Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIV, Number 15, 13 April 1895 — HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo KE AHIKANANA WI WO OLE O KULA I MAUI. Ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalari ka Moi o Kauai. KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA O KAUAI A PUNI. KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.—KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Namakaokapaoo

KE AHIKANANA WI WO OLE O KULA I MAUI.

Ke Koa Kaulana i ke Au o Imaikalari ka Moi o Kauai.

KA MEA NANA I PULUMI PAU NA KAEAEA O KAUAI A PUNI.

KA OLALI AU MOANA O NA KAI EWALU O HAWAII NEI.—KA HIAPAIOLE O NA LA I AU WALE AKU LA.

—' (H»opukaia e John K. Hihia, Lihue, Ā'auai.) Ia wa, pane hou aku nei no ua mau kahuna nei I ke alii, a i aku nei; e kalani e, e hoolohe mai ana anei oe i ka maua olelo ? O ka olelo hea la? wahi ake alii. A i aku nei na kahuna, eia ka olelo a e hoolohe mai oc>. Ua ike iho nei oe i ke keiki, a ua ai iho nei oia i ka waiwai au e ke alii i hoomakaukau ai, aka he hookahi au mea i koe e ke ali' e hanai aku ai i ke keikl, alaila o ka hooko ia ana no ia 0 ko olelo e ke alii, a kaena iho oe, ai aku la ia i kuu puaa he'a, akiku aku la ia i na kohi kelekele 0 a'u mau ilio nahu maka, aia a aie ke keiki ia oe e ke alli, alaila e i aku maua ia oe, waiwai. Nolaila ea, pekua au mau kaikamahine e hoi laua i ko laua hale e moe ai, a nau no e ke alli e hapai aku ke keiki a hoomoe iho maw&ena 0 au naau kaikamahine. Hooki iho nei ua mau kahuna nei i ke kamaillo ana aku i ke alii, a huli aku nei ua 'lii la a olelo aku nei i na kaikamahine; eauheaolua, e ku olua a hoi i ko olua hale i keia wa, a olua, a na'u e hapai aku ke iaue a olua a hiki i ko olua hale. •

I ka iohe ana o keia mau kaikamahine i keia mau huaolelo i puka ako la mai ka waha aku 0 na kahuna a me ko laoa makuakane, nana aku ia la, piha keia mao kaikamahine i ka olioli, aoie o kana mai, olai o ka iini no ia a ko laua naau, a laua i moeohane ole ai mamua ae 0 ka manawa, e halawai ana laua me kekahi mea nani, a oia ka ua mau nani nei o Kaoai i hooheno ae ai, Kiliopu kiliopo mai nei, E ke ano i kuu poli, Me he ala e ioiki mai ana, E ka noe o Kawalkini, Hoi mai hoi mai kaoa, Malanai anu a o Pona, E pili e pil» me ke hoa, Kalokalu o Makaiwi. Oia ka wa, oia ka holo, oia ka lele a komo ana oa mau kaikamahlne neiilokoo ko laua hale, a haole ako nei iaua nei hiamoe, ke hoononolo ala na pokaihu. No ookoo e na makamaka helahelu o keia moolelo hoonaue puowai, a ma keia wahi e ike pu ae ai kakou I na knlana like ole oka kakeo koa opio me keia maa kaikamahine, oial o ke kolana o ka kakou koa opio i keia wa, he okolil maopopo maeli no oia o ehika punl a oi, a o ko laoa nel mau kulana hol, he aaū wahine kanaka makna inaoii 110 laua ma na aoo a pau, aka koe waie iho no kela, o ka hoomoamoa ana a keia alii I kana mao kaikamahine mai ko laoa wa liilii mal a hiki i kei&wa, a I keikl al oaia ka hoi o Kala I Maai, e

