Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 31, 17 August 1900 — Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui. [ARTICLE]

Hawila ke Koa A I OLE Magarita ka Ui.

Aka, ia maua 1 kueml aku al, a ola nei hoi mahope pono o'u, la wa*i lele mai ai kela kanaka mua i eha ai ia'u i paa.mai la ia'u, me ka olelo ana mai. he wahine maikai ka hoi kela. O Ko'u wa ia i pale ae ai 1 kona mau hma a iele ana i kahi e, laiau koke Iho la au 1 ka'u pahikaua a huiia aku la kona. maka imua ona. 0 ka wa ia i lele makawalu mai ai na pahi a ua mau kanaka la ekolu. , A he mea oiaio ina oukou 1 hele nei e kokua ia maua, i na ua lilo maua I pio na ka lakou mau pahikaua. Maanei i hooki iho ai o Perekila i kan* olelo ana, a ia wa i pane hou mal 0 Makalika: "E hoi paha maua, oiai ua lohe aku ia no oe 1 ke kumu nul o ka maua huaVal i hiki mai nei." Ae aku la o Hawlla, a ia wa i hul hou ae ai ko laua mau aloha e hooheno ana i kahi a me kahi. Ia wa pane aku la o Hawila: "Ma'iao au ua lawa na mea a pau au i hoike mai nei ia'u e kuu Makahka aloha i;o ko'u makaala ana no'u iho ame oe t»u hoi kekahi. "A he mea pono hol la olua ke hol itoke aku 1 keia wa i ole ai olua e ike ia mai e ko kaua enemi, :la nae ke hoi»ohopo nei au ua lohe mai nei paha ja enemi'la o kaua i ko'u kahea ana ..ku nei ia oe." Ia wa ku ae la lakou a haaleie iho i.t ! ka rumi. Ame na kapuai mama <»il> aku la lakou iwaho. Ike aku la hoi lakou e waiho ana no o Feriana ma i.i.'o. aohe onioni ae. A i keia manawa l hawanawana aku >i o Hawila ia Makalika, awiwl «ku laua me ka hookaulua ole ma ko uiua alahele. Alaila, hull ae la o Makalika ma a huli hoi aku la, a ua like hoi laua me na anela ma na eheu o ka lewa, ka pa;anehe launa ole o ko laua mau kal'uai. Ile aneane 15 minute paha mahop® iho o ko ma hala ana aku tia hoi ala ae ia o Euiiona me ke kunewanewa, oiai ua loaa iaia he elua mau palapu koikoi ma kona kino. Hookahi ma kona poohiwi akau a hookahi ma kona umauma, a o keia tnau eha»nae a i elua ua hoopaa ia na puai koko e kahi mai ana mamuli o ka ike lapaau o Malawalia, a ua paleHana hoi oia mai ka hopena poino mai m&muli o ke kahe nui ana o ke koko nai kona kino aku. Aole no hoi maluna wale no o Bullona lawelawe aku ai o Malawalia i kona ike lapaau, aka, maluna kekjihi o kona mau hoa. A i ka wa no hol a Buliona 1 ala mal 11, la manawa hookahi no hoi i ala mai ū o Feriarīa, ke keiki a ke kiaaina, a ne kana kauwa, a ike mai la lakou me ke pahaohao, he mau kane ekolu ke ku aku ana imua o lakou ma kahi o na a ahine elua a lakou i lele aku ai e palo. i; a lilo kela i mea pahaohao loa ia lakou. Aole no hoi lakou i manao o keia mau kanaka e ku aku nei o lakou no na kanaka o ka aahu ulaula 1 puhili ai na ike ame ke akamai o ka ike pana pua la ia. 1 ua poe la nae i ala mal al a ku ae i,i iluna, 9 ia ka manawa i ninau mai ,ii O Feriana Samioleta: "Na oukou anei e keia poe kanaka i haawi mai nel maluna o makou 1 na poino o ka oukou mau pahikaua, ma ka hoohana ana hoi o ko oukou mau lima koko?" 1 kela wa pane aku la o Malawalia: Xa ko oukou mau puuwai hllahila ole no i kau aku 1 na ehaeha a oukou e auamo nei, oiai, ua aa oukou e kakiwl aku i ka oukou mau pahikaua maluna o kekahi mau wahine hala ole, a noĪaila, mamull o ka oukou hana eleele ua haawi aku la makoil 1 ka makou mau pahiHaua malalo o na hookauwa ia ana i mea hol e pakele ai ua mau wahine hala ole la."

