Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 37, 6 September 1901 — Page 2
| This text was transcribed by: | James Kirkendall |
| This work is dedicated to: | Mohala Hou Foundation |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ma Ke Kauoha.
HOOLAHA AINA AUPUNI.
Ma ka la 21 o Sepatemaba, 1901, a mahope aku, ma ke Keena o W. O. Aikea, Paia, Maui, a loaa no ke noi ia ka mana kuai hoolimalima i na aina aupuni i hooakaka ia malalo iho, e like me ka manao o ke kanawai Aina o 1895.
Apana Aina, Helu 7, ma Kaupo, Maui, nona ka nui he 35.50 eka aina. Waiwai o ka aina $340.00.
Apana Aina ma Kupau, Wliluanui, Maui, nona ka nui he 92.46 eka aina. Waiwai o ka aina $324.50.
No na mea aku i koe, e hele ae ma ke Keena o W. O. Aiken, Paia, Maui, a Na Aina Aupuni ma Honolulu.
EDWARD S. BOYD. Komisina o na Aina Aupuni. Augate 19, 1901. - (23-30 Sept. 6-13.)
HOOLAHA AINA AUPUNI.
Ma ka Poalua, Sepatemaba 24, 1901, i ka hora 12 o ke Awakea, ma ka puka komo mamua o ka Hale Aupuni, e kuai ia ai ma ke Kuai Kudala, kekahi apana aina Aupuni, nona ka nui i hiki aku i ka 3.21 eka aina, e waiho ala ma ka aoao Kona o ke alanui Aupuni e hele aia mai Waiohinu a hiki i Naalehu, ma Kau, Mokupuni o Hawaii, o keia no ka aina i noho ia e ka Anglican Church Mission.
Kumukuai koho, $130.00.
Kala kuike, ma ke gula o Amerika.
Lilo o ke ana ia ana o keia aina, i ka mea kuai, $40.00.
No ka pepa kuhikuhi ame na mea aku i koe e hele ae ma ke Keena o na Aina Aupuni, Honolulu.
EDWARD S. BOYD. Komisina o na Aina Aupuni. Augate 19, 1901. -- (23-30 Sept. 6-13.)
HOOLAHA AINA AUPUNI.
Ma ka Poalua, Sepatemaba 24, 1901, hora 12 o ke awakea, ina ka puka komo mamua o ka Hale Aupuni e kuai ia ai, ma ke kuai kudala akea, ka hoolimalima o ka aina i ike la ma ke ano ka aina o Mamuka, e waiho ala ma Kau, Mokupuni o Hawaii.
Loihi o ka Hoolimalima - 10 makahiki.
Hoolimalima koho - $75.00 no ka makahiki.
Penei ke ano o ka Hoolimalima:
E paa ana ke Aupuni i ka mana e lawe ae i kekahi wai a mau wahi paha o keia aina no ka pono ame ka pomaikai o ka lehulehu a e malama ka mea hoolimalima aole e ae e ulu ka mikinolia iluna o ka aina oiai oia e paa ana i ka hoolimalima o keina aina.
EDWARD S. BOYD. Komisina o na Aina Aupuni. Augate 20, 1901. (Aug. 23-30 Sept. 6.
OLELO HOOLAHA.
Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hoopau aku nei au i ko Hu Feast noho hope ana no'u ma ka malama ana i ko'u mau waiwai ma Waipouli, Apana o Kawaihau, Mokupuni o Kauai. Aohe ona kuleana i koe e malama a hooponopono ai i ko'u mau waiwai ma kahi i olelo ia maluna.
MRS. WAHINE KAIU, Aug. 10, 1901. Lihue Kauai. Aug. (23 30 Sept. @-13-20.)
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
O ka mea nona ka inoa malalo iho, aoai ua kohe ia oia i Lunahooponopono waiwai no JamesMunden, o Kolao Kauai, i make, ke haawi ia aku nei ka lohe ina poe apau loa ana i aie aku ai e hookomo mai i ka lakou mau palapala koi nie, me ka pepa kupono e hoike ana i ka olalo, i ka mea nona ka inoa malalo iho, ma Kealia, Kauai, maloko mai o eono mahina mai kela manawa aku, a i ole e hooneie ia no lakou no ka wa mau loa, a o ka poe i aie iaia ke kauoha ia aku nei e uku koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho.
J. W. NEAL, L@ Hooponopono Waiwai o Jas. Munden, Kealia, Kauai. Augate 6, 1901. @ Aug. 9-16-@-@. Sept. 6.)
HOHAHA.
He palapala Hookohu hope malama waiwai kela i hana ia i keia la @ o Sept. 1901.
Owau o J. Kaaiahua (k) ame Kamala (w) no Waikele Ewa, Oahu.
