Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 25, 23 June 1899 — Ka Liona o ka Akau He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus. [ARTICLE]

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus.

Kakauia e G. A. Henty a unuhiia e kekahi mea unuhi mooleloo ke Kuohoa. MOKUNA XII. MOKUNA XIII. Ma ka hoouka kaua ana ma Ingolstadt, aole o Makamu kekahi. Mahope hoi o ka a'e ana aku o na koa o Gustuvas ma kela aoao o ka muliwai o jLech, ua haawiia ae la he kauoha oolea loa no ka poe e hele aea wale aku ana mailoko aku o ka laina koa, oiai hoi, aole pono ia lakou ke haalele i ka pualikoa. O ke kumu nui o ka haawiia ana o keia kauoha, mamuli ia o ka.ike ana o Gustavus i ke ano pikanana o na kanak oia mau wahi i'na Suedena. Aka, he hana nui ka hoouluulu ana i ana i na koa a paa pono iloko o kekahi huakai nui launa ole mai elike me keia pualikoa holookoa o Gustavus e nee jiei i keia wa.

He kakaikahi loa nae na koa o keia ano i ikeia mawaena o 'ko Gustavus mau koa i lilo i poe aea mailoko aku o ka pualikoa, oiai ua maikai no ka malamaia ana o na koa, a ua piha hauoli nohoi na mea apau.

O ka mea maikai ole i ikeia ma ka aoao o na kanaka kuaaina o keia mau wahi a na Suedena ame na Sekotia e nee aku nei, oia no ka pepehi hoomainoinoia ana o na poe i lalau mailoko aku o ka puali, oia hoi, ua pau iho la keia poe i ka pepehiia e keia poe lianaka kuaaina. No keia hana hoomainoino a keia poe kanaka, i ho-a i ke ahi o na inaina lloko o na koa o Gustavus e haawi aku i na hoopai ana maluna o ua poe la, a no ia mea, he hana nui maoli na na 'liikoa ka hoopaa ana i kekahi poe koa iloko oka laina. B haalele malu iho ana na koa i piha ukiuki i kela poe kuaaina i ko lakou mau laina, a maau hele aku la ma na wahi e hiki ai ia lakou ke haawi aku i hoopai ehaelia loa maluna o lakou. Ua nui no nae o Gustavus e kaohiia keia mau ano hana a kona poe koa. He mea oiaio no nae, ua like kona manao me ko komi poe koa no ka ka hoomainoinoia ana o kona poe kanaka e nei poe kanaka kuaaina, aka, he mea no nae i maa mau iaia kona ae ole ana e hana ino wale ia ka poe i-komo ole mai iloko o na hakoko ana me ia. O keia kulana maikai ole o na kanaka o keia mau wahi o ka aina a Gustavus e nee nei me kona poe koa. ua lilo ia i mea pilikia nona 'ma ka mea e pili ana i ka ai ame na mea e pono ai koiia poe koa. oiai hoi. ua noke aku la keiapoe kanaka kuaaina i ka hana ino i na mea ai o luna o ka aina. ma kahi e liele mai ai na koa Suedena ame na koa Sekotia. 'O na holoholona hoi a lakou. elike me ka hipa, ka pipi ame na boloholona e ae i kupono i mea ai, oa.pan aku ta i ka laweia ma kahi e loaa ole ai i na koa o Gustavus ma ko lakon alahele pololei e hele mai ana. nnlaila ua hoounaia kekahi poe koa o ua. Moi la e hele huli i kahi e loaa ai na holoholona no ka pono o na koa. Ua hoonohonohoia nohoi e ua Moi ]a he mau pualikoa kiai ma kekahi wahi h« nui o ka pualikoa holoakm. O ka hana a keia mau pualikoa liilīi i hoonohoia ma keia ano. oia no ka «nna ana i na hana ino wale ana a na. koa i na kanaka. a hele ana mai loko aku o ka puaii me ka ae ole ia. a 0 kekahi hoi co ka nana aaa i na koii 1 maloeloe a hikī ole ke hooniau i ka hele Mke ana me na koa e ae o loko o ka puali. i pakeie ai lakou mai ka ha~ ule ana aku a komo iloko o na lima o na kanaka knaaina piha maina ia lakoa.

