Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXV, Number 17, 24 April 1896 — MA KE KAUOHA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MA KE KAUOHA.

KANAWAI 13. HE KANAWAI E HOOMAOPOPO AI NO KE KAKAUINOA ANA I NA KANE E NOHO ANA MALOKO O KA REPUBALIKA O HAWAIL E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalika o Hawaii: Pauku 1. E kukuluia malalo oka hooponopouo ana a ke Kuhina Kalaiaina kekahi Papaiooa o na kane a pau maiuna ae o 15 makahiki e noho nei, a i oie ia e noho ana ma keia hope aku maloko o ka Kepuhalika o Hawaii e ikeia ma ke ano oia ka "Papainoa Lahui." Maloko oia Papainoa e kakauia e pili ana i kela a me keia mea kona inoa, ka nui o kona uiau makahiki, kahi i hanau ai, kahi noho a uie kalii i niai e ai. (ina ua mareia), koua la i hiki mai ai ma ko Hawaii Pae Aina, ina oia ua hanauia ma ka Aina E, a me ke awa i haaleU* aku ai a holo mai i ko Hawaii Pae Aina, ka liana a oihana. a ina he nuni i hoohanaia malalo aku o kekahi ma kekahi ano, ka inoa o ka haku hana, kona wahi i hoohanaia ai a me ke ano o ka hana, a me na hoakaka e pili ana i kona kino i kupono 'no ka hoomaopopo ana iaia. E malamaia no hoi kekahi moolelo o ka hoololi ana i kahi noho, a i ole ia o ka hana o kela a me keia mea o ia ano, a me na mea e ae a ke Kuhina Kaiaiaina e kauoha ai. E hauaia ua Papainoa nei ma ke ano e like me ka papa malalo iho nei. a i ole ia ma ke ano iike me ia e like me ke kuliikuhi a ke Kuhina Kalaiaina ma ka ruia. Pauku 2. E liio i hana na kela a me keia niea i kupono e kakauinoaia malalo o keia Kanawai e hele e hoopaa i kona inoa e like me na olelo o keia Kanawai ma ka la mua o Augate. M. H. 189G, a i ole ia uiamun ae o ia la. a o kela a ine keia kane maluna o ka umi-kuinanialima makahiki e koino inai aua iloko o ka Rt*pubalika nia ia hope iho e hele no lakou e kakauinoaia i ko lakou manawa e pae mai ai. Na keia a me keia mea oia aoo haawi aku malalo oka hoohiki. a i ole ia olelo hooiaio paa i na Luna Kakauinoa a lakou e hele ai e kakauinoa i ka ike a pau i kupono e lioopaa pono ia ai ka moolelo i hoakakaia maloko nei. Pauku 3. No ka hana o ke kakauinoa ana. e maheieia a ma keia ke maheleia nei ka Hepuhalika o Hawaii i mau maheie kakauinoa e iike me na mahele no.na hana auhau. Oia mau mahele 4 pakahi e maheleia iho i uiau apana. e like ine na apana i hoakakaia maloko o ka Mokuna XLIV. o na Kanawai o ke Kau o 1880. Pauku 4. Oka mea e iawelawe ana ma ke ano Kakauoielo 0 ka Papa Hoopae Liuiahana, ma keia ua hoonohoia oia i Luna Nui no ke Kakauinoii. Ma keia ualioonohoia na Luna Helu Auhau i mau Luna Kakauinoa maioko a.no ko lakou mau apana pakahi. E loaa no ike Kuhina Kalaiaina ka mana e mahele hou iho i kekahi Apana Kakauinoa, a e hoonoho i mau Luna Kakauinoa hou iho no ia niau niahele ina ua manao oia he mea ia e pono ai ka iehulehu. Ma keia ua haawiia 1 ka poe Kakauinoa maiaio o ka hooponopono ana a na Luna Kakauinoa, ka hana o ka hooko ana aku i na mea i kauohaia ma keia Kanawai maioko oko lakou mau apana pakahi. Na kela a me