I keia wa i hamau iho ai na leo o ua poe la, a hala paha he mau minute ia wa i pane hou mai ai o Feriana. "Ke manao nei au e hooki kakou : ka kakou mau kamailio ana no na mea e piii ana i na hana o keia wa, a e hookuu kakou 1 keia akoakoa ana me Ko kakou ninau ole ana i ka inoa o kew ame keia pakahi o kakou." A o kona wa no ia i oielo ae ai i koaa mau hoa, "ina kakou, o i puka ole mai ka la." A 9 ko iakou wa ia i hele aku ai me ka pane hou ole ana mai ia Hawila ma. A l». manawa hoi i huli ae al o Hawila a kamailio aku la ia Malawaila: "Auhea oe. E aho o olua o kakou ke hookoio aku mahope o ke alahele o ke(a poe. oiai ke manao nei au aohe :nea .> ae a kela Feriana Samioleta e nookoio la, o Makalika wale no. E hele «• aku hoi olua mamua, a mahope aku nei no hoi au e hele aku ai." No keia mau olelo a Hawila, nolalla, ua haalele iho la kona mau hoaloha iaia a hele aku la iaua no ka hookoio ana mahope o Feriana ma, a o Hawila hoi ua hoi hou ae la oia no loko o kona ruml, a malaiia oia i hoomakaukau ai iaia iho a heie aku la oia. O keia manawa o ka wanaao oia ka nora 3, a eia ka kakou hiwahiwa a me Hona mau hoaloha ke hele nel nu ka hookolo i kekahi mea a lakou l nianao •ti he pahu hopu no kekahl karaima.' A i ka hoea ana mai nae o ka la a xk»la ae la i kona malamalama maluna o ka honua, aole i ike hou ia kahi «hoheu e piU ana i na hopena o keia mau hookoio ana a Hawila ma. Aole lakou i haiawai hou me Feriana ma a hiki waie l ke kahua lealea. a o ka Feriana ma huakai no hoi, aole i vke fa kona hopena. No Makalika ame kona hoāloha o Perfkila, aole no iaua i hoopoino hou la. A noiaila, ua nalowale pu Iho la kela mau mea a pau, a ua nalohia aku la hol ik>ko o na hopena maopopo ole, e hiki ole ai ia kakou ke kamailio. Nolaila, o ka kakou mea wale no paha, e nana ai i keia wa, o ia na hana e malama ia ana ma ke kahua lenlea. Aka, he mea pono paha i ko oukou :oea kakau moolelo ke hoike aku, ke

[hikl mal na lealea o keia la, e komo kakou iloko o na hoopahaohao hou" ia e ka kakou hiwahiwa, a na ke au hoi o ka kakou moolelo e hoike mal la mea. E na makamaka maikai, ua hiki mal ka manawa hauoli a kakou i ake nul laa ai e ike hou aku 1 na hana pahaohao a inikioi a ka kakou hiwahiwa, ka 1 olali hoi nar.a e kuekaa nei ke kahua lealea o Roma. Aole i kupono ae ka la i ka 1010, aia hoi, ua piha ae ia ke kahua ieaiea i na makaikai, a ua oi ae ka nui o na kanaka o keia la mamua ae o ko ka la mua, oiai, ua pahola aku la ke kaulana o na han hooi.ahaohao, ka ikaika ame ke akamai oi kelakela o ka Naita Pahaohao o ka Lua Huna Waiwai ma na pe-a a pau o ke aupuni o Italia. | Noialla, ua hehu mai la na kanaka e noho ana ma na wahi„a pau o ua aupur.i la a ku ana i kahi e ike hou iaal oua oiwi kilakila la nona ke kauiana e hoepihoihoi la i ka lehulehu o.nā | kanaka i lohe pepe'.ao i ka noeau ame ! ka nani o kana mau hana. | Aia no hoi o Makalika, ka Moiwahine 0 ka Nani, ke noho la ma kona Aoho- ' lii nar.i, ka oiwi hoi nana na olelo kau- | lana a kakou i ike ae nei. i "E aku ee pela mai o'u aku nel, [E ka moihoku ahi o ka po; I Ka pohaku hoohihia o kuu kino, | Ka maunu hoowalewale o ka make." Ke noho mai la oia me kona nani a pau e mohala ana me ka maopopo imua I o na maka o na mea a pau e nana aku ! ana, a aia hoi ka leele Pereltlla ina koI na aoao, ka mea 1 olelo ia ma na kaiaulu o Peresia, ka opuu daimana oiohl 1 ka maka o ka la. Ke nana aku iaia e noho ana nm ka aoao o kana aikane, o ia hoi o Makalika, ua like loa ia me Hokuioa e maalo ana imua o ka anohi o ka la. 1 Clai hoi, o Makalika ka la, a oia o I Venusa (Hokuloa) a ua pili pono maoll I no koi:a kapaia ana e na kanaka o kona aina. he opuu daimana alohilohi ola ! imua o ka maka o ka la, Aia rr.a na wahi *a pau o luna o :>a aleo ame na hale e kuku ana, ua »ehau ae la i na kanaka me ko lakou man aahu like ole o na luhieu hoohiwaiiiwa. A ua nele ka'u maka peni i na huaolelo kopono oie e hiki ai ke huakaka aku i ka oikelakela. o keia mau ho.»hiwahiwa 1 aahu ia iho e na kahaku, a o ka mea hiki wale no la'n ke pane ae o ia keia, "Hewa.ka maka l ka ua mea o ka r.ani." Ua hiki ae la ka manawa i ka hora 1, a o ka wa keia i hoike ia ai ma ka papa hoonohonoho, o ia ka manawa i hoomaka ai na lealea o ka la, oia hol ka mokomoko ame ke kukini. I keia "\va i kani mai ai na mea kani, a kani poha-poha ae la hoi na leo o na o-le, ame he ir.ea la, e kalahea ana ia mau leo i na mea a pau i akoakoa mai ia manaw, e hamau e na hoa, kokoke mai na hana. A i ka meha ana o na leo o na mea kani a pela pu hoi me na leo o na o-le, ia wa i wawalo ae ai ka leo o ka Ilamu- ' ku, e hoakakaar.a i ka hikl ana mal o ka manawa e malamaia ai na lealea o ia iā. Hai mai la hoi ola, he elua mau leaiea ka okoa e malama ia ana, a o ka mea mua e hoomaka ia aku ana o la ka mokomoko. | Wahi ana, aia maloko oka papa hoonohonoho ua ikeia he 6 mau mo'no l . komo ira ka mahele mua o na lealea, | oia hol ka mokomoko. 1 A eia ko lakou mau inoa, ka Naita Keokeo o Helevikia; ka Weli o na Pae Mauna: ka Olali o na Kal; ke Kavaiia Roderika o Sepania; Leon de 80, ka ilio dala o Farani. O keia ka poe no lakou na inoa 1 paa