He eiua pana la mahope mai o ka haalele aia aku o ka puaiikoa i kahi a lakou i hoomoana mua ai. ua hoonohoia aku la o Hakamu i aliikoa :ualuna o £ekabi wahi puali kiai o k»» ano i hoikeia ae neī. Ama keia wa hoi. ua komo aku la ka pualikoa holookoa maloko o kekahi wahi kulanakauhile i haaleleia iho e na kanaka—koo nae he poe luahine no ka maiama ana i kekahi mau hale. I ka ike ana mai o keia poe luahine i na koa Suedena ame na koa Sekotia, aole i kana mai ka inoino o ko lakou mau helehelena. Ua kuhikuhi nui ae la ua poe la i ka hoailona o ke kea maluna o lakou iho. me he mea la e noi ana lakou i ka Haku ia lesu Karisto e hoopakele mai Oia ia lakou mai na diabolo aku. He mea iao mau ia e na kahuna Katolika i ko lakou poe hoahanau. o na kanaka heretiko apaii, he poe diaholo lakou. Ma k£ia wahi hoi, hele aku la o Makamu me kona poe koa e nana i na koa i haalele malu iho i ka laina koa. aia hoi, ike aku la ia i kekahi poe koa Suedena ma kekahi wahi ano kaawale iki aku mai ke kulanakauhale aku, oiai ma ia wa. ua hala loa aku la ka pualikoa mai ia wahi aku, a ke nee la no mua. He umi ka nui o keia poe koa. a Makamu i ike aku ai e holapu jnai ana ma kahi ana i ike aku ai ia lakou. Ua hele aku la ia ame kona poe koa a hoea i kahi a ua poe Suedena nei e hana ana i ka lakou mau hana. Ike iho la ia e waiho make ana he elua mau kanaka kuaaina. a e a ia ae ana hof hookahi hale e ke ahi.

Ia wa haawi koke uku la o Makamu i ke kauoha i kona poe koa e hopu koke i keia poe Suedena a e hoihoi aku ia lakou iloko o ka pualikoa. Oiai hoi ua poe koa Ia e hooko ana i kana kauoha, hele wale aku la no ia mai kahi hale a kahi hale no ka nana ana ina paha he poe koa hou aku kekahi e au-

wana ana ma ia wahi. I ko ia nei hoea ana aku i ka hale bcpe loa o na na wahi hale ma ia wahi, ike aku la keia, he ekolu poe luahine e ku mai ana ma ka puka. Ma ia wa ninau aku la keia ia lakou: "Aole anei he poe koa maloko o keia hale? Ua pane mai la ua poe nei iaia nei me ka maopopo ole nae iaia o ke ano o ka lakou mea o ke kamailio ana mai, aka, o na maka nae o ua poe Ia ka ia nei o ka ike ana aku, aohe lihi hoihoi mai iaia. Aole keia i nana aku i ka inoino hoomakue mai o na helehelena o ua poe la, ua komo aku la keia iloko o ka hale a ua poe luahine nei e ku mai ana, mawaena aku hoi o kekahi mau wahine elua o ua poe la. Ike aku la keia i ke ku mai o kekahi pika wai e inu maluna o ke pakaukau. Hele aku la ia a lalau iho la i ua pika wai la, a hapai ae la i kona waha, a oiai oia e inu ana, he loha ana kana i ke kanono ana o kona poo a o kona hina iho Ia no ia ilalo. Pouli ae la kona ike apau, a ma kona wa i pohala ae ai. ike iho la ia ua paa oia i ka hauhoaia i ke kaula. Ua paa kona mau wawae ame kona mau lima, a ua hoopihaia kona waha i ka welu, a ua paa holookoa kona kino i ka uhiia iho i ka mauu āme ka opala laalaau.