Ma keia palapala, ke hookohu ia aku nei Maua ia D. Kaaiahua i Luna Hooponopono waiwai no Maua, no ko maua wa e ola nei, a oia ka Maua Hoolimalima i na aina apau, a e ohi inahoolimalima o na aina apau, oia no ka maua a kipaku i na poe apau e kue mai ana ma ke kanawai, a oia ka maua hoopii aku i na Poe e hana ana i na hana kue kanawai iloko o k maua kuleana aina apau a maua e paa nei. No ka oiaio o kela palapala ke kakau nei maua i ko maua mau Inoa.
KAAIAHUA (k) KAMALA (w) (Sept 6-13.)
HOOLAHA.
Ke papa loa la aku nei ka hele ana ma na aina iawaia o Moanalua ame Kalaiwa. Ke hoike aku nei ka mea nona ka inoa malalo iho e hoopii no oia ma ke kanawai i kela ame keia e hele ana ma keia mau aina lawaia me ka ae ole ia. O ka i'a kapu loa oia no ka Amaama, ua hoolimalima ia e T. Heu. E malama ia ana no nae ka kuleana o na hoa aina.
Ke papa loa ia aku nei ke kiana pauda ame kekahi mau mea pahu e ae ma keia wahi.
Augate 21, 1901 S. M. DAMON, (Aug. 23-30 Sept. 6.)
Honolulu, Oahu Aug. 22, 1901.
Me ka ae maikai o ke Kiaaina Kuikawa o ka Teritori o Hawaii, ua hookohu aku wau ia.
ELMER E. CONANT ESQ. i Luna Ohi Auhau Nui no ka Apana Auahu Eha o ka Teritori o Hawaii (Mokupuni o Kauai ame Niihau) ma ka wahi o J. K. Farley Esq., i waiho mai a e hoomaka oia i ka hana mai ka la 24 aku o Augate 1901.
WM. H. WRIGHT, Pu uku o ka Teritori o Hawaii. (Aug. 2@ Sept. 6.)
Hoolaha Hooko Moraki.
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
Ke hoolaha ia aku nei mamuli o ka mana i loaa maloko o kekahi moraki i hana ia i ka la 4 o Aperila, 1899, i hana ia e G. F. Bulen o Honolulu, Teritori o Hawaii, ia J. Q. Wood o keia wahi hookahi no, a i hoolilo ia aku mahope mai ia Q. H. Berrey, malama waiwai o keia wahi hookahi no, a ua kakau kope ia keia moraki ma ke Keena Kope o ke Aupuni, ma Honolulu i olelo ia maluna ae, ma ka liber 192, aoao 118 a hiki i ka pau ana. Owau, o Q. H. Berrey, malama waiwai, ke makemake nei wau e hooko i keia moraki mamuli o ka mana i haawi ia ia'u ma keia moraki, no ka uha@ ia o ka olelo aelike, oia hoi ka uku pono ole ia mai o ka kumupaa ame ka uku panee i ka manawa i olelo ia.
Ke hoolaha ia aku nei, e kuai kudala ia aku ana keia mau waiwai apau loa i olelo ia ma keia moraki, ma ke Keena kudala o Jas. F. Morgan, ma alanui Moiwahine, Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, ma ka Poaono ka la 28 o Sepatemaba, M. H. 1901, ia ka hora umi kumamalua o ka la i olelo ia ae la maluna, a penei ka nui ame ke ano o na waiwai i hoike ia ma keia moraki:
1.—Kela aina i hoolimalima ia e Thomas Wright ia G. F. Mulen, i ka la 28 o Feberuari, 1899, oia hoi kela aina e waiho ala ma Waikiki a i ka hoolilo ia mai hoi ia Thos. Wright e Kapiolani ma ka hoolimalima i hoike ia ma ka liber 169, aoao 86 ame 87, ma ke keena Kope o ke Aupuni, me na hale ame na waiwai e ae e ku ala iluna o ka aina, a ua kapa ia hoi keia wahi o "Wright's Villa," a he umi kumamakoui makahiki ame ekolu mahina, ka loihi o ka manawa o keia hoolimalima, mai ka la ekahi mai o Maraki, 1899.
2.—Keia aina i hoolimalima ia e Edward C. Rowe ia Anna Klemme, i hana ia i ka la 1 o Maraki, 1899, no umi kumamakolu makahiki ame elima mahina, o keia aina ame na hale ame na waiwai e ae maluna o ka aina e waiho ala ma ka aoao makai o ke alanui Waikiki ma Waikiki, Honolulu, a ua kapa ia hoi keia wahi o "Ilaniwai," a ua hoolilo hou ia aku keia hoolimalima e Anna Klemme ia G. F. Bulen, ma ka la 4 o Aperila 1899.
3.—Na pono hale apau ma Ilaniwai, ma ka aoao makai o ke alanui Waikiki, ma Waikiki, Honolulu, oia no hoi na waiwai i hoike ia ma kekahi palapala kuai a Anna Klemme ame Harry Klemme is G. F. Bulen, i kakauia ma ka la 4 o Aperila 1899.
Kaia Kuike wale n@o.
Na hoolilo o ka palapala kuai ame na pepa i ka mea e kuai ana.
No na mea aku i koe e hele ae e hui me Q. H. BERREY, Campbell Block, Honolulu.