I maloko o ka papa hoonohonoho ma ke ano o lakou ka poe I kuleana ma keia lealea ana. Ma ka la hol i nehinel, ua komo mai ia hookahl kanaka hou. oia hoi o Lanadova, ka mea 1 kapa iaia iho ka Naita ! o ka lio ulaula o Moravla. A nolaila, ke kukala hou aku nei au I ma ka n'nau ana aku, aole anei he mea a mau mea hou e ae e komo mai ana Hoko o keia lealea ana? Ina he rrea e ae kekahi, alaila, o ka manawa kela. I kela \va i lohe ae al na mea a pau i kekahl leo kamahao loa e lele ana iloko o ka lewa, a lohe pu la aku la hol na huaolelo e wawalo eehia ana. A penei ua mau huaolelo la-nana 1 hoolele ae l ka haui: |

"Ave —Columba—Beatis." ' A o ke ano o keia mau huaolelo o ua leo la i halihali ae ai ma na eheu «• ka lewa me ke kupaianaha loa, o la keia: "Aloha —Manu Nunu—Nani." Alaila, lohe hou ia aku la he leo nakeke me he oweowe ana la na ka hlkili, e kakaa ae ana no ma na eheu 0 ka lewa, a poha mai la he olelo: 1 "O ko'u inoa o Ku'i ka Hekill, —Ave." Maliope iho o keia, kani hou no he leo kamahao, me he mea la, he kanl ana na ka manu nunu maluna pono ae o kahi o Makalika e noho ana, a oil! maopopo mal la na huaolelo: | "O ko'u lnoa. ka Oiwl Ahiu aohe ahe- j le e hei ai—Columba." * I ka mao ana ae o keia leo, ala hoi, poha hou mai la no ua leo la a wawalo ho uae la ma ka lewa me he hae ana la na ka Ilio hae hihiu o ka nahele, a polia mai la na huaolelo: "O ko'u inoa o Hoowalewale a ua hoohoka ia e Beatls." A i ka wa i ma o ae ai keia mau leo e alakai hoopioo ana i na kanaka. a ua 011l mai la he hookahi kanaka ahuiuhulu eleele loa e like me na paele palauli o Aferlka a ku ana lmua o ka Ilamuku, a olelo mai la oia: "Owau kekahl. o ko'u inoa o Hoowalewale i ka po nel." "Ae; o oe kekahi e kela paeie," wahi a ka Ilamuku. Ia manawa pane mai ia ua kanaka paele la: "Beatia, oia hol—Nanl." A la manawa i hull hoi aku ai ua kanaka la no kona hale lole. A iaia no hoi a hala aku hoea" mal ana he kanaka hou, a o kona ano nanaina hol he keiki opioplo me na maka palupalu onaona. a o kona mau hlohlona a pau he waipahe wale no, a he kohu wahlne ola ke nana aku. I kona hiki ana mai imua o ka Ilamuku. pane mai la ola: "Owau kekahl. O ko'p inoa o ka Oiwi Ahiu." , „ "Ae; o oe kekahi"—wahi a ka Hamuku i pane aku ai me ke ano kanalna o kona naau, a oelo hou aku la oia: * "Aole paha i kupono ia oe ke komo mai ma keia lealea ana, oiai, he ano papalahe loa kou kulana. Aka, aole