Hooikaika ae la ia e oni, aka, he mea makehewa wale no ia, oiai, ua paa loa iho la ia i ka nakiikiiia. Noke keia i ka u'e i o a ia nei me ka manao ana e makili alualu ae ke kaula i hauhoaia ai oia* aole wahi mea a makili iki ae. I kela wa i kokolo puanuanu mai ai ka manao hopohopo iloko ona, e puhiia ana ka paha ia i ke ahi, elike me kana i lohe wale ai no ka hanaia ana o kekahi poe koa Suedena e na kanaka oia mau wahi ika la mamua iho. Aole hoi i liuliu ka ia nei moe malie ana, aia hoi, lohe aku la keia i na leo kahea a hooho o ko ia nei poe kanaka, oiai, i ko lakou 'ike ana aole keia i hoi aku, ua noke ae la lakou i ka hele huli no ia nei maloko o na hale apau oia wahi, a ma keia wa hoi, ua komo mai la ke kakiana o ko ia nei wahi puali iloko o ka hale a ia nei i hauhoaia ai a paa i ke kaula, a i hoopihaia ai hoi kona waha i ka welu. Lohe aku la ia i ka olelo ana- ae o kakiana nei: "I mai nei keia poe luahine, ua ike lakou i kekahi aliikoa e hele ana ma. kela aoao o ke alanui, alaila, me he mea la ua hahai ae nei no ka paha ia mahope o makou, ma ka wa a makou i hoihoi aku nei i kela poe Suedena, aka, aole nae o'u manao pela. Ua hoopunipuni keia poe luahino, me he mea la, ua huna ia iho nei e keia poe ilpko nei o keia hale, aka, o kahi mea apiki loa nae hoi ia, pehea la i liiki ai i keia poe luahine ke hana aku i kahi hana e pilikia ai oia, oiai ua hiki loa iaia ke pulumi i nei ano wahine me he pulumi ana la i ka nalo? E, e huli kakou," wahi a ua kakiana nei i huli ae ai a kamailio aku la i kona mail hoa," iloko o keia hale. E hele huli kakou ma apau o loko o nei hale. Mai hookoe oukou i ka huli ana maloleo o na wahi apau—iioko o na keena e hoea aku ai oukou, mahope o na panipu- ( ka, a'ma na wahi no apau o ka hale. Manao au ua powaia ko kakou kapena e kekahi poe kane o wahi, a ke pee nei ia poe iloko nei o keia hale."

