalo o ia hoohiki ana, us ku ka hewa "hoohiki waha- hee" iaia ma ke degere elua.
Na Balota.
Pauku 85. Ma ka balota wale no na koho ana.
O ka balota he pepa ia i kakau a pai ia paha, i kakau hapa a pai hapa me na inoa o na poe a pau o la poe e koho ia aku ana a me ka oihana e hoopiha ia ana.
NA mea oloko o ka Balota.
Pauku 86. E kau ia ma ka ba- lota ka inoa a mau inoa i ka mea a mau mea e koho ia aku ana; ka ka oihana a mau oihana i noi ia, a me ka apana kahi e malama ia ai ke koho; a me ka manawa a mau manawa o na oihana e koho ia aku ai.
E pai ia ka inoa a mau inoa o ka moho a mau moho ma ka elelo Hawaii a i ole oa ma ka elelo Ene- lani ano like in a he inoa kahi pela, ke noi mai ka moho i ke Kuhina Kalaiaina pela ma ke kakau ma ka wa o kona waiho ana mai i ke noi i ke Kuhina Kalaiaina.
Aole e kau ia ma ka baloya ke- kahi huaolelo, kii, kaha a hoailona paha mawaho ae o ka mea i ae ia maloko nei, a e pai ia pela e ahu- wale ole ai na hua pai ma ke kua.
Waihooluu o ka Balota.
Pauku 87. O na balota no na Senatoa he pepa bolu a o na balota no na Lunamakaainana he pepa keokeo.
Balot a no na Senatoa.
Pauku 88. O na balota e haawi ia aku ana ma na apana koho Sena- toa no ke koho ana i na Senatoa, e like loa ka nui, ke kaumaha, ke ano, manoanoa a e like no hoi ka waihooluu.
E hookoe ana i na mea i hoakaka ia ma ka pauku 55, alaila o na balota no kela a me keia apana koho Senatoa e hookomo ia na inoa o na moho holo Senatoa a pau no ia apana i wae pono ia ma ke ano i hoakaka ia maloko nei, a aole e hookomo ia on a inoa e ae.
Na Balota no na Lunamaka-
ainana.
Pauku 89. O na balota e haawi ia aku ana ma na apana koho Lunamakaainana, e like loa ka nui, ke kaumaha, ke ano, manoa- noa a e like me ka waihooluu.
E hookoe ana i na mea i hoakaka ia ma ka pauku 56, alaila o na balota no kela a me keia apana Lunamakaainana e hookomo ia na inoa o na moho holo Lunamakaai- nana a pau no ia apana i wae pono ia ma ke ano i hoakaka ia maloko nei, a aole e hookomo ia ona inoa e ae.
Hooponopono ana i na inoa o na
Moho ma ka Balota.
Pauku 90. E kau ia na inoa o na moho e holo ana ma ka balota ma ka hoonohonoho ana ma ke ano hua pi-a-pa.
E kaha ia i kaha pololei mawae- na o kela a me keia inoa pakahi a me kona inoa like, in a he inoa kahi pela, a me ka inoa mahope iho.
Mahope koke iho o na inoa a pau, ma ka lima akau o ka balota, e kaha ia i kaha pololei mai luna a lalo e hui ai me na kaha e moe ana, e komo ana malaila he kowa i ano like na aoao ma ka panina o kela a me keia inoa a me kona inoa ano like, a maloko o ia kowa e hookomo iho ai ka mea koho i kana mea i makemake ai ma ke ano i hoakaka ia maloko nei.
E kau ia na inoa a pau maluna o ka balota me ke kaawale kupono.
Aole ae ia na Wahi-Leta.
Pauku 91. Aole e ae a helu ia kekahi balota i hookomo ia iloko o ka wahi-leta a i opeope ia paha ma kakahi ano e ae.
Na ke Aupuni pai i na Balota.
Pauku 92. Na ke Kuhina e pai i na balota malalo o na lilo o ke Aupuni.
E hoouna ia i kela a me keia mahele koho, aole e emi iho malalo o elua mau balota no kela a mekeia inoa i paa ma ka papa inoa o ka poe koho ma ke koho balota i hala mamua.
Ina ma kekahi wahi ua hoololi ia na palena o kekahi mahela ma- hope mai nei o ke koho balota i hala. alaila o ka nui o na balota e hoouna ai aia no ia ma ka ke Kuhina mea e koho ai oia e palua i ka nui i ko ka poe koho o ia mahele.
Hooponopono o na Balota.