i nae me a'u la mea, a ua ae aku au la oe e komo mai. I keia wa kunou mai ua keiki la, a pane mal la: "ColuTrba," c!a hol. "rr.aru nunu." A hala aku la oia, alaila, hoea hou mai la he kanaka nanaina aoo, umiumi hina. lauoho hina. "E ka Ilamuku maika'. owau kekahi. O ko'u inoa o Ku'i ka HekHi." "Ua roro," raM a ka Ilamuku. "Ke ae f»ku rei au ia oe me ka naau hauoli, no ko'u rrarao ara o oe no ka mea nana e kaili ra rrakara o keia la." I kela wa pare 1a ua kanaka la: "Ave"—oia hoi, "Aloha oe." A o kona manawa no ia i nalowale aku ai. A (aia hoi i hoi aku ua ka v ea hou ae la ka Ilamuku. "Pehea. aohe a"ei he mea hou e ae e konio mai ana. oim, ke r«-akfi'Vau nei au e wehe i na hana o keia la?" Kaii iho la oia a o ka hoea hon o'e o kekahl mea, ia wa oia i kukala ae ai. "E loVe na me* a rau. ano ke kukala aku rel au e wehe ia ana na hana." e hoolohe mai ka poe ro Hkou na irca i koiro r"a ka lealea mua, a 1 ka wa e lohe ai keia ame keia mea i ; kora irrn i v n p hele koke mai oia a : ku ma ke'a wahi." Ia va kal-ea rakahi ae Ia oia i .< | arre keia inoa, e ar>o b o ' Va ir<rp r«-rp v»b Trai o ia ka Na'ta Keol keo o Helev*kla a hoea I ka i"oa o kivi ki'fruu. rora ka iron o Lana<lova, ka Naita hoi o ka lio ulaula o Mnrav'a. a mai ia?a ?ku a I ka mea nona ka iroa o Hoowalewale. aMla. o ka Oiwi /Hu aku, ka r-ea hoi i oleloia e ka 100 e V" , k°p pra ma ahele e ai," a mai iaia aku a ia Ku'i ka Hekili. I ra rrnrav-p a ' kahea ae ai ua Ilamuku la i kela ame keia inoa. ua oili raVnhi mai la ra no laknu na iron, a ku rui iho ia ma kahi a ka. Ilamrku i kauo v a .°ku a' ia lakou. /e ra makar-aka, ke ike nei kakou eia ke ku rei kela ame ke'a moho hoorra Vp k oV i)a r>-">kimoko,* aka, avVea ka kakou koa opio? I'e rrea maopopo ua pee hou oia, a ua huna hou oia iaia iho mai ko kakou ike pna nku iain. a e'a oia i hea? Eia nae he eha mau kanaka hou e ku nei i keia wa, o ia no ke kuapuu o A'o"av!a/ ka rika eleele nona ka inoa o Hoowalewale, ke kanaka opio helehelena kohu wahine, nona hoi ka lnoa o ka Oiwi Ahiu, ke kanaka hoi a ka Ilamuku i olelo aku ai he ana papalahe loa kona kulana, a o ka eha o na kanaka o ia ke kanaka umiumi hlna a lauoho hlna hoi nona ka inoa o Ku'i ka Hekili. Aia i waena o keia poe e lke ia ai ka kakou koa opio, a o kona wa nae e ike

ia a'e moe loihl ana ia mea a hikl mal l ka manawa kupono. Olai hoi ua mau moho la e ku ana, hoakaka hou mai la ka Ilamuku, o ka makana e loaa ana i ka mea lanakiia he kiaka dala i omau la kona mau aoao a puni me kekahi mau pohaku emerala nanl loa. A penei ke ano e lawelawe la ai keia lealea. E hoolilo ia ana elua mau alakai nui mawaena ae o lakou a pau, a na keia mau alakai hoi e koho i ko laua mau kanaka iho. A na kela ame keia alakai e koho i kana kanaka 1 makemake ai e paio me kekahi kanaka o kahi aoao. O keia mau alakai a i elua, na ka llamuku ia e'koho. " O ke kanaka a i ole o ke alakai paha e lanakila ana maluna o na hoa palo e ae a pau o ia ka mea lankila. No keia ano hoonohonoho a ka Ilamuku, ua pane mai la ke kanaka nona ka inoa o 'Ku'i ka Hekili, ma ka olelo

ana mal: "Marao au e ka Ilamuku maikai o keai la, he huikau loa ia, O ka hana pokole o la keia: E koho mal oe i ke kanaka mua 1 waena o makou e ku ai ma ke kahua lealea nei, a oia ka auanei ka mea nana e was aku i kona hoa mokomokO, a o ka mea lanakila o laua o ia ka mea nana e wae hou aku»i hoa kulakulai nona, a pela aku a hlki i ka mea e ike ia ana kona lanakila. Ia wa ae aku la ka Ilamuku i ka manao o ua kanaka la, a olelo aku ia hoi: "Alaila, o oe auanei e Ku'i ka Hekiil ka mua." Nolaila, ua ku ae la oia ma ke kahua lealea, me kona mau hiohiona hlehle a kuoo. I E hoike mal ana hoi he kanaka ola 1 I piha i ka ikaikaa me ke oolea. Ia manawai holoholo ae la ua Ku'i ka Hekiii Ia ma ka poai pani ana 1 ka rina mokomoko, me kona mau onohi maka e hakilo ana maluna o kona mau hoa palo. A ia wa oia I hol mal ai a waena pono o ka lina, alaila ku ihp la. I Huli mai la hoi oia ma kahi aka Ilamuku e ku ana a olelo mal la: "O ko'u hoa e paio ai i keia wa, o la no ka weli o na Pae Mauna." Alaila, heie mai la ua Well la o na Pae Mauna. a ku ana imua o ka mea I oia nana i kahea aku. j Ia wa olelo ae la ua alii powa la ona mauna Pirene, "Ke ole au e kuhlhewa o oe no ke keiki muli loa o na keiki ekoiu a ka elemakule Lomiano, ka mea hoi e hoiapu nei iloko o na aahu o ka