Lohe ae la o Makamu i ka haluku o na kapuai o kona poe koa, ka nakeke ame ke pahnpahu o na wahi a ua poe la e noke ana i ka olepe i o a ia nei. Hoolohe aku la keia i ka nakeke hele mai o na hulo ana a ua poe nei a hiki i kona lohe hou ole ana aku. Halii mai.la ka meha pu maloko o ka hale apua, a lohe aku la ia i ke kani ana mai o ka pahu kahea no na koa, a hoomanao iho ia ia e lmli hoi aku ana lakou no ka hui ana me ka pualikaua. Aole i kana mai ka pono ole o kona noonoo ia wa. Eia kona poe koa ke huli nei iaia. ua kokoke loa no lakou ma kona wahi e waiho ana iloko o ka opala a na x»ahi luahine i kauwewe iho ai maluna ona. oia nae aole hiki iaia ke kahea aku. ua paa kona waua i ka popo welu a kahi luahine. Hoomaopopo iho la ia. o kahi e hoomaha ai ka pualikaua holookoa aia ia ma kahi he hookahi mile mai ia wahi aku. a nolaila. aohe ona manaolana i koe e hoea hou mai ana ka poe huli nona mahope iho o ka hoike ana aku o ke kakiana o kona wahi noke lakou i ka hnl» i na wahi apau o loko o na hale o kahi a lakou i haalele ai i ko iakou lutanela. aole nae ona loaa ia lakou. alaila. mamuli o keia hoike a kona wahi kakiana e hooholo ai na alii alakai o ka puali. ua iaweia kona ola e na kanaka kuaaina oia wahi. Aole i Kuliu mahope iho o ke kani ana o ka pahu a kona poe koa. lohe ae lii keia i ka nakeke ana mai o na kapuai o kekahi poe. aiae ka leo hauwa!aa\i a akaaka naho» o kekahi poe wahine. a homanao ae !a keia o ua poe luahiue nei keia e hele mai ana ma kahi ana e moe Heie mai k\ ua poe luahine nei a wehe ae la i ka mauu ame ka opala i uhiia iho ai keia a paa. I ia nei nana ana ae ma ka wa i pau ae ai ka opala i ka hemo ike ae la keia he lehulehu loa ka hoi ua luahiue e kuku ana me ka aka henehene ana mai iaia nei. He mau hiohiona o ka hauoli ke omamaka mai ana mahma o ko lakou mau helehelena alualu a minomino opaha. Lalau iho la keia man luahine iaia nei a hoala ae la a noho ana keia iluna. I kela wa i noke mai ai kekahi poe i ke kamailio kukahalake iaia nei. O kekalii poe hoi wiliwili mai la 1 na puupuu me ka oioi mai o na nuku alualu o ua poe la imua oia nei. Noke mai la kekahi poe i ke kuamuamu iaia. a mahope iho hahau mai la kekahi poe iaia i ka laau. Ina aole oia i komo i kona palaka kila maloko aku o kona aalm koa maoli, ina ua palu-uhe kona ili i na hauna laau oolea a na luahine i awala iho ai maluna ona, a i ole ia. he make maoli no kona. A hala kekahi w;a o na hana ino ana a ua poe la iaia nei, ia .wa i wehewehe iki ae ai ua poe la i na kaula i hoopaaia iho ai ma ko ia nei kino, a noke nui iho la i ka wehewelie i na kaliki o ka aahii ana e komo ana. Aole lakou i weheweh ae i na kaula i nakiikiiia ai kona mau lima. a pela hoi na wawae. Haalele iho la ua poe luahine nei iaia. Aka, mamua nae o ko ua poe nei waiho hookahi' ana mai iaia, ua lohe ma hui aku la ia ma kekahi mau olelo a lakou i hoopuka ae ai, e waiho ana lakou iaia a hiki i ka hoi ana mai o na kane o l'oko oia wahi kauhale. a \ia manao loa ua poe la, oia po iho ka wa e hoi mai ai lakou. O kekahi poe wahine hoi, kukahalake ae la lakou ma ke

ano na iakou ponoi no e kau niai i ka hoopai maluna ona, aka, ua hoole nae ka hapanui o ua poe la ia manao.

O kekahi mea ana i lohe manuihui aku ai i ua poe luahine nei e kamailio ana, oia ke ano e kauia ai ka hoopai maluna ona, a o kela ame keia ano i hoopukaia ae ai oia ke ano e kau mai ai ka hoopai e make ai keia, he mea wale no ia nei eli ai ka io. Ua nakiikiiia ko ia nei mau kuekue lima me na kaula a paa ma kona mau aoao, a ua pu ia ela kona mau manamanalima ma ke alo. Ua nakiiia kona mau kuli ame na kapuai wawae a paa. Ua nohohookahi iho la keia ma ka wa i haalele mai ai na luahine iaia. 0 kona wahi nae i hoonohoia ae ai, aia no ia mamua pono aku o kekahi kapuahi e a mai ana no ke ahi. Ua weheia ae hoi kahi popo welu i hoopihaia iho ai kona waha, a ua hele kona puu a maloo i ka ua mea he nui o ka ono i ka wai. Ma ka wa hoi i komo hou mai ai kekahi wahine iloko o ka rumi a ia nei e noho ana he pio na na luahine, ua nonoi aku la keia i wahi wai e inu, a ua pane pakike ia mai. la keia, me ka hookekeia ana mai, nolaila, noho iho la ia me ka homanawanui. -