Kakauia i keia la 29 o Augate 1901.
Q. H. BERREY, Malama Waiwai. (Sept. 6-13-20-27.)
HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka apau ma keia hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke papa loa aku nei au ina mea a mau mea paha e komo ana a hana ino maluna okuu apana aina e waiho'la ma Hauula. Koolauloa, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, e hoopii ia no ia imua o ke kanawai, a oia no hoi ka aina a kuu kupunakane o Kane (k) i make.
Owau me ka oiaio.
MRS. LUKA KAPEHE PAALUHI, Wahi Noho Manoa Valley. Sept. 6-13-20.
KUAI A KA ILAMUKU.
Aina Waiwai Nui no ka Laiki ame Kalo
Mamuli o ka mana o ka palapala ohi Waiwai i hoopukaia e ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekahi Teritori o Hawaii ma ka la 9 o Augate M. H. 1901, ma ka hihia a Kwong Mow vs Kiliona.
Ke hoomalu nei au i ka waiwai paa o Kiliona i oleloia ma keia la 20 o Augate M. H. 1901. A e kuai ia ana keia waiwai ma ke kudala akea ia ana keia waiwai ma ke kudala akea a i ka mea koho kiekie ma ka Hale Hookolokolo ma Hauula, Koolauloa, Mokupuni o Oahu ma ka hora 12 awakea o ka Poaha Sepatemaba 19 M. H. 1901, ke ole e uku ia mai ka Olelo Hoholo, i hiki aku ka huina i $1,314, me ka uku hoopanee na koina ame ko'u mau hoolilo apau.
Eia ka waiwai i hoomalu ia penei:
Aina waiwai nui no ka Raiki ame Kalo ke waiho nei ma Punaluu, Koolauloa, Mokupuni o Oahu.
Palapala Sila Nui Helu 3959, L. C. A. Helu 7694 ia Kahaleahu.
He 8.15 eka oi a emi iki paha.
FRANK PAHIA, Hope Makai Nui o Koolauloa Mokupuni o Oahu. (Aug. 23-30 Sept. 6-13.)
HE HOOLA HIKIWAWE NO KA UMII AME KA HI.
I kekahi mau makahiki i haia ae nei, owau kekahi o kekahi maluna o ko'u kaa hehi wawae no kekahi mau mile loihi," wahi a F. L. Taylor, o Nu Alabane, Bradford Co., Pa., U. S. A. "Ua loaa koke wau i kekahi hi ikaika loa, a ua aneane wau e hoopau i ko'u manao hele, ia manawa, i koi mai ai ka Lunahooponopono o ka Nupepa Ward, o Laceyville Messenger, e hoao wau i ka laau Umii, Koreia, ame hoopaa hi a Chamberlain. Ua kuai koke wau i hookahi omole a lawe elua manawa, hookahi mamua o ko'u hele ana a hookahi ma ke ala. Ua kaahele wau me ka maikai ame ka loaa ole hoi o kekahi mau pilikia. I keia kau hooilo aku nie na loaa hou na wau i keia ano ma'i, he umii ikaika nae hoi keia laau, a hookau no inu ana pau loa ka ma'i."
E loaa no keia laau ma na Hale Kuai Laau apau loa o Benson Smith & Co., na Agena ma Hawaii nei.
Ua make kekahi wahine i na makika ma Nu Havena. O ka makika no ka mea nana e hoolaha nei kekahi mau ma'i.
Ua hiki aku ka waiwai o na aina ame na mea waiwai e no ma Kaleponi i ka $1,195902,@. Aole i hui pu ia ka waiwai o na @ keia.
KA Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki - - $2.00
No Eono Mahina -- 1.00
Kuike ka Rula.
PUKA ANA} 1 Pule 2 Pule 3Pule 1 Mal. 2 Mal. 3 Mal. 1 Mak.
Iniha $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $5.00 $6.75 $12.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 7.00 9.00 18.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 9.00 12.00 18.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 11.00 18.50 24.00
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 12.00 15.00 30.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 13.00 16.50 36.00
O NA OLELO HOOLAHA A PAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A I NA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.
O na Dala a pau o ka Pepa nei e hoouna po lei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.
HOOPUKAIA E KA HAWAIIAN GAZETTE CO Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, pa nalaau o Hawaii, ma ke ano mea e ka Papa Elua.
A. W. PEARSON, Luna Nui D. KANEWANUI, Lunahooponopono. Honolulu, Oahu
POALIMA ::: SEPT. 6, 1901.
E hoolohe i ka olelo a'o a Kealohapauole Makahi i na wahine. Pau pu h@ me ka Ahaolelo o keia kau ae i keia olelo a'o. He mea ino ke aloha ke hoouluku ia, a e nana pono i ka leo oke oia.
Ua loaa mai kekahi mau manao maikai e pili ana i keia ninau "Heaha keia hoi hou o ka Moku i Hope?" mai Kona Hema, mai a i kakau inoa ia hoi e kekahi mea ma na hua kumu wale no. Oiai he rula paa mau no makou ka ae ole ana e pa'i aku i kekahi leka i loaa mai me ka maopop ole o ka mea nana i kakau ke noi aku nei makou i keia makamaka e hoouna mai ia makou i kona inoa piha.