hohe wale." "He makehewa ka hoopau manawa wale ana me na huaolelo waiwai ole, 0 ka mea oi loa aku, i keia wa oe e hoao ikaika ai, e kaill aku i ka lanakila mai a'u aku." Ia wa laua i ulele iho ai i na hana e 'kea ai ka wikani o ko laua mau lo huki. : Aka, oiai laua e hoopiopio ana 1 ko , laua mau kino, ua hiki no ke ike ia 1 aku e na mea a pau e nana aku ana, ua oi ae ka makaukau o ke kanaka umiumi hina mamua o kona kokoolua, aole hoi oia wale no, aka, ua ike pu ia aku no hoi ka nui o kona makaukau ma nei hana he mokomoko. Aole l emo ka hooili ana iho a ua mau moho la i ko laua mau ikalka, ia wa 1 ike ia aku ai ke kino o ka Weli o na Pae Mauna e kaikai ia ae ana e na lima o Ku'i ka Hekili, a manana ana nol kona mau lala iloko o ka lewa, alaila, paki ia lho la oia iluna o ka honua, a 1 kela wa i puana ae ai ua kanaka umlumi hina la: "Ave"—oia hoi, "Aloha oe." ' A i kela wa i puia ae ai ka lewa.l na leo huro o na kanaka, a ia wa hoi i komo mai al ka hoomanao Uoko o na mea a pau, o ke kanaka hoopahaohao no paha keia kanaka umiumi hina lauoho hina. Hooho ae |a hoi ua Ku'i ka Hekili la, f "Akahi—a rfe ehia hou la koe?"

Ia wa hoi wawalo hou ae la kekahi | leo kamahao ma ka lewa, e olelo ana. "E akaheie, o ike ia auanei ka mea huna." Ku iho la ua kanaka la, ame he mea la e hoomaha ana oia iaia iho, a oiai o»a e ku ara, ia wa i hoea mai ai na ,hoal-arau mahoe o ke aupuni Ēikiie, a rorci mai la i ka Ilamuku e ae ia aku lakou e komo iloko o na lealea ana e hoon aka ana ia wa. A he mea oiaio ua ae īa aku la lakou a ua komo koke ae la no hoi lakou iloko o ka rina. A nolaiia, ke ike nei kakou i keia wa e'a hou na keiki mahoe o ke aupuni Sik'ie. aka, he mea hiki ole ana paha ia kakou ke manao ae he wahi kanaaho o ka lanakila ke loaa ana ia lakou, oiai, ua ike ae nei no kakou mamua i ke kokolo ara o ka uahi o ka pakalaki ma ko lakou aoao. Oiai ua mau keiki mahoe la a ku ma ka rina, ia wa kahea ae la ua Ku'i TT Pkiii la. i ka inoa o ke Kavalia Roderika o Sepania. A e like me ka haawlna 1 loaa 1 ka Weli o na Pae Mauna pela no i loaa Iho la i keia Kavalia o ka haawina o kora haule pio ana malalo o ka ikaika o Ku'i Hekili, a ua puana ae no hol oia i ka huaolelo "Ave," ma ke ano e olelo aku ana iaia, aloha oe. - Nolaila, e hoomaopopo hou ana kay</)u i keia wa l ka nui o na moho i koe i&a e na'i aku ai i kona Ikaika. He elua i hina iaia, a he umi i koe. A ira e loaa ana iaia ka lanakila maluna o keia, mau kanaka a pau he 10. alaila, e hiki no ke olelo ia, oia ka lua ole o na mokomoko akamai i ike ia ma ke ao nei a puni. A ka, e na makamaka, I ole ai e hookomo iho kakou i na manao hoohuoi iloko o kakou iho, ma ka olelo ana , he mana kupua ko ke kanaka e hiki ana iaia ke hoohina i na kanaka he uml a oi aku paha, ma ka na'i hookahi ana ma nei mea he kulakulai, alaila, e hooiho kakou perel, o nei hana he kulakulai a me ka mokomoko, aole wale no ia I hilinai ia maluna o ka ikaika a me ke oolea e loaa i ke kanaka, aka, a!a kekahi maluna o kona akamai ame ka maalea ma ke kii ana a kona mau lala 1 mea e hina ai kona hoa paio. TSrolaila, aia a hul ia ke akamal ame ka ikaika ma keia hana he mokomoko, alaila, e loaa auanei na kanaaho malura ona no ka lanakila e loaa ana iala maluna o na hoa paio i emi iho ko lakou ike ame ke akamai kulakuiai, a o ia hol ka poe i hllinai wale no i ko lakou lanakila maluna o ka ikaika o ko lakou mau lala. A ma keia wahi o ka kakou nanea, ke ike nei kakou he elua mau moho i haule pio iloko o na lima ame na lawelawe ana a Ku'i ]ta Hekili, aole paha no ka" ol hewahewa loa ana aku o kona