I ka hele an a uhi mai na ehu o ke ahiahi maluna o ka aina a halii loa mai la hoi na ehu eleele o ka pouli, ia wa i komo mai ai kekahi noonoo iloko o kona poo. Ike aku la ia i ka a mai o ke ahi ma kapuahi, a manao iho la ia e hooneenee aku iaia iho a kokoke i ua kapuahi la. Hoolohelohe aku la keia o ka nakeke hou mai o kekahi mea aole ona lohe aku, koe wale no kona lohe ana aku i na leo hauwalaaii ma kekahi wahi okoa aku o ka hale. Ia wa nee aku Ia keia me ka hooikaika nui ana ame ka hoomanawanui ana nohoi a hoea ma kahi kokoke i ua kapuahi nei. Ia wa lalau aku la ko ia nei mau niho i kekahi wahi apana wahie e a hna iloko o ua kapuahi la, a nahu iho la a paa. Kaikai mai la, a hooku pololei iho la ia i ka welau o ua wahi apana wahie nei e a ia ana e ke ahi ma kahi o ke kaula i hoopaaia ai kona mau manamanalima, a noke iho la i ke kunikuni ia wahi o ke kaula.

Pela ka ia nei noke ana i ke kunikūni a hiki wale i ka a ia ana ae o ua kaula la e ke ahi, a mamuli hoi o kona hoonioni mau ana ae i ko ia nei mau pulima, e houeue ai i ke kaula i a ia la e ke ahi, ua hoea mai la ka wa hauoli loa o kona ola ana, oia hoi, ua moku ae la ua kaula la, a kaawale ae la.kona mau pulima, alaila, wehewehe e iho la ia i na kaula i nakinakiia ai kona mau wawae. I ka hemo ana ae o na kau la o kona mau wawae, ku ae la ia iluna, liele aku la ia a lalau aku la i kekahi' koi e waiho ana ma kahi 0 ke kapuahi. Paa mai la ia mea ma kona lima. Mahope iho hoi o kona hooikaika nui ana e wehe i na kaula 1 hoopaaia ai kona mau lima a pilipu i kona mau aoao, ua liemo ae la na kaula apau.

Ma ka wa nohoi i hemo ae ai ia mai na haulioaia ana ona i ke kaula, ua hele nohoi kona kino a maopa i ka ua mea o ka paa loa ana i ke kaula, aka, he mea ole nae ia wa iaia, oiai ua loaa iaia ka lanakila ia manawa. Ua noke ae la i ke kikookoo i kona mau wawae ame kona mau lima i hoholo pono liou ae ai kekoko iloko ona, a pau hoi ka maopa ame ka maeele. Ua kaliikahi iho la nohoi ia i kona mau wawae, a opaopa iho Ia ina kuli. Oiai ia e noke ana i ka hoopuiapula hou i ka ikaika iloko o kona kino, ia wa i komo mai ai he elua maii luahine ma ke ano e kiei mai i ko ia nei ano elike me ka lakou haalele mua ana iho iaia, aka, me ka puiwa nui ame ka hikilele nui no hoi i ike mai ai laua e ana keia me kekahi koi ma ko ia nei lima, ia wa koke no i hooho leo nui ae ai ua mau wahine luahine nei me ke pihoihoi nui, a puka aku la iwaho me ka holokiki ana.

Aole no i loaa ka ikaika kupono iaia ia wa. ai ina no i leliulehn na kaikamahine aoo i komo mai ma ia manawa a lele like mai maluna ona, iua no ua paa hou oia. aka, aole nae i komo ka noonoo iloko o na wahi hapauea i komo mua mai ai a ike iaia, nolaila, ua loaa iho la iaia he palekana. Me ka awiwi nui lalaū aku la keia i kekahi nwmoku ahi a noke ae la i ke kunikuni l na opala o loko o kahi onft i hauhoaia ai a paa i ke kaula, a. a ae la ke ahl ma ia manawa iloko o ua hale la.

llaalele iho la keia i ua hule ia, a puka aku la ma kekahi puka mahope o «a hale ia. Eia nae mamntt o ko ia nei puka ana aku i waho ua U«\a hou iho ia kana mau pupanapana ialu, kana paiiikaua ame kona paiwile koa, a ua hoopaa hou ae la nohoi ia i kon.s aahu kila ma kona kiuo. Me ka hoomanawanui no oia i hana ai i keia hana. lAole i pau.)