Pauku 93. I ka manawa e pau ai i ke pai ia. alaila e hana hoopaa- ia na balota iloko o ka pu-a ma ka hookahi haneni o kela a me keia pu-a, ma ke ano e hiki ai ke maihi a whe pakahi mai.
E hooili ia aku na balot e ke Kuhina Kalaiaina i na Luna Nana Koho iloko o na puolo i Sila ia, a aole e wehe ia a hiki i ka wa e wehe ia ai ke kojo ana ma ke ano i hoakaka ia maloko nei.
E malama ia e ke Kuhina Kalai- na he papa helu o ka nui o na balota i hoona ia i na Papa Nana Koho pakahi.
Manawa e hoouna ai i na Balo- ta i na Luna Nana Koho.
Pauku 94. E hooili ia aku na balota, na balota kumu hoohalike a me na olelo hoakaka i kuhikuhi ia maloko nei e ke Kuhina Kalai- aina i na Papa Nana lehulehu ma ke ano e loaa aku ai ia lakou aole e emi malalo o elua mau la mamua ae o ke koho ana.
Na Pepa Pai-hakahaka.
Pauku 95. Na ke Kuhina ma- hope koko iho e like me ka hiki, o ka hookohu ia ana o kela a me keia Papa Nana, a i ole mahope koke o ke kauoha ia ana i kekahi koho balota kuikawa, e hoolako aku i na Papa Nana Koho a pau me na pepa paihakahaka i like ka nunui a me ke ano a me na kaha me na mea i makemake ia maloko nei.
O ka nui o ua mau pepa pai- hakahaka la e hooili aku ai aole e emi i ka palau o ka heluna o ka poe koho iloko o na mahele lehu- lehu e malama ia ai ke koho balota.
Ina e lawe hewa ia i ole haule paha, a lilo i mea e loaa ole ai na balota i paiia i hoakaka ia maloko nei no ke koho ana ma kekahi o na mahele koho, mnmuli o ka loaa ole ana aku i na Luna Nana, a i ole, hoopoino ia paha a nalowale paha, e hiki no i na Luna Nana o ia mahele ke hoomakaukau, ma o ka ninau ana la malalo o ka hoohiki owai la na moho holo balota i wae pono ia no ia apana, a e kauoha e hoomakaukau ia on a mau balota paihahaka e leki me ka hiki e kulike ai me na hoakaka i kuhi- kuhi ia maloko nei e pili ana i ka hooponopono ana o na inoa, i na balota e lawa ai no ia koho ana.
Ma na wa e ae a pau mawaho ae o na mea i hoakaka ia ma keia pauku, aole loa e hoohana ia ua mau paihakahaka la; a mahope koke iho o kela a me keia koho ana, e hoihoi mai ai na Luna Nana i na paihakahaka a pau i hooana ole ia i ke Kuhina.
Ke ano o ka Opiopi ana i ka
Balota.
Pauku 96. Mamua o ka haawi ia ana o ka balota i ka mea koho e opiopi iho na Luna Nana i elua opi ana, o ka mua mawaena i loaa ai ka huina-ha loihi, alaila opi ae no e like me ke opi mua ana i nalo ai na mea oloko.
Haawi ana o ka Balota i ka
mea Koho.
Pauku 97. I ka wa o ka mea koho e hoomaopopo mai ai ua ku- pono oia e koho, alaila e haawi aku ka Lunahoomalu o na Luna Nana i ua mea koho la i balota a mau balota no na Lunamakaainana a i ole no na Senatoa, e like me ke ano o ka mea i makemake ia me ka opiopi kupono ia e like me ia i hoakaka ia maloko nei.
Hoakaka ana i ka mea Koho.
Pauku 98. Na na Luna Nana Koho Balota, e hoakaka aku i ka mea koho i ke ano o ke koho ana, ke noi ia mai.
Ke ano o ke Koho ana.
Pauku 99. I ka loaa ana aku o ka balota i opiopi ia e like me ia i elelo mua ia, alaila e hele koko aku ka mea koho i haawi ia aku ai ua balota nei iloko o kekahi keena i hoomakaukau ia no ia hana, a malaila e hailona ia maloko nei.