Kau i na kaa uila nani o ke kaona. He mau makahiki ae nei i hala ua nana a hoolohe aku kakou i ka olelo mai a ka poe i holo i na aina haole i ke kupanaha o na kaa e holo ana ma ko lakou mau alanui, aohe lio nana e huki aka he keu aku ka holo ame ka maikai. I keia mau la ua pau ka hoolohe ana, he ike maka ko keia manawa. O kekahi mea i oi loa aku ai ka maikai oia ka lawe ana ia mai o na kaa maikai. Aole na luna nui o keia hui i nana i na hoolilo aka ua kuai aku lakou i na kaa maikai e oluolu ai na ohua ke noho iho, aole hoi e like me na kaa popopo o ka hui kaa hapaumi. O ka mea wale no i koe o ka lilo ae ia lakou ka holo ana o na alanui nui o kakou a o ka pau no ia o ka pilikia.
Ke nele loa mai nei ka aina i ke kalo. Pehea ana kakou ke loaa ole ka poi? He olelo mau na kanaka i ka maona ole i na mea ai haole ame na mea ai e ae, aka ke hoohemahema nei kakou i ka ai makua. He nui ke kala e loaa ana i ke kanaka mahi kalo i keia mau la a no keaha la e huli ole nei na kanaka Hawaii oiwi ma keia hana im@ waiwai a hoopomaikai mai i ka lehulehu? Mai kaukai aku kakou a na na pake ame na lahui e ae e imi mai ko ka kou pono, aka e wehe i ke kuka a iho aku iloko o na loi a hana i ka hana. Aole ma ke kulanakauhale nei wale ka molowa o na kanaka i keia hana maikai aka ua hiki loa aku i na kuaaina. He nui na kanaka ma na kuaaina e ai mai nei i ka ai palaoa. Ua nui ka aina, ua loaa na lima ikaika e kokua i kou lahui ame kou pakeke.
E nana pono i na haole malihini e hoomalimali mai nei ia kakou. Ke ike nei makou he mau malihini hou keia e hookokoke mai nei i na alo o na kanaka. O ka lakou wale no o ka loaa aku o na oihana a lakou i makemake ai a mahope aku oia manawa e lohe ana kakou i na olelo. "Owai hoi lakou ke nana nei wau no'u iho." O na haole kamaaina ame na oiwi Hawaii ko kakou ola, a ia lakou no e kokua ai aole i na malihini puni oihana. Ke komo mai nei lakou e like me ka komo ana o na popoki maalea ma na kuono e kali ai i na iole, a i ko kakou manawa e nanae ai lele mai la lakou a kaili ae la i kahi hanu ole hope loa i loa ia kakou ma ke ano o ka noho'na lahui. E akahele, oia ka makou leo i ka lehulehu.
Pehea ana la, ka mikini wawahi pohaku ana paha ke hookaawale ae a i ole o ka Hale Pupule paha ke hookaawale ae mai ko laua mau wahi e ku nei? Aohe hiki i keia mau home ke noho like oiai he puiwa na pupule i ka poha o na kianapauka a he hiki ole hoi i keia hale hana ke noho malie. O ka ninau nui oia ka nui o na lilo. Ua oi aku auanei ka nui o ka lilo ke hookaawale i ka hale pupule mamua o ka hookaawale ana i keia hale wawahi pohaku? O kekahi mea nui e noonoo ai, oia ke kupono ole o keia hale pupule ma keia wahi a i ole e hiki mai ana paha ka manawa e kupono ole ai kona ku kokoke loa i ke kulanakauhale ma keia mua aku, he mea maikai loa e hana koke ia keia ana i keia manawa i emi mai ai na lilo.
LA HANAU O KA MOIWAHINE.
O ka la 2 o Sepatemaba o keia makahiki kekahi o na la e hoomanao mau ia ai e na kanada i lealea a i ike hoi i na hana lealea o keia la. Oiai na kanaka e hauoli ana i ka la i hookaawale ia no lakou, e hookipa ana ka Moiwahine Liliuokalani i na hoaloha, ame na makaainana, e kipa mai e hauoli pu me ia i kona ia hanau. E like me ke aloha o na kanaka i ka wa i haia pela lakou i hele mai ai e na makana, me ke aloha ame ke ohohia i ko lakou alii, ka Moiwahine Liliuokalani. O na mea i ike ia ma Wakinekona Hale i keia la he mau mea ia e hoihoi hou mai ana i na hoomanao o na la e noho alii ana na Alii o kakou. He la nui ka la hanau o kekahi o na alii kiekie o ka aina.
Ua oi loa aku ka maikai o keia la hanau o ke alii oiai ua hauoli oia me kona mau kanaka i keia ia hookahi. E hauoli ana na makaainana i ka la hanau o ka Moiwahine a e hauoli ana hoi ke alii i ka ike aku i kona mau kanaka e hauoli ana i ka la hoomanao o ko lakou mau luhi.