keia Lona Kakauinoa maloko a no ko lakou mau mahele pakahi a me ka Luna Nui no ka aina holoOkoa, mal&Io o na hoopono{>ono lauia ana a ke Kuhina Kalaiaina. e hooponopono i ka hookoia ana o na inea i kauohaia ma keia Kanawai. E loaa ina Luoa Kakaoinoa ma ke ano he uku no ko lakou mau hana malalo o keia Kanawai. he elima keneta no kela a nie keia inoa i kakauia inalaio o keia nei. e ukuia mailoko ae o ka Waihona mai kekahi dala i hookaawaleia no ia hana. AoU* e loaa ika Luiia Nul ame na Luna eae kekahi uku no keia hana mawaho ae o ka uku i hoomakaukauia no lakoo i keia wa. Pauku 5. Na ke Kuhina Kaiaiaina i keia manawa a me keia manawa e hana a hoolaha i na rola a sue na hooponopoiio ana uo ka hooko |>ono atm i na olelo a me ka maaao o keia Kanawai: a oia mau ro!a a me ia mau hooponopono ana i hānaia a \ hoolahaia e iike oo ko lakou mana me ke Kanawai. Pauku tL Maho|*e koke iho oka hooholoia ana o keia Kanawai, e kauoha ke KuhinaKaiaiaina e hoomakaukauia ma na

olelo Hawaii. l>eritania, l'ukiki, Crwuiaiiia, ia|mua a me |»ak*\ a me ua olelo e ae aoa i manao al he ku|KUU), a henilaha aku maloko o kela a me keia a|Hina kak&uinoa i kekalu hoolaha e hoakaka aua ma na ta a me na hora i oleloia maloko e hiki aku ana ka mea kakauinoa no ia mau apana ma na wahi i oleloia ma ia hoolaha no ke kakauinoa ana nialalo o kei;n Kanawai. E waeia ia mau wahi ma ke ano e kupopp ai i ka heie ana aku o ka lehuiehu. Aole e emi malalo o elima noho ana i emi ole iho malalo o hookahi hora pakahi. a me na noho hou ana i like ka nui me ka mea I kupooo maloko o kela a me kela apana pCakaainoa no ke kakaninoa ana. a hlki I kai pau ana o ke kakaumoa ana, koe na mea i hoakakaia mahope iho nei, aole nae e hala mahope o ka la mua o Augate. 31. H. Pauku 7. Ma keia ua haawiia ka mana i na mea Kakai:inoa e kakauinoa i na manawa a pau i kekahi mea i talau mua ole ia kona inoa a e hooliiki aku i kekahi oleio hoi>hikt. a i ole 1h olelo hooiaio paa i hoakakaia a i kauohaia ma keß\ Kauawai. Pauku 8. Ma ka loli ana o kahi noho o kekahi mea i kakau inoa e like uie ia i hoakaka mua ia ae nei. a » ole ia, ua loli kaua hana. a i ole ia haku hana j>aha, e hoike aku ia mea i kona pa lapala hoike o kona kakauinoaia aua i ka inea Kakauinoii o kona apana i kakauia maluna iho olaila. ia loli aua o kona wahi uoho a hana paha. a mal<»ko o kauakt>lu la mahope illio o kela a nie keia loli ana e hoihoi aku i kona palapala hoike. i kakaukuaia e like me ia i olelo mua ia ae nei, i ka mea Ka kauinoa o ka apaua (ina ua loli kahi noho) kahi ana e noho aua ia iuauawa a na ia mea Kakauinoa e haawi aku iaia i pala pala hoike hou. I ka iuake ana o kekahi kaue maluna ae o umi-kuniamaliiua luakahiki e kaa no maluua o kekahi mea i piH iaia. k(»na haku hana. hookokauoha a lunahoopoiioiKiuo waiwai paha. e hoike aku i ka Men Kakauinoa o ka Apauu kahi i inake ai. uo ka make ana oia kaue. ī ka hele aua o kekahi mea i kupono malalo o ua olelo o keia Kanawai e kakauinoaia. e hoihoi aku no oia i kona imlapala hoike o kona kakau inoaia