E opiopi hou ae oia i ka balota a mau balota paha e like me ka wa i haawi ia mai ai ua balota a mau balota la iaia e na Luna Nana, a e haalele iho i ke keena me ka hookaulua ole a me kahoikeike ole aku ma na ano a pau i na mea o loko o ka ablota ia hai, koe na mea i hoakaka ia ma ka pauku 104 o keia, e haawi ana i ua balota a mau balota la i opiopi ia iho la i na Luna nana Koho Balota e ma- lama ana i na pahu balota, a aole hoi lakou e wehe a hoomahola ae, aka nae, e nana pono iho lakou i na kihi me ka hoomaopopo loa in a he hookahi wale no balota i opiia, alaila e hookomo koke iho iloko o ka pahu a mau pahu knpono paha no ia mea.
Ke ano o ke kaha ana i ka
Balota.
Pauku 100. Na ka mea koho e hoike i kona makemake no na Se- natoa ma ke kau i kaha pe‘a X ma ka aoao akau o ka balota ma ke kowa mea e kulike ana me ka inoa a mau inoa o ka moho a mau moho holo balota a ke mea koho i makemake ai e koho.
Na ka mea koho e hoike i kona makemake no na Lunamakaainana ma ke kau ana i huahelu a mau hauhelu Anabia ma ka aoao akau o ka balota ma ke kowa a mau kowa i hookaawale ia no ia mea, e kulike ana me ka inoa a mau inoa o ka moho a mau moho holo balota a ka mea koho i makemake ai e koho.
Ka male loa o ka Balota a me
ke Kuokoa o ka mea koho.
Pauku 101. Aole e hoike aku kekahi mea koho i kona balota i kekahi mea e ae, aole no hoi e nana a noi aku paha kekahi e nana i na mea maloko o ka balota o kekahi mea koho. koe wale no ka mea i hoakaka ia ma ke pauku 103 malo- ko nei: aole hoi kekahi mea maloko o kahi i hookaawale ia no ke koho ana e hoao e hoololi i ka makemake o ka mea koho.
I ka wa o kekahi mea koho ma- loko o kahi i hookaawale ia no ke kaha mea e ae. koe na mea i ho- akaka ia maloko o ka pauku 103 maloko nei e komo aku ma ia wahi nei e komo aku ma ke ku- lana e ike ai oia i ko ka mea koho kaha ana i kana balota.
Aole e lawe i ka Balota Mawaho
o kahi koho.
Pauku 102. Aole e hiki i keka- hi mea ke lawe i ka balota mawaho aku o kahi e koho balota ia ana, a in a e haalele mai kekahi mea i i loaa iaia ka balota i kahi koho me ka haawi mua ole mai i ka Luna Nana, e like me ka mea i hoakaka ia maloko nei, a hoikeike aku paha i kona balota koe na mea i hoakaka ia ma ka pauku 103, mahope o ke kaha ia ana o ka balota, e nele oia i ka mana koho ple. a e hoopaa ia na hana o keia ano e ka Lunahoomalu o na Luna Nana.
Hiki no i na Luna Nana ke Ko-
kua i na poe koho Pilikia.
Pauku 103. Ina no ka makapo a no kekahi pilikia kino e ae, ua hiki ole i kekahi mea koho ke kaha i kona balota, e loaa no iaia ke kokua ia e kaha i kona balota e kekahi o na Luna Nana, in a oia e noi aku e hana pela.
Mamua o ka lawelawe ana i kela kokua, he mea pono i na Luna Nana ke hoomaopopo lea he pilikia io paha ko kela mea koho o ia ano.
Na Balota Pono ole.
Pauku 104. Ina e pono ole ke- kahi balota ma ke kaha ana, alai- la e loaa no iaia he balota hou, ke hoihoi oia i ka mea i pono ole. O ka balota i hoihoi ia mai pela, e kaha koke ia, a o na kumu o ia kaha ia ana e kau pu ia maluna a e kakau ia e ka lunoohmalu o na Luna Nana.
Helu ana i ka Balota.
Paukku 105. Ma o ka haiki la o ke keena kahi e malama ia ai ke koho balota, aole no mea he mea e keakea ia ai o kekahi kanaka ke komo mai e hoolohe i ka helu ia ana i na balota ma ka la hoho, aia wale no a oia ka mea pono no ka malama ana i ka maluhia.
Ke ano o ka helu ana i na Balota
Pauku 106. Mahope koke iho o ka pau ana o ke koho, e wehe ka Lunahoomalu o ka Papa Nana i ka pahu balota a e hoomaka aku e helu e like me keia malalo iho:
E helu mua ia na balota a pau i mea e ekeia ai in a ua like ka huina o na balota me ka huina o na poe i koho i kakau ia e na Luna Nana.