Ua hiki aku na makahiki o ke Alii ka Moiwahine Liliuokalani i ke kanaono kumamakolu. He mau makahiki lo ihi no keia ke noonoo ia ae, aka, o ka makou ame ka ka lahui pule e hoomau ia aku ke oia ana o ka Moiwahine Liliuokalani no kekahi mau makahiki loihi e hiki mai ana.
KA LA O NA KANAKA HANA.
O Amerika ke Aupuni mua loa i hookaawale ae i hookahi la iloko o kela ame keia makahiki i la no kona mau kanada hana e huoli ae elike me ka lakou i makemake ai. Ua ike oia, o kona mau kanaka hana ka mea nana e hooholomua ka aina, o lakou ka mea nana e hana na hana e pomaikai ai na Peresidena ame na makaainana lehulehu, o lakou hoi ka mea nana e hoowaiwai mai i ka aina. Mamuli o ka hooikaika a me ka hoomanawanui o kona mau kanaka hana ua kau aku keia Repupalika ikaika i ka helu ekahi mawaena o na aupuni holomua o ke ao nei. Ua huki ia mai na aupuni mamao a kokoke e kona mau moku holo, ua hookokoke ia mai o Nu Ioka ia Kapalakiko e kona mau kaa ahi e holo ana me ka puahiohio nui maluna o ka aina, ua kukulu ia aku na moku kaua ikaika e hookaakaa ae ana i ka maka o na aupuni ikaika o ke ao nei, a o keia mau mea apau mai ka lima hoomaha ole mai no ia o ke kanaka hana. Ua oi aku ka mea i hanaia e lakou mamua o ka mea i hana ia e na alii, e na Peresidena, a e na kanaka koikoi e ae o ka aina, aka ke hoomanao nei kakou i ka la hanau o na alii, o na Peresidena ame na kanaka koikoi o ka aina, a haalele ia ka hoomanao ana i hookahi la hauoli no na kanaka hana. Ua hiki ia kakou ke kapa i keia la. O Na Kanaka Hana, he la hanau no lakou. Ke hoomanao nei kakou i keia mau la hanau o na lima hana o ke ao nei apau.
He mea kupono no i na kanaka hana ke hauoli i keia manawa oiai e like me ka nee ana o ka manawa pela ko lakou palekana mai na hookaumaha ana a na haku hana. I ke au o na kupuna i hala no na alii na mea apau a e hana ana ke kanaka me ka hiki ole ke olelo ae nona ponoi na pomaikai e loaa mai ana. Ua like me na kauwa kuapaa e imi ana i ka pomaikai o na haku hana me ka loaa ole mai o hookahi wahi keneka. Mahope mai ua lilo aku ka mana i na kahuna a pau na pomaikai ia lakou ame na alii. Mahope mai ua hana na kanaka no na uku liilii loa e ole ole kakou ke noho i keia mau la me ia mau uku. Ina aole e loaa mai kana mea i makemake ai ua hele aku oia ma ka wahi ana i makemake ai a ua hiki ole i na Haku Hana ke aua mai iaia ina aole e hooko ia ko lakou makemake. I keia manawa no ke ike nei kakou i ka hui o na kanaka lehulehu iloko o hookahi hui i hiki ai ke mana ka lakou leo kauoha, a i ka manawa e nele ai ko lakou leo noi haalele i ka hana a pani la na hale lehulehu. E hiki mai ana ka manawa e ku like ai ka haku hana me na kanaka hana a imi like, me ka loaa like o na pomaikai, no ka hooholomua ana i ka hana. I keia manawa no he nui na pomaikai e loaa nei i na haku hana ma kekahi mau wahi aka aole i loaa aku kekahi o keia mau puka i na kanaka hana. Ma kekahi mau hale hana mui ma Amerika ua haawi ia kekahi mau pakeneka o ka puka o ke kala no na kanaka nana i ha na ka hana, mawaho ae o ko lakou mau uku pule a uku mahina paha.
O ka lua keia o ka manawa o ka malama ia ana o keia la hauoli a ua hiki loa ke olelo ia, mai ka puka ana o ka ia a hiki wale no i na hora o ke aumoe ua hauoli na kanaka hana o keiakulana kauhale. E hiki mai ana ka manawa e huli mai ai kakou i hope a hoomanao i ke ano o ka malama ia ana o kela la nui i na la i hala hope aku.
NA PUPULE ME KA HALE WAWAHI POHAKU.
Ma kekahi hawai o ka Papa Ola, a mamuli o ke noi a ke kauka o ka Hale Pupule, ua hooholo lakou e noi akui ka Luna Nui o na Hana Aupuni e hookaawale aku i ka Hale Wawahi pohaku no na alanui. O ke kumu o keia noi ana e hokaawale ia aku keia hale mai keia wahi aku oia no ka pahu mau o ke kiana pauka ma keia wahi a inoino loa na pupule. I ko lakou manawa e lohe ai i keia mea kani ikaika mahope pono aku o lakou ua pii ae ko lakou inoino, a ma ka ike a ke kauka ina e hoomau ia ana keia hale wawahi pohaku ma keia wahi e ku mai nei e nui loa ana ka pilikia e loaa ina pupule.