uhaki U ai ka a-i o Moanalua, aka he wahi olelo ne nae ia na kahiko, "paali ka hao noi i ka hao iki," aia no nae i ka mea o lakou aei e eha ana, malia paha o kaena iho oa wahi keiki nei o Maoi, "eia ia'u k» iki nowelo a ka mikioi," a eia no ia'u— Ka iki ulu i ka Nekina, Nana e koke na pine, Pa iho pa ae pa iho, Haalulu ke kahua maika. Malia hoi, paha iho oa mao kaikamahiee ala, kai no hoi eia ia maua ka wili okai o Kauoalewa, Ina oe maanei, Lawa poao ko makemake, I ka iihliHii no oe, Lawe o Malie i ka lai. Ae, he mea oiaio ia, he mao waa auanei keia, nuoai aale o kana mai, e nolee ai ua wahi keiki nei o Maul i ka hoe a mauha na poohiwi, ke nana aku no I na huake o keia mau waa, ua hele wale kela a— Kano kahelekua, linohau Alakai, Maloeloe ka iaau, Ke ike iho ia Maunahina, He nani he maikai ke olowa o Hlhimaau, I ana kapuai iima ia ka nul, Ka loa, ka laula ka hene o na kuahiwi, Aohe a'u mea maikal e ae olaila, He makamaka ka ke oho o ka palai lipo i ka ua, Ke hopu aku i ke one o Mahamoku, Pahee i ka llmu kaha kanaka o Manuakepa, Kapekupeku iluna ka ua o Hanalei, Owaowala lua na lae hala o Haena 1 ka makani. A i ua mau kaikamahina nel e hiolani naalie ala i ko laua hale, pane aku nei na kahuna i ke alii, e kalani e, hapai ia ke keiki a hoemoe iho mawaena o au mau kaikamahine, no ka mea, o ka hooko ana keia ou i ko olelo, aia a he kanaka koa, a he kanaka ikaika, alaila o ke kaae ia. Nolaila, eia koa, eia iho ka ikaika, ao ka aina iho la no ia. Ia wa ku ae nei oa 'lii nei a hapai aku nei i ua wahi keiki nei a komo i ka kale o na kaikamahine. A pau ae nei ka ai aua a na men a pau loa, a haule iho nei ua 'iii la me na kahuna hoonanea, a ia wa huli ao nei ua 'lli nei a pane aku nei imua o kona papa kahuna.

E, auhea oukou, he nani hoi ia ua iohb pu ae nei no kakou a pau i ka nane a ke keiki, he makeinake au e hoike pololei mai oukou i ka haina oka nane a ke keiki, ia olua mai ka mua o ka hoomaka ana o ka huli o ka nane e na makaula, a hiki ia laua nei i na kahuna.

Ia wa hoomaka iho nei ua poe kahuna nei e huli me na haina like ole, hoike mai nei hoi na makaula | no Kauai nei 110 keia keiki, 110 ka mea elua kuahiwi o Kauai nei, o Haupu a me Waialeale. Olelo hoi na kilo nii ka laua hoike, o Ouhu ka aina, o Knala me Konahuanui na kuahiwi, a o keia keikl mai Oahu inai ka hele nna mai, a pau ae nei ka laua, o nn kuhikuhi puuone aku, a e iike 110 me ka lakou la hoike, pela no hol ka laua nel e hauhili nei ka ai a kawelea, a oia palia ka mea i olelo ia ai, i ke alo iho la 00 ka ulu a o ka h«la Iho la no ka ia, a nou e ka makamaka heiuhelu e olelo iho ai, lahilahi maoli io no ka puniu 0 keia poe kahona ike ole, hu hewa i kapua ka auwaa panana ole A pau ae nei ka lakou la mau hoike ana i ka lakou mau haina iike •»le, a maopopo aku nei i ua alii nei, ia wa huli ae nei ua 'lii nei a olelo ako nei i na kahuna, o ka elua ike hoi koe, he makemake ao e hoike mai olua i ka mea f ololoi, a me ka aina kahi a keia keiki 1 hele mai ai a hiki i Kauai nei. Ia wa kuloo iho nei ua mau kahona nei ilalo a ea ae nei, o ko laua wanola I hoike koke «ku ai i ka halna pololei maoli oka nane ake keiki, a i ako nei; e kaiani e, eia no ka maoa haina, a o oia keia, ae so Mani ke keiki, ina oe e ke aiii e hoomaopopo i ke ane oka nane a ke keiki ma na ano a pan, aUlla e Ike ee no Mani ke keiki, no ka mea elua kuahiwl o Mani, o Haleakala a me Lihao, a keie hoi ka nli a moe i ke kula, hoi ka oiehe a moe I ke kuia, a eia kona ano. Oke kola o Kamaomao ke ahopoaa, a 0 kanaka o keia wahi e noho nei, he olohe, he kanaka eepa, a o!a ihe la no ka maoa haina pololei imoa oa e ke alll.