Ina ua ol aku ka nui o na balota, e hoihoi hou ia e ka Luna Hoomalu na balota a pau iloko o ka pahu, pani, ki a paa, alaila lulu i ka pahu i mea e hui pono ai na balota.
E wehe ia ka pahu a uhi ia me ka apana lole, a na ka Lunahoomalu o ka Luna Nana, mahope iho o kona kau mua ana i kona lima iluna me ka mohala o ka peahi lima i ulu ia ka lima o ka lole ahiki i ke kuekue lima, e hookomo iho kona lima malalo o ka lole e kau ana maluna o ka pahu balota, e unuhi mailoko ae o ka pahu balota, e unuhi mailoko ae o ka pahu me ka nana ole, i hookahi balota i kela a me keia unuhi ana ahiki i ka wa e like ai ka nui o na balota me ka nui o na inoa o ka poe koho i paa maloko o ka papainoa a na Luna Nana.
O na balota i unuhi ia pela, e hoailona koke ia mamua o ka helu ana aku, ma ke ano e ike ia ai mahop aku, a e kakau ia e ka Lunahoomalu o na Luna Nana, a e malama me na moolelo.
Pauku 107. in a ua ike ka he- luna o na balota me ka huina o na inoa i paa i ke kakau ia e na Luna Nana, a i ole ua emi iho paha malalo o ia heluna, a i ole ma ke ano e hooiaio ia nei maanei ua like , alaila e hoomau aku na Luna Nana i ka helu i na Balota o kela a me keia moho.
Na Balota e Kiola ia.
Pauku 108. Ina ua oi ae na inoa mamua o na oihana e hoopiha ia ana; a i ole ia.
Ina ma ka balota no na Luna- makaainana ua oi na kaha ana mamua o ka ke kanawai i ae ai; a i ole ia.
Ina ma ka balota ua kau ia ke- kahi kaha a hoailoua paha e hoo- maopopo ia ai ua balota nei, a i ole ia, kekahi mea a hoailona paha ma ke ano kue i na hooko ana o keia kanawai; a i ole ia.
Ina ua loaa elua a oi aku mau balota maloko o ka pahu balota i hoo- komo ia e ka mea hookahi; a i ole ia.
Ina ua kue ia balota ma kekahi ano e ae i na mea i hoakaka ia ma keia kanawai; alaila oia balota a me na mea a pau maloko e hoolei ia.
Aka aole e hoolei ia kekahi balo- ta ma ka emi o na inoa maloko malalo o ka mea i ae ia e kohoia.
E kakau ia ma ke kua o kela a me keia balota i hooholo ia ua ku- pono ole ka huaolelo "hooleia" e ka Lunahoomalu o na Luna Nana, me kona inoa a haukumu paha.
E Haawi koko ia no olilo Hoo-
holo.
Hauku 109. E hooholo koke ia na ninau a pau e pili ana i ke ku- pono o kekahi balota, a o ka manao o ka hapanui o na Luna Nana e mana a paa no ia, koe ko ka Aha hookolokolo Kiekie mana e hoaka- ka ia nei maloko nei.
E helu @ nui i na Balota.
Pauku 110. I ka helu ana i na balota, e heluhelu ia me ka leo nui moakaka e kekahi o na Luna Nana na inoa o ka poe e koho i a ana a e malama ia ana moakaka e kekahi o na Luna Nana.
Hoike ana uka mea i @
Pauka 111. I ka wa e maopopo ai i na Luna Nana ka nui o na balota no kela a me keia mea holo balota pakahi. e hoike ae lakou ma ke akea e ka nui o na balota i hoo- komo ia, a me ka heluna o na ba- lota o kela a me keia.
Na ka Lunahoomalu o na Luna Nana e kauoha e hana ia i moolelo piha i ia mea. iloko o ka @ moolelo a na Luna Nana: e hooili ia i hookahi kope o ia hoike i ka Makai Nui a Ilamuku paha. a i hookahi kope i ke Kuhina Kalaiai- na.
Waiho ana on a Moolelo.
Pauku 112. I pau ana o na ba- lota i ka helu mahope iho o ke pani ia ana o ke koho. a me ka hoike ia ana ma ke akea o ka hope- na o ia koho ana, e hana koke na Luna Nana imua o ka poe holo balota, a o ko lakou mau hope paha. a o kekahi poe koho paha e makemake ana e ike, a paa iloko o ke ope na balota i hoouna ia mai i na Luna Nana, e ke Kuhina Kalaiaina. me na papa pai- hakahaka pu a pau. in a ua hoohana ia a hoohana ole ia paha. na balota pai a pau i hoohana ia. holoi ia a hoolei ia: me ka papa inoa o ka poe koho a me ka moolelo piha i lawlawe ia ma kahi koho i loaa mai ai mai ka Papa Hoopaa Inoa mai, a me ka papa inoa o ka poe- koho a me na mea e ae a pau i pili i ke koho ana i kuhikuhi ia maloko nei e hoouna aku i ka Makai Nui a Hamuku paha a i ke Kuhina Kalaiaina.