ikaika, aka, no ka loaa ana iaia he makaukau i oi ae i ko laua, ma keia hana. Nolila, e hoonee aku kakou imua, me ka hoomau ana aku l ka hookolo ana i ka makaukau ame ka ikaika o keia kanaka a kakou e ike ae la. I keia wa kahea ae la oia i na keikl mahoe elua o Sikele, no laua na inoa o Naita Bamulo, ame ka Naita Hinoma, Hele mai la hoi laua a ku iho la imua o Ku'l ka Hekili, a ia wa oia I pane aku ai i ua mau keiki mahoe la: "Aole au i manao o ko'u kahea ana aku nei ia olua, e hele mai me a'u e hakoko ai, he mea ia no'u e kapaia mai al, ua hara au i kekahi hana haakei loa, aoie loa peia. Ua makemake au e ike pehea la ke akea o ko olua makaukau kulakulai e hoohana mai ai maluna o'u iloko o ko'u hookahi ana. I kela manawa ua ulele IluMa.ua Ku'i ka Hekili la me kona mau hoa palo, a he mea oiaio ua loaa iaia ka ivr>iva e lawe al kona makemake hoao ikaika, a ma kahi nae hoi o ka makaukau ame ka ike kulakulai, ua ike iho la o ia aole i lawa loa ia mau mea iloko o kona mau hoa paio. No ia mea, me ke akamai nui l loaa laia, a i nele hoi iloko o kona mau hoa, ua hapai ae la oia I kahi o kona mau hoa a paa ae la me kona lima akau, a o kekahi hol ua hoohina iho la oia I kekahi a huli ana ke alo ilalo, a o ke kanaka hoi e paa ana ma kona Uma akau, hoom?fe iho la oia iaia iluna o kona kokoolua me ka huli ana o kona alo • iluna, a olelo iho la oia, "Ave," oia hol, "Aloha." I kela wa poha hou ka leo kamahao, me na huaolelo:

"E makaala o ahuwale auanei ka no'a." A iaila, holoholo ae la ua Ku'i ka Hekiii la me kona mau nanaina hookalakupua a puni ka rina, i waena hoi o na leo ikuwa o na kanaka e wawalo ana; j ame kona aahu ana iho hoi i na huaoleio e puka lokahi mai ana mai na | kileo mai o na kanaka. i "Aole kela he kanaka e ae; aka, oka 1 Naita Pahaohao kela o ka Lua Huna Waiwai." 1 Aka, poha hou ka leo kamahao me ka huaoielo, "Kuhihewa." E na makamaka, ua lilo kela leo a ! tokou e lohe nei i mea hoopahaohao loa aku i na kanaka, oiai aole i ike ia ka mea nona ka leo, a eia nae ua lohe 'a kora kani ana, ao kona wahi nae e

lohe mau ia aku ai ke poha ae, aia ia maluna pono ae o kahl a na moho e ku j ana. ! .Aka, o kakou nae paha e na makamaka, kai ike iho aohe no he mea e ae nona keia leo hoopahaohao a kakou e 101-e rei, aka, o Hawila no ia. | A o kona Ike hoolele leo hoi keia ana! e hoohana nei, kekahi hoi o na ike ana i hele ai a lehia. | A nolalla, ua pau no paha ko kakou pohihihl no ia mea, a o ka mea wale no i koe o ia ko kakou Imi ana aku iaia 1 waena o ka nui manu e ku nei. j Ano, e huli hou ae kakou a nana aku t la Ku'i ka Hekili, a pehea? Ua kahea ae la oia I ka Olali o na Kai. a aia hoi ia kanaka imua ona kahi i ku ai me ka makaukau. 13 wa lalau aku a lalau mai la laua J kahi a me kekahi, a he mea oiaio aohe i hoohewahewa na opi aoao o ka Olali o na kai i na ana aku a koi na hoa paio iaia. ! A rr.laila, olelo wale iho la no oia j Iloko iho ona: 1"Aole anei o keia kanaka, oia o Oto Beriar.a, ka mea nona na lima hao oolea a'u i kamaaina loa ai?" A o ko laua wa iho la no ia i ulele , lho ai. A I ka nana aku ia laua a l elua e ' kuupau ana i ko |aua mau ike ame ko laua mau akamai, ua like no a llke, aohe oi ae o kahi imua o kahl. Ppia laua i hana ai a hoomaha, a ku aku la o Ku'i ka Hekili a nana aku la

maluna o ka Olali o na Kal me na onohi maka i hulili i ka inaina, a pela no hoi kona hoa paio maluna ona. Pane aku la ua Olali la o na Kal: "Ea, ua kuhi anei oe e pakele ana oe mai ka poho aku o ko'u lima?" Ke hoike aku nei au ia oe, aole loa oe e hookauwaia ana e kela kaikaina lapuwale o'u, oiai e haawi aku ana au i ka hoopai maluna ou, no kau mau hana eleele i hana mai ai maluna o'u, ola hoi kou haalele ana mai ia'u ame kou haalele ana mai ia'u ame ka'u hana ī hookauwa aku ia oe maluna o kekahi 0 ko'u mau mokukaua. "Nolaila, ke hai aku nei au ia oe, o kuu poho iima, a, aole hoi oe e hui hou ana me kela kaikaina o'u, ka mea au e olelo ae ai, he kanaka ino loa ia." Ia wa poha hou ka leo hoopahaohao —E koe kona ola iaia—aole i hiki mai kona manawa. Alaila pane aku la o Ku'i ka Hekili, 1 ua Olali la o ke Kai; "Aole ka oe i hoohewahewa mai la ia'u, a nolaila, ua loaa mai la ke kauoha ia'u, e hookoe au i ke ola iioko ou. O—ia. I wa, lalau aku la o Ku'i ka Hekili i kona hoa paio, aia hoi ua oi aku ka ikaika o kana umii ana i na opi aoao o ua Olali la o ke Kal 1 keia wa i ko na manawa mamua ae, a ua aneane ua Olali la o na Kai, e hoopuka ae i kona leo no ka nui o ka eha i loaa iaia. Me na onohi maka o ua Ku'i ka Hekili nei e hulili ana, ia wa oia 1 pane aku ai 1 kona hoa paio: "E ka Pftuwai Eleele o na Kai, e kakia ana au ia oe maanei me he pou la, a hiki i kuu wa e makemake ai e kiola aku ai ia oe no ke koena o kou ola, alaila, hana au ia oe pela." Hoao ae la ua Olali la o na kai e onl i o a ia nei me ka hoolapuu ana i kona kino, me kona manao e hemo aku oia mai na puili ana a kona lioa paio, he ole nae kahi mea a hemo, a ua like ola me ka pou laau i kakia ia iho iloko o ka lepo a paa, o kona hapa pauku kino wale no o luna ke oni ana i o a ia nel, a o kona mau wawae ua hoonipaa ia iho la iluna o ka honua, aole hiki ke onioni ae. Ua haawi iho la ua Olali Ia o na Kai i kona ikaika a pau, a pela hoi me ka nui o kona maalea, aka, he mea ole nae ia mau hoao ana i ke oolea o ka paa ana a Ku'i ka Hekili. Ia wa nlnau aku la ua Ku'i ka Hekili Ia iaia: "Ea, e ka mea I olelo ia o ka Olali o