Ua haawi ia mai keia noi ia Kimo Boe a ua lawe ia aku imua o na luna aupuni kiekie a na lakou e nonoo nei i keia manawa. Aole i maopopo ka lakou olelo hooholo, no ka hookaawale ana i keia Hale. He puu dala nui ke lilo ana i ka hookaawale ana o keia hale mai keia wahi aku. Ua manao kekahi poe ike o ka maikai loa o keia Hale Pupule ke hookaawale loa ia aku mai ke kaona aku oiai ua kokoke loa lakou i ke kaona i keia manawa a e lohe mau ana i na oeoe ame na meakani ikaika e ae oia ano. I ka manawa e ku mai ai na manuwa e kani ana na pukuniahi a e puiwa ana no lakou. O ka maikai loa o lakou ke hookaawale ia aku mai keia wahi aku.
He nui na poe i loaa i ka rumakita i hoola ia e ka Laau Penikila iloko o ka naono makahiki. Ina e hamo ia keia Laau ma na wahi eha, lolo a pela aku, e loaa koke no ka oluolu. Ina no he ikaika ka eha e pau koke ana no. O ka Perry Davis ka pololei. He 25 ame 50 keneke.
KI PU WELIWELI MA WAIALUA
Ki Oia i ka Mea ana i aloha ai a mahope ki laia iho.
Kana Leka hope loa i ke ao holookoa e hoike ana i ke Kumu o keia Hana Kalaima Weliweli ana i hana ai.
Mawaena o ka hora ehiku ame ka hora ewalu o ke kakahiaka o ka Poaono i hala ua ike ia kekahi hana kaiaima puuwai eleele loa ma Waialua, Oahu, a i ka hora eha o keia ia hokahi no ua lawe ae keia pepehi kanaka i kona ola me kana pu i ki ai i keia wahine ana i aloha ino loa ai. He lohe mau kakou i ka olelo ia o ke aloha pio ole i ka wai e kahi ana a oia paha keia anoaloha i loaa ia Kealohapauole Makahi.
Penei ka hoomaka ana mai o keia pilikia:—O keia wahine i ki ia i ka pu oia no o Mrs. Maraea Kalamakee, he wahine aoo a he kuonoono hoi kona noho ana ma Waialua, Oahu. Ua hiki aku kona mau makahiki i ke kanaha a he elua ana kane mare i hala aku ma kela aoao a mahope mai oia manawa ua ui kei wahine me keia Kealohapauole Makahi. E like me kana e hoike nei ma kana leka i hoike ia malalo iho ua makemake laua e mare aka he nui ka manawa i hohoka ia ai keia kanaka. Na keia mea i hoouluku ae i kona manao e hana i keia hana kalaima ana i hana iho la. Ua lohe mai makou, ua hoouna aku no oia i kekahi leka i keia wahine e hoike aku ana i ka nui o kona aloha ame kona makemake e hana i keia hana weliweli ina aole e hooko ia mai ana kona aloha. Ua kakau ia keia leka ma ka pepa knikau e hoike aku ana hoi e make ana laua ina aole e hooko ia mai ana kona makemake. A ka aole keia wahine i manao e hooko ia ana keia mau mea. I ke kakahiaka nui o ka Poaono @ hiki aku la keia Kealohapauole ma ka hale o keia wahine a na i aloha nui ai a mahope o kekahi mau kuka kamailio ana me kekahi mau leo huhu, ua kukuli aku oia imua o keia wahine ana i aloha ai a noi aku e aloha ia mai. Aka ua lilo kona leo i mea ole i keia wahine, a na keia mea i hoike mai ia Kealohapauole ua lilo aku kona aloha i ka mea okoa. Ua ikaika loa kona manao lili ame kua huhu a hooholo oia o ka hana pono wale no ana e @ ai o ka lawe ae i ke ola o ka mea ana i aloha ai. Ua kipaku ia ka ohana apau loa i waho koe hookahi, he kane, a ia manawa oia i ki aku ai i keia Mrs. Maraea Kalamakee a ku ma ka puuwai. Kau ka weli o na kanaka i kokoke aku ma keia wahi a hoike koke ia aku ia ka lohe i ke kauka. Ua hiki mai o Kauka Carter me kekahi haole okoa ma keia wahi a i ko laua kokoke ana aku i keia hale ua ki ia mai laua i ka pu. Ua ike iho la laua he hana waiwai ole ka hoopaakiki ana aku e nee aku imua a hoomamao mai la laua mai keia wahi mai.