ana i ka Luua Uute o ke awa aua i mahao ai e haalele. a aole e haawi ka Luua Dute i palapala ae e holo i ua inea la aia a hoihoi mua ia ae ia palapala hoike iaia. C>ia palapala hoike o ke kakauiuoaia ana e hooili koke ia aku uo e ka Luna L)ute i ka Mea Kakauinoa o ka apaua i noho ai ia kane mainua iho o kona haalele ana i ka Repubalika. O k»»kahi mea e uhaki anai na uiea i hoakakaia ma keia Pauku e mauaoia no ua haua i ka liewa inikauiina, a ina e ahewaia e lumpaiia ma kekahi ukH aole e oi aku mamna o kanalima dala. Pauku 9. kela mea keia mea i kupoue» e kakauinoaia i hele ole e kakauinoaia e like me ia i kauohaia ma keia Ka nawai. a i ole ia e hoike aku i na ike i kauohaia maloko o ke kumu o ka palapala hoike maloko o ka juipa inaho|»e o keia Kanawai. a i ole ia i kauohaia e hai uia kekahi rula i hoolaluiia e ke Kuhiua Kalaiaiua, a i ole ia aole i hoike aku i kona pnla pala hoike i ka uiea Kakauinoa no ke kakaukuaia ana e llike me ia i hoakakaia ma ka Pauku 8 o keia Kauawai. e maumoia ua hana oia i ka hewa mikamina, a ina e hoiihewaia no la mea e hoopaiia e uku i kekahi hoopai aole e oi aku mamua o kamalima dala. Eia no nae. ina e hoomaopopoia e ka Aha oia hoo ko ole ana i ke Kanawai mamuli no ia o ka poina wale no aiole e oi aku ia Uoopai mamua o elima dala. Pauku 10. E loaa no i kela a me keia niea'i kakauinoaia tzia lalo o keia Kanawai i kona manawa e kakauinoaia ai mai ka mea Kakauinoa o kona apana kekahi palapala hoike no kona kakaninoaia ana ma ke ano like me ka mea mahope iho nei. a i ole ia kekahi hoopono[K>no ana o ia inea a ke Kuhina l\a laiaina e kauoha ai ma kekahi rula. oia hoi keia: "Palapala hoike no ke kakauinoa an% Helu Mokupuni o Apana o Ke hoike nei keia ma keia la o 4 ..189'. ua kakauinoa o iloko o keia apana. Penei ka hoakaka ana o ka mea i oleioia: Na makahiki Ka Aina Hanau Wahi noho. Ke Awa i haalele ai a holo mai i ka Repuba!ika o Hawaii Ka la i hiki mai ai ia nei. 31areia a mare ole ia paiha Ka hana. Kahi o ka hana. Inoa o ka Haku hana ... Kahi noho o ka Haku hana Na hoailoua a me na iielehelena e maopopo ai - Kakauinoa. . Mea Kakauinoa. Apana 0........ f " Hewilona manamana nui. Mokupunio Pauko 11. O kela a me kela haku hana ina paha he mea hookahi. he hal a i oie ia he hni i hoohwiia m lakon e hoo

!ako ae iloko o ka iuahiua o Augate o kela a ine keia maka biki i ka mea Kakauinoa o kona apana i papainoa piha a oiaio o na kane a pan maluna ae o ka nmi-knmamaiima makabiki i hoolianaia e ia mea. hui a i ole ia hni paha i hoohuiia. E hoohikiia ka f*ololei o ia papainoa e ka mea nana i lawe aku. a i ole ia e na lala o ka bai, a i ole ia e kekahi luna o ia hui i hoohuiia. O kela ame keia haku hana nana i hooko ole e like me na olelo o keia Pauku e manaoiā no ua pili iaia ka hewa mikamiiia. a ina e hoahewaia no ia mea e hoopaiia ma kekahi uku hoopai aole e oi|aku mamua o Kanalima Dala. Pauku 12. Ta hiki no ika Luna Xui oke Kakauinoa ana a me kela a keia Luna Kakauiiioa, Mea Kakauinoa, Makai, Makai Nui. Ilamuku o ka Repubalika o