na Kal, ka puuwai eleele o ka moana kai waenahonua, ua lawa iho la anei kou makemake e hoao e pahemo mal kuu mau lima aku, na mea hoi au I olelo mai nei, he mau lima kela i kamaaina ia oe. "Ano, e oe nou Iho, o 1110 auanei oe i poho o kuu lima." ■; ££? 'Alalla, kaikal ae la ua Ku'lihi Heklll la l kona hoa paio, a manana ae la hol kona mau lima ame na waawe iluna, a la wa i kiola ae ai ola iaia Uoko o ka lewa, a he mea oiaio ua lilo keia kiola ia ana o ua Olali la o na Kai iluna I mea akaaka nui loa ia e na kanaka. Lele ae la ke kino o ua kaeaea la o na kal, a haule hou iho la Iluna o na lima o Ku'i ka Hekili, a kiola hou ae la no oia, a he ekolu paha manawa o

kona kiola ana ae I ke kino o ua Olali ] la, a I ka hoi hou ana iho, ua paa ae la oiaiaia a klola aku 1 maluna o ka honua. I ka haule ana Iho o ke kino o ua Ola--11 la malwna o ka lionua, ua waiho malie iho la bla ho kekahi manawa, a 'hiki wale ,i kona kii ia ana mai e kona mau kanaka. A i keia wa i puana ae ai ua Ku'i ka Hekili la, "Alima 1 hina, a ke kokoke mai nei kona manawa." Ia manawa holoholo hou ae la oia ma ka rina, a oiai oia e holoholo ana ke haka mai la kona mau onohi s maka maluna o ke kanaka paele, nona ka inoa 0 Hoowalewale, a i kona ku ana iho la wa oia i pane al iaia Iho: "O kona manawa keia, a he oiaio he kanaka oia i like kona ikaika huki me ko ka pipi bulu ahiu o ka nahelehele." Ia wa kahea aku la oia 1 ua kanaka paele la, a o kona wa no hoi ia i hele 1 mal al me ka eleu a piha hoihoi launa ! ole. laia i hele mai al a ku ma ka rlna, ua lelele ae la oia ma o a maanei me ka mama, a o kekahi o kana mau hana akamal a oikelakela 1 hana al, o ia ka hiki ana iaia ke lele a haule ma kela aoao o Ku'i ka Hekili, olal oia e ku ana. Ua lilo keia mau hana akamai a ua kanaka paele la i mea mahalo nui ia e na kanaka a pau, a ua puana ae la no hoi kekhi poe e loaa ana lala ka lanaklla maluna o Ku'i ka Hekili.

Mahope iho o na lelele ana a me na haa ana a ua paele la, hele mai la oia. a ku iho la imua o Ku'l ka Heklli, a olelo mai la: "Ea, he keu oe a ke kanaka ikaika. "He elima mau kanaka i hina ia oe, a me he mea la owau aku paha auanei ka eono o na mea e ia ana me he mau ipu lepo ia, e ka nui o kou ikaika; j aka, e hoao nae hoi kaua." Ia manawa, lalau ae la lala i kahl ame kekahi, a o ko laua wa iho la no ia i ulole ai. He mea oiaio ua haawi pau iho la laua i ko laua mau ikaika kulakulai maiuna o ka oiwi kino o kahi a me kahi. A oiai laua e haalele pau ana i ko laua mau ikaika, ia wa i pane ae ai ke kanaka paele: "Mai ike ole ia no na ai a kaua, ina aole oe i hoonawaliwall ia iho nei e kela mau kanaka mua i hlna iho nei la oe." Aka, aole i pane aku o Ku'i ka Hekili a ua hoomau aku la no o ia i ka hoohana ana i kana mau kiina akamai o ka oihana kulakulai maluna o kona hoa paio, eia nae ua lilo la mau mea ana i hoohana aku ai he mau pola wal auaumo ke kanaka paeie. ,lioko o keia rnau ulele ana a laua, l ua hiki mai la ka wa no ke kanaka paele e hoike maoli mai ai i kona makaukau ma nei mea he mokomoko. A eia kekahi o kana mau hana akamaiioa i hana ai, a he mea pono hoi ia kakou ke ike ia mea. Ua hai aku la oia i kona hoa paio, oia hoi o Ku'i ka Hekili: # "Ea, e hoao ana au e lilo kaua i mau moa hakaka. A e hoika aku ana hoi au i ko'u akamai paiemo imua ou, a he manao paa ko'u, aole au e paa T ka hopu ia e oe a hlna oe ia'u he ekolu manawa." "Oli ana!" wahi a Ku'i ka Hekili I hooho ae ai, a hoomau aku la hoi iā i kana oielo ana, "Manao au, aole hiki ia oe ke pahemo