Ia wa, pane mai nei oa 'lii D«j, o ka mea io do paka ia I ul ftl o keia kelki, ioa no paha no Kaaai nel ina la ua pelekana a palakai, a hookl iho nei ua 'lil la i ke kauiailio ana oae ka kahuna. Ia manawa pane aka pel ua maa olemakale la I ke alii me ka laua uiau haaoleio anoe. Ahaha—aie aku U ke keiki la oe e ke aiii, oi pono iho la ua wahi keiki la a paiiki paa iho la i ka pu o ka hee. Ke aha 'la? wahi a ka ninaa a ke alii. I aka nei na kahuna, ua waiwai oe e ke alll, ua aie ke kanaka, a ua aie ke akua. He mea oiaio ia, no ka mea aia l ka wa o ua wahi keiki nel e woo ia mawaeua ona kalkamahioe a ua aiii nei, a aao mahia ae la hol k® ia nei kahiohio awn, ao ua niau kaikamahine nei hoi, hooioio Iho nei me ka heonenolo ana i na pukaihu 0 Uua, a ia wa oni iea ae nei keia a huli ma kahi aoao, a ia ia nei i aia loa ae ai, ike iho ia keia i neia mau lauaho wahino e luhe ana ma ko ia nei mau kipoohiwi, a eia ka ia nei hnaolele i hoopuka ao ai. : He lauoho wahine hei keia a'u e ike nei, aele hoi keia o ka hale a'u 1 a-i ai, a pehea ia hoi au i hiki al ia nei, kupanaha maoli. Aia wa aia ioa ae nei keia a noho iiuna a nana pono iho nei ua wahi keiki ia i ua mau kaikamahino nei, oka huii pono ae hoi o na alo o laua 'la iluna e kahelahela ai, a oleio iho nei keia. Kahaha—he inau wahlne hol kela, pehea ia hoi au i hele ai a komo iioko o keia haie a hlamoe pu me olua, aohe kupanaha o keia mea a'u e ike nei a ka'o mai. A iloko o ia wa< onioni ae nei ua mau kaikamahine nei a ike ae nei ia ia nei e noho ana iluna, a eia ka iaua ia pane. iieaha hoi kau o ke aia ana aenei » A pane aku nei kela, heaha niai ka hoi ka olua, oia hni ka'u e noonoo la, ua moeuliane in paha au i hiki ai au ia nei a nooe pu me olua. la wa hooheno mai nei ka oieio a ua mau kaikamahine nel. Mai manao aku oe no ia mea, ua hala ia, he ike 110 oe ika hee naiu. Ninau aku nei ua wahi keiki nei, i keaha la? Ika hee naiu hoi, eia hol ia maua ka papa, i ike hoi paha oe i ka nalu ha'i o Makaiwi. [Hoomaala.] E heluhelu i keia inalalo iho i lawe ia maiioko mai o ka palapala a Oha». M. Gulfieid • Reedley, Fresno Co. Cal. "Me ka haaoli aa e hoike aku nei ma ko'u inu ana no hookahi la i ka CHAMBEnLAIN»S Laau KuUU, ua hooia i ke kuna koikoi i loaa ia'u. Ua naiulu ino ioa ia ko'u poo a hiki ole ke moe ika po. Ke hoikeike aku nei au i keia laau iaapau ola. Oke anu i kokoke ioa e komo iloko oke poo a mahope hoohele aku ika puu ame na ake. Ma o ka inu ana la i keia iaau i ka wa koke e loaa ai I ke anu, e hoola koke ia i ka wa pokole a keakea ia ke komo loa ana aka iloko o na ake. E loaa keia laau ma na Halekuai Laaa Lapaau a pau, a o Benson, Smith & Co. na Agena ma ko Hawaii l'aeaina. tf * * I ka haulelau o*ka 1893, loaa iho la ke keikikane a Mr. T. A. MeFarland, he haoie kalepaano maka hanohano o Live Oak, Batter Co. Cai. i ka mai kunu koikoi loe. Mamaii oka ikaika ioa o ka eha ma ka amanma ua ioohia i ka umli a me he mea Ia e loaa ana i ka wela ma ke akemama. U<t hoohalna aku kona makoakane i na olopa nunui lehalehu 0 ka CHAMBEKLAIN'S Uaa Kunu, a pela i pau ai a ®Ja ioa ke kunu. Ke oleio nei o Mr. McFariand i na wa a pau e I<m ai kana maa keiki 1 ka nae e haawl ana «ia ka CuamBEBLAi2i*s Co\h,u Remkpy (Laau Kanu Oia), a he ola io maoii na Ke manao uei oi he laao kunu oi ioa keia ma ka makeke. E loa» noma na Halekuai Lnpaa Lapaaa a paa, a o Benson, A Co. na Agena ma ko Hawaii Paeaina. tf