I keia manawa o keia kanaka i ike ai ua make keia wahine ana i aloha nui ai ua hoomak koke oia e kakau i ka leka i hoike ia malalo iho, e hoike ana i na mea a pau. Mahope iho hiki mai ka Hope akai Nui o Waialua Andrew Cox me ka palapala hopu no keia kanaka. I kona hoao ana aku e nee imua ua ki ia mai la oia i ka pu. Ua ike iho la oia aole e hiki ana iaia ke nee aku me ka palekana. Ua kelepona koke mai la oia i ka Ilamuku, oia hoi ka makai nui A. M. Brown me ka hoike ana mai i na mea apau. Ua kauoha ia aku la oia e komo i kona aahu oihana a e nee aku imua o keia kanaka me ka hoike ana aku iaia ua makemake ia oia e hopu. Ua hana ka hope makai i keia ka ua ki ia mai la no oia i ka makai nui. Loaa hou aku la iaia ke kauoha e haawi i manawa nona e haawi pio mai ai a ina aole oia e haawi pio mai e hopu iaia ma na ano apau. Ua kakau aku i ka makai i kekahi leka a haawi aku la i keia kanaka e noho pu ana me keia kanaka pepehi kanaka e lawe aku a haawi i keia Kealoha. Ua loaa mai la ka pane aole oia e haawi pio mai ana. I ka hora eha o ka auwina la ua hopu iho la o Cox i kekahi pela hula e kau ana ma ka lanai o kehaki poe kokoke i keia wahi a nee aku la imua o kaenemi. Ua hoomaka mai la oia e ki ia Analu Cox he elua poka i ki ia mai a he hookahi i ku mai i keia pela. Ua holo awiwi aku la o Cox imua a ku ma ka puka a ia manawa oia i @ohenou aku ai i ke kani o ka pu. I kona komo ana aku ua loaa aku la iaia kela wahine e moe ana ua oolea. O keia kanaka hoi e huki ana no oia ia manawa aka ua pau kona ola. E moe ana oia ma ka aoao o ka wahine ana i aloha nui ai a i haawi ai hoi i ko laua mau ola @ hui like aku ai ma kela ao.
luna o kekahi pakaukau e ku kokoke ana i keia wahi ua ike ia aku ia ka inika ame kekahi mau pepa i kakau ia. O keia malalo iho kana leka i kakau ai:
Waialua, Oahu, Aug. 31, 1901.
Ia A. M. Brown, ka makai kiekie o ka teritori o ko Hawaii pae aina ame Andrew Cox, ka hope makai o kuu apana aloha nei, Waialua Mokupuni o Oahu, Aloha Olua:
E oluolu olua ma kela ke hoike aku nei wau i ka'u kauoha hope loa e hoike aku alua i mua o ke akea ame ke @ holookoa, a puni eia au o Kealohapauole Makahi e noho ana ma Kanaula, Kamananui, Waialua, Mokupuni o Oahu, a mamuli o ke aloha waianei loa i loaa ia'u iloko o ko'u puuwai ame ka ilil ikaika loa o'u i ko'u hoino ia mai, mawaena o ko'u noho aloha me ka'u ipo i aloha nui ia Mrs. Maraea Keiki, nolaila, ke lawe nei wau i ko'u ola ame ke ola o ka'u mea i aloha ai, i hui pu la me na hana ho-ano-e a ka'u mea i aloha ai i noho pu ia hoi e maua no na mahina elima a oi i hala ae nei ma ka la 23 o Mei, ua koi ikaika mai la oia ia'u e pono maua e mare ia a ua ae aku wau me ka oluolu, a ma ka la 23 oia mahina na hiki kino aku la maua ma Honolulu a ma ia la no ua loaa mai
KASTOL
O KE KASTOL, ka in@a @ AILA HOONAHA maikai @ kaukaule me ka maemae @ ai ke inu me ka paku'i ole. @ no na na meteria o ke ola @ aiia. He hiki loa i na keiki @ me ka hakalia ole, a he oi aku @ kou makemake i keia laau k@ no ka like me ka hone.
O ka lepo paa kekahi mea @ oulu mai i na mea inoino a@ Ina e neie i ke koko maemae @ e hiki i kekahi mea ke ma@ ke ola loihi. Oia iho la no ka @ no ke ola kino. O ke KASTOL @ nana e hookaawale i na mea @ a pau o ka naau. I na e loaa @ lanakila i na paahana i hookum@ ia iloko o ke kino, alaila, e ikeia @ nei ka holomua o ke ola. Pela @ e hoopihaia ai na mea i hoopo@ e ka ma'i. He elua ano o na omole KASTOL e kuaiia nei, he omole 25 keneka a he omole 50 keneka.