Hawaii a me ko lakou mau hope. a me kela a me keia Lunakanawai o kekahi' Aha o ka Kepuhalika o Hawaii, i kela a me keia manawa. e koi aku i kekahi mea i kupono e kakauinoaia malalo o keia Kanawai e hoike ae i kona palapala hoike o kona kakauīnoaīa ana; a o kela a me keia mea e hoike ole ana ? a i ole ia hoole ana i ka hoike i kona palapala hoike ua pili iaia ka hewa mikamina, a e hoopaiia e nku i kekahi hoopai aole e oi aku mamua o Elima Dala, ina aole e hiki i ua mea la ke hoomaopopo aku i ka Aha imua olaila i hoopiiia ai oia no ia hoole ana a hoike ole ana paha, ua nalowale kona palapala hoike o kona kakauinoaia ana, a ua noi aku oia i ka Mea Kakauinoa k|iipono i palapala hoike hou ma kahi o ka mea i nalowale, a e hoike aku ana i ka palapala hoike hou. Pauku 13. O kekahi mea i kakauinoia malalo o keia Kanawai i nalpwale kona palapala hoike o kona kakauinoaia ana e loaa no iaia, ma ke noi ana aku i ka Mea Kakauinoa o ka mahele o kahi o ia mea i 'noho ai, a me ka nku ana i kekabi uku o iwakalua-kumamalima keneta, kekahi palapala hoike hou ma kaiii o ka mea i nalowale ma kona hoakakaiana i kakania maialo o ka h*t>ohiki a i ole ia olelo hooiaio paa no ia nalowale Ina aole 5 maopopo i ka Mea Kakauinoa i noiia aku ai i palapala hoike hou o ka mea noi oia no ka mea kupono, ua hiki no iaia e kauoha e laweia mai na hoike kupono e maopopo ai ka mea noi mainua o kona haawi ana i ka palapala hoike hou. Oia palapala hoike hou i kona manawa e hoopukaia ai e hoailonaia "Mea Palua," a e kauia maluna oia palapala ka helu o ka palapala kumn. Pauku 14. O kekahi mea me ka manao maoli no e hana pela nana i hoike aku i kekahi mea pololei ole i kona. wa i kakauinoaiaai, a i ole ia ma kona noi ana i kekahi palapala hoike o ke kakauinoaia ana, a i ole ia nana i lawelawe, a i ole ia hoao i>aha e lawelawe i kekahi palapala hoike o ke kakauinoa ia ana, aole oia ka palapala hoike i haawiia iaia, ua pili iaia ka hewa mikamina, a e hoopaiia ina e aliewaia ma kekthi hoopai aole e oi aku mainua o Kanalima Dala. Pauku 15. O kekahi mea malalo oka olelo hoohiki a i ole ia olelo hooiaio paa i hoike ae me ka manao no e hana pela i kekahi olelo oiaio ole e pili ana i kekahi mea i kauohaia ma keia Kanawai e hoikeia, ua pili iaia ke karaima hoohiki wahahee ma ka degere elua. Pauku lt». E malama ka Poe Kakauinoa maloko oko lakou mau a]>aua kakauinoa pakahi.i kekahi moolelo ma ke ano i hoakaka mua ia ae nei o na kakauinoa ana a pau i hanaia e lakou a hiki i ka la ekahi o Augate, M. H. 1596, a maloko o umikumaiualima la mahope iho e lioolako aku i ka Luna Nui o ke Kakauiuoa ana i kekahi kope o ia moolelo, a ma'ia hope iho iloko o na mahina o Augate, Novemaba, lune a me Sepatemaba iloko o kela a me keia makahiki e hoolako aku i ka Luna Nui o ke Kakauinoa ana i kekahi moolelo o na hoololi ana a pau maloko o ia mau moolelo mamuli o ka hele ana niai ka apana aku, mamuli o ka make ana, a i ole ia ma ka loli ana o kahi noho, ka hana a i ole ia na haku hana. Oia mau kope e kakauia no iloko o kekahi buke