aku mai Ka'u paa ana la oe l kela wa, no ka Hīea, ua like oe me ka iole rabati I paa lloko o ka umii'hao a ke naka ahele iole." la wa, me ke akamai nui i awili pu ia no hol me ka ikaika, i kalkal ae ai ua kanakai) paele la i kona mau lima, a hahau aku la ma na io uala o Ku'i ka Hakili. He pohu ka mea i lohe la, aia hoi ua p«hemo iiu iho la na iima o Ku'i ka Heklli mai ke kino aku o ua paele la. Me ka eleu no hoi hoomaka aku la oia e lalau i kona hoa paio paele, aka, ua lele kuemi hope aku la ola a ku mai 1a ma kahi mamao mai iaia aku. A noiaila, ua aneane hiki ole iaia ke kikoo aku i kona mau lima i mea e loaa al kona hoa, aka, o ka mea pono wale no iaia e hana ai, oia kona hele kino maoll ana aku a kokoke iaia. A fa wa oia i hele aku ai me kona makaala loa ana no hoi laia iho, i ole al e hiki i ke kanaka paele ke poho ialo mai iaia, a lilo ia i mea nona e hoohina ia ai. Aka, aia nae ke kanaka paele ke haka pono loa mai ia iaia, e, like me ke tlga e hakllo pono ana i kona enemi, a iloko o ka imo ana a ka maka, aia hoi ua ike ia aku ia o Ku'i ka Hekili e walawala ana, a o ua paele la e ku mai ana oia ma kekahi aoao o ka rlna. Alaila, ala mai la o Ku'i ka Hekili, a ia wa i pane mai ai ua kanaka paele la i ka Ilamuku: "E Sir Ilamuku, aole e heiu ia ka walawala ana aku nel o ko'u hoa lealea he lanaklla ia no'u maluna ona: oiai, aole au i haawi maoli i ka io o ko'u ikaika maluna ona. Ua makemake au e Ike, ina paha e hikl ana i ko'u akamai ke hooko i ka'u roea 1 oielo iho nei ola hoi aole au e paa iaia mamua o kona hina ana ia'u no ekolu manawa; a nolaila, akahi ae ia ona hina ana ia'u, a he elua i koe." Heie hou mai ia o Ku'i ka Hekili a ku mai la i waena o ka rina a ia wa oia i kahea mai ai i ke kanaka paele e hele aku a e hoaoh oi oia e hopu iaia a paa. Ia manawa i holo aku ai ua paele la me ka mama nui a i,ke kokoke ana aku kimo aku la kona joo ilalo me he kikiwl ana la na ke poo o ka pipi hae o Halona. A mnnao iho la o Ku'i ka Hekili he klmo ana aku k*la o ke poo o ua paele la e hookui aku i kona opu, nolaila, hoomakaukau iho ia oia i kona mau lima hao e hopu a paa'.ma ka ai o ua paele la.

EJla nae ka mea kupaianaha, i ka hiki pono ana o ua paele la ma ke alo Ku'l ka Hekiii ua ike ia aku la ua paeie la « lele ae ana iluna, a o Ku'i ka Hekill hoi keia ua palamimo iho la ola mawaena o na wawae o ke kanaka paele, a kalamoe aku la hol kona ai me he al ia no ka nene ke kokolo i ke ahe a ka makani, a palaha aku la oia ilalo ke alo.

A ia wa olelo ae la ua paele la, alua, hookahi i koe.

B hoomanao iho kakou e na makamaka, ke helu nel kela paele a kakou

e ike ae ia. i ka nui o na hina ana o kona hoa paio i§tia, e like me ka nui 9 kona makaukau a me ka ike ana i hoohana aku ai maluna o kona hoa, a he mea no hoi keia a kakou e ike ai ua like o Ku'i ka H|ekili me ke kamalil ljilli e paani ia ana iloko o na lima o ke kanaka makua, a pela no hoi kakou e ike ai e hoohaule pio ia ana ko Ku'i ka Heklll makaukau a me ka ikaika e keia kanaka paele. nona ka inoa o Hoowalewale.

Nolaila, hookahi hlna ana i koe o Ku'i ka Hekili, alaila, hiki mai ka manawa a kona hoa paio e kaiii aku ai i ka lanakila mai kona lima aku, a noiaila, e hull ae kakou a nana hou aku.

I ka wa i ala mai ai o Ku'i ka Heklil ua piha loa ia oia i ka inaina a ua holke mai hoi kona mau'maka ia mea. a ua hiki no ke ia ae. "Eena na maka o ko'u hoa, Ua a'e kahu hou ia paha, Aole oe pela mamua, A he 110 heihei no Kaieponi." (Aole i pau.)