O ua ope la, e sila ia e na Luna Nana me ko lakou sila a mau sila ponoi, a me na sila o ua poe holo balota la. a hope paha o ua poe holo balota la e like me ka mea i make- meake ia e hoopaa ae.
Alaila na na Luna Nana E kau iho i ka hoailona mawaho o ua ope la me ka inoa a me ka inoa oihana o ke Kuhina Kalaiaina. me ka hoa kaka i ke ano o ua mea oloko e like me keia malalo iho nei:
"Moolelo no ke Koho Balota ana no……..18.. Apana Keho Lu- namakaainana Helu …. Mahele Koho Helu …. Mokupuni o ……….." a e hooili koke aku ia mea i ke Kuhina Kalaiaina. Aole e wehe a nana ia ua puolo la. aia imua o ka Lunakanawai o ka Aha Keikei. a mahope o ia nana ia ana, e sila hou ia imua o ua lunakanawai la.
Mahope aku o kekahi koho ino ia ua mau balota la a me na moolelo koho balota e ae i wehe ia a waiho ia i ke Keena Kalaiaina.
Hoike Helu o na Balota a me ka
Haawi ana o ka Palapala Ho-
ike no ke koho ia ana.
Pauku 113. Na ka Hamuku a Makai Nui mahope koke iho o ka loaa ana iaia o na hoike no ke koho ana mai na Papa Nana lehulehu mai a pau o na apana koho, e hoo- maopopo i ka mea koho ia me ka hoonohonoho papa i ka hopena o ia koho ana iloko o ia apana.
I ka wa e maopopo ai na poe i koho ia mamulu o ka loaa ana i na poe i like ka nui me ka huina i ko- ho ia o na balota ia. alaila o haa- wi koke aku ka Hamuku a Makai Nui i na palapala hoike no ke koho ia ana i ua poe la.
E hoonna koke ia kekahi kope o ia hoike i hoonoho papa helu ia a me na palapala hoike no ke koho ia ana e ka Ilamuku a i ole e ka Ma- kai nui, i ke Kuhina Kalaiaina. A oia kope, e lilo no ia me he palapala kumu la.
Ke ano o ka Palapala Hoike no
Ke koho ia ana.
Pauku 114. O ka palapala hoike no ke koho ia ana ma ka pauku ae- nei maluna, penei ke ano:
O wau, o …….. ka Makai Nui o …… (a o ka Hamuku paha o ka Repubalika o Hawaii) ke hoike aku nei, ua koho pono ia o …………. 18… (i Senatoa a Lunama- kaainana)…… no ka Apana Ko- ho Balota …… no ka manawa e pau ana ma ka la .. o …… , A.D., 18 ..
Haawi ia malalo o kou lima i ka la ……….. 18 ..
…………… Makai Nui (a i ole Hamuku o ka Repubalika).
Uku o na Luna Koho Balota a me
na Luna Koho.
Pauku 115. Na ke Kuhina Ka- laiaina e uku mailokoae o na haa- wina a ka Ahaolilo e hooholo ai no na lilo koho balota, i na lala o ka Papa Hoopaa Inoa, i $7.00 o ka la i emi ole na hona hana maoli o ka la malalo o ka eono, a e komo pu ana hoi me ko lakou mau lilo kaahele: a i na Luna Nana Koho balota ana e malama ia ana: a e uku pu hoi la- kou i na lilo kupono o ka hooma- kaukau ana i na mea pili i ke koho balota a me kahi e koho ai, oia mau lilo nae e hooponopono a e paupa- lena ia e ke Kuhina Kalaiaina a aole hoi keia i pili keia pauku i ka Papa Hoopaa Inoa mamua aku o keia koho balota ana.
SANFORD B. DOLE,
Aponoia: Peresidena
FRANCIS M. HATCH,
Kuhina o ko na Aina e,
S.M. DAMON,
Kuhina Waiwai.
J. A. KING,
Kuniha Kalaiaina.
W. O. SMITH,
Loio Kuhina
Honolulu, Augate 31, 1894.