kupono, a oia no ka PapainoaLahui. O na mea i kakauia maloko o kekahi moolelo a buke paha o ia ano e lilo no ia i mau inea lioike kumu ma na hoopii ma na hihia hewa a pau malalo o keia Kanawai. Pauku 17. Na ke Kuhina Kalaiaina e hoolako i na buke knpono a pau, na palapala hoike, na kumu, ua paihakahaka a me na lako palapala eae i makemakeia ma keia Kanawai. Ua hoakakaia ta Papa Hoike Kumu mahope iho nei. Pauku IS. E hoohiki a i ole ia e hana i kekahi olelo hooiaio paa kela a me k'ela Mea Kakauinoa e hooko pololei ana oia i ua hana o kana oihana. Pauku 19. E loaa ina Lnnakanawai Apana oka Repubalika o Hawaii ka mana maloko o ko lakou man apana pakahi e hookolokolo a hooholo 1 na mikamina a pau malalo o keia Kanawai, a me na hoopii a pau no ka uhakiia ana o kekahi o kona mau hoakaka ana, a e kau i kekahi o na hoopai i hoakaka ia maloko nei Pauku 20. E lawelaweia na Papa mahope iho nei ma ka hooko ana i keia Kaaawai. * PAPA O NA KUMU I OLELOL\. Mokupunio.; 6«. Owan 0........ no. ma ka Mokupuni o Repubalika o Hawaii, ma keia ke hoohiki nei (a i ole ia ke olelo hooiaio paa nei) owau no (kekahi mea haku hana a i ole ia he hoahui no ka hul o; ; e hoohana nei. a i ole ia he luna o. he hui i hoohniia e hoohana nei) i ka poe no lakou na inoa mahope iho nei a no ka lahui e like me ka mea i ikeia e a'u a no lakou na hana i kakauia mahope o ko lakou mau inoa pakahi, a oia i»ai%a o na inoa, ka lahui a me ka hana ua pololei ia e like me ko'u ike maoli a manaoio, pela ke Akua e kokua mai ai ia'n. Hoohikiia (a i ole ia olelo hooiaio paa ia) i keia la 0...,',,...,. ............. M.H ,»mua o'u.

PAPAINOA LAHUI O.KA «EPUEALIKA O HAWAIL Palapala Hoike o ke Kākauinoaia ana. Helu Mahele Kakauinoa Helu Apana Heln Wahi Halawai Mokupnni o la. o (w, •.* •»(••••> ISS Ma keia ke hoike nei au o ka mea mahope iho nei oia no ke kope pololei o ke kakauinoaia ana o no a me kona (ohana. poe noho pu. a i ole ia poe hona paha) e like me ia e ikeia nei ma ka Buke Inoa o keia Mahele. iKakauinoaia) Mea Kakauinoa. E KAKAUKUAIA MALUNA IHO O KA PALAPALA HOIKE O KE KAKAUINOAIA ANA. HOOLOLI ANA. O ka mea nona ka inoa malalo iho o ua hoololi i kona noho ana mai a hiki i ua hoololi i kana hana mai ka a i ka a i kona haku hana mai a a ia e noho ana ma Mea Kakauinoa. Mahele Kakauinoa Helu i keia la o 189 F A*pana Helu I ("Kumu") ("Stub'') PAPAINOA LAHUI O KA KEPUEALIKA O HAWAH. Helu ! t.... Ka la i kakauinoaia ai Inoa ; Na Makahiki Kahi Noho Ka Aina Hanau Ke Awa i haalele ai a holo mai i ka Repubalika o Hawaii Ka la i hiki mai ai ianei Mareia a mare ole ia paha Ka Hana Ka Inoa o ka Haku Hana Kahi noho o ka haku hana Ka la i hoololiia ai a me kalii i loli aku ai Ka la i make ai ina maloko o ka Repubalika o Hawaii Ka la i haalele ai i ka Repubalika o Hawaii r . Mahele Kakauinoa Helu ' Apana Helu Wahi Halawai Mokupuni o Mea Kakauinoa i

Pauku 21. E mana keia Kanawai mal & mahope akn o kona la e hoolahaia ai. Aponoia i keia la 17 «o Aperila, 31 H. 1896. SAXFORD B. DOLE, Pere«dena o ka Repnbalika o HawaiL