Hoomakaukauia e ka Hui wa@
HOBRON DRUG CO
King & Fort
la ka palapala mare a ua hoi aku @ maua no Palama e moe ai ia po, a @ holo iho la maua me ka maikai no @ ao ana ae o kekahi la, oia ka ia 26 @ hoopau ia ai na hana, aka i ka hiki an@ me oia la i ke kakahiaka ua hoole mai la oia ia'u, a oiai ua makaukau maua ma na ano apau, ua k@no iho la kahi ehaeha iloko o ko'u puuwai pau ia a @ hooholo iho la wau e pono maua e kaawale ka noho ana oiai ua haalele iho @ oia ia'u a hoi aku la me kona ohana e noho ai me ke kumu ole i maopopo ole ia'u, a i ka Poakahi ae ua hoi mai la oia no Waialua nei a noho aku wa@ no Honolulu, a i ka Poaono ae ua hoi hou mai la oia no Honolulu nei a noho pu iho la maua, hoi hou mai al no ke aloha a hoi mai la maua no Waialua nei. I ka malama ae o Iune la 22 ua koi hou mai la no oia ia'u no ka lua o ka manawa e hele hou maua i Honolulu e mare ai, a ua hooko aku wau i kona makemake oiai ua manao ae la wau aole e loaa mai na kekahi mau kuia oiai ua oi loa ae la ka pipili o ka pioeoe ia wa, i ka hiki ana aku omauai Honolulu i ka la 22 a moe maua no Waikiki ia po, oiai o kona kaikunane ame kona keikoeke ke kamaaina o ka hale a ia po mawaena o na hora kupono i ka moe ua hoi aku la maua e moe a i ko maua moe ana no kekahi mau minute ua haalele mai la oia ia'u ma keia wahi i hoomakaukau ia no maua me kana pepe a oia iho la ko'u hoa moe, ua hele aku la oia ma ka wahi o kona kaikoeke ame kona kaikunane a he hana hoi ka lakou malaila pela ko'u hoomaopopo aku o ka hamumu wale no ka lohe ia aku a ua noho iho ia ka Anela ku'i maluna o kahi kaikoeke a hana mai la nohoi elike me ka hana maa i ka poe hoonohonoho akua, o na ano like ole apau, a kamailio mai la ia Maraea aole pono e mare me a'u mahope haalele ia e a'u, a pela aku, a pela aku, na mea i hana ia, ma Marae aponoi no i hoike mai ia'u a i ke ao ana ae oia ka la Sabati me kona hoike mua ole mai no hoi ia'u aohe ona makemake e mare maua, ua hele aku la makou apau no ka Luakini Roma (Catholic Church) ai ka pau ana o ka pule nui, a i ka manawa e kokoke aku ai no ka hooko i ka mare ua puuluulu ae la oia me kona ohana apau i kahi hokahi a pau hele mai ia ola ia'u oiai owau wale iho no ma ko'u wahi e noho aku ana, a hoole mai la aohe maua e mare, malalo o kekahi kumu ole me ka maikai wale no ia po aku. Ia manawa o ka hilahila he ukiuki kai halii iho maluna o'u oiai au e nana pono aku ana imua o keia lehulehu, a ma ke alo ponoi iho hoi o ka Luakini ua hoi hilahilo aku la au no Waikiki a loaa ko'u paiki lole hoi loa aku ia au no Paiama a ke uhai pu nei no nae ka'u mea i aloha ai ia'u, me ka hoomalimali nui, a ua kue aku au i kona mau manao apau me ko'u hoike pu aku aole pono maua e noho pu hou, ai ke ao ana ae o ka Poakahi ua hoi aku ia au no Waialua, me ko'u ike ole aia no oia ma ia kaa-ahi hookahi e hoi nei. I ka hiki ana i Waianae, ua komo mai ia oia iloko o ko'u kaa e noho ana a ike iho la ia'u a noho iho la ma ko'u wahi e noho ana, a ua kamailio mai la oia ia'u, a hiki ma Waikaina, Kaena, ua lele iho ia au malaila, oiai au e noho ana ma ka lae o Kaena he Lawaia ka'u hana, a ua hoi loa mai la no ua aloha nei a'u no Waialua, a ua noho wau me ka hoomanawanui no ko'u aloha iaia oia he wahine i pili ia e a'u ka po ke ao, ka ua, ka makani, ka hele ana ma na ano apau o ka noho ana e hiki ai ke aloha ke kane i ka wahine, ka wahine hoi i ke kane, a i keia wahine hoi he (hamapaka) mau ia'u ma na ano a pau a ma ka Poaha no oia pule ua hiki kino hou ae la oia ma Keena ma kekahi o ko'u mau ohana mamuli no o kona makemake e ike ia'u e hoi hou maua a ma ia po ua moe iho la makou ma Kaena a ma ko makou moe ana ua hookaaam hoi ko'u hoa moe, a mawaena o na hora o ke aumoe ua puiwa loa ia au i ka oni ino ana o ko'u hoa moe, a i ko'u nana pono ana ae, ike ae ia no au oia no, a ua haalele aku la oia i kana pepe ame kona poe hoa moe, a o ko'u hoa moe hoi ua pale loa la aku hoi ma kahi e, a ua kamailio maua no na mea e pili ana i na hana i hana ia mamua ae, a ua hoohiki paa mai oia imua o'u aole oia e hana ana i kekahi hana e hoano-e hou ia ai ko'u noonoo, nolaila, pau iho la ko'u mau noonoo hoo@
(